yjT\

b

Casparis Ziegleri

Do

D OTE EC

CLE SlJE

ejusqve

JURIBUS

&

PRIVILEGIIS

Diatribe Canonica.

3(

WITTEBERGJE,

Sumptibus Hmred. D. TOBIsE MEVIl,

& EL8RDI SCHUMACHER!.
Literis MATTHiEI HENCKELII , Acad, Typog«.
ANNO M DC LXXVI,

m

VIRO

CONSULTISSIMO

DN. DANIELI

öom üamüe

J. U. LICENTIATO

(f

REIP. HAMBURGENSIS

SENATORI,

C I V I O P T I M O

er ■

DE EGREGIO PUBLICO

MER1TISSIMO,

S. D.

J

i/ti an u?s \2h t*> uzi j7> uTJ ./t> u?~> >Ai •/Ti ijt> <** tA> ^ ut* •.foxcr* ~rh ff, - > . ■-,, ,p /^ P\
5£* S<? y?. *£* ^ ^7* ^ y? ^ ^ ilT ^rL *&? ^ y£ y^ & W zcn ~jp w <jp> j(n tjr> ^p sjj\

Ir amplisfimus Dn. HADRIA-
NUS STEGERUS,ininclyta
iLipfia iEdilitise dignitatis Sena-
tor j multis Sc veteribus caufis

necesfitudinis mihi conjun£his, cum adul-
ta luperioris anni seftate Dresd^e me forte
fortuna conveniflet,fecit glitte non imme-
morem putarem mei. Salutem enirn mihi
verbis tuis nunciavit 5 fimulqve expofuit^,
honorificam te mei fecifle mentionem, &
cupidinem anirno incesfifle tuo inviiendi
meinmeodomicilio, qvamprimum exiti-
nere Vindobonenfi ., qvod tunc in Reip. pa-
triae caula fuiceperas, redeundi viam pote-
ftas data eflet* Ea res magna me affecit
non modo lsetitia^led etiam qvodammodo
gloriä y qvae utraqve in me defiderium ac-

cen-

cendit videndi te, olim contübernalem fa-
miliarisfimumjnunc Virum Reip. iüse val-
de utilem & percharuiruu Videbar jam
mihi legere ex vultu tuo priltinae familiari-
tatisnotas , & nova inde colligere virtu-
tutuni documenta^ . Sed paucis abhinc
diebus relatum eft mihi,rationem tuamef
fe commutatam , teqve reftitutum patriae
tuae,3cfrultraa me nunc expe&ari adven-
tum tuum_5* Sic igitur videndi te fpem
oninem , qvam per integrum lemeftre fpa-
cium calidisfimis votis aTui, uno momento
abjicere oportuit. Ne tarnen infimul ab-
jecifle me putes gratam tui memoriam^,
qvam ego perpetuam (an£be colui , en ti-
bi exiguum ejus monumentum > qvod pu-
blica nunc lud expono > ut qvae mea te-
cum jam olim interceflerit , Sc adhuc ma-
net amicitia , qvanti te faciam, (emperqve
fecerim, qvanti me a te fieri intellexerim ,
non mihi tantüm ipfe teflis fim, fed publi-

a 3 c^

ce etiam id notura fiat , ut proinde de con-
firmatione noitoe amicitise pluribus ver-
bls band opus fit. Ego ut raea in te om uia
fumma necesfitudinis officia conftentL^
omnem movebo lapideuu. Tu velim
eommunia olim noftra ftudia multum te-
eum recordere , qvse cum tibi liceat , mihi
nefas fit oblivifci > qvandocunqve m me-
moriam recident y non puto id inlVave fu-
turum^. Vale , <3c ita rem gere , atqve
Remp. tuam rege porrö, ut 6c tu per eam
illuftrisfias 3 Scilla per te illuftrata dicatur.
Dab. Witteberg« Kai Mart, c I o I o c
LXXVL

CASPAR Z1SGL6RUS D.

BEXEVOLO LECTORl
S.

Beo tempore, qvo in Judicium Ecclefia-
ftictim autoritate Serenisfimi Principis
Ele£toris, ut caufas eontroverfas cum afi-
is dijudicarem,cooptatus fui, multa & in-
[extricabilis fepe propter dotates, uti vo-
canturvulgo,exortafuitqvaeftio,rufticisnon ab jurisdi-
flione tantum fecuiari,{ed&qvibusvis oneribus?qvaein
infinitumhodieadaugentur,liberosfe & immunes pro-
fitentibus,Dominis verö terrarum & nobilibus hasc eis
privilegia ^töW negantibus,&äpr2e(umptä fuä jurisdi-
ftione neqvicqvam remittentibus. In hilce flu&ibus,
& cum rudis adhuc efi litis materia, plerumqve evenit, ut
pofleffionis commodo excidant ruftici , Dominis , qvi
poteftate & imperio inftru&i funt , nonex jure mänum
confertum , neqve per vim feftucariam , (ed verä atqve
fölidä vi haud rarö agentibus. Qvo fit plerumqve,ut u-
bi adjudkemventumeft,male fecum propter poflesfio-

nein

nem libertatis fibi interverfam agi , (ero tandem perfen-
tifcant agricolae mifelli , qvibus ne qvidem expetitorio
judicio fpesaliqva refidua eile poteft,qvod deperditau-
biqvehodiefintinftrumenta, ex qvibus de origine (üä &
fundatorum intentione certiores reddi qveant-,. Sic
igitur cumreliqvis ruricolisparia facere, eademq; fervi-
tia atqve onera nullo difcrimine habito fubire tandem
coguntur, adhuc deteriorem in hoc fuam conditionem
qviritantes, qvod ultra communiaifta fervitia , Ecclefiae
etiam & Parocho infervire oporteat. In his talibus con-
troverfiis , qvia inprimis ad Ecclefiam, cujus intereft rem
fuam falvam habere, judicirefpiciendum eft, illa autem
perimperitos,&ad ftivam natos,& propterinopiam fi-
ne Advocato plerumqve comparentes agricolas jura
fiia defendere folet,fatendumeft,omnern Cognitionen!
multisefTeobftru&am difficultatibus, eamqveeffe &in
ipfis rebus obfcuritatem & in judiciis noftris infirmita-
tem,utnonfine causa & do&isfimi & in praxi verfatisfi-
mi invenire fe pofle,qvod cuperent, plerumqve diffifi
fint. Et ex hoc fadum arbitror , qvod inter JCtos no-
ftrosnemo fit, qvi materiam hanc ex profefib tradare,
autfumma (altem capitaleviterattingere conatus fuent.
Haecmecüm ßepe momordiflet?&anxium tenuifletcu-
ra> qvod judiciomnium fupremo aliqvando ratio red-

denda

denda fit, fiqvid permeam culpamautignorantiam,
uti vocant, vincibilem1, detrimenti paffa fuidet ejus
Ecclefia, putavi ego, fa&urum me operae precium , &
de totä Rep. Ecclefiafticä optime meriturum,ficubi
vadium hunc locum occuparem, & in dotaüum con-
ditionem paulo diligentius inqvirerem. Uc vero eo
feliciüs inftitutum procederet, ipfäm totam dedote
Ecclefiafticä materiam, fingulasqve ejus proprietates
& affeöiones, accuratiqri difqvifitioni fubjicere opor-
tuit* Sed enim (erö tandem animadverti, plus labo-
ris atqve induftriae adhocftudiigenus reqviri, qvam
ä me fperari potuerit. Nee diffiteor, ad ipfum etiam
initium ftuporem mihi haud fruftra ineuflum fuifle,
qvandoqvidem , qvae necefiaria ad hanc rem vide-
bantur, pleraqve omnia me deficiebant. Et fi por-
rödicendum, qvid mihi de totä häc feriptionenune
videatur, fateor, pene nihil me profeeifle, & dubia ad -
hucinprincipalinegocio mihimetipfifubinde recur-
rere haud pauca. Nee pudet igitur Caji Lucilii de fuis
libris Judicium prarfenti meo traäatui applicaro,
qvem dicere folicum ferunt, ea qvse (criberet, neqve
abindo£Hsfimis,neqveädo£Hsfimislegi velle j qvod
alter i nihil intelligerent , alceri plus fortafte^qvam ipie.

b Potuis-

Potuiflet verö tota tractatio firmioribus fundamen-
tis inniti, & fulcris fuftentari haud paulo validioribus,
fiin Ecclefiis noftris inftrumenta , qvibus Dotalium
conditio defcripta fuit , invenire iicuiflet. Sed cum
deperdica ea fint pleraqve omnia , five per incuriam &
culpam ipforum dotalium, five per bcllicas direptio-
nes &incendia,five etiam per nobilium qvorundam
fuppresfiones, nihil nobis reliqvum eft, nifiut vefti-
gia legamusintantä obfcuritate pene extin&a & pa-
rumconfpicua. Accedit, qvodinhis locis praefidia
adiftiufmoditra£tationemneceflaria nos deficiantu-
niverfa , & bibliopolia noftra nullum talem appara-
tum contineant, qvi ftudio ifti fufficere qveat. Sunt
enimpleriqve noftrorum hominum libri tantum de
nomine mihi noti/& multi ne fic qvidem. Volui ta-
rnen intelligeres,Benevole Le£tor,fiparumin his li-
teris prseftamus , non tämignaviä nofträ id fieri aut
focordiä , qvam qvod inftrumenta non fint ad ma-
num. Ex jure Ecclefiafticocontroverfiaseas decidi
debere, nemo forte erit, qvi negaturus fit. Illud autem
ex corpore Juris Canonici peti & difci oportere plero-
rumqve & tantum non omnium JCtorum eftfenten-
tia_>. Alii tarnen etfi multa prseclara Sc utiJia in eo

con-

contineri non inficicntur,fedqviaaliqva in defvetu-
dinem abiifle vidcnt , aliqva diplomaribus Pontifi-
cumvenalibus fere fubverti folere animadvercunt,
inanem prorfum in eo e(Te laborem contendunt^.
qvorum Judicium Scautoritatemfeprorfiis noncon-
temnere ait Franciicus Duarenus. In memoriam
redit,qvod deiftäcompilatione Henricus Cornelius
Agrippa aliqvando (cripfit > Jm Canonjcum,'mqvk,
ß've Pontißcium pletüqve fan&isfimum widert poßet ,
tarn ingeniöse avariti<e ßi<e pr<ecepta &rapiendtfor-
mulas fpecie pietatis adumbrat: cum tarnen paucisß-
ma in eofiatuantur^ adpietatem , religionem ac D El
cultum^ficramentorumqs ritüs (peflantiajaceo-, qvod

nonnulla DEl<verbo contraria aut rrpugnantia.

Ex horum pr<eterea canonibm (f dccretis didicimus-,
Chrifli Patrimonium eße regna> caßra , donatione s}
fundationes , aüodta , opes , acpojjesßones , £f Sacerdo-
tum Chrißi Eccleß&qnje primatum eße Imperium ($
regnum , (fgladium Chrißi eße juris diBionem ac po-
teßatem temporalem , Cfpetram Eccleß<e fundamen*
tum eße perfonam pontißcis , tpifcopos eße Eccleßä non
minlfiros modo > ßdcapita , (S bona Eccleßdß eße non
modo doÜrinam E'vangelicam > ardorem ßdei, con-

b 2 tewptum

temptum mun&hfed^jeBigalm^decimasßblalionestöl-
lettas t purpuram 7 mitral , aurum, argmtum ->gem~
mas7pr<edia<>pecumas, £JV. Ex tali farragine, ut qvis le-
ligatea,qvaeaddi(ciplinam Ecclefiafticaro in puriore
Ecclefiä obfervatam aut recipiendam faciunt,&ut
leparet, qvae per ^#o«£iÄM«Aö^«ÄP.fuperftirionem &
'ifaoSzvrwa» conftituta&introdu&a funt,haudpaulo
majorem e^igic laborem, qväm in concinnandisillis
ipfiusolim fuk Gratiani, & reliqvorum Compilato-
rum. Qvpd fi vero interpreces juris Canonici ho-
diernos confulere velis>hanc accipies refpon(ionem>
bona dum Ecclefiis traduntur, (qyibus annumerari
fuomodo pofTunt coloni &dotales? prsefertim fi gle-
bx addi&i fuerint,)eoipfbeximiädominio & pote-
ftate Laicorum, &ex (peciali jure (üb dominiö Chrifti
Domini conPtitui per omnimodam proprietaterrL,.
Qvibuspoiicis, nihil ampliusreliqvum in illis erit do-
minis prioribus, nulfiqve omninö poteitati (eculari,
qvancacunqyeeafuerit : & ip(üm etiam fiipremumL,
Principis imperium prorfus excludetur. Et fruftra
proindeeric, disqvirere, utrum nobilibusveljurisdi-
£tio competat in ejufmodi homines, vel poteftas ad
fcrvitia cogendi) vel jus aiiqvod aliud; uti conqviri ho-

die

die undiqvaqve & affeöari talia fblent, Qvatldo-
qvidemautem,ütiex ipsä tractatione patebit, jam
oliminter eos,qvifamiliam Ecclefiaeconftituerunt)
maximafuitdifferentia, atqve ea fine dubio.inno-
ftris etiam dotalibus ex voluntate inftituentium o-
limradices egit,non fanede omnibuspcomifcue &
fimpliciter aiTerere licebit omnimodam exemptio-
nem a poteftate feculari. Sed qvia de difcriminc
ifto nihil ferefiipereft,&ubiqve nunc deficiunt fun-
dationum inftrumenta,ex qvibus conditio eorun-
dem dignofci posfit , periculose errat, qvi fubjicere
eos jurisdiftionifüae ideöve!it,qvod exemptionem
illi docere neqveant^. Et tarnen fubdubito ego,
utrumin foro externofaflum tale improbari pror-
fusdebeat, & utrum ad Jurisdictionen} , qvam Va-
fallusuniverfalen? feudi titulo accepit, fiiftinendam
injufte agat,qvinon alios>qväfn qvos novit revera
tales, pro exemptis habere veüc. Confcientiam
verö ixQ.% vokintatis qvi magisamat, qviqve plus
DEO qvamfacukatibusfuis confidit , reftius meo
judicio facietjfi juri{üo,qvod habere fe probabili-
ter putat, prorfus renunciet , nee litem Ecclefiaemo-
veat. Exiguum fiepe cii; qv od in difqvifitionem ve-

b$ nit,

nit,& vix tanti, ut judiciafacigari debeant. Eceft
tamenea hodie qvorundam temeritas vatqve per-
vicacia>utalterum tantum vel centies ex fubftantiä
fuä perdere malint , qväm Ecclefiae vel tantillum^
fpontefaä cedere,

Ocurv<e interras anim<e {fcceleßium inanes!

Illisegoutimeliorem adprecor meutern : itautab
omni procul abfint infortunio , tragicumqve nul-
lum unqvam experianturmaliim,fimulexopto.Ne-
gari enim neqvit , plurimos Chrifti panem confi-
denterdevorare, Ted male concoqvere, ac vere (ed
ferö nimis experiri, devotas execrationes,qvae do-
nationum inftrumentis utplurimüm additae fue-
ruut, gravi effe&u non carere. Nee profe&o va-
na eft illa apud vulgum reeepta opinio, qvä putat,
magno periturosmalo,qvicunqve ä bonis Ecclefia-
fticislüas nonabftinentmanüs. Sunt enimiftata-
lia veluti aqvilarum pennae, qvae aliarum avium plu-
mis junöse adurere easdem & conftimere dieun-
tun Et ficuti una exigua ignis fcintilla immane in-
cendium excitare,& maxima aedificia,opulentisfi-
maqve praedia, definiere poteft : ita exigua talis bo-
norum

norum Ecclefiafticorum portio injufte ablata aut
retentaamplisfimasopes, & qvicqvid ä parentibus
geniumlüum defraudantibus magna cum follicitu-
dinecongeftum fuitjintra exiguum fiepe temporis
fpacium exedit&confumit. Qvod fi vel maxime
in judictofuperior qvisfuerit,& lententiäEcclefiam
vicerit , non tarnen propterea fibi de juftitiä caufe
fiiae blandiri debet. Talis enim fententia veram ju-
ftitiaedemonftrationem nonfacit,uti nee eadem il-
la propterea ab(ö!ute& fimpliciterjufta dici poteft:
qvüm&iplä nonnifi opiniofit, nee aliud efficiat_j>
qväm ut ex akerutrius litigantium latere confiftat.
Etqvotusqvisqve eft, qvi ignorat, in alio fuperiori
tribunalirevocari fepe (ententiam inferioris,atqve
alio prorfus modo de causa judicari:fepe etiampe-
joremeam pronunciari 5 fepe ab utroqve errorem
nonunum committi, idqve non imbecillitati tan-
tüm humanae, fed malitise etiam qvandoqve judi-
cantium adferibendum effo. Etqvis igitur,qvi
ifta non ignorat, in fententia judiciali confeientiam
fuam firmare velit ? Laudanda hie mihi eft dodri-
na Sigifmundi Scacciae JCti Romani in nniverfis.
Auditoriis celeberrimi, qvi in tratt.decommcrciis

§. u

§. /. q. j.part. 2. ampl. ip. n.fö. haue fach declaratio-
nem , detinere rem alienam fcienter fine confenfu
Domini etiam illum, qvi injudicio (iiperior exiftic,
etiamfi, inqvit, dominus rei egerit in judicio & füc-
cubuerit, qvia illa fuecumbentia non inducit con-
fenfum, nectollit obligationem reftituendi in foro
confeientiae. Licet enim fententia judicis Gt rite
& rede lata exdifpofitione legis, tarnen in fprocon-
feientias poterit effe injuftsu. Et hoc (eil. eftqvod
dieunt Dodores, multum differre interie forum po-
li five confeientiae internum, 6c forum foli five ex-
ternum... Qvinfi ipfos etiam Civilis juris Dodo^
rescon(ulamus;qvibusres judicata ex nigroalbum^
exnonente ens,exnon filio filium, ex non jure jus
facere dicitur , rede ab illis docetur , fententiam
non eiTeraodum tollende obligationis,nec domi-
nium pereandemcuiqvam acqviriveladimi,hanc-
qve unicamjudicidatamfuiflepoteftatem, ut ex a-
nimifui fententiä pronunciet& declaret, remillius
effeautnon e(Te,vel reum non debere; hanc verö
pronunciationem non invertere rei veritatem, fed
haberitantum proveritateboni publici causa, neli-
tesininfinitum crefcant,&utfalvafit rerum judica-

tarum

tarum autoritas. Et qvomodo igitur in tali fen-
tentiä acqviefccre potent confcientia, praefertim du-
bia &opinioni luas parum confifa?

Poftqvam ego ifta omnia probe mecum pen-

ficulavi,& plurimas mihi vias, qvibus eundum fue-

rat,obftru£las animadverti, coepi primüm dubita-

re,numqvid praeftare hie jiceret (übfidiis Omnibus

deftituto, & num initium facere deberem ejus rei,

de cujus (ucceflu mihi incertaerant omnia. Dein-

de cum propiüs & attentiüs ea , qvas ad manüs mihi

erant, evolverem, parum abfuit,qvin ab inftituto

prorfas defifterem > omnemqve abjicerem ejus rei

curam, Sedyicit tarnen pertinacia, & fic tandem

cepi laborem, fimilis illi, qvi reperto fealmo in litore,

navem aedifieare conatus eft. Q^id & qvantum

praeftiterim,Tuonunc judiciofubmitto,Le&or be-

nevolejfed ita, ut inbenigniorem partem interpre-

tari velis, fi qvid minus placuerit. Non funt ad vi-

vum refecanda omnia, aut exigendaadfilum ; ubi

facultas non refpondet aut eventus voluntati. Cum

nondatur ad prima pervenire, in fecundis& tertiis,

veletiam inqvartisconfiftere nonufqve qvaqve eft

dedecori. Et tu perinde ignoieentiä opus habes ,

fi homo es.

c Ad

Ad Magnificum ZlEGL ER U M
fuum de Dote Ecclefid

iommentantem-s

FR1D. RAPPÖLT, S&THEOLD.

Sc PROF, PUBU AC ADEMIM UPS*

h. t. RECTOR.

QV& fiita in Orbis Eruditi commödä
De DOTE fantt* publica* ECCLESlMi
Qya dona dote tanta munerab'itur,
Docio labori q<V£ rependet pr<emia?
Laudi obligat us nempe perpetuum tu<tj
Qvä Uta utriqvefama fe infinuat poloi
Non fßimändaj, nön recenßndas brevij
Curta ißa mutans feculorumfyrmate,
Z1EGLER6, dotes prtdkabit Ingenu

Sylla-

Syllabus eorum , qvse hie

tra£lantut_i.

CAPUT t
De tiQcabulo Ecckß<e &ejus u/u. pag. to

CAP. IL
Imtiönäfcentis Eccleßx iewpla ChrißianUtout-

CAP. III.

Ighotätn ßuiße primis Chrißiam dotaüomm
Eccleßarum. pag. 24.

CAP. Vi.
beßntentia Cayidyiiftarum^fteceßaribEcckßas
dotari debere ßatuenttum. pag. 2$.

CAP. V.
Necesßtatem dotandirion adEccleßas taniüm-i
ßdOraioria etiam, Ö1 ßngüla altariaproduBam at-
qve extenßim eße. pag. 4 g.

CAP. Vf.
Cui tneumbat onus dotandi Ecele/täs. pag. 64*

CAP. VII.
De qnjantitaie dotü , & qv<e dteatur eße dos
(itßicknSyßTjecQngrua.pag. 72*

fcAP.vnr,

CAR VIII.

In qvibm rebus conßitui debeat dos Eccleße ?
pag» wo*

CAR IX.
De familiaEccleßaftica^ßrvis-i colonis, wq<vi-
linis ihofpitibtii } cafatUy libertis >& hodiernis Dota*
libw. pag. i$u

CAP. X.
De forma & modo conß'ituendi dotem Ecclc
ß<e.pag. ij2.

CAR XI.
Deßnedotis Eccleßaflic£. pag. 194.

GÄR XII.
Depr'vvikgils dotls Eccleßaßic<e. pag. 224.

CAR XIII.
Ut infirmata Ö* adempta fuerint dotls Seele-
ßaß\c& privi/egia y decpie fraudibm circa ea com-
misßs.pag. 2Öj.

*\

■f

Auxiliante DEO!
Cjpiit I.

Vocabulo Ecclefise & ej us ufu.

SUMMARIA.

ECcleft£ örigo , acceptio tf fignificatio , » /, /, ^, j, tf; 7, j».
Eccleßa qvomodo dißerat a fynägoga , ». 2.
Ißdorus qvandovixerit f n.f.

Barbaries lingvarum & obfcuritas fcrmonis feqviorunt temporum tangitur, n.6.
Gho fignißcatu accipiatur Eccleßa in pnefenti disfertntione , edd.
tsfbbo qvü fuerit , qvando vixerit & mortuuf fit ? n. 7.
De Donationibm Ecclcßarum & refervatione altarium in iis , n. $. & y%
t/iltare qvid fuerit ? n.p.

Cclefia >W t£ ckko.'
'Xeiv ab evocandodieta
coetum, & concionem,
Hve congregationem_»
»evocatam fignifirat—. ,
proprieqvidcm qvamlibet hominum
qväcunqve de causa convocatorum,
presfiüs tarnen & ftrictius aeeeotö
vocabulo in Rep. Chrißiana iftum
folummododenotat coetum, qvi re-
Jigionis causa &propter eultum di-
vinum congregatus eft. ApudGra;-
cos vereres ifl-ud vocabulum faepe-
numerö coetum civilcm in comitiis
aut curiis convocatum fign.ficar, uti
id exAriftophanis Acharnanenfibus,

Thucydidis&aliorumfcriptisdifce-
re licet. Qvoinfenfuoptimediftin-
gvitSuidas interc*x?u<ncw tdfuuovt
& c%vCkv\o\wj avyHKnrov , legirimam
&eam_,qvaerepente coiit.Nc^w^i
inqvit, T^eyeroui 6xH\ti<ria *?' *v%\ct *&}

7r&y}*' Legitima dicebatur fixa ßa-
taefo concio , qv<£. ter in menfe h ibeba*
tur : convocam autem & indiel a con-
cio, qv£repente, urgente qvadam de
causa yßebat. Ec hucperrinet,qvod
dicitur Aclor.XIX, 31. de Ecclefiä
cvyxi%v{j&jjp , it. verfeS de Ecclefiä
öiHOfjtto, ötverf.jp. de Ecclefiä dimis-
A sä.

2 CAP

sä. Et nc qvis püt^t, piorum taritüm
aut honeftorum atqve proborum ho-
minum congregationem per voca-
bulum iftud indigirari , ex Scripturae
vetfionc Graecä tü$¥ kßäouviKovfji, ad
oculumpatet, etiam mabgnaritium
coetui nomen iftud tribui, dum ira
reddunt & explicant, Pfalm.XXVIij,
ißiafiauoxK'Xtiaiou/ 7mn%oy$üm-> odi
ceetum malignantium , CwQcongrega-
tionemwaleficorum, uri habent verba
Junii & Tremellü. Qvomodo in ter-
minis adhuc fonioribus Ecclefiam
Diaboli dixitTertulI.</(?^^?4f. <:.2j.
Vid.Joh. Seiden. de Synedr.HebrJib.i.
cap.p.

II. DifFerre Ecclefiam äSynago-
ga afterit Franc, ä Victoria releft.t.
feft.i. n. t, 2.3. q.vöd Ecclefia convo-
cationem , fynagoga congregatio-
nem denotet. Nonmale,fi vim vo-
cabulorum fpectes. Potior tarnen
differentiaexufufumenda eft, qvdd
fynagoga ad populum Judaicum,Ec-
clefia ad Chriftianum plerumqve rc-
fcratur. Nee tarnen afTentiendumeft
CatechifmoTridentino, qvando in
expofitione Symboli ad verba CREDO
ECCLESIAM ita commentatur, po-
pulum fub lege nomine Synagogae
fuifTe appellatum , qvöd peeudum
more, qvibus magis congregari con-
venit, terrena (Sc caducatantüm bo-
na fpeäaret. Videmusenim& Syna-
gogae &Ecclefiae nomen eidem po«
pulo Judaico actributum,£wV./F,y.
Nw,XX, 2.^4. inpnmis Proverb.P.

II T I.
v. 14. Add. Joh. Rainold. prtleft. 7.
&>ii. Ec eft fane argutia illa, cui Au-
guftinus in enarrat. PfialmiSo. anfam
dedit admodiim frfgida , qvae in La -
tino tantum congregationis verbo 4
gregededu<ffc>locuminvenit,inGra>
co autem nuflum plane fundamen-
tnm habet, uti erudite oftendic If.
Cafaubonus ad Baron, exercitat. 16,
num. 42.

III. Ut ad vocabuIumEcclefiae
redeamus, etiam omifsogentilium
&civiliufu 1 generalis adhuc cttfi-
gnificatio illa, juxtaqvamaccipimr
pro colleclione hominum religionis
ergo ad eultum divinum congrega-
torum, ut proinde necefle/jtab ulte-
rioriaeqvivocatione nomen iftud li-
berari. Faciam id verbis Marfiiii Pa-
tavini ex defenfior.pac.part.2. c.2. in
hunc modum feribentis : %dpudLa-
tinos vocabulumhoc feeundum vulga-
rem & fiamofiam appellationem in una
fiui fignificatione importat templumficu
dorn um, inqva DEUScommuniter d
fidelibus colitur & freqventius adora-
tur. — — In alia verb fignificatio-
ne importat hoc nomen Ecclefia omnes
presbyteros fieu EpificopouDi.u onos ö*
reliqvos minißrantes in templo fieu Ec-
clefia dicla feeundum priorem fi^nifi-
cationem. Apud modernes maximt
import at hoc nomen Ecclefia m'wiflros
iUos presbyteros feuEpifcopo s, atfe dia -
conos,qpi miniflram cf ' prxfnnt in me-
tropolitana fett principa'i omuiutn Sc»
cleßarumrqvemAdmQdum hoc SuleßA

CAP

RoM<m£Urlü dudum obtinuit , cujus
ntimßri & pr£Jidentes funt Papa Ro-
manus CT Cardinales ipfius^ qvi jam ex
ufu qvodam ebtinuerunt dici 8cclefia>
& Eulefiam aliqvid egij/e, autrecepis-
fe , cum iidem aliqvidcgerint aut rece-
fcrint , vel aliter qvaliter ordinave-
rint. Rttrfum fecundkm aliam fionifi-
cationem dicitur hoc nomen Ecclefia &
omnium vcrisfime (f propriisfime fe~
cunäUm primam impofitionem bujus
Hominis feu intentionemprimorum im-
ponetitium, licet non im famose fecun-
dkm modernum ufum , & de univer fi-
tzte fidelium credentium & invocan-
tium nomen Cbnfii , & de bujus uni-
verfitatüparübus ontnibus in qvacunfo
communitate etiam domefiica. St b<£c
fitit impofitio prima bujus ditlionis &
confvetus ufus ejus apud Apoftolos ($
in Ecclefia primitiva (fc. Haec Marfi-
lius circa annum M CCC XXIV.Vir
in tencbris admodum pcrfpicax , cu-
jus proinde memoriam & fcripta_.
damnavw Johannes XXII. refcrente
LudovicoMolina de juß.&jur.tom.z.
di/p.ji. n.J. &: inindicern expurga-
torium iniqvi retulerunt Cenfores.
Summa verborum adductorum hac
eft, accipi vocabulum Ecclefiae i. pro
templo, 2. pro minifterio EccIefiafK-
coqvocunqve, $. pro minifterio Ec-
clefiae mctropolitanae, 4. pro Papa &
Cardinalibus, utpotepraefide &mi-
niftris Ecclefiae Romanae, 5. pro com«
munirate fidelium Gveuniverfali fi-
ve particulari,etiam doraefticä. Ac-

ÜT f. j

cesfit his fignificatiofexta , ^vA Ec-
clefia figniiicat Pap« dominatum, 6c
in rebus türa tcmporalibus tum fpi-
ritualibusprincipatum , uti prolixe
explicat Johannes Rainoldus incol-
loq. cum Harto cap. 7. fecl, 6. adeö uc
Ecclefiae nomine etiam in fidei do-
gmatibus apud Pontificios intelliga-
tur hodie folus &unicus Papa Roma,
nus. Conf. Petr.Svav.wz bifior.Concil
Trid. lib.y.p.m.688-

IV. Ultima haec acceptio plane
a"Xoy©* eft, ut vel ipfum nudum Ec-
clefiae voc3bulum,qvod aggregatum
aliqvod fignificat, oftendit. Adver-
fatur etiam tarn naturae Ecclefiae,
qvam inftituto & fcopo Chrifti , (I
uni individuo titulus & officium Ec-
clefiae tribuatur, Matth.XVlU,ij. ubi
Ecclefia diflinclumconfrituit Judici-
um, qvoadpluralitatem perfonarum
judicantium,a judicio unius vel duo-
rum vel trium. Qyinta acceptio vul-
garis eft , & in Scripturä freqvens»
cum ccetus particulares omnes finr_
partes homogene« Ecclefiae univer-
falis,utadeo etiam habeant cömunc
nomQn.V\A.Matth.XVl,i8.Epb,I,2Z>
23. Colofs.IF, 15,16. Qvarta fignifica-
tio tolerari poflet , Ci Romana Eccle-
fia juxtafeadmitteret forores fiveEc-
clefias alias pari fecum gradu , nee
ipfa primatum & tyrannidem in reli-
qvas omnes afFetftaret. Tertia rarior
eft , nee alias forte ufitata, nifi inter
Epifcopos & presbyteros unius pro-
vinci*. Nee feeunda prorsüs rejici-
A z enda

4 CAPU

cndaeft,dum ne exdudarur populus,
&cxeoEcclefiamconftitui nonne-
getur. Sicenim partem nomine to-
tiusvenire nihil vetat. Et ficnamqve
Tertullianus de exbort.caflitat. c.y.
poftqvam fecifTet mentionem ordi-
nis Ecclefiaftici , qvo nomine facer-
dotes intelle&os voluit , fubjungit :
Sedubi tres , Sccle/ta eil , licet Laici.
Nee incongrue ig'tur Salvianus Epi-
fcopus Masfilienfis lib.j. de gubern.
#£/plebem Ecclefiafticam dixit, ne
foli illi , qvi ordinis Ecclcfiaftici efle
dicuntur,Ecclefiam conftituere cen-
ierentur. Prima admodüm ufitata ho-
die & vulgaris eft: , nee tarnen aeqve
antiqva atqve Chriftianorum nomen
& religio,aut eorum conventus.

V. Sane ufurpaverat in hoc fi-
gnificatu iftud vocabulum Eufebius
Pelufiotarum Antiftes,fedacriterre-
prehenditur proptereä ab Ifidoro,
diftingvente inter oxkA^ojcw &cx-
yChn 9ict<p]P io*. Ut enim aliud eslfacri.
ficium, i n q v i t , aliud altzre , aliud thy-
tniamatis locus JvßittTH^iovj aliud t hy-
miama, Aliud QxTt.evTtiort^fentcijlum,
aliud fenatus , (illudeni-m locum,in
qvem coeunt,fignificat; hocautem
Viroseos, qviconfilium ineunt , ad
qvos & periculum & Talus pertinet)
eodem modo de templo £f Scclefia fla-
tuendum Ö'c. lib.2.Epifi.24Ö. Vixit
Ifidorus feculo V. circa annum.,
CCCCXL Atqve hincconftat,mi-
mis reeeptam tiim fuiffe in Ecclefiä
Orientali illam vocabuli Ecclefiaeac-

r /.

ceptiönem Forte tarnen inEccIefit
Occidentali ifta fignificatio faoliüs
admiflaeft, uti oftendunt verba Au-
gu(riniHipponenfisEpifcopi^f/?.//7.
in huncmodumlcribentis: S'icut ap~
pellamus Seele fi am Bafilicam , qva con-
tinetur populus , qvi vere appellatur
Ecclefia,ut nomine Ecclefiä , i.e.populi,
qvi continetur-, ßgnificemus locum-, qvi
continet : ita qvod anima torponbu*
continentur , inteüigi corpora filiorum
per nominatas animas pojfunt. Atqve
hinc utrumqve figniticatum conjun-
git Amalarius Fortunatus de Ecclef
Ojfic. lib.j. c.2. Ecclefiä , inqvit >e/?
convocatiu populus per min'tflros Ec-
clefiä ab eo , qvifacit unanimes babi-
tareindomo. Ipfadomusvocatur Ec-
clefiä y qviaEcclefiam continet. Ipfa
vocatur Kvgtstw y qvi* es! Domini-
ealis.

VI. Qvicqvid fit, non videtur
nunc efTe necefTarium, ut de antiqvo
& maxime proprio vocabuli ufu ad-
modüm fimus folliciti, qvandoqvi-
dem ad praefentia magis nobis fpe-
clandum eft tempora, qvippe in qvae
exundärunt confvetudines fuperio-
rum feculorum. Scilicetcüm barba-
rifmis ubiqve terrarum repleretur
lingvarum indoles,& ä priftinä puri-
taterecederent illi, qvi regimente-
nebantin Republ.literariä, dici non
potefl: , qväm confuse & obfeure
haud rarö per verborum inflexiones
&abusüs animi fenfa expre/Ta fue-
rint. Facta tarnen inter eos qvali lex

qvae-

CAPUT l 5

qv*dam,mproerudito non habere- fallor,Pctrus dcMarca ArchiEptfco-
tur,nififimili idiotifmoadfvctushoc pus Vav'\(isn(\sinnot.adConcil.CUro-
tantiim agcret, utnonaqvovis intel- mont. can.y. ex verbis Abbonis Flo-
Jigeretur, atqve utdci de doctrina riacenfis, qvi in hunc modumloqvi-
fuä poflet : Tccvtj <$' o. t'cJ^c, a<5° tur : Ccrte, carisßmi Principe! , nee

a* Ämfouv pd%t > uti eam loqvendi
formulam explicat Gerardus in Ari-
ftoph. Plut. pag.2. Inde non nova
tantüm & abnVufa vocabula ad pla-

catbolice vivimns, nee catbolice loqvi-
mur , qvando illamEcclefiam dico ejfe
tue am, ille alt er am dicit ejfefuam , ac
veluti qvadam jumenm , comparatiju-

citum&pro arbitrio fingebantur_,> mentUinfipienttbufyUtras^al'tqvand»

fed illa etiam, qvse purions fermonis venales proponimus , propofitascjs ab

qvaedam veluti reliqviae eranr, in ali- aliüemere nonformidamus. EFt etiam

os plane fignificatus faepiulculc con- alim error gravisßmus , qvofertur al-

torqvebantur. Sic igitur etiam Ec- tare eJfeEpißopi, & Sccleßam alterius

clefiae vocabulum incer Canoniftas cujuslibet domini , cum ex domo con-

hunc fere principalem fignificatum fecrata & alturi unum qvoddam fiat,

obtinuit,ut manu factum templ um & qvod diciturEcclefia , ficutunushomo

orationis domum plerumqve nunc conflat ex corpore & anima. Videte

denotet, uti apparet ex rubricä titt: aqvisfimi Principes , cjvbnos ducit cu-

de conßecratione Ecclefi£, deimmuni- piditas, dum refrige feit charitas &c.

täte Eccleßarum , deEctlefiis £difican* Vixit Abbö S. Benedict ad Ligerim

düvelreparandü&c. Et in hoc feil, in dicecefi Aurelianenfi abbas circa

fignificatu accipiendumefr,qvicqvid annumM. oeeifus enimfertur äVa-

pofthac de dote Ecdefiarum & ea- fconibus^.Novembr. ann. MIV. &

rum colonis änobisdetum fuerit, ex ejusfeculi hiftoriä petenda eftad-

qvandoqvidem imposfibile eft, urex du&orum verborum interpretatio.
hiftoriafuperiorumfeculorum qvic- VIII. Inoleveratfcil.ifta a:tate,ut

qvameerti definiatur, nifi verba,pro- & fundi & villae & ipfaedeniqveEc«

ut ufitata tum fuerunt, retineantur, cltGx in beneficium Laicis homini-

& ex intentione proferentium ex» bus conferrentur , non qvidem ut

plicentur_». templa manufacla posfiderent illi,

VII. Factum ver6 eft aliqvando, ad qvid enim po/Tesfio tali-s condu-

utadhucfpecialiusacciperctur etiam ceret ? Ted ut oblationes, deeimas,

in hoc fignificatu vocabulum Eccle- aliosqve reditüs Ecclefiis conceflos

fiae,non pro integrädomo facris per- pereiperent. Ethincintelligi pofTunt

agendis deßinaeä , Ted pro parte ran- tabuJae antiqvas, qvibus foliti fue-

tüm ejus. Obfervavitidprimus, ni runt ifto tempore Duces &Comires

A j in-

6 CAPUT I.

integras Ecclefias Monafteriis con- tur, induc*ta cft novavetborümdis-

ferre, ut feil, häc ratione, qvod inju-
fte ä fe posfideri opinabantur , eultui
divinorederent. Sic enim Hugo, Dux
Francorum, & alter Hugo, DuxBur-
gundionum,nec non &LetaldusCo-
mesEcclefiam infuburbio Matifco-
nenfiMonafterio Cluniacenfi donä-
runt, uti habetur apud Martin. Mar-
rier in Biblioth. Cluniacenf. p. 2jj. &
2jj. Sic etiam Amedeus Comes Ec-
clefiam S. Mauritii in pago Maltace-
nafitam eidem monafterio donat_,,
pag.^412. Et fic etiam Gaufridus de
villa Harduini Romaniae Senefchal-
lus, abbatiam Saphadini ab aliis fun-
datam Ecclefiae B.Lupi Trecenfis do-
nat apud NicCamuzat. in antiq.Dw-
cef.Tricasßn. p.jij.Tatia ubiq; oecur-

tin&io, ir.a utinunaeademq;domo
pars una Ecclefia diceretur, qvoad
Laicorum jura, &altare, qvoad juris
fpiritualisadrhihiftrationem>uti in-
nuunt verba Abbonis Floriacenfis
fuprä allegata_i.

IX- Fingebatur ira tota Ecclefia
in rnanüs Laici veniffe, excepto alta-
ri, qvod Epifcopus aut presbyter_.
fibi retinebat , ne ex directioneaut
nutu Laici adminiftratio facrorum
fufeipienda elTer. Erat enim altare
praeeipua Ecclefiae pars , qvippe in
qvo votapopuli & membra Chrifti
portantur, qvo DEUS omnipotens,
invocatur, qvo poftulatus defeendit
Spiritus S. unde ä multis pignusfa-
lutisaeternaz,&tutela fidei,&fpes re«

runtplura. Qvifane omnes Ecclefias furreclionisaeeipitur , uti id cum,

jam fundatas «Sc confecratas ex fen- aliis pluribus Encomiis deferibit

tentiä Canoniftarum nee posfidere Optatus Milevitanus üb. 6. adverf.

nee conferre aliis potuifTent_,, nifi Farmen, in fr. Et folenne tunc tem-

id introdu&um fuiflet vitio feculi,
qvodalibi discutiendum refervo. Et
haclenus qvidem Laici bonorum Ec-
clefiafticorum poflTeffbres exiftsba.nt,
ut ipfas etiam Ecclefias, qvae ex redi»
tibus tum temporis aeftimabantur_,>

poriserat, res donaras JEccIefia; vel
traditas,autfaltemearumin{rrumen»
ta altari imponere , uti id oftendit
Hicron. ßignonius ad Mar culß form.
lib.i.capjt. Refervato igitur altari, fa-
tis fibi profpectum credebant Sacer-

posfidere crederentur. Ne tarnen Sa- dotes , qvandoqvidem ex oblationi-

cramentorum celebratio (funt verba bus,qvaeinillisfieri folebant , tan-

Petride Marca d.i.) ä Laicis Eccle- tumaeeipiebant, qvantum fuftenta-

fiarum podefloribus pendere videre- tioni faae fafficere opinabantur.

Caput

„ CAPUT 11. ?

Caput IL

Initionafcentis Ecclefisc templa

Chriftianis nulla fuifle.

SUMMARIA:

HOmonyrhU vocabuli Eccleßdt recapitulatio > n. u
T^um verba Pauli i.Cor\XLverf,i8.& 20. explicandaßnt de loco ,fivt tcm-

plo ? n. 1, & 2.
Pontificios omnem eccleßaßicum apparatum facrag} omnia drcesfere folere ex

Apoßolorum atate & ufu,n.i.
Loca,in qvibiis olim Cbrißiani congregaiifunt tfuiße privat a,tt.i,4,
Commendatio Corgregationum in unum nj.
llbifa locorum & tarn notlurnU^qvam diurnti temporibus Ckrißianos prim$s

fAcrafuaperegißfepropter perßecutioncs7n.4,i2.
De templo $. Jobannis £vangelifl<£,Vitis Apoßolorum & alii* fabuloßs n.J.
Hida qvanta terrae portio dicatur ? eod.
Jofepbus , ex Arimatb<ta civitate oriundus , nüm vener it in Angliam , attfo ibi

Cbrißum crueifixum pr<edicaverit ? eod.
£)v 6 tempore Baßlica extruicoeperintyn.y,S-,S),io, 12,13,14.
AEdesjn qvibus convenerunt olim Chrißiam\non fuijfe Bafilicas }n.y,f.
Abominationi fiiiffe Cbrißianu templa gentilium, n.io.
Templorum appellatione gcr.tiUum templa venißfe, & templorum cultmnpro eul-

tugemilitio ufurpatum eße,ecd.
Limitati 0 & explicatio bor um verborum,n.n.
Qvaliter variarit Chrißi /worum fortuna (f conditio circa conventüs ipßsrum

& pietatis rcligionis%s fü£ exercitia. n.12.
Per ipfumfeculum tertiiim CbrißidnorHm religionem identidem abfcondi & öc-

cultari oportuiße , n. 13.
Chrtßianorum in Utebras atfc loca abdita reeeptionem m$s ad t empor a Conßan-

tiniMagnidurajße , tjuhctfo Ulis templa tdificarinon tantum permißße,fed

publica tiiam fumptibus extrui edifio prteepiße, n.14.
Epifcopos poß huc mox animos fumpßßfe & plurimas in Eccleßa turbas dedijfe,

eod.
Differentia EccUß&^Baßlic* & Oratoriin. 1^26.
Item Mm9riarum)BafiliQ4rHm & Qrat0riorum,n,ifo

Uum

8 CAPUT IT.

Num& qvod dißcrimen fuerit in Oratorils n.iy, 18,20)22,23,24.

Cur probibitum fuerit adminißrare in Oratorik Eucharißiam & faerant w

nam.nißaccederct atttboritas Epifcopi Qt adhiberentur Clerici \ n. ig.
Synodus Sexta in Trullo babita cur qvinifexta dicatur ? eöd.
Etiam templi partem Oratorium dittumfutjfe,n.2o.
Dißintlio oratoriia facrario , cod.

lt. Oratoriorum publicorum & privat orum , eod.junftü n. 22, 2j.
Publicorum Oratoriorum finvs £f reqvißta^nai, 22.
Dioeceßs acceptio pro Oratorio.eod.
Ejus fignificatus cornrnuKÜiV^iahCiv^eod.
Num oratoria certü reditibus dotata,(f*n qvibus Clerici inßitttti funt , privat*

fint & aLaicti rcvocariposfmt, nifi Epifcopi autbor itas & confenfusin-

tervenerit? n.22.
Cauße pisprxr og.it iva^eod.

Oratoriorum batlenus narratorum fpecies tertia , n. 23,24.
ParorhialemEccleßam ejße poße finc baptißerio,nefo parochialem Ecclefiam

femper intelligi,ubi habetur fons baptifmalU,n.24.
Cardinales olim qvifuerint ß" ' unde ditli ? eöd.
Undefit,qvbd Oratorium publicum adhuc dißingvatur ab Eccleßa parochiali &

ab ea nihilominus dependeat ? n.2j.
ParochialU £ccleߣ prxrogativa pr<e Oratoriis,eod.
£>h£ dicatur parochia ? & qv£ Monoecia ? eod,
Numßt dijferentia int er Eccleßam & Oratoria ratione monachorum &c/erico-

rum? n.26.
Oratoria ßcculo nono argumentum pr£buiffe , in qv& graviter inßurgerent Eccle-

fi£Patres.n.2'j.

Oftendimus, vocabulumEcclefix
fub initia Chriftiani nominis,
locum facris deftinatum non deno-
tä/Te, Ted ipfam potiüs concionem,
conventum, coetum &congregatio-
nem fidelium & facra peragentium.
Necadedaflentiri poffum Ulis, qvi
dumlcgunt verba Pauli/. Cor. XI.
verf. 18. habitä collatione cum verß
20. ftatuunt,c*K/\>jaiat» illic fignifica-

redomum , totiuscoetus Chrißiani
communem, ad conventus ibidem
celebrandos comparatam. Atqve
hinc conficiunt porr6,habuifleChri-
ftianos jam apoßolicis temponbus
publicasaedes, inqvibus cultui divi-
novacarent , qvaeqve proinde non
humamautprivati juris, fcd divini
efTent. Deponrifkiis id aflerenti-
bus,qvales funt Cardinalis ßaroniüs,

Card.

CAPUT n.

Card. Bei Jarminus, Cornelius a La-
pidc, aliiq; plures » mirumnoneft,
qvippe qvi folenne hoc habenr , ut
ex A poftolorum anate & ufu omnem
Eccle/Iafticum apparatum facraqve
omnia arceflant. Magis inirum eft,
defendere iftud etiam NicoJaurru

men inde conffefet qvisqvam_», lo-
cum illum publicum & juris divini
fuifle-,.

III. Caiterümcommcndatafem-
perfuitjamindeäprimisChnftianae
religionis principiis in unum con-
gregatio. Sic enim ipfi Apotroli o%o-

Fullerum lib. 2. mifeeü. cap.p. virum foiuetäov precati funt, Aä IF, 24. Ex

in antiqvitate&politiore literaturä folenni namqvc & publica divino-

verfatisfimum , qvem proptereä non rum benefkiorum commemoratione

infubidereprehenditGisbcrtusVoe- pluriumanimiadagendas DEOgra-

tius polit.Ecclef. part,i. lib. 4. tr,4. tias & precandum ejus mifericordi-

feft.2.c,4.qv.$.

II. Sane nihil obftat, qvo minus
Pauli verba non de loco,fed de coetu
fidelium explicentur , prasfertim d
confideretur, publica facrorum ce-
lebrationc tum temporis Chriftia-
nos pervim exelufos , conventuej;
omni interdietös » & hinc latebras
qvaerere coadtos fuifle. Loca erg6,
in qvibus Ecclefia congregabatur_>»
privaraerant, qvanqvam&inSyna-
gogis Judaeorum qvandoqve conve-
nirent , qvas ramen pro Ecclefiis five
templis habitas , neqvaqvam admit-
tentadverfarii. Nee evincit, qvod
Paulus d.i. domum DEI Ecclefiam
appellat, eamq; opponit privatis do-
mibus, in qvibus edere licerer. Do«
mus enim, uti norat Andreas Rivetus
in Qathol.Orthodox.tr. 2 qv.2j. etiam
accipirur pro ejus habitatoribus, &
pro familiä privarä , qvae optime op-
poniturpublico coetui Eeclefiaftico.
Qvanqvam igirur demus , agiiflhc
de loco facris deltinato,nunqvam ta-

am vehementius accenduntur.Com-
munibus preeibus fraterna charitas
augetur, & multorum confentien-
tium oratio apud DEUM gratior eft
& aeeeptior. Eleganter Tertullianus
inapolog. cap.jp. Coirnus in cm tum &
congregationem , ut ad DEUM qvafi
manu facla precationibu* ambiamus
orantcs.Hac vis DEO grata eß. Atqve
hinc Magnefianos admonet Ignatius
Martyr in Epifl. ad eos feriptk : Nefe
operam detis , inqvit , ut aliqvidvobis
feorfim rationi videatur confentane-
um ; fed in unum convenientibw , una
fit oratio , una deprecatio , unatnens,
unaß>es in charitate , in gaudio incul-
pato. — — Yldrn% £r.> coc *»c Sit et
9a.ov (rtwrgiwn 9*fc> ö>? cJ^n e» fo<ncf
tpiBiot 1 omnes itnfo velut in unum tem-
plum Dei coneurrite , velut ad unum
altere, velut ad unum Je/um Chrifium,
ab unopatre exeuntem,&in unum exi-
ftentem & ' revertentem. Et Photius
Patriarcha Conftantinopolitanus e-
piß.i, qvas eil ad MichaelemBu ga-
B nae

n CAPUT TT.

rix pn'ncipem : Eo(Cc\l. mremplis,) asBabylonius. Vitas Apoftoforum,

j/oputtu convenire in castus asfvefcat, qvae fub nomine ejus circumferun«

in eumfinem ut communibus votU-, nof-
1$ , t)EUM propitium facientes , Ö*
communiter doxologiam ei offerentesj
im magis cum in communem concor-
diamcoalefcant , & communem refe-

tur, fabulisfimihores efTe, qvämve-
rx narrationi, agnofcit BelJarminus
de Script. Ecclef. a Baronio etiam re-
jiculisannumerancur , &manife(be
arguuntur impofturae, anno XLIV,

rant cum falutem tum etiam alias uti* n.44.& ann.LUn.35. nee judicant ali-

litates. terprudentioresaiii^qvos refert An-

IV. Haec fuit praxis Chriftiano- ton.RivetusCriticfacrilibj.c.J.Nec

rumäprimis, utdixi, initiisadhaec minus fabulofum eft, qvodexFer-

usqve tempora conti nuata. Ubi au- reoliLocrii compilationibus refert

temlocorum convenirent, nihil in- TheophilusRaynaudus ]tCuka lib.de

tereflfearbitratifunt, fiqvidem iJIis coron.aur.fupr.mitr.Pontif.p.24. Pe-

propterperfecutionesnonliceretes- trum, Jacobum &JohannemDeipa-

fe& facrafacere in Jocis femperiis- fae etiamnum in terris degentitem-

dem. Unde non inaedibus tantüm pla conftruxiffe. Qvi ifta taliacon-

privatis>fed in hortisetiam,in cceme. gefTerunt, Jaudant nobis Evodios,

teriis , irtcryptis facra fua perage- nefcio qvosPetri difeipulos , & in

bant, &noc1:ufaepeatqveinconven- fedeAntiochena fuGceflores^Abdias,

tibusantelucanis,utiid pluribus no- Prochoros, Hippolytös, Melitones,

tant Chr ftophorus Juftellus in not. midrarumnarranonumpromoscon.

ad Cod. Can. Ecclef univerf can. hj. dos, qvas mirabiJi fiientio involutas

p.mzoo. Petr. Molineus de almrib.
c. 11. Eufeb. l.p. biß. Ecclef. c. 10. In
omnibus illis locis Ecclefiafuit, Ted
temporalis, neepropterea loca illa,
ü qvae in privatorum dominio erant)
commercio hominum eximebantur,
aut pubiiei & divini juris n"ebanr_,.
Qvicqvid hiedixerit Baronius* ftre-

antjqvitasignoravit. Et funt plerae-
qve borum hominum narrationes
gerrae germanae , raiioni repugnantes
communi , in DEUM injuria? & pie-
tatem. Richardus Montacutius in
prsfat. ad Sxercitati

VI. Eodemrefero* qvaedeGIa-
ftonienfis EccJefias antiqvirate refe-

nue fibi refiftentem habet Davidem runt Britannici Scriptorcs apud Ja-

BiondQMüminapol.profent.Uieron. cobum Uirerium ArchiEpifcopum

de Epifc & presbyt.pag.2H)feqqq. Armaclunum de Ecclef Britann. pri-

V. Fabulae funr* qvas de tempio mord. cap.2. JofephumfcilicetexA-

S. Johannis Evangeliftae, anteqvam rimathaea civirate oriundum , qvi

abiret e vivis,conftrufto refert Abdi- Chrifti corpus fepeiiverat, fiyc ca-

iu,

tATll
fu» fiveconfilio » ita volenteDEO,
cum non p.irvo comiratu inBritan-
niam vcniflc, illic Evangelium prae-
dicafTe_,, &poftqvampoflfesfionem
duodccim hidarum_. ( dicifur hida
tanta terrae portioi qvanta unoara-
tro coJitur) a RegeArvirago dono
accepiflet, fuggerente Gabriele Ar-
trhangelo Ecclefiam in honorc fan-
ctae DEi genitricis Mariae conftru-
xifle, anno poft pasfionem Domini
XXXI. Qyaerelatio etfi fufpe&a val-
de fit , ad eam tarnen in Synodis ge-
neralibus, qvando de Brirannici Re-
gni dignitate cum Gallis &Hi(panis
habita eit contraverfia, fubinde pro-
vocare foliti funr Anglicanac gentis
Oratores. Faclumcj; id inprimis in
ConcilioBafileenfi ann,MCcccxxxiv,
utirefertU Aerius d.i. ubi ipfe pro^
vinciam in fe fufcipit , diluendi ea,
qvae in ifto Concilio ab Alphonfo
Garfiä de Sanclä Maria Compoftel-
lancE & Segobienfis EccJefiarum De-
canoobjedra fuerant. Necverore-
pugnc, Jofcphum cumalicjvotfociis
in Angliam venilTcatqve inibi Chri-
ftum crucifixum praedicäfle > qvod &
ipfum acerrime defenditFrancifcus
Godwinus de converf. Britann. ad
Cbrißian. relig. c*. ea tarnen, qvae de
confecrationeEcckfiae refcruntur__„
fidemvix faciunt, ne qvidemGod-
wino , qvi pluribus circumftantiis
confetrationero iftam ex elogio qvo«
damantiqvo inarsincifo recenfet-..
Et pro fuppofituiis habentur Johan-

T //. r,

ni Seldeno deSyncdr. Hbr.j. cdp. rj.
num. 4.

VII. Qvo verö tempore Bafilic*
illae, uti vocantur, extrui coeperinr,
difficilc eritdefinire, David Blon-
ddlus in apol.de Epifc. & presbyt. an-
te annum ChriftiCCXX. nulia ejus
rei dicitapparere veftigia. Nicolaus
Vedelius ad Ignatii epifl. adMagnef.
exercit. 4. tribus primis feculis nuila
omninö Chriftianis fuilTe templa^
ftatuit. Et certe muica «i nafcetur
-iiäcdc redubitalio, qvi, qvaeTerrul-
lianus, Arnobius,Minutius Felix <5c
Origenes fcculo tertio fcripferunt,
attemiiis Jegerit. ApudMinutium
Felicem in Oclavio , cümobjeciiTet
Caecilius gcntilis : cur nuUasaras ha-
bent Cbrißian i, ternpla nulia, nulia no~
tu fimulacra? hunc in modum re-
FpondetO&avius '.Putatis autem nos
occultare , qvod colimus , fi deLubra &
dras non habemm > qvod enim fimula«
crum DEOfingam , cum fi reue exifiU
mes , fit D ei bomo ipfefimuiacrum-* ?
templum, qvod ei extruam , cumiotus
hicmundm eju; opere fa.br icacus cum
capere non posfit ? & cum homo laxiut
maneam , intra unam &diculam vim
tant£ majeflatU includam ? nonnc me-
lius in nofira dedicandus eslmentt^» ?
in noßro itr.o cenfccrandus eil petlo-
re ? See. Non opponit O&avius tem-
plisBafilicasautEcciefies fuas , fed
mentem & innma pectoris vifeera,
monftrare autem illas &urgere ma-
gno cum emolumento potuiiTet, fi
B 2 qyi-

tt CA?

qvidem tales tümtemporisChriftia-
ni habuifTent,maxime poftqvam Cae-
cilius nullos ä Chriftianis fieri con-
vcntüs & folennia publica objeciflxt:
Curetenimy inqvitiile, occultare&
abfconderej qvicqvid illud colunty ma-
gno per e nituntttr : cum boneßa femper
public o gaudeant t- fcelerafecretafint \
cur nullit aras habent , templa nuüa,
nulla nota fimulacra f, nunqvam palam
Joqvi, nunqvam libere congregarifußi-
nent > nifi illud % qvod colunt & int er-
primunt,aut puniendum tH aut puden-
dum ? See. Qvae verba faciunt,ut pro-
bare neqveam, qvae adiftum Jocum
commentatur Johannes a Wowcr,
dura ait_» : Cbrißiani non babebant
templa dedicam > Ö* confecrata ritu
ethnicojfuat tarnen bafilicas,feu,ut ipfi
Appellant > KVfiana habuijfe fatU con-
ßat,eafcfreqvevtafe,nißqvatenusper-
fecutione impedirentur. Enimverö
in aedibus qvibusdam convenifle &
eultui divino vacäiTe non negave-
rim, fed in illis libere congregari &
palam Ioqvi nonaudebant; tantum
abeftj utaedesiftaeproBafilicishabe-
li potucrint.

VIII. Similia Ieguntur apud Ar-
nobium adverfgentjib.6. inpr. Con-
fveßüy inqvit, crimen nobismaximum
impietatU affingere, qvodnecfe .sdesfa-
cras venerationU ad oßeia conßrua-
mtu , non deoritm alieujus fimulacrum
(onßituamus autformam , non almria
fabricemus y — — qvaqvidemnos
ieffamus non ideo vel exadtßcare vel

UT IT.

facertytartqvan impio4 geramus & fit*
leröfas mentes , aut aliqvem /umpferi-
mus temeraria in deos deß>erationc_»
contemptum ; fed qvod eos arbitra-
ntur & credimu4 {Jimodb du certi funt
Ö* nomintt bujus eminentia pr/diti)
bonorum bjgc genera aut rifui habere t
firidcant , aut indigne perpeti.ß moti-
but exafierentur irarum-,, — —
Numqvid enim delubrü aut templo-
tum eum conßruclionibus bonoramus }
•— — Etenim plena dementia elf,
necesßtatibus tuis potiora metiri, &
qva tibi funt ufui , datoribui diu dare,
& honorem iflum non contumeliant-»
ducere. Templa igitur qvarimus indeo-
tum qvos ufus , aut in rei cujus necesfi-
tatem aut dicitU ejfe conßrucla , aut

effe rurfus adificanda cenfetis ?

Templa enim bac qvid funt ? fi huma-
nem infirmitatem roges , nefcio qvid
immanent fc amplum,fi deorum pot en-
ttarn metiarü , fuccejfus qvidemparvi,
ata, ( ut veriüs eleqvar ) genus angu-
ftisfimum cavernarum paupertini cor-
dU exeogitatione fujpenfum. — —
Sa tu igitur , ut opinor^oßendimus^tem-
pla diu immortalibw aut inAniter ejfe
conßrucla, aut contra decus 5 (f poten-
tiam creditam contumeliofis opinatio-
nibtu fabricata &c Summa totiu$
difputationis , qvaj prolixior eft , in
has refolvitur thefes , tcmpJa nuper
cfle exeogitata , qvae aeternis compe-
terenonpoflunt: talescultusdispli-
cere nee conv*nircdivinitati: fum-
mara effe inj uriam , deos habitaculii

CA?

adftridoscflV,deniqveDcumubiqve
präsentem cflc , neqvc in templis
cjvaercndum. Fatcor, plcrasqvc has
pofitiones ab Arnobio ad hominem
difputari , &advcriärios gentilesad
abfurdumduccre, negari tarnen In-
terim ncqvit , nullam talis frrudurx
abeomentionemfieri, qvae Bafilicae
nomine infigniri poflfer. Et qvis ve-
ro credat » Chriftianos eo ipfo tem-
pore, qvo in perpetuas latebras fe re-
eipiebant , &qvo femper latebant,
uti loqvitur Tertull. apolog.c.7. aedi-
bus publicisEthnicorumoculos fc-
rire voluiffc? qvis credat, cogitäfle
illos tum remporis de aedifieiis pu-
blicis, qvorum alius nulJus przeter-
qvam facer ufus eifet? imo vero ali-
as, praeterqvam eas , qvae privatorum
ufibas inferviebant , neqve aliä for-
ma cxftrudas ardes facris Ans adhi-
buiffe, non eil verifimile. Solennes
tarnen in Ulis con verum habitos , &
loca ipfa, qvantum fieri potuir, fem-
per eadem freqventata, aliqvando
etiam aliis ufibus exempta prorfus
fuiffenolimnegare, non q vi dem per
dedicationes & confecrationes fo-
jenniter faetas, fed ipfo fado, & per
abuincntiam_>.

IX. Confimili modo Origenes A-
damantius adverfu* Celfum iisdem_»
plane argumentis Chriflianis inful-
tantem difputans, lib.7. his verbis
Celfi objedionem profert : Posl h£c
Celfus & aras-t (S'ßmulacra & delubra
mos au defugere, qpo minus fundentur;

11 T //. !j

qvanJojvidem invißbilit noflrA hujiu
(f inexplicabilis communionü fidem &
charitatis fatlionem eße exißimat. At-
qve Ulis mox ita refpondet : Cümni»
bil in/ereavideat, nobis qvident pro
ArU (f dein bris ,jttfiorum ejfe mentem,
a qva band dubie emittuntur fvavisß'
mi incenfi odores , vota inqvam &
preces ex confeientia puriore. Chri-
flianos, z\t porro,w<?» admittere fimu»
lacni , qvafabrorum opera prAparan-
tur ut DEO dedicanda,fed qva a verbo
Dei dedolatn formataq^ fuerint in no-
bU ; feilieet vir tut es , ßeu imitamentn
primogeniti totius Creatura. Et de
templis in fpcde_» : £%vod fi templa
templis conferenda funt fveftra feil,
cumnoftris, qvaevobis nulla appa-
rent ) difeant Celfi feqvaces, nos mini'
me fuger e dedicationes tcntplorunu*)
qva conveniant cum fimulaeris & arit
jam diElis ; cavere tarnen, ne omnis vi-
t£ largitori templa ßruamus in An im a-
ta (3 ' mortua. Opponit codem mo-
do , qvo Minutius Felix , templa ma-
terialia & inanimata, fpiritualibus 6c
animatis , atqve il Ja Chriflianis non
eflefatetuf, haec veroipforum pro-
pria efle mafcule defendit. Si Orige-
nes, Arnobius,Minutius Felix, aliiq,*,
qvibus iftud Gcntilium argumentum
discutereanimusfuit, (qvod opti-
me notat Joh. Seldenus de Synedr.
lib.j. c.ij. n.j.) alitcr, atqve oftenfum.
eft, de templis qvalibuscunqve, qvae
tunc in ufu eße potuerunt, cogita-
mnt ; atqve Chriftianis taliafuifle
B 3 cogni-

*4 CAPU

rognitum habuerunr, potuiffcnt uti-
qvc facili negocio Gentilium illam
calumniam crebrd circa tcmpla in-
geftarndiluere, refpondendo: Tcm-
pla qvidem cciamnos habemus, fed
VeroNumini & ritu noftro dedica-
Xz , ncc adeo eft, qvod nobis objicia-
tis , templa nosaverfari & omnino
rjulla habere. Verum nihil ejusmo-
di ab eorum qvoqvam regeritur, Ted
gentilium templis fimpliciter pio-
'rum mentes opponuntur , atqve ex
Ulis tcmpla Chriftianorum conftrui.,
refpondetur_,. Diferte Origenes:
cr^C t«\ syKa,\xvTa<; yuh stt« ur,
vofiifytßp <5w" asß&tf in %iw 7rtt(? ei-

[jfyj t&? HctS' mag vetüs* tu , qvt no-
bis ob jiciunt , qvod deitatem in ßenßu
carentibus templis colere non oportere
jputemtu , tempU vicisßm , qvspenes
nos ßunt, oßentamiu , nimirum ju-
ftorum mentes, DEOq; dicata Cor-
pora.,.

X. Et haec veteris EcdefiaeDo-
clorum verba ram clara atqve per-
fpicua funt,ut dubitem, num inali-
um fenfumintorqveri posfintexeo,
qvod regerunt nonnulli , & qvod
Johannes a ^ffo^tvn in ßupraaddu-
ttisverbü fubinnuit , abftinuiße tum
temporisChriftianos non i templis
tantüm ckfani«.Ethnicorü,fedabip{o
etiamtempli nomine, &ficoptimc
negatumfuifle ä Part<bus fecundi&
tertii feculi , Chriftianos tempb ha-
bere. EnimverdabominationifuiiTe

r it.

Chriftianis templa Gentilium , extra
controverfiam eft , &. rcl ex unico
Tertuliiani de ß>e£lac. cAp.tj. liqvet,
ubi inter aliaait: Nee minus templa-,
qvkm wtnumentn dejfuimm \ Et pro -
ptereä hoc qvoqve apud Minutium
Felicem/>?0^p.criminationis argu-
mentum adverfus Chrifrianos intor-
qvetur ä Csecilio : Tempi j ut bußa
deßiciunt. Negari infuper neqvit,
THq oKK\t<ri*4 cikq» &locum, inqvo
Chriftiani veteres eultüs divini gra-
tia conveniebant,ante feculum qvar-
tum vix unqvam tempii nomine in-
fignirum fuifle , uti obfer at Dav.
Biondcll. deEpifiop.tf presb. fett.ß.
p*o.2j4 ftq. adedutapudGraecos rf
Upov &E»cjtA»ö7« fibi invicem qvan-
doqve opponeremur., uti ideonftat
ex ChronicoAlexandrinofubOlym.
piad.CC LXXXIX. ö QeoM<n®*i$
tepoill\to7to?iect)( t7n\rmv cKK\ri<n<w
%%i<r*ctvct)» , TemplumHel/opolit/tnum
feeit Eclefiam Chrißianorum , paricL
modo & templum Damaßci. Imö verd
feculo adhucIV. tcmplorum appel-
Jatone, gentilium tempia veniebant»
& templorum eultus pro euleu gen«
tilirioufurpabatur_,, uti ex I.112.C.
Theodoß de deenr. l.j. 4. g, 16. ip. Cod.
Tbeod. de päg/in. Sacr. £f templ. it. ex
l. 2. &j. de sipoßat. optime obfervat
JacobusGothofredus*^/./. Cod. Tb.
de fid. cathol.

XI. At vero reftriclionem hanc
ad nudam vocabuli fignificat onem
vix patiuntur verba Doctorum fupe-

riüs

CAPUT IT.

riusacfducTa » cVprofeclo in meras
aeqvivocationes definerent rcfpon-
fionesinhocfenfuacceptae. Crimen
objeclumnondetemplis,feddeaedi-
bus facris ad vencrationis officio-,
conftructis accipit Arnobius, ducta-
les nonhabuifle, fed earumconftru-
öionem fu giftev templorummate-
fialium conftruftionibus Deum nee
honorafle haclenus nee colendurru
putäfle Chriftianos prolixe refpon-
det. De aedibus facris, qvas non ha-
bere Chriftianos objeeerant gentr-
Jes,refpondere debuit Arnobius,non

fotitißdtd die ante lucem fonvetiirtsy
carmendj Cbrifto qvafi DEO die er t
fecutn invicem. Uti ergo Gentiles fua
habebant tempIa,Marti,Junoni,Ve-
neri , ApolJini, Herculi , Summano
confecrata», : ita putabant etiam_,
Chriftianos taJes aedes facras DEO
fuo qvalicunqve ritu dedicatas ha«
bere debere, & m haberent,fummam
interpretabantur impietatem.

XII. Sedenimneceflenon eft, ui
prolixiores nunc fimus inindagando
tempore, qvo primum inter Chriftia-
nos aedificari eeeperinc azdificia pu-

de templis tantum , in fenfu gentili- blica , qvas feculis infeqventihus Ba-

umaeeeptis, cümid inaperto efler, filicaeöc templa dicla fuerunt. Tu-

talia tcmpJa Chriftianis nu'IIa e(T<?. tisfimum eftftatuere cum Andrea Ri-

Et i'd'circo in genere coneepta fuit veto in Cathel.Orthod.tr. 2. tj. 27. Ve-

gcntilium calumnia atqve crimina- teresab initio inprivatisaedibus iisq;

tio, tarn impios efle Chriftianos, ut aliis faepenumerdaliisq; &plerumq;

neqve inftar templi aut aedis confe
Cratae focum ullum haberent , ubi li-
ber£ congregarentur, & palam Joqvi
anderent , licet alias födaliciorum
conventuumq,- loca pro ratione &
conditione temporis iJlis nondees-
fent. Coire enim Chriftianos non
ignorabant gentiles , Ted hoc impro-
babanr,qvöd vi clam facerent,neqve
in aedibus publicis fpeciafiter in eam
rem confecr3tisautdedicatis,qvödq;
adeo conyenirent , uti CaeciiiusJo-
qvitar, nocturnis congregationibus,
&impiä coitione. Atqve id etiam
Plinius Trajano Imperatori figniri-
cat, dumait: lAffirmabAnt ( Chri-
ftiani )fumm4m tulp* fit^qvodcjfeni

noclu convenifte , cum interdiu hoc
ipfis non Iiceret , & publicis congre-
gationibus tum & aedibus prorfus in-
terdicerentur ; DEO vero ipfts ma-
jorem libertatem concedente , qvod
identidem per conniventiam Impe-
ratorum contingebat, certa eos non
Unis vieibus in eam rem deftinäfTe^,
loca > üsq, ufos fuifle tamdiu , qvoad
nulia adverfus eosdem flagraret per»
fecutio ; Intentatä häc, in cryptasäe
fpeluncasfe contuliflc, &inlatebras
tales , qvaeexplorari vix poterant, fe
reeepifte. Nee aufim tarnen aifirma-
re, loca iJia deftinata, fpeciaii ritu,ut
nunc mos eft,confecrata fuifte,qvan-
qvam id nonnegem , potuifTecum

pre-

JS CAPü

prccibus Sc voto , ut in iftiusmodt
aedibus continuarc devotionem Sc
pietatem licerer , initium ficri , & fa-
ctum aliqvando fuifle. Scd necubi-
qve idcrndivini cultüs fucceflfus ha-
ben potuir_.» dilatatä praefertim &
in omncs terrae angulos propagata
Chriftianorum fectä , ferocius fcili-
cetalibi &feveriüs , alibiremisfiüs
agentibus & mandata Principum_»
exeqventibus magiftratibus , Princi-
pibus deniqve ipfis aut conniventi-
bus , aut crudeliterEcclefiam perie-
qventibus , ut proinde dubium non
fit, faciliüs in Britanniä , qvämRo-
tnxy & Romae faciliüs äTrajano aut
M.Aurelio, qvämäDiocletianoaut
Maximino impetrari potuiflc verae
religionis exercitium. Conf.Sam. Pe-
tit. diatrib.de ediä.Imppin grat.Chri-
ßian.propof. Accommodate Sozomc-
nus lib.i. c.6. cümEcclefiaeinalüs
Orbis partibus perfecutionum flucti-
bus jaitarentur , folus Conftantius»
Conftantini pater, permifit Chrißia-
nis poteftatem libere fuam religio-
nem excolendi.

XIII. Qyare, qvodEufebiusait,
lib.g. hiß. Eccl. c. i. ingentem Eccle-
fiarum numerum in fingulis urbibus
fuiflfc* atqve hincfaclum, utprifeis
aedifieiis, toTc mLhoAou; oiKooo/ntiucf
tnv jam non contenti, in fingulis ur-
bibus fpaciofas ab ipfis fundamentis
cxftruerenc Ecclefias : id ad exorien-
tis Ecclefia: primordia referendurri-r
non eft , Ted ad tempora Diodetiani

r 77.

imperio propinqva, qvibusfcil. au-
dio Chriftianorum numero & conni-
ventibus qvibusdam Imperatoribus
liberiüs agere coepit eorum profes*
fi o , ut tarnen adhuc metus eflet , ne
recrudefeentibus perfecutionibus ,
qvae fubinde iterabantur, Ioca illa
deferere, «kfifcorelinqvereoporte-
ret, ut adeo dubitem , utrüm ante fe-
culi tertii initium templi alieujus
aedificati exemplum produci qveat,
cum per ipfumfeculum tertium,qvo
in altum magis magisq; nitebatun. .
Chriftianorum religio , identidem_»
abfcondi eam &occultari oportuc-
rit.Conf.Dav.BlondeIl.<«/'0/.<äfc£/>/y?.
& presbyt.fett.j.p w. Mfg.

XIV. Duravit illa Chriftianorum
in latebras atqve loca abdita recc»
ptio usqve ad tempora Conftantini
Magni , qvibus Religio Chriftiana
antea fugata ubiq,- & ejecla in ipfam
nunclmperatorisaulam reeepra, <3c
per totum Orbem propagata fuir. O-
cium ille Sc qvietem Eetlefiae fecit»
& libertatem Chriftianis reftituir_.»
tanto cum fucceflu , ut non tuta tan-
tümeaprofesfio,fed &honoratacs-
fet , mundo velut intrusö in Eccle-
fiam. Atqve ille templaubiqve rer-
rarum Chriftianis aedificari non per-
mifit tantüm,fed publicis etiam fum-
ptibusextrui ed'dtopraecepit, uti re-
fert Eufebius de vit.Cohflantin. lib.z.
c.44. five qvisqvisa.iror eft iftorum
librorum , de qvo adhuc Jis eft inter
Doctores> uti videre licet apud Ja-
cob.

CAVU
cob. Gothofred. dijfert. in Pb'tlofiorg.
libj. c.j. &Joh. Georg. Dorfch.<fi
Conc'il.Niten'fett.i. $.z. Adftipula-
turinterpaganosEunaptus //£.<& f /7.
vhilofopb. dum fic ait: Conßantinu.i
Imp. dominabatur , qvi fand toto orbe
celebratisßma evericb.it , & Cbrißia-
norum tdificia extruebat. Et tum fi-
nedubio auguftisfima templa ubiqve
locorum certatim extructa fuerunt,
ade6 utäFrancifco Bai duino/W. /.*/*?"
i^.Cö»/?.4«/.reprehendanturEpifco-
pi,qvodtäm liberalem principcm &
inhocgenere profufiorem non mo-
dononadmonuerint, qvemmodum
fervareoporteret, fed etiam immo-
dicam eä in re profufionem lauda-
verint. Ego tarnen illis propterea
non fuccenfeo,qvanqvam negari ne
qveat,pofl: exoptatisfima ifta halcyo-
nia , moxanimosfumpfifleEpifco-
pos , & plurimas in Ecclefiä dedifTe
turbas.

XV. Illud obiter noto , diftingvi
a Canoniftis Ecclefiam a Bafilica.Ba-
filicam feil, appeliant majorem Ec-
clefiam, anteqvam confecretur,- poft
confecrationem demüm voluntdici
Ecclefiam. Glofs.*'» er. X. derelig.do-
mib. Saepe tarnen promifeue iftavo-
cabula ufurpari obfervat AbbasPa-
normitan. ibid. Vid. Dav.ßlondell.
de Epifc. & presbyt.feß.j.pag 226.^ (f
248' Ab his rurfus alia dieunt efle
Oratoria, qvippeqv.aeintra privatos
parietes extruantur , &efle facella
causa piecatis &oratioms aedificata.

T 7/. ,7

Sane vocabulum Orat^ni opr'mc
congruere videtur primis Eccle'fia*
feculis, qvibus, utioftendi, nullaad-
huc ejusmodi habuerunt templa per-
petuo eultuidivinodeftinara. Atqve
fic etiam apud Gfajcos dicebatur \v-

KTHgiOV , & ivKTH^^* 01K<& , dottlUS

orationis, Origen. bowtt.2. ihExod.
Eufeb.de vit.Conßant. üb. 3. c.i.tf pas~
fim, n.iof}<rw*M£m five Oratorium,
EuCeb.ltbj0.c4. Sed invaluit tarnen,
ut non nifi private c'ultui deßinata
aedificia hoc nomine infignirentur__,.
XVI. Sollicirusinfuper eft Samu-
el Petitus lib.'j.obfg. ut, qvae inter
Memorias, Bafilicas & Oratoria dif-
ferentia fuerit, ex antiqvis monu-
mentis explicer. Memorias marty-
rum excitatas dicit in Iocis , ubi ori-
go alicujus tabitationis, vel pofTes-
fionis vel pasfionis fidelisfimä origt-
ne tradita fuit, non tantum, ubi Cor-
pora ajit aliqvaereliqviaeeffent, uti
id colligit exC^odice CanonumEc-
clef. African. can.8$. Ab his Marty-
rum memoriis diftingvenda ait efle
dominica fiveEccIefias, qvanqvim
etiam in his duobus aliqva diverfi-
tas anonnullisftatuatur. Dominica
autem eo maximc a martyriis differ-
reputat, qvod ad confecrationem
five dedicationem Dominicorum ni-
hil opus fuerit illationc reliqviarum
alicujus laneti fiveMartyris. Me-
morias ergo confecrari non potuis-
fe confeqvitur finereliqviis. Atqve
ficüatuere videtur Petitus, mema-
C ■ rias

i8 C'AP

ri.as ilias, de qvlbus dift.Cdn.8j. agi-
tur, nonfuiflfe omnes confecratas.
Diferte enim dicic in fine cap. in dc-
dicandis martyrum memoriis opus

fuifle , tri rdt dylai* "Xerfy**®' »*&"
^jVw.reliqviarumfan&arumillatio-
ne. Oratoria deniqve dicic 2^ nSv
jLvLßlwmm dedicata fuiflfe.

XVII. Fuiffc tarnen etiara in his
aliqvod difcrimen , atqve id ex ufu
iive exercitio pietatis , qvod ibi per-
agitur, petendum cfle* oftendit No-
vell. Juftin.jtf. Aliqya enim folius
©rationis causa habebantur, aliqva
autem etiam eum in fihem, ut ibi Eu-
chariftia & faera ccena adminiftrare-
tur. Prima indiftincteadmittit Jufti-
nialiusj fecunda nonadmittir, nifi
accefTerit autoritas Epifeopi, &ad-
liibeantur Clerici.Verba digna funt,
«jvae hie Iegantur : Omnibus , inqvir,
interdieimus magna hajus civitatis ha-
bitatoribus , magis autem etifyi totius
ttoßra ditiopis, in domibus fuis habere
qvasdam qvaß oratienum domos , &
in his facra celebrare myßeria : tfhinc
fieri qvadam catholica O* dpoßolica
traditioni extranea. Sed fi qvidem
domos ita ßmpliciter aliqvi habere pu-
tant oportere in facris fuis , orationU
videlicet folius gratia i (f nullo cele-
brandopenitus horum , qvafiicrifunt
Tnyßerii, hoc eüpermittimus. Invidia
enim nuüa eH-, fi valunt circa hac ha-
bere habitacula qvadam,& in eis tan-
gvam infacris orare,aliis autem Omni-
bus abßimre ; nifi tarnen in eis voluc*

irr rr.

rint aliqvos invltare Cleric osy h'ieqvi*
dem fintlisßma majoris Ecclefia , &
fub ea fantlisßmarum domuum-, volttn-
tate ac probat ione fitntlisfimi Archi-
Epifcopi ad hoc deputatos : inprovin-
cia vero D£0 amabilium Spifcoporum.
— _ Sciant enim (f ipfi domuum
domini , qvia finon h<ec eußodierint,
ipfi qvidem fub imperiali fient motu:
domus autem T in qvibtis aliqvid täte
dgitur f & publica fient i & fub facra*
tisfimum noflrum ararium deducen-
tur Tfc.

XVIII. Idem prorfus ab eodem
Imperatore, Ted fubaliäpoenä pro-
hibiturh Jegitur T^ovell. /jr. c.g. Si
qvis in fua domo aut infuburbano Ec-
ekfiafiicum minißerium mimflrarz_s
prafumpferit , aut altü celebrare con-
cejferit fine Chricis fanclisfimo loco-
rum Epifcopo fubjacentibus : jubemus
hanc domum aut fuburbannrn^, , aut
pradium , ubi tale aliqvid delinqvitur,
loci iüius fanclisfinia Eccleßa vindica-
ri per DE 0 amabilem Epifcopum &
Oeconomum ejus , & civilem judicem
locorum. Siverb nc fient e locorum
dominö ejus Curatorcs , aut condutto*
res , aut emphyteuta contrarium ali-
qvod exerceri permiferwt : dominum
ifvidem loci nulhtm prajudicium aut
diß>endium fußinere $ cos autem qvi
hqcfecerint , aut fieri permiferint , ex
provincia, ubi hoc commiffutn csl , ex-
peüiy rebus eorum loci iüius fantlisfi-
ma Ecclefia vindicandis. In priorc
Novellä Juftinianus domum vindi-

cat

CAP
catnTco, mpoirerioreverdEccJefiae
illius loci , ut aded qvoad fanctio-
nem videatur Imperator per pofte-
riorem conftitutionem derogare_>
priori , Sc majorem Ecclefee qväm fi-
fei fui habuifle rationem , uti com-
mentatur ConradusRittershufius in
Noveü.part.i. c.4.

"XIX. Rationem prohibitionis ex
disfidiis Chriftianorum_, , qvae tum
flagraverinr, petitCujacius adNo~
vett.j8. Sed Juftinianus nihil hujus
meminit,verüm idem prorsiis prifeis
leg bus fancitum profitetur., nee ad-
dit , ipfas illas etiam occafione fimi-
Jis disfidii promulgatas fuifle.Aliam
rationem reddit Leo Imperator no-
veü. 4. his verbis : tsltfc hecqvidem,
ut ßatuerent, religionis confervandx
causa in meutern Ulis vcnijfe videtur,
qvb vi de tit et (ut conjicere e ff) dum
nonnulli facerdptii pr&textu Lethale^s
defeclionis malum tegunt , ufu non ve-
niat y uti qvi profan atifacrificii par ti-
cipesfuerint, lange magü contaminen-
tur,qvam expientur &c. Et novell.ij.
explicatius mentem fuam exponit-,
huncinmodum: Namheec tarn ßri-
fte facrum fynodi decretum conßitu-
ijfe qvidem mihi videtur , propter eost
qvi , qvanqvam facerdotii nomenge-
rant , profani tarnen funt, 6f qvos ad
lavacrum adducunt,poüutos reddun t,-
qvi,ut apparet, domos ejus dem opinio-
fiis Dominum fubeuntes , non rem divi-
nam faciunt,fedcum iis, qvi conveni-
unt, inaujj>icati aUqvidmol'mntur &c

UT IT. ip

Conftitutumide/Te dicitLeofnSyn-
odo Sexta , qvac alias qvinifexta dici-
turf&Conilantinopoli inTrullo'pa-
Jatii Cxfarei loco habira fuit, ideo
autem Qvinifexta appeliatur, qvia,
uti Theodorus Balfamo ad prafat.
ejus fynodi ait , fupplevitid , qvod
qvintae &fextaefynodis defuir. Ejus
Synodi c anon ji. ita habet: Clericos
qvi in oratoriis , qv&funt intra domos,,
miniflrant vel baptizant , hac illius lo~
ei£pifcöpi fententiafacere deeernimus.
Qvihocfic non fervaverit^deponatur.
Et canon jp. In Oratorio privato^
qv$d domiefl , nuüatenus baptifmut
peragatur , fed qvi digni hakebuntur
hujus purisßmi lumin is , adCatholicas
Ecchßas accedant , & hoc illic munere
perfruantur &c. Primus Canon ad-
ducitur a Gratiano c. clericos 32. dt
confecrat. diß.i. ubi alium antiqvio-
rem praeraktit ex concilio Aurelia-
nertfi his verbis : Unicui<fo fidcliunt
in domo fua Oratorium licet babere,&
ibi orare , mtjfas autem ibi celcbrarc
non licet.

XX. Nee tarnen oratoriorurru
mentione femper inteJligumur ilJj,
qva? qvis domi fuaeconftruxit. Imo
etiam templi partem Oratorium di-
ctum fuifle patet ex /. 4. Cod. Theöd.
de hU , qvi adEcclef conf. ubi fic edi-
cit Theodofius Imp. Pateant fummai
DEItempla timentibus. Necfola aU
'taria (f Oratorium templi circumje-
clum , qviEccJeßas qvadripartito in-
trinfecusfarietum feptu conclud t , ad

lo CAPU

tuitioncm ionfugientium fancimtu ejfe
propofim&e. Ipfius feil, templi , uti
cnucleat ibi jacobus Gothofredus,-
dux partes hie memorantur,9uOTd57J-
j)i0nfivcfacrarium,ubi altareerat, &
iUKTHpte* five Oratorium. In hoc fta-
bat populus : in Hlo Clerus. Et non
male etiam extra hanc ternplorurn
faciem,duoalia Oratoriorumgene-
j-a facir Nicolaus le Maiftre de bort.
Ecclef. Uli. 2. c.j. pri vata feil. & publi-
ca. Sed aliter tamen ea nobisfunt
«xplicanda. Privata namqve funt,
qva» folius orationis. gratiä haben-
tur, &in qvibus nullacelebratio fit
eorum^ qvae facri funt myfterii , uti
loqvitur Juftinianus d. novelL $8.
Qyanqvamenim in his etiam Sacra-
menta aliqvando adminiftrari forte
foleant, id tamen nonfitexdefrina-
tione &intentioneaedificantium pri
ma , fed incafu emergente & ex con-
fenfuEpifcopifpecialiter, arqveto-
ties, qvoties opuseft reqvifito. Et
qvia talia oratoria non ad publicas
fynaxes & Sacramentorum admini-
ftrationem principaliter extrueta e-
raht , non opus erat , ut Sacerdos ali-
qvis cardinalis five proprius & ifU
qvafiaffixusconftitüerecur ; fed fatis
erat, fi interdumexmatriceEccJefiä»
advcntiriiaccederentSacerdotes,in-
certi & vagi , prout qvis certis occa-
fionibus ab. Epifcopo miffus & pro
illa.vice daws fuifTet. Publica autem,.
plerumqve in agro aut villis habe-
bantur, Ulis feil, qvae a parochialibus

r r/.

Ecclefits longiüs erant remoc».-Et ni
fallor, oratoria talia a parochialibus
EccleGisdiftingvebantur, neqve ea-
rum nomine veniebant, etfiinutris-
qveidemperageret.ur officiumEccle-
fiafticum , ut tamen parochiali intc-
rimEcclefiae fuus fervaretur honosj
a qvä ifta Oratoria veluti depende-
bant. Sic enimintelligo, qvod con-
ftitutum fuit inConcilio Agathenfi
can.21. qyi apud Barth. Caranzam efl:
deeimus <p4/Y/fcr,reIatusGratiano c.jj.
de confecrat. diß. 1. Si qvU etiam extra
parochias , in qvibus legitimus eH , or-
dinariusj3 conventus, Oratorium habe-
re voluerit reliqvis feßivitatibus , ut
ibi mijfam audiat , propter fatigatio -
nem famili£-,jufia ordinatione permit-
timits. Pafcha vero, N-ataii Domini,
Epipbania, adfeenfione Domini,Pente'
coße-y & natali fanüijohannis Bapti-
ߣt & fi qvimaximi dies in feßivita-
tibus babentur, non nifi in civitatibus
aut in parochiü audiant &c.

XXI. Talia ergo oratoria eum in
finem ab initio deftinata erant , ut in
iis prster orationes Scpreccs etiam
alia facra peragerentur,& euchariftia
admini/lraretur , folis exceptis die-
bus feftis majoribus , qvibus Paro-
chialis Ecclefia, cui oratoria illa vel-
uti inferta erant, freqyentari debuit,
Conf. Auguftin. Barbofa de jur. EccL
1.2. c,8> n.6. Atqve ideirco iftiusmodi
oratoria publica non admittebantur
priü§, qvämde falarioClericis dan-
doj aliisq,- rebus acceßariis cautum

eflet."

fffct :Huccnimpertinet, qvod fta- dicrnacEcclcfi^Potjtifieiacfatiscon-

tutumlegitur inConcilio ySurelia- veniat. Enimverönoluit Juftinia-

ncnfi IV. can.21. Si tjvü in agroßio nusin Oraroriis facramenta admi-

aut habet,aut poßulat habere diocce- niftrari ex propria Läicorum auto«

ßv,(fivc Oratorium , uti patet ex in- ritate, fed autoritatem Epifcopi ac-

icriptionc hujuscanonis,aliasenim ccderevoluir. Et laudat Cardina-

hoc vocabulum latiorem habet fi- Wsüzxomus in par*nefi ad Remp.Ve-

gnificatum, uti notant Jacobus Sir- netatn Iniperatores Carolum & Lu«

inondus adApollinar. Sidon./>. m. dovicum,qvodagnoverint,feabsqj

10 2. Chriftoph. Juftell. ad Cod. Can. Epifcopi licentia domi fuse oratorii

£cde( /Jfrican.can.j6.p.6j)primi4»i(3' conftituendi poteftatem non habe-

te/ras ei disponatßufficienter , & Cle- re , referente Nicoiao Rodrigue*

rtcosrfvi ibidem [ttaoffiiia impleant •
utfiiratu Ulis reverentia condigna
mhiatur, EtinConcilto Cabilo-
nenfi can. 14. Statut** tu , ut Epßopü
iura & poteflasßtjam de ordinatio-

Fermofin. ad c. 10. X. de Conßitut.
n.2. Sed & illud verum eft, Ora-
torium tau modo adornatum , ut in
illo facra adminiftrentur, recle cau-
fts püs adnumerari. At qvod fe-

m Clericorum , qvam de facultat'ibus nie! caufae piae deputatum eft ab ho»

toltatU oratoriü, qvaper vilJat fiuht , mine Laico , id"revocari ab eo haud

qvaliterdd tpfa Oratoria(5 offitium qyaqvam poteft,qvia feil, ex princi*

divinum psffit impitri,& /acra liba* piis Canoniftarum caufa pia rion

tnwa cotfurart. iubja.ee t difpofitioni Läicorum,

XXII. Qvod autem Antonius neqve illi ab his adimi qvieqvam

Bengeus &FrancifcusPinsfonius de poteft. Vid. Andr. Tiraqvell. de

benrß.Ecclt ftit.de fundat. Eccleß. §. /« priviLpia cduße,privil,tjpt

n.it. & feqq. ftatuunt, oratoria ta- XXIII. Vidimus haftenus O-

lia, etficertis reditibus dotata , & ratoria,qvaemereprivata & folius

Clerici in illis inftituti fuerint , ad- orationis gratiä ä patrefamilias &

huc privata e(k,nifi Epifcopi auto- ejus familiäfreqventata, nee tarnen

ritas & confenfus intervenerit , & ab Epiicopo confecrata fuerunt»

per confeqvensbeneficiisea adferi- Vidimus etiam ea , qvae publica

bendano.n eile , atqvein illis ijeere qyidem cum eflent, & faetam Eu»

Laicis propria autoritate clcricos chariftiam adminiftrandi poteftate

inftituere &pofte ea qvandccunq; pollerent , majoribus tarnen feftis

revocarii fundatoribus,fubdi.bito > .diebus , faens aoftinere oportuit.

Wtrum ifta doctrina & fuperiorum Inter haec videtur adhuefpecies ter-i

Sctulorump.lacnisck muribus. ho- tiafuiiTccorumfcil. qvjeconfecra-

C 3 ta

taqvidemäbEpifcopo fuerunt, in
caereris autcm cum prima fpecie
prorfusconvenerunt. Sic enimad
Fortunatum Ep'fcopum Neapoi; ta-
numfcribit Gregorius Magnus üb.
g. Epiß.j. Fratemitati vefir* eßenon
putamus incognitum , ejvia Romanus
dartifima memorit Vir per uitim*fu<i
VoiuntdtU Arbitrium in domo juris fui
Eccleßam} qv* in civitate veßraßta
eft^dificari deputavit. Et qvidDEQ
miferante defuncJi nofcitur voluntas
impletafanftitat peßra illic ingrxvan-
ter acctddtt& finuüum ibidem corpus
COnßAt humatum % locum ipfurn in ho •
mremfan&orum Hermetü, Sebafiia-
ni,dtq. Cyriaci , nee n$n & PancrAtii
folenniter fludeat absfe misßs pubiicis
cum yeneratione dcbitd confecrare ,
ita ut in eodemkcobdptißerium nunr
qvdm conßruatur , nee presbyterum
tonftttuas cardinalem. Sed sjvoties
mißas ibi degentts monacbi fieri vo-
luerint , a dtletlione veßra. pretbyte-
tumnoverint poßuiandum , qvatenut
nihil tale a crvolibet dito faurdote ul-
Idtenm pr&fumatur.

XXIV. De Oratorio conftrueto
hiefermonem cfle, patet ex fimili
EpiftoU, qvam totidem pene verbis
ad Epifcopum Afiminenfem idem
feripfit Gregorius lib.2. Epiß. g. etfi
Ecclefiam appellet in verbis addu-
#is. Ettotuscontextus oftendit ,
nondeEcclefiä , fed Oratorioacci-
piendam efie iftam confecrationem.
Ait , absqvc misfis pubiicis confe-

11 T lt.
cration.em fieri debere , qvod'in Ec-
clefiä parochiali fecus obfervatur.

' Ait, baptifterlum conftrui non de-
bere , qvod qvidem.etiam in paro^
chialib'us Ecclefiis omnibus noa
femper extruclum fui-t, cum nihilo-
minus talisefle qveat finebaptifte-
rio,Aug. Barbofa dejur. Ectle/. lib.2.
ca. n,24. & vice versa neq,' parochia-
ÜsEcclefia femper intelügitur, tibi
habetur fons baptifmafis, notante
J.oh. Azor. Inßic. moral part.j. übtf.
c.jf.. Sed hie tarnen parochialis Ec-
clefia intclligi ideö non poteft,
qvia ne qvidem presbyter in ea or-
dinari debuit. Aitenim, nee pre-
fbyterum corrßituof kardinalem, h. e*
uti ipfe Gregorius alibi explicatf
ptesbyterum proprium^..?. £ piß. 2 4,.
in EccJefia iilä incardinacum , tpiß*
2f.8c min ifterio ejus affixum. Jllo
enim feculu & prioribus ab omni
acvo,Roma: nominarim , Cardinales
nihil aliud fuere,qväm paroeciarum
Curiones,ira dicii , qvod parfceciac
praeeipuam curam gererent.Fuit er-
go aliqvando Oratorium ,' confe«
cratum, idqvepropterea facris \o.
eis annumerari oportuit,ctfi nullus
ei fpecialis deputacus fuiflec pres-
byter.

Qvodfi talis presbyter Cardina-
lis in oratorio conftitutus fuerit,
uti'fieri jubet idem Gregorius /. /^
indj.ep.12. videtur id notü/imos
Oratorii terminos egreflum & Ec-
clefia: nomen ailumerc.

XXV.Ca-

CAPU
XXV. Caeterütn, qvod dixi , O-
ratorium publicum adhuc diftin-
gvi ab Ecclcfiä parochiali & ab eä
ftihilominus dcpendere , id vidctur
flecesfitatis causa primitüs introdu-
ftum, propter difrantiam villae , in
qvä aedificabatur Oratorium, ab Ec-
tlefiä parochiali , ad qvam ifta vilJa
pcrtinebat,ut feil, qvac in yiliä eflet
familia,fuahaberet facra, ncqvcci
femper opus cflet , ad Ecclefiam pa-
fochialc iongisitineribpcontedere.
Parochiali igitur ifti Ecciefiae hoc
refervabaturxüf^jqvodfcfrisdie-
bus majoribp ad catn irc oporrebar,
omisfis intcrim facris Orarorii.
Oratoria aurem illa pro parochiali .
busEcclefiis haberi ideo non pote-
ratu, qvia e*a deraum dicitur paro-
chia,qvaead minus ex decem fami-
liis tonftatjFrancifc.Gallet.adFulv.
Pacian. de yrobat. Hb, 2. c.jt.lit.a.
qvalcsvix inveniuntur innnicä Vil-
la , praefertim remotiorc. Apud
Graecos tarnen invenioparosciasu-
nius domüs vel villaeanguftiiscon«
clufas,qvaepropterea Monceciae di-
cebantur. Sic enim Photius ,' ubi
detricennali posfcsfionc&praifcri-
ptione , qvä regiones parochiisac-
qviruntur ,agir, jus iftud ad paro-
chiaspertinere ait non illas taneum
<\vx uwciK\a dicumur, fcdaliasct-
iam , qvas By%vpius appellat. Ergo
^öfowiadieuntur villae / unam tan-
fum domum habente*, & qvibus
pro^cerea E^clcfiaminfönfu fa«K>-

t rt. ,j

fiore aedificafe rion permirtebätur,'
fed Oratorium tantum, ne famili»
facra deeflent.

XXVI. Noncftfilentiohkpr*-
tereundum,qvodnotat Cujacius4/<
€,2. X. de conäit, tdpof.^ monacho»
non habere , aut non habuifle olim
Ecclefiam, fed Oratoria, & idcirc^
in Conftitutionibus Juftiniani ,
qvod faepelegiturfeparari Ecclefias
ab Oratoriis.ita aeeipi oporterc,ut
Ecciefiae referantur ad Clericos, O-
ratoria ad monachos. Id verd
num perpetuum fit,eqvidem fubdu-
bito. Sanein ipsäillä, qvarn pro
fuä fententiä adducit Cujacius, Nb-
yellä i2j. c.fS- de gvKrngJa feu Ora-
tof io agit Juftinianus, & /ratuit,cjva'
ratione Clerici ad iftud ordinari
debeant , & moxin eodem capite
addit,deberc Clericos T<a<c \H94t coc-
x*r,oiaui &fyt,iJ,ii/f4t>yin fuis Ecclefiis
permanere,ubi E cc-lefiam appellare
videtur, qvod antea Oratoriü dixit.
XXVIL Ulud deniq; obfervo,
oratoria feculoiiono argumentum
praebuiflejn qvae gravi ter infurge-
rent Ecciefiae patres. Statuerat
jamfeculolV-Concilium Laodice-
num, can.jg. nonlicere in domibus
oblationcs eclebrari ab Epifcopis
vel presbyteris. Sedid poftea mu-
ratum fuerat. Et feribit Paulus
Warnefridus,Luitbrandum Longo*
bardorum Regem primum fib» in
palatio fuo facerdotes conftitui/Te*
UbJ.cjSi, ubi fic ait ; Lnitbrandm in*

tr*

54 CAPüT ITL

tra fit um qM& ftdatiam oraculum nonem Laodtcenum urgebant , &

Domini Sahdtoris £MficUvit,& qvod Imperatorcs atq.ve principcs » ut ca-

nuili dlu%^%es habuerant ifacerdotes pcllas PaIatinasab;ogarent, obnixc

& Chr'tcoi inßituit , qvi ei qvotidie petebant. Legi poflunt , qvae in

di-vir.4 officio, decdntdrent. Exem- hancremmulta cumjra^ujj« dis-

plumhocc^mfeqvercntur alii , & feruntPatres in Conalio Parifienu

hinc fieret,ut pfoceres Sc palatini imperante Lndovico Pio anno

rariusbafilicas inviferent, indignc D CCCXXIX. congregati üb. u

id fcrentesEpifcopi inConciiiis ca- cap.^S.

Caput HL

IgnotamfuiileprimisChriftia-

nis dotationem Ecclefiarum.

SU M MARIA :

•

PRlmitbam Eccleßamnullam ommno bdbuiffe dotem ? ».7,^,7,/.
'Ter cokeftai Minißros Ecclefi£,egenosqi & pauperes fußentat os fttiffe > Ö*
qvomodb tut collecldfd^dfint ? n. z.juntto n. f , 6,
CoÜettas Mas oblationes eßevocatas , t od.
Verba Juß'tni Martjrü & Tertuiliani decolldtiombtu, n.J.
IncjVospecuniaitdcollettaverfafueric&qvandobocCitperit ? n-4,
Uberior ofienßo faciei primitiv* Eccleß* rat tone redituum & pdupertdtü\

n.6.
Non prddia>fedpre'ciaex venditü ifiis reddtla dißributd effe , eod. & n.$.
JNum ex Urbani I. epißolaprobariposßtt Eecleßds babmjfe prxdta ? n. 7.
Cenfurdjam citdtd epißoU eod.
Urbantu I. qv.mdo vixerir, eod.
Alexdtidri Severi elogiumtod.

Iterata opi>?io & aJJertioyEccleßamolimnuUahabuijfe pradia certo ritu dedU
cata ßve confecratdtdut ufibm prtvatü prorftu exempta. n. g.

SUfficienterüftendimus^. dnte- iocaadedfixa* & culrui divino ita
cedente, nulla Chnftianis primi- deftinata , utomni commercio hu-
tivacEccUfiaefliiiTe templa , neqve mano perpetuo exempta crederen-

tur.

CAVU

tur. Nee profe&6 permififTent tum
tcmporismagiftratus pagani ralcm
cxemptionem,qvin fisco potiüs vin-
dicaflent, qvicqvidita a Chriftianis
deftinatum & confecratum fuiflet.
Hactenus igitur vanuserit «5cinanis
Iabor,fi qvis inter inicia ifta inqvi-
rerevelit,qvatenus dotatx tum fue-
rintEcclefiae. Qvodenimnon eA\
nullas habere poterit qvalitates,
nulJaaccidentia, nulla adjun&a. Et
hoc fatentur patres in concilio Co-
lonienficongregatidonge aliamcs-
fe Ecclefiae fadem, poltqvam dotata
fuit, ab ea, qvaeprimitus fuit. Sic
enim a]untparr.r. c.2. Qyoniam ve-
rovrimttivs Eulefttfacies , qvad ad
inflitutionem minifirtrunt attinet ,
fsiiUt'm immutatdfuit^mmirum da-
ta tu templufacerdottiig- ac certU ßi-
pendiü mtnißranttbiu conflitutü , vi-
fum fubmde finftis pstribustf c: Pri-
nvtivaergö Ecclefia nullam omni-
nö habuit dotemmec qvisqvam tum
fuit, qvi praedia & fundos itaei ad-
dicerer,utradicatos & perpetuos in
illishaberet rcJitüs.

II. Qvandoqvidem autem non
miniftri tantumEcclefiae , & qvi in
facris toto vitx fuac tempore oecu-
pati eranr,fedplurimi cnamegeni
& pauperes in ea extabant, qvi fibi-
metipfis v;c"him & amictum com-
parafe non porerant , toti Ecclefiae
h. e univerlb coetui,incumbcbat, ut
qvä ratione illis unrverfis &(ingu-
Xu iubvenire commode poffent, m-

r ///. *t

ter fe difpicerenr. Placuit autem
modus ilJe>qvi fere naturalis eft , ut
per colJeclas&qvandam contribu-
tionem voluntariam necesfirati il-
lorum fuecurrerent. Itaqve pri-
mis illis remporibus fideles Laici
diebus dominicis&feftivis rarö fi-
nedonis& muncribus accedebant,
& qvantumqvisq; volcbat , rantum
in commune conferebat , nee pecu-
niam tanrüm, fed panem etiam , vi-
num,aliaqve qvac efui erant , imo Sc
res mobiles alias ,ut haberentfeil,
unde viduis,pupillis , casterisq,- qvi
indigerent,dispenfarent. Collectas
illas oblationes vocabant, & ex illis
particulae primitü> {jmebantur, ut
elementa effent Eüchariftiae admi-
niftrandae , qvanqvam id neget Ga-
briel Albafpinaeus/i£./. obßrvj. rc-
futatusä Dorfcheo exerat.adCovctl.
Nicen,/eff.2.n.22. Nos iftud fuo lo-
corelinqvimus, & hoc tanturnagi-
mus, ut oftendamus, in primitiv!
Ecclefiä nihil tale fuiiTe , qvod doti
nunc reqvifirae asq^iparari pofTct.

III. De coliationibus ficloqvi-
tur Juftinus Martyr apol.2. p| ev7n'
pttores os ngji QyhovSljJOi Kctrd Tt^ed-
pt<n»e*afoq iw eavTn o Q>^\etauöl-
oa 7i * i(gy $ av^eyouStpct <ZB%ty tza
-Bfffßttrouli t&rnli&eTctA : £h>t autem
perfacultates pejfunt (f votunt , pro
arbitrio qvuq3fuo ,CjVod Inbety or-fe-
runt , (5" qvacoüetta fuerunt , apud
prspofitur» ßve annftitem dtponnnt,
Nonqviaem , ut ibi perperuö ma-
D neant,

i6 CdV

neant , fed ut drftribuantur dein-
ceps,prout cuiq; opus fuerit. Pari
modo Tcrtullianus apvlog. ct 39.
Etiamyinqvit ,fi ' qvod arcagenus efl »
von de oneraria jumma qvaß redem-
pta religionts ctngregatur. Modi-
tarn umtscjvkq, ßipem menßrua die
velcum velit, (S ' fimedovelit, &ß mo-
do posfit , apponit* Nam nemo com-
feüttur,fed (ponte confert. Hac qva-
pdepoßtaytetatie funt &e: Audive-
rant Gennies , habere Chriftianos
arcamcommunem , in eaqve non
exiguas facultates , ab invkis qvan-
doqve extortas. Id düuit atq; re-
futat Tertullianus ,cxiguum efle as-
ferens,qvodcolligitur,& ex überall
animo id conferri, idqve in pietatis
ufum deponi j ac veluti Ecclefia:
fan&ius aerarium eflc.

IV.Audiamus TertuIHanumpor-
rorin qvos usiis pecunia ita collecta
verfa fuerit: Fnde,inqvity nanepulis
vecpotaculvs,nee in gratiü voratrink
düpenfiturifed egtnti alendü^buman-
distjj & puerü acpueüü re ac parenti-
kus de ßit utis , )an<fe domeßicis feni-
btu. item naufragis-,& ß qvi in metal-
iU,& fiqviininfulis , vel in cußodiis
duntaxat ex caufa Deißcla Alumni
tor)fe<ßonü fu£ fiunt. &c: Hie feil,
finis erat depofitionis & gazophy-
lacii , ut fubvenirent viduis , or-
bis, egenis , fenibus, captivis aiiis-
qvc mifericordia dignis. Id vero
nonTertulliani demum aevo , fed
ipfisApoßolisadhucvivemibus in-»

UT III.

ter mufteos adhuc CkrifUanos rece-
ptum fuerat. Qvotqvot enim c-
rant poffeflbres agrorum aut domo-
rum vendentes adferebant precia
eorum , qvaevendita fuerant. Et
deponebantad pedesApoftolorum.
diftribuebaturautem hoc finguli*,
proutcuiqve opus erat, uti legitur
AclordV) 34.

V. Habuifle vero ctiarrf mini«
ftrosEcclefiae infervienresex obla-
tionibus iftis fua alimenta non pro-
babiletantumeft , fed etiam haud
obfeure innuere videtur Apoftolus
/. Cor. IX, rj. 14- Nefcitis qwniam
qviin facrario operantur ', c^VJtdefim
crariofunt,edunt , qvi altari deftrvi~
unt , cum altari partieipant. Ita ö*
Dominus ordinavit its , qvi Evangeli-
um annunciant , de Evangelio vivere.
Inqvae verbaita commentatur Pro-
fper Aqvitanus*te vit. contempL l. 2.
€.14. Qvjd eß aliud de Evangelio
viveretntß laborantem inde,ubi labo-
rat.necejfaria vit<£ penipere ? In ter
canones,qvi vulgo Apoflolici di-
cuntur,&Clementi Romano , fed
perperam,adfcribuntur,autor,qvis-
qvise/tjefTeautem perantiqvuni u-
no confenfufatenruromnes,fua ab-
täte idem adhuc obfervatum fuiflTc
teftaturf/i» 41, his verbis ; Prtcipi-
musy ut in poteßate fua Epißopus Ec-
</ ßtresbabeat. Sienim anim&bo*
minurn precioft tili /unt credit* ,
muitQ msgts oportet eum curam

peeunid'

CA Hl
ft cum drum gerert,imutpcteßate ejus
indigentibut omni* difpenfintur per
presbyteros & Diaconos, (f cum timo-
re omni % foütcitudme minißrentur. Ex
iü autem,qvibus indiget , ß tarnen in-
diget , ad fuaf nccesfitates (f ad pere-
grinorum fratrum ufiti , ipfepereipiat,
ut nihil posfit eüommno deeffi. Lex
tnim Deiprtcipit , ut qvi altari defer-
viunt , de altari pafiantur : qvia nee
miles ßipendiit propriü contra boßes
arma fußulit. Idcm fere repetitum
rnConciIioAntiochenoc4».»//.qvos
utrosqve canones Decreto inferuic
Gratianus c. exbu&feq. 12. f. i. Et
hacc praxis circa oblationes fideliura
obfervata fuit etiam, poftqvara inte-
gra praedia in perpetuum Ecclefix
Patrimonium addida & abEcdcfia-
flicis perfonis retenta fuerunt.

VI. Tales crant primitivae Eccle-
fiaereditus, tales obventiones» non
fixatillae autfhtaj, fed temporariae,
&nunc plurimae , nunc pauciorcs,
prout vel numerus Chriftianorum
audior vel tenuior erat , vel faculta-
tes eorum patiebantur. Nondum
tum aut fimulacris aut templis res
divina conftabat-,. frugi religio &
pauperes ritus& nullae Bafilicae cer-
tantes ccelo , fed temeraria de cefpi-
tealtaria & vafa adhuc Samia , &
DEUS ipfeubiqve, ut verba Tertul-
liani apol. f. 25. nonnihil immutata
huc traham. QvinipfiqvoqveChri-
fliani expaupertate qvafi profesfio-
nemfaciebant , neqvepudebat eos

T TU x?

hoc nomine perftringi äGentilibus.
Ecce , inqvit Caecilius apud Minut.
Felic. inOßap. pars vefirümtf ma-
jor & melior , ut dicitü, egetü, a/getü,
opeyre,fameUboratU. & DEllSpa-
titur? &c. Sed optime refpondet
Ocla vius : ^vod plerife pauperes dt-
eimur, non efiinfamia noßra , fedglo-
ria. — — innocentiam magis cupi-
miu ( magis patientiam flagitamus ;
malumua nos bonos ejfe , qvam prodi-
gos, &c. In tantäpaupertateoppidd
rari erant , qvi integra praedia in usus
Ecclefiaedarc poterant, & fidabant,
nonretinebantur ifta, qvippe qvdcf
confifeationis periculo fubciTent,fed
ab ipfis dominis vendebantur , &
precium inde reda&um eo,qvem ex-
pofui,modödiftribuebatur. utadeo
difficile fit ftatuere,Ecclefiam primi-
tivam lua habuifle praedia , ex qvibus
certos annuos redirus perceperir__,
qvarej,- in dotem data dici qveant.

VII. Necmoveor, qvod exUrba-
ni I. Epiftolä ad omnes Epifcopos re-
fert Gratianus c.attendendum 17 .^.4.
his verbis : *y4ttendendum eR omni-
bus , ne pradia ufibuafecretorum caie-
ßium dedicata , d qvibtudam irruenti-
bus vexentur. qvodßqvüfecerit,pofi
debtta ultionu acrimoniam ( qva ergo.
facrilegos jure premenda eil ) perpetua
damnttur infamia & carceri trada-
turt aut exilto perpetux deportationis
fervetur. Fateor , haec verba maxi-
mam habere vim probandi , Urbani
jara aetate , qvae ineidit in annum
D 1 Chri-

ag CAfü

Chrifti CCXXVII. certa addi&a Ec
clefiis fuilTe bona immobilia, eaq;
Laicorum poteßatibus ita exempca
fuifle» utprofacrilegiohaberetur_>,
qvisqvis in ea in voJarcc , & fibi inde
aliqvid tribueret , fi qvidem de ge-
nuin! ejus EpiftoJae autoricate certi
eflemus. Sed enim certi jam Turnus,
erudite id docente Davide ßlondel-
XomPJettdoIßdor.pag.iyo. iftam E-
piftolam non efle Urbani, Ted ab Im-
poftore confidam , & variis vuigatae
verfionis, Profperi,Grcgorii,Eufebii
Gallicani , concilii Parifienfis &
Theodofiani Codicis fententiis con-
fucatn , ac tandem errante calculo
alieni temporis notä impudentet-,
confignatam. Faciamus tarnen, fcri-
pfifle ita Urbanum , nihil omnino
ifta fententiaobftabic, qvo minus in
thefi noßrä perfeveremus. Vixit e-
nim Urbanus, uti dixi, feculo tertio,
&fic remotior jamfuit ab aetateA-
poftolorum,& poß tos inßitutas Ec-
clefiae. Atqvijam fuprädixi, fublm-
peratoribus adhur gentilibus magis
minusq,- fecuros fuifle Chrißianos,
prout qvisc]i iJJoruna magis aut mi-
nus in crudelitatem aut pietatem
propenfusfuit. Imperator aetate Ur-
bani fuit Alexander S verus , Prin»
cepsadeoleni acmanfveto ingenio,
ut ejus imperium ävaJßa^ appelia-
tum fit. Atqve is non Chrißianos
tantumeflepafluseß, fedipfeetiam
inLarario fuoChrißum coluit, uti
fcribitLampridius» fcriptor Ehni-
cuS)»äw. Z2. Qvjdmirumergö,ha-

T lll.

buiflk Chrißianos tum temporis lo-
ca certa cultuidivino deftinaca , ha-
buiile etiam praedia , ex qvibus ali-
menta caperent , qvi vel EccleGac in-
fervirent , vel paupertate premeren-
tur. Et ne dubites,Chriftianos eo te-
pore laxiss fgiiTe &publicitus cultui
divino vaeäße, refert porro Lampri-
diusjcüm Chriftiani qvendam lecu,
qvi publicp fuerat, occupäflent,con-
tra popinarii dicerent,fibi eutn debe-
ri^efcripfifle Alexandrum, melius ef-
fe , ut qvomodocunq; illic Deus co-
latur, qvam ut popinariis dedatur.

VIII. Sed nee perpetua tameru
Chrißianis iJla fuerunt haleyonia,
qvandoqvidem poß Alexandri obi-
tum inter SucceiTbres plurimi exti-
terunt cruenti & crudelisfimi Eccle-
fia? perfecutores, qvi qvae divino cul-
tui refervata erant loca , & qvaeeun-
qve Uli communiter posfidebanr_»
£lco addixerunt. Idq; patetinprimis
ex conßitutione Conßantini & Li-
cinii , qva? extat apud Eufebiurru
/ib. 10. biß. Ecckf. c.<y. ubi Imperato-
res reßitui jubent Chrißianis , qvic-
qvid eis ablarum eß. Verba ex Hen-
rici Valefii verGone itahabent: Hoc
autem amplitu in gratiam Cbrißiano»
ram decermmtu , ut loca ip forum , in
ejvibu4 anitbac convenire confveve-
rant , de qvibru in literUpriki addevo-
tionem tuam datis alia erat forma fu-
periori tempore (onßituta , fiq vi aut a
fifco noßro aut ab aUo qvopiam ea e-
*nijp v/ßfuerint, ipfis Chrißianis absq3
uüa petunia (fßnerepetitione ulla fu-

per-

CAVU

fcradjrfti preeii , incunftanter dcßne
uIIj ambsgc reßituant > & fiqvieadem
bca donu acctperint > ut ea protintu

Cbnßianüreddant. Et qvo-

ni.im udem Cbrtßiani non folitm ea
Iocm , in qvibut convenirefolebant, fed
ttiam aliapojfedijfe noßuntuf,qv£non
privatim ad ßngulot ipforum , /ed ad
jus corporis ptrtinerent^c omniapoß
legem a nobis memoratam absfa ulia
dubttationc iisdem Cbrißiatiis , b.c.
cuiltbet corpori Ö* convcntieulo ip/o-
rum,reflitui jubebii &c. Qyaeverba
illuftrant fententiam ♦ qvam fuprä
propofui, fuifle feil. Chriflianis eo
tempore, qvogentilesadhuc rerura
potic; funt , identidem certa loca fa>
cris fuis dellinata j fed ea tarnen pro-
pur confifeationis periculum anto
ieculum tertium itaoecultata arbi-
tror , ubi praefertim perfecutiones
ingravefeebant, ut difficile e(Tec gen«
tüibusdeiis qvid exploratum habe-

re;qvin puto, habitata ea plerumqvc
fuifle ab hominibusprivatis, utaedi-
um privatarum fpeciem retinerent,
& hoc minus gentilibus proderen-
tur. Dedicata autem five confecrata
certo ritu fuifle, nufpiamlego, nee
exempta ea prorfus ufibus privatis
arbicror, imoadmodum veriflmile
efl, translata faepiuscule facra ex uno
Jocoin all um fuifle, & priortm hinc
iocum in priftinam conditionem
rediifle. Ipfo verd feculo tertio li-
beriüs qvandoqve egifle Chriftianos,
& fpecialia in eam rem extruxiflc-»
sditicia, (ed cum periculo everGo-
nis , & ingravefeente perfecutione
ad priftinaslatebras fefe recepifle_».
Qyocirca, ut de dotatione iftius-
modi locorum folliciti flmus , ante«
qvam publica Ecclefiae pax parta_»
fuiflet, deficientibus praefertim hi«
ftoriarum monumentis , nulla ratio
fvadec.

Caput IV.

SententiaCanoniftarum,ne-

ceffariö Ecclefias dotari debere,
fiatuentium_,.

SUMMARIA:

CAnonißatttm applieatio vocabuli dotü adEccdeßas & dot an darum carum
venditatonecesfitas aUegatur & examinatur , n. I.
Inttr (ronßn (S apodoßn aqvalem deberc ejfe reßeüum , eod.

D 3 Ettlu

jo CAPUT IV.

Eccleßam in ScripturU Sponfam Chrißidici , it. in Pfalmo XLV. epuhaUmium

fpiritualium nuptiarum d Chrißo cum Eccleßa contratlarum baberi \ ö*

Canticum Canticorum totum agere de amore Cbrißi trga Eccleßam 5 qvd

ßt ratio comparationis,r€aa\sCivk,& qvodfundamentum ? n.i.
Pontißcem Rom. Epifc$pis etiam nomen (ponfi Eccleßa competere veüe ; # qva ex

ratione ? cum annexa refutatione , n. j.
Eccleßam qvamvis particularem in univerfali comprebendi , cod.
VerbaEuarißi Pontificüex epiß.i. de conjugioEpifcoporum cum Eccleßa, edd.
Judicium de epißola addutla , n. 5. ( & ».4.

Inter prcsbyterum etiam & Eccleßam matrimonium iniri ßatui. cod.
Injurios ejfe in SponfumCbrißum , qvotqvot alios ei adjunguntß>onfos , licet /üb'

ordinatos. n^6.
Epißopum jungi Eccleßa non utjponfum ,fcdut pamnymphum , velpotius ut mt-

nißrum , eod.
Verba Bernhardt in banc rem. eod.

Conjugium inter Epißopum & Eccleßam qvod fingitur, ejfe adulterium. eod.
Eccleßam non habere duo capim , nee duosfpon/os. eSd.
In confecratione Epifcopi nun tarn fidem ctnjugalem , qvam eußodiam Eccleßa)

exigiabeo. n.y.
^Andrea, du Sausfaj & Beüarmini differentia inter fponfos Eccleßa , eod.
Ex commento conjugii inter Epißopum aut preshyterum & Eccleßam ejß dotis

mventum. «.#.
De fine dotis conßituenda , ». 0.
Ufut dotU pracipuui in matrimonio carnali , eod.
Omnibut oneribzs ferendü fufficere debere dotemieam^ femper ßatam &>ßxamf

nefoattendi huoblationes ßdelium } 0* cur boc? eod.
A^iPnnecefßtria fit dotit conßitutio , ut matrimonium fine ea conßßere omnino

neqveati&tfipotefl, utrum diverfum qvid circa matrimonium fpiritualt

ßatui oporteat. ».10.18.
Dotem non ejfe de fubßantia nuptiarum , nee ejus dationem juris natural» , aut

ab folut £ necesßtatit , fedjutU magit poßtivi aut reeeptitii , probaturper

exempla. eod.
Dotü privilegia, remisfive» eod.
Origo dotium, ».11, 12.

Non eandem , qvafeemina , ejfe rationlm Eeclefia,neq3 ideo dotem Uli conßituen-
dam, utprocum inveniat,probatur verbis Augußini,& exemplo Paulinia*
n'i)*dfacerdotium & presbjterätumcoafti. v.iyjunftön.i^.

Verba

CAPUT IV. j,

Verb* LeonU Imperdtoris bdnc in rem. n. 14.
Addotcm magi» reßici, qvimddipfam Eccleßam. ».rj, 16.
De bencßtio eccleßdßitoreccntiorum Canonißdrum , ».16. uii Eudrenivtrh*

recitdntur.
Anna Rober ti tnvetlivd in in/knum bcneßciorum ecclcßjßicorum 4ucupiun\a>

n.17.
Eccleßam Chrißidndm confißerepoße ßne dote , & qpdrdtionet ».ig. jo.
Apud Gractf fiipendiafixa futjfe, qvd per ßngulas domos colleddßnt , tnfuperJL

obventiones dlias tncertas. ».19.
Luminarid tarn neceßarid non ejfe , utßne Ulis Ecclcßa conftßere ncqveat. n. 20,

•^ojunclon.y.
In ddiapbori» recipiendU vel abrogandis qvid obfervdndum fit ? ».20.
"De Luminum feßo Juddorumy & de miraculo qvodam, qvodin eo tontig/ße vo»

lunt. n ix, 11.
Mähddtum DEI de alendU lucer nis feptem in tabernatulo perpetub dtdentibw-,

n.zi.
Num inde Pon/ißcii lantpddum &" cereorum ufntn dd cultum divinum neccjfk*

rium in Eccleßa probdreposfint ? ebd.
MortuAt 6T mortiferas ceremontas Judderum dgnofiere Sibslaßicos, eod.
In qvo differant leges ceremoniales a judicidltbus ßcundum Tbomam Aqvina»

fem ? cumlimttatione Diddct Covarruvid , eod.
Xjeges ceremoniales non an>i iüs necesßtatcm obligandi bdbere , nißnoviter a

Principe Cbrtßidno promulgdtd fuerint i Et qvo, ratione tum obligent ?

eod.
Toteftas pmoQe i\H.ripenes Principem. eod,
Frußra bodie ex Feteri Jeßamento peti argumenta , qtibus ctremenid in ttt*

ßrü Scchfits ußtatd confimentur, ut nccesfios earum ßabilidtur. eod*
Cereosdrdentes etiam apud gentiles facru adhibitos fuijfe, n.i$.
Ccntilesduces babmße Eccleßdm , qvte lumindria interdiu jacris pr'mum dd*

btbuerit , probatur tcßimonto & confesßone Ponttficiorum—, , utpote u

Gutltelmi Duranai , n. 24. 2. Baronii , item reimsfive Job. Bapt. Cdjalti,

». 25.
Obßrvattones Baronii plurium cum paganifm* eonformitdtum in 8cclefids%

n. 25.
tpitrißs fuper rituum gentilitiorum rtctptiwi & mmutdi'mtjnprdttdtntibut

rrumordid, 0.26.

jz CAPUT 1K

Ghanta ßmilitudo cuhus pontificii & GentUiumrepertMur , ex eonftsßont Ltt-

dovici Vivii } Et tjvod difcrimen fit interritus Cbrifltanorum & Gentili-

um \ ß in aliqvibut eorum exttmu convencrmt. eod.
Occafio diurni cereorum usus , tt.zj.
Cur Umpat Imperator i Conßantinopoütano prtferatur , etiam tum , ejvando in

Oratorium adfcendit. eod.
Non aliunde , nifi ex Über täte Chrifliana primitus receptum fuiße ufum cere9-

ruminfacris, n.i%.
Verha Canonis 34. Concilii Eliberini f. Sliberitani in hancrem, cod.
De fuperßitione , in qv am degener avit teremonia utendorum cereorum, apud

Pontificios. n.iy.
Conclufto & lll.it io ex batlenm dtftU : non ejfe neceßarium , ut dos conßituatur

8cclefi<e. n ]0. juntlö ».jr,
Patrimonium, qvod eil mter maritum & uxorem,non definere^ut maximedos

uxoris perdim aut conlumpta fuerit. eod.
Obventionum Clcrtcoru*» ixtra da tu frutlus diverßtas Gf largttM , eod.
Oblationes etiam ßdeltum ad comparattunem lumwarium & adreparationetn

Ecciefix ipfiut infumptat futjje. n. 31.

DOtem Ecclefiae conftituendam
efTe , una omnium Canonifta-
rumvox eft, communis omnium as-
fertio. Nee tarnen vocabulum ut
ufurpatum velint, commo^e expli«
cant. Nuptiis id proprium efTe, & (e-
eundum analogiam etiam hicappli-
cari» apud omnes eft in confeflo, Ted
iltaanalogia in qvo confiftat , non
fatis perfpicue traditur. Inftitutio-
nem Ecclefiarum fpiritualis matri-
monii inftar fe habere» & corporali
matrimonio propiüs accedere, feri-
bunt AntoniusBrngeus &Francifcus
Binsfonius de benefic. tit. de fundat.
Eccle/.part.z. ».2. Arqve hinc uti jure
civil» nullühabebatur fine dore con-
jugiut» legitimum , ita in jure Cano-

nico nullamindotatamconftituide.
bere E clefi«*m. At verö.uti primum
illud fdlium efleapparetex /.20. Cod,
de donjr, ante nupt. qvid de (ecundo
fentiendü fit.fi in nudis iftis fimilitu-
dinisterminisfubfiftendum fit, nemo
non videt.cum inter protafin &apo-
dofin aeqvalis debeat e(Te re(pectus.

II. Principale negocium hoc erir,
ut inqviramus.qvis Ecclefiae maritus
aut fponfusdici debeat, cui fcil.do-
tem iftam conrtitui oportear. Eccle-
fia eqvidem, non illa, qvae ex lapidi-
bus & caementis conftat , Ted qvae ex
fidelium unione & contortio coa-
gmentatur , etiam in Scriptum di-
citur Sponfa, fed Chrifti Salvatoris
fui, Efa.LXLver/.iQ.Jjbann.lll. v. 29.

Apo-

CAPU
Apec.il. XXIIyiy. Et hucrcferri po'cft
totus PfalmusXLV. in qvo epithala-
mium habetur fpiritual'ü nuptiarum
aChrifto cum Ecclefiä contradtarü,
qvodapravisexplicationibuserudi-
te vindicavitDn.D. Calovius adver-
fus Grot tum. Pcrtinet huc ctiam Can-
ticum Canticorum, qvod totum agit
dcamore Chrifti erga Ecclefiam , uti
idem docet Dn.Calovius /^/W.Ran'o-
nem comparationis eleganter expo-
n\tü.Gerhard.Loc.de£cclef.$.if Fun-
damentum potisfimüm eft infinitus
amor,qvem erga Ecclefiam fuam fub
alio fchematc exprimere noluit De-
us mifericors,qväm fub fchemate a-
moris, qvi eft intcr fponfum & fpon«
fam,qvod is ipfe fc.omnium intenfis.
fimus &ardentisfimus habeatur.

III. Qvid vero hie PontifexRo-
manus?Is,cüm non nefciatiChriftum
unicum efTe fponfum Ecclefiae fuac,
vult tarnen idem hoc nomen ctiam
Epifcopis competere , non aliä ex ra-
tione,qvämqvöd illi fint ChrilH vi-
carii. Sic enim ait Evariftus Pontifex
epifi.2. Seimus namgr , ficut & a Patri-
bus aeeepimtu , Cbrißum ejje caput, cu-
jus & membra fumusftpfe enim eil (pon-
fus, Ö" Ecclefiä fpon fa, cujus filti nosfu-
mm f £f ideb unum patrem babemus,
Deum in ccelis. Sacerdotes vero vice
Chrifli legatione funguntur in Ecclefiä.
Et ficut ei fua conjuntla csl fponfa , id
eil Ecclefiä :ßc Epfcopis jur.guntur £c-
cleßstUnicuicfe pro portiotvefua.ScniuS)
ni fallor,hic elk-.SicutCbrifius /jonfam

T TV. n

k.ibet Ecclefiam univerfalem: itaEpi-
fcopus qviscfo fj>onfam habet Ecclefiam,
aliqvamparticularem.l\t vero uti Ec-
clefiä qvaevis particularis inuniver-
fali cotr.preruri ditur: ita fieri neqvir,
ut non habeateundem fponfum, qve
habet Ecclefiä univerfalis. Et qvae eft
ergo heepontificis invafio?qvaeadul-
terantis paranymphi artentatio? ßc
qvarimpudici amoris aduft'«o?

IV. Pergit Euariftus : Et ßcutVir
non debet negligere Uxoremfuam, fed
diligere & cafle eußodire (f amare
atfe prudenter regere, ßc Epifcopust &
multö magU, eußodire & amare , atefc
prudenter debet regere Ecclefiam. Et
velut uxor,qv£ ßub manu eft Viri,obe~
dire debet Viro fuo, eumsj. diligere &
amare , ita, potiüs etiam Sccleßa Epi-
fiopofuo in omnibus obedire, eumq. di»
liger e & amare , ut animam fuam de-
bet,cjvia illud 'ßet carnaliter , ißudß>i-
ritualiter. Etßeut Vir non debet adul-
terare Uxorent fuam , id eil , ut illam
dimittatf adqvamfacratus eilt absfc
inevitabili necesfitate , aut Apofiolica
velregulari mutatione,& alter ife am*
bitüs causa conjungat. Et ficut Uxori
non licet dimittere Virum fuum-, ut
altert fe , vivente eo , matrimonio fo*
ciety aut eumadulteret , licet fomica-
t us fit Vir ejus , fed juxta Apoßolum
aut Viro fuo reconeiliari debet , aut
manere innuptn : im Sccleßa non licet
dimittere Epifcopum fuum , aut ab eo
fe fegregare , ut alt er um vivente eo
aeeipiat , fed aut ipfum babeat , aut
E innw

54 CAPU

innupmmaneat-, idefl,alterum Epifco-
pum,ßto vivente-i non accipiat, nefor-
mcationis aut adutterii crimen incur-
rat. Namßadulteramfuerit , id eslf
ß alter ife Epifcopo junxerit , aut fuper
fe alterum Epifcopum adduxerit , aut
ejfe fecerit , vel deßderaverit , per a-
cerrimam peenitentiam aut fuorecon-
silietur Epifcopo , aut innupta perma-
neat &c

V. Noti ignoro, fuppofititiam cs-
fciftamEuariftiEpiftoIam, & auto-
ritäre deftitui , probari tarnen omnia
ifta ä Pontificiis certum eft , & ad
ipfam hujus Epiftolae autoritatem_i
provocat Gratianus c.ßcut y. qv.i.
Nee infreqvens eft apud Canoni-
ftas haec comparatio , qvamprolixe
extendit &explicat Tnnocentius III.
c.2. X. de translat. Epifcop. Et ne qvis
inter folum Epifcopum (Sc Ecclefiam
matrimonium tale contrahi putet-^
»dem illud etiam inter presbyterum
& Ecclefiam iniri communiter fta-
tuunr, uteädern ratione^vä Epifco-
pus, etiam presbyrer vineulo conjtt-
gali innexus intell'gatur. Q_yo per-
tinent verba concilii Rhemenfis ad-
«dudta a Grariano c.ßcut 21. q.2- qvae
iic haben t : Sicut in unaqvacfe Sccle-
ßa unus presbyter debet ejfe : im ipft?
qv& (f>onfa veluxor ejm duitur , non
potesl dividi inter plures presbyterosr
fedunum tantummodb h.ibebtt facer-
d§temt ejvieam cafie & ' fincere regat.
Unie interduimus , ut tiullus pr£ß*~

mdt>Eecleßam inter duos vel plures

T IV.

dividere : qvia Eccleßa Chrifii Uxor
cY fponft debet ejfe f non fcortum 0V.
Häc igitur ratione unaqvaeqve Ec-
clefia rres habebit fponfos aut ma-
ritos> CHRISTUM , Epifcopum dt
presbyterum-f.

VI. At verdinjurii funt in fpon«
fumChfiftum, qvotqvotalioseiad-
jungunt fponfos, licet fubordinatos.
Epifcopus , qvi adminiftrat'onem &
curam Ecclefiae fufeipit , jungitur e'»
non ut fponfus,fed ut paTanymphus,-
imo veronefic cfvidemproprie , fed
potiirs ut minifter, 2.£or,lV, /. Si
amieus ß>onß es }- inqvit Bernhardus
epiß.2jy. nedixerif dikHam ejus prin-
cipem meam, fed principem-,nihil tu um
in ea vindicans , nifiqvodpro ea, ß o*
portuerit , etiam animäm dare debes*
Torum ergo iftud conjugium fpiri-
tuale,qvod interEpifcopum &EccIe--
fiam fingitur. non minus aduJrerium
eft, qvam fifervus Domini Uxorem
adamaverir, eicjjfe junxerir. Digna
f unt, qvae hie legantur verba autoris
1 1 b e 1 1 i de fqva!oribc}Roman& curi£ , q v i
editus eft Bali 1 . A.1551. cum operibus
Petri de Alliac.9/ con/ingat,inqv'\t}a-
Uqv.tndo Papa m per officium fuum ho*
norarivel laudari,diciturpro laude fua
antonomaßice (five ex adulatione,f.ex
donatione hominum hoc fiat ) qvöd ßt
jponfufyHominus (feapur Ecclrfa, Re-
cogitet ergo , qvbd hoc non potesl ef-
fe proprie loqvendo verum-** Ec*
cleßa enim non habet duo capitn , nee
duos fjonfos, fed unicum^) & hoe

eil

CAPUT TP. #

tfi Cbrißw, & non Vicaritufutu ,(< um nrßer , Ectlefi*$. öectmenictu Hefter

hoc verefic dt et non competit ) qvem
Cbrißns conftituit porius cußodtm
Spor.fx fu*j qvamfponfum,

Vif. Et obfervandum hie , in
confecratio-ne BpMc'opj multo ca-
ftius rem agi,ncc (am fidem conju-
galem , qvarn cul>oliam Ecrlefia:
«xigiab Epifcopo. Sic cnim Epi-

& Cußos &c: Minifterqvi eft , &
qvi cooperarur extrinfecusingene*
ratione filiorum , fponfus noneft,
nee nomine fponfi venit, Ted in nu~
do minifterio lubfillit & perma-
ner.

VIII. Commenfum tarnen iftud
conjugii inter Epifcopumauc pre

fcopum compellat «onlecrator fbyterum & Ecclefiaro fecic, ut de
Pontifex : Accipe annulur» , fideifcil. dote cogitarcrur,qvaeSponfam gra-

fignaculum , qvatenm Spon/am DE1,
/jftftan videl.'cet Scclffiam^intemera-
r-tfide ornatut tut '>ate cußoduis. Mul-
tum autem dirFerunt Spon(us,&cu-
ftos Sponl« , qvi Sponfo operam
fuam & minillenum praeftat, nee i-

tarn faceret fponfo fuo. Imd ve-
rein rectius dicam , priüs cogitatu
fuiffe videtur de dote, materiali-
ter fumpto vocabulo, qvam de nu-
ptiis. Et ut cd facili-üs opes acqvi-
rere tEcclefia.com min ifeioportuit,

pfius fponfi vices obit, nifi in fo)a -conjugium aliqvod fpirituale,fimi-

defenhone&cuftodiä. Add. Andf.
du Sausfay in panopl.Epißop.l.j. cap.
$. ubi cum Cardinale ßellarmino
d>fferentiam facitincer fponfos Ec#
cleßacfed ralem,qv« in manifeftam
definit arqvivocationem,&alterum

iecarnali >interEpifcopum & Ec-
clefiam contrahi , nec ergo indota-
tam efTe debere hanc ejus fponfam.
Dicercm,conjugium iftud non tarn
ad Ecclefiam,utcoetus eft, pertine-
re,qväm ad templum materiaie, in

hoc nomine minus digne compel- <\vo iftacongregatur*fi id admitte-

larioftendir. Sponßnomen,\nqv\t, ret comparatio fuperius ex Euari-

unherfaiu Ecdefi£ refpeclu (£ Cbri- fti epiftolä addu&a. PJane ad as-

fio, Ü" ?apt vwditatur. tarnen hoc dificium pertinec , qvod ajunr, Ec-

cumdtscri'fiine, ejvod Cbrifliuitafit clefiae extru&ionem inchoari non

proprio jtireScctefis Sponfiu , ut ipfe debere , nifi priusdos congrua &

folat cam fuo foeettndet fpiritu , & cjru
foliiit femine,cjV9dcß verbum DEl >
ttdfcanturfilii , qvi Chnßi ipßus pro -
priifunt. Atvero^Pontifex Sponfiu
dicitur^qvia cooper.ttur extrtnfectu ,

fufneiens ei conftituta fuerir.Qvod
idem etiam de confecratione acci-
piendum. Atqve in hoc fenfu u-
nicus manerer fponfus Chriftus ,
neqve tum violare diceretur fervus

in gentrdtone filiorum>tAnqväm pre* jura & dignitatem dommi fui. At
cipmuVerbi & Sacramentorum mi~ hisnon contenti Epifcopi , fi non

E 2 pari

tf CA?

pari & eodcm,faltem nondisfimili
amore ab illä ipsä , qvae Chrifti
Sponfa eft, Ecclefiä amari volunt.

IX. Videamus, in qvem finem
conftitui dosEcclefiae debeat. Ca-
nonifta; , ut conjugii ratioaern »
qvarn inierunt femel» porröobfer-
vent» finem prorfus eundem ftatu-
unt dotis Ecclefiaßicae , qvi eft de
jure civili in macrimonio carnali.
Nempe dotis hie praeeipuus ufus
euSutfructuscjus cedantlucro ma-
riti proprer oneramatrimonii, qvae
illc ferre tenetur /.7. ff. de jur. dot.
1.20. Ceod, e. 16. X. de u für. Häc
eadem rationc dicitPetrus Grego-
t'uisde benefic. e.if. etiam Ecclefiae
conftituendara efle dotem,qvai fuf-
ficiat oneribus ferendis. Onerail-
la efle multiplicia , referri eölumi-
naria,facrumminiflerium,cufrodi-
am incorruprionis Ecclefiae , fervi-
entium alimenta» & qvicqvid deni-
qve expenfarum vel in hofpitalitate
exerceniä> vel in viluationibus , &
rcliqvo officio füo facere oporteat
Epifcopum. His omnibus fuffi-
cere debere dotem , neqve confe-
crari Eccle.Tam debere priüs, qvam
illa fufficienter conftitura fuerir.
Neqveattendi hie debere oblatio-
nesfidelium , qvippe qvaeincertae
fint,& dotis fufficientis qvalitarern
habere neqveant» & oportere aded
dotem femper ftatam & fixam ef-
f<> qvae fructiis ferre & perpetuo$
cxfe reditüs fubminiftrare posfit.

urm

X- Verum enimvero, qviaita
placet,qvae de conjugio carnali
difpofita inveniuntur , adeonjugi«
um hoc fpirituale applicare,videa-
mu5,ai i.a neceßaria fit dotis con-
fticutio i uc matrimonium fineeä
confiftereomnino neqvear,&,fi po-
tefhutrum diverfum qvid circa ma-
trimonium fpirituale ftatui opor-
teat. Principiofciendum eft,do-
tem nonefl'e de fubftantiä nuptia-
ram,nec ejus dationem juris natu«
ralis.qvandoqvidem conftat, apud
qvamplurimas gentes, etiam eas»
qvae maxime moratae femper vifar
fuerunr, autnullam omnino , aut
valdeparvam legibus conceffam
fuifle dotem, qva de re videri po-
terit Francifcus Connanus Com-
ment.lib.t.c.t,n $% Apud alias do-
tern afFerebat non uxor marito? Csd
ordine inverfo maritDs uxori , utt
deWjfigothis conftat ex ipforura
legib. i/b.j.tit. /. n. 4* de Alamannis,
tit.jö. de Longobardis , lib. 2. tit. 4.
uthinc parear,juris magis pofitivi
aut reeeptitii efle dotis conftitu-
tionem, qvarn abfolutae necesfita-
tis.Add. Hieron. Bignon. ad Mar-
culfi form. lib 2tp.j6i* Ipfi Romani»
qviReipublicae interefle credebanr,
mulieres dotes falvas habere, /. 2 ff,
de jur. dot. qviqvetam multa,täm
varia,tamqve fingularia in favorem
dotis exeogitärunt & promulgä*
runtprivilegia, qva? in ordinem di«
gesfi t j & longa ferie recenfet An-
ton.

CA?ü

ron.Gubert. Co(tan.*fr matrimon.
p,m. itiÖ.feqq. non crcdiderunt ta-
rnen , finc Jote nuptias confiftere
nonpoÜ'e, utiex Juftiniani confti-
tutionibus patet in Lult.CJe donat.
antenuptdn.pr.CJde repud.

XI. Sane videtur dotisconfti«
tuendae ratio exinde originem
fumpfifle, qvdd contemptim haben'
mulierem indotatam doceret ex-
perientia, qvödqveamor mariti ex-
tingvi putaretur , fi pro oneribus
matrimonii ferendis nihil qvic-
qvam ci concederetur levammis.
Stephan. Guazz. de civil, converf.
/ib.j. Utergohuic raalo obviam
irerur, tacitä confvetudine fenfim
jndu&usfuit dotis dandaeritus &
conditio, ex qvädeinceps mulicris
intercffecoepicutincipcret efTe do-
tata t.ji.$.?.jf. de cortdit. & demonßr.
Qvia itaq^iueceflu «emporisnemo
qvisqvam indotatam ducere facle
volebat, dotatas autem efle feemi-
nasadfubolem proereandam, re-
plendamq; iiberis civmtem maxi-
rnc erat neceflariumV./.^/ö/« matr.
fubveniebat Lex &cönfvetudinem
introdu&arn approbabat , confti-
tuebatqve,utcogi qvandoqve pof-
fentad dotem conftituendam per.
fonacillar,qvaead pietatis officia ob-
Jigatae erant , uti de patre legitur in
i19ff.de R.N,U>fdeccUatJ.7 C. de
dot.promiß.

XII. Adeundemmodumörigi-
nemdotium deferibu Joachimus

T TV. l7

Hoppcrus de verajurüpr.lib.io.tie.2t
his verbis : Qum nonnuÜU legumCon-
ditoribm placuit in do tat 04 ejfe Uxo-
res>ut non cenfus,fedmorum , Ö* ge-
ner ü & forma ratio babeatur,jus eivi-
le Roman or um ßc eß comp* fit um , ut
ad commune s hominum mores rejpi-
ciat , iüfo leges qvam aptisßmas ac-
lümmodet t Et ideo.ut tum qvidem
ad legitimas nuptias mafeuli inviten •
tur, ad tivitatem legitima prole re»
plendamne deficiat, qva ratio natu-
ralis eß & civilis , tum vero femin*
reifamiliari ianib diligentius ßude-
antydum rem fuam etiam confervant*
qva eß ratio oeconomica :p/acuit,non
folum dotes permitti,fed & favorabi-
lesbaberi : feribitefo Paulttt JCtus,
Reip. in terej/ey mulieres dotes falvas
habere, propter qvas nubere pejfunt.
Similia habet Vaconius a Vacuna
tib.i. dedaratt2i. n.14. Francifcus de
Amaya lib.2.ob/ervat.c.^t

XIII. Numeadem fit ratio Ec*
dfci'ia?, & nurhideo dos Uli conßi-
tuenda Grjucprocum inveniat, vi-
derint Canoniftar. Mihi certe id
non videtur, Neq,* id vifum pri-
misEcclefiae Doftoribus,interqvos
plurimi non ad presbyteraturo tan-
tum.fed in ipfam etiam cathedram
Epifcopalem inviti & repugnantes
<?Ve«5rifunt. Ma/ti, aitAuguftinus
tpiß.204. ut fpifcopatum fufeipianty
tenentur inviti-, per dueuntur , in cht*
dunturycußodiuntur , patiuntur tan-
ta,qva> noluntydonec eis adfit volnntas

$ CA?

fufcipUnAi operii laut. Memorabi -
Jeeftexemplutr» Pauliniani , qvem
plane inviturn Epiphanius ordina-
vir,uti teftatuf ipfe in epißola ad
Johannein Hierojolymitanum , qvae
iegiturapudHieronymum epiß. 60,
fiis verbis : Cum celebraretur toüecla
in eccltßa villi tqvx cßjnxta monaße-
viumnoßruw , ignorantemeum, &
nuiUr» penitta nabcntem jufpitionem
permu/tos diaconos apprehendijusfi*
mm,& teneri os ejus fne forte liberari
fe cupiens • adjuraret nos per nomen
Cbrtßi : & primum diaconum ordi-
■vaviwuSyproponentts ei timorem Dei
Ö" compeüentes ut minißraret. Valde
qvippe obnitebatur jtndignum je ejfe
com eß ans. Vtx ergo compulimiu
eum,& yerjvaderepctuimus teßtmo-
niU Scripturarum (f propoßtione
mandatorum Dei. Et cum minißra-
ret in fanttit facrißciü, rurftueuvj in-
genü difficultate tento ore ejus t ordi-
navimm presbyterum : & iUdem ver-
bisyqvibtu anteafvaferamiu , impuli-
miayut federet in ordine prcsbyterii,
Talia exempla plura refert Clau-
diusEfpencaeus digre/sJib.j.captf.j;
feq.

XfV. Nuila in rationibus ab
Epiphanioaddu&is fit m?ntiodo-
tis,qva? tarnen hodic in animisSa-
ccrdorum maximam habere (ölet
vim perivafivam. Ad mandata di-
vina & teftimonia Scripturarum
provocarunt , ut pertinaciamejus
frangerent, non ad reditüs 6c pro-

UT TV,
ventüs opimos. Et florufc fanS
diu in Ecclefiä talis integritas, ut
non crcderentU'' d'gni , qvi avaritiä
tenti aut inescati miniJlerium Ec-
clefiadicuui aflreclarent. EJegans
in banc rem eft Conftiturio Leonis
Imperatoris in t.jt.C.de £pi/c*&Cler.
ex qvä ifia nunc fubjicio verba :
Cejfet alt Ar ib tu imm in er e profanut
4* der AVAritU-, & afacris adytü re-
fellatur piacular-e ßagitium. Itafo
cJtßus C bumilu noßris t empor ibut
eligatur Epifcopm^ut , qzocuKft loco*
rumpervenerit , ontr/ta vit£propri£
.integritate purifictt. nan preeio nez
prec'ibiu ordinetur antißes. tavtum
ab ambitu debet ejfe ßpofitus. ut qv£»
ratur togend'Myrogatiu rscedatt invit
tat tu effugiat. Sola Uli fuffrageturnc-
cesßtas excufandi. pr»fe6io entmin-
dignut eßfacerdotiof niftfuerit ordi*
natminvitw. &c: Tales cum efle
debeant mmiftri Ecclefiae , ftatui
neqvit, dotis Ecclefiaiticae eundem
efle finem,qvi eir dotis marrimonii
carnalis,utfcil. invirentur proci ad
matrimonium contrahendum , 6c
ut cofaciliüsEcclefia inveniatcon-
ditionem nubend/,

XV. Sedenim dote Ecclefiajfe-
rnel conftituta idem fere contigic
circa matrimonium fpirituale ,
qvod in matrimonio carnali eve-
nire folet» utfcil.ad dot<fmroagis
refpiciatur, qvam ad iplam Eccle-
Garn. Nubere hodie volentes an«
teomnia velunt icire qvantitaterrt

dotis

CAvn

dötis ptö veftibus Sc jocalibus e-
mcndisinec voiurrr carnem fine fa-
pore, inqvir Joh. de Nevizan. Syb.
rtnpt,{tb.t\.n.n^. Ita qvi officium
Ecclefiafticum ambiQnt.non ipfum
proprer fe expertint , (ed magis an«
»exos reditüs , & hos qvidem prin-
cipalirer, Indutla enim turpüßm*
& pernit'iofisßmä proprietäre , ( ver-
ba lütrf Marci Äntonii de Dominis
tib.f.de Rep.Eiclef.c.jt n. it. ubi de
«lote EccTefiarum ag't) qvod erat
acceffottum & conntxum facto offi-
cio ^f^flum efl praiipuum. Et hoc
ip/w» jam praetpue qvantur ,poßba-
bttoferc officio. Ita at beneficium
bonttm ä minus bona discernat non
E'dcfijßiius ordo , aut munus & oß-
etwn , fed t empor alu qv.sßtu , copia
Aut inopia* Gf ad bsc benificia , h. e,
commoda (f utilitates öpu», (S peett-
vi£ confervanda & augendj,nunc fe*
re proreres Ecdefiaßict orr.ncs corpo-
ris 0* anim' vires expromunt. &cr

XVf. ReccnnoribLis feil, tera-
ponbüs Canoniltar, ur bneficium,
qvod ita termino artis vocabanr,
rem fäcram facerenr , ex ofrrciofa-
cr t',-& ejus redi . u.confla' unt unum
qvid, ied ex parnbus phine fretero-
geneis , & hoc co.ifl.num voeärunt
beneficium Ecct~lia!t cum, Atqj
hme plane aliud leqvendi genus
exortumeir. Njm ita hoc argu-
mentum apod veteres traäatum
offen Jimus,«/ >ninißcriifere mentio
/fdr,(loa1vüriuiiii:rd.ncif<;o puare-

now /ib. 2. defaer. Ecclef. minißer*
c.j.)no.n proventiu aut ßipendii all-
cujus. At poflqvam bonos non ••
ntu affetlari cap'tt , CT qvdßtu eß b**
btta ratio rnagu, qv4m wuner ü atqve
officii, una cum mortbtu hominum
mutataeß loqvtndiratio. Ut exem*
pi't gtatia : folebant ita difputare an'
tiqvioreSyUt qv*rerent , qvis Ecclefia
nt'nißrum ordinäre , 0* qvis ordinär 's
deberet. Recentiorum vero qv<cßto -
nes ha funt vttlgo ußtata i qvis bene*
ficium conferre % cui to*>f«rri posfit.
&c\ 6}vod igitur primär ium ac pra-
c'tpuum memo bubebatur qvondam ,
idnunc accesßonii cujus dam locum
pix obt inet , qv* in re tantaeß Indi-
gnität , ut eam disfimulare nemo bo-
nusposßt. Ha<5renus Duarenus*

XVII. Temperare tnihi necjveo,
fifvin firoul addam hie eleganter»
Annaei Roberti JCti Clarisfimi in-
ved vam ejusdem argumenti> qva
Itb.i^r er. judiiatar.c.y. perditisfimos
feculi mores & infanum beneficio-
rura EccJefiafticorum aueupium
graviter & verbis conqvifitis per-
ftringir. Atq;fic ille : Pralatura
&" facerdotia & qv<£ nunc vocamus ,
beneficiAiO'im murtyria erant , qvin
& primu Eccleßä temporibut ordina-
r$t benefitiorum proventtu (5 annui
dignitatum EccUfijflicdrwn reaitüs
non alii fuerunt, qva>n per feint tontSf
fiagiüaifidiculd , cruces , fupp/tciat
membrorum lacerationes. At nunc
Etc/eßapraUti cteleßes iÜqs proven-

tHS

4« CAP

tui äbnuunt, & pr$ frmentU , eruee
& culeoydelicatt martyrestm^gno Ec-
cleßaflicorum benefiiiorum reditu fu-
perbiunt , & pingvi frucluum abun*
dantii ßaginantur. «. — „ Sacerdo»
ÜA (f prdUturtfdum vigüit imor-
ruptä Ecdefi* antiqvitat , nee anwies
nee ßatos reditus babebant. Unde
tonvenlens videbatur , $tt pbbs Cbri>
ßtana Sacerdotetfuos in unaejvay; 6t*
(Ufa alere teneretur, Magnam &
folicitam adbiberioperam hoc feculo
videmtu ab iisrfvifrutluum & redt'
ttium occaßone beneficia venantur,

mm mm Van* funt (f Juperflll* JlMt

boe tempore iܣ canonum (onfittutio-
nes,qvibut fub gravi peena interdici»
tur,»e qvü ad firerdotia. /mc/os or.
dtnes aut dignitates Stcleßaßicat in-
yituiprornoveatur. Nrß enim cor-
V*s aut careras aves , cjVt laceratione
corporum aluntur tdrr. rapide volatu
sdcadaveraper a'eremferri videmtu,
qvdm agrotante Clerico>beneßcti opi*
tni posjesfore , cor 90s beneßeianos
ternimtu aut ad extorcjvendam a
iangvente reßgnationem & fpolia ad-
buc ßptranti detrahenda, autdeßtera-
ta reßgnatione ad Regis autam , tu»
riamve Ronianatn incredibili celeri-
täte advolare.

XVIII. Ego fane necesfiratem
illam,q vam dori confl: tuendae afle
runt Canonißae , nullib» tantam re-
perio,ut diverfum aflererc non li-
cear. Utienim Ecclefia Chnft'a-
nacoofilhre foteftfine tcmplis de

asdifieiis confecratis : iic etiam cen«
filtere poterit fine dote. Et teropla i-
pfa cur dotem prarcise & nece(Tari&
habere debeär, nulla fufficiens red«
ditur ratio, Pratcipua eft, ut alt«
menta habeant minidri , qvllacris
inferviunc. Arqvi haec illisaliun-
deobvenire po(Tunt,& comparata
eisfuerunt oiim ex collationibus
& oblanonibus fidelium. Et fa-
tentur Antonius Bengeus & Fran-
cifcusPmsfonius de beneßc. Ecclefl
tit.de dot. conßit. %.2.inßn. in Lute-
tia Parifiorum parochialesinveniri
Ecclefia s, alias in doratas,rec1oresq;
ipfosexfolis oblationibus & retri-
butionibus fpiritualibus , admini-
ftrationis gracia illans,alimenta fibi
qvaerere,eaq; abundantiüs fubmi-
niilrari. Dicis , incertos effe hos
reditus, neqi Clericosindefibi pro-
mptere pofle, fore , urfufficiente*
fint & perpetui, At de tali incer-
titudine nullibi legimus , conqve-
ftos fuifTc Clericos Ecclefia; pnmi-
tiva:,neq; ipfos Apoftolos. Pote-
rit verdetiam hicdefeclus , fi qvis
aliqvandofeexerar, ex fisco aur ae-
rario publico, qvando Chriftianus
eft magiftratus, fuppleri. Et ho-
dieinbene conftitutis Rebuspubl.
certa mioiftris Ecclefiae apud nos
conftitutafunt falaria, qva? ex pu-
blica pecun'ä ilhs txlölvontur , ut
adcöablolure necelTarium non fit,
Ecclcliar aed ficandae dotem certam
dari oportcre»

XIX. Apud

CAPUT
XIX. Apud Graecos flipcndia
qvadam fixa eranr , qvae per fingu-
Jas domos coli gebantur. Sic e-
nim legirur in bulJä aurea % qvam
edidit Jfacius Comnenus Impera-
tor &cxtat in jure G;arco Rorn.//£.
z. Nomine , inqvit , Canonici a Vico
baOcnte trigintd fumdrid , nuwmus
dHretuunutexigitttr , drgtntti duo,
dries untu, hordei modii ftx ,vini
menfura fex farint modii /ex, trigin-
ta gallin s. Ab eo vero >qvtfumarid
viginti habet tdimidium aureijdrgen-
tum dqvhalens duobiu drgenreü , d-
gniu media Otitis uniu » bordei modii.
qvatuor^'tni menfurd qvatuor, gatti'
ti£ viginti. iA vico deniqs decem
b.ibente fuwarit ,-qvintfe drgentti ,
agntu untushordei modii duo > gaütn&
detem^vemddmodum cT in veter um
txdtlorum figillii feriptum eß. &c: *
Ethaecfixaerant Stipendia, qvae c
Tariis numtnorum , frugum.& ani-
mantiura. generibus cohlrabanr«.
HabueruntvcroCIcrici ifti infuper
obventiones alias, ex varüs mini-
fterii ofticiis qvotidie obUtas , Ted
incems eas,& mutabiles, qvasex-
cutere & inveftigare nunc n-hilat«
tincr. Progredimur ad alteram
riecesfitatis fpeciem , qvam dotis
confticuendae c<n<fam fatiunt Ca-
uoniftae.ut habest fciJ. Ecclefia, un«
de luminaria fibi comparare qvear.
Utenim unlqvarvts Ecclefia mini-
ftris füis diverfimode profpicerc
folc.ita uniyfrfos iHo< modos de-
fuibece vclk > plus l*borist, qvam

IV. 41

induftnae erit. Et G vel maVme
ftudium noürum in ea re ponere a-
nimuseiTer, parum tarnen id face-
ret ad propofitum.

XX. Qvod luminaria attiner«
videntur & ipfa tarn nccelTan'a rinn
eiTe, ut fineillis Ecclefia confiÜere
neqvcar. Et faretur N'colaus Se«
rar i us deScicrtEccl.procesf l.i.ct6 n.(.
faces & cereos in procesfiombus
necesfitatis causa non adhiben , ftd
eile hoc honoris qvoddam ge«
nus, qvod exhiberialiqvando foli«
tum fuit illis, qvibus obviam pro-
cedura! fuit.ut-digne exciperentur.
Et /ib.2.c4pj. non aliam cereorum
infacrisadhibitorum redditratio-
nem , qvam qvod Ecclefia ritum i-
ßum vel inpriscisHebraeis imiraca
fir,vel in gentilibus cxpiaverit,atq;
ad honorem & gloriam Dei tradu-
xerft. Pofitö hoc, non alia erit eorü
necesfitasqvam rerü aliam omnlu»
qvajinteradiaphorareferuntur, ta-
lialc. qvaelibertati humanae feeun-
dum fe torafubjeeta funr,qvanqvii
non firnegandü,etiam in bis vel re-
cipiendis velabrogandis prudentiae
Ecclefiaftica? & chantatis Chrillia-
nae leges maxime oblervandas e/Te,
ut i'c.omnia fiant iv^nuwi k, k}?
to£i», i.Cor.XlPy+o. Öc ad ard-tica-
tione, non ad deftruitonrm 2. Cor%
X///,/0.OptimeAuguifi nus eptft.uS*
J%£od neefo contrdfiiem , nt^ 1 omra
bonos mores injnngtiw indifferenter
eß babendurr,,&pro corumtinter qtOS
VivitHrJoiictdtefirvdndnm *ß.

S XX.f.Sa#

4*

CA<?

XXI, Sane de Judaeis conftat,
fpeciale eos feftum per integrum
oßiduumcelebraße, qvod feftum
Luminucn vocärunt, Tanta Uti-
//4,inqvir Jofephus*»//'^. Jud.lib.
2. c U. ob reduftos ritüs patrios Cf
pnscam religionem occupavit gcntu
ejus animos,*iAxime , qvod eafelici'
tat exinfperato obtigerat^ut lex lata
ßt adpoßeros, qv<t)uberct qvotannis
bocffßum reparati cum leremoniis
templiptr oflo dies celebrari , (ff" ex
eo tempore mos hie apud noflros ob-
t'muit: vocamusfe hanc fc[hvitatem
luminum-,opinor ided, qvod ex in/pe-
rato nolis iüuxerit tanta fclicitat.
&c: Sed alia forte ejus nominis
ratio, qvacex facularutn accenfa-
rumcopiä in ifhsdiebus ufitarä.pe-
tendaerir. Seimus, ait Jofephus
Scaliger de emend.temp. Itb.j. per
Jiios diesocto tanrum lucernaj-um
ab illisaccendi , ut nusqvam alias
plus. Itaqj inde appeüatio tw»
cpooTM t&j ins TiV^DOKata^' Ori-
ginem ex Täimudic is S.riptonbus
■fianc refert Johannes Seldenus de
Synedr.tib.j.c.ij.ri p. fuifie in tem-
plo Judazorum decem candelabra,
arq," in illis lucernas perpetuo ar-
dentesoleo puro fubtnde confer-
varas fuiflTe: Antiochum vero , ut
facram fupellecfilem reliqvam,ita
& oleum, qvanrum naclus eft , fa-
crum autabftulifle, deftruxifle aur
polluifle, ut cum repurgaretur jam
tempium , fupelJeclilisq,- Ülius

ut m

pars qvaelibet diljgentius excute«
retur,unicum ranrum olei facri va-
fculum feu Lenticula, figillo muni*
ta Pontificis maximi, inta&areper-
ta fuerit. Iilam aurem adeo exi-
guam fuifle,utnecdiei unici lucef-
nis per fe fufficeret : nihilominus,
ne oleum deeffet lucetnis purum ,
adeo per octo illos encasniorum
dies,jugiter ita,ex miraculo crevifle
oleum illud ac continenter reple-
tumefle , ut fatis inferviret lucer-
nisin templo dierum illorum o-
cto.atqve in miraculi illius memo-
riaminfefto Encaeniorum rot lu-
mina perpetuo dein fuifle in tem-
plo" Et poft tefrimonia in hanc
rem addu&a exiisdern Tälmudicis
refert porro, accenfioncm fien o-
portuifle folennem , ad oll'um do-
muscuiüsq;, & , ubi piuresinunä
domo bab.tarenr,(cc undum eorura
tarn feeminarum , q\arn vuoruai
nuroerum; qvin etiam nocle pri-
ma pro qvolibet unicirh lurnen,
feeunda pro qvolibet duo , & fic
deinceps,ut tandem oclo pro uno-
qvoqj inhabirante no&e ocl2va feu
ultima iueerent.

XXII. Miraculum iftud.utrum
veretontigerit , cum ipfi mter f<e
c difeeptent Hebrsei , non eft
ut folLciti limus; deeo tarnen con-
fentiunt MagiHri, lucernas in ma-
gna copiä ferrper per iftud oclidu-
um accenfas fuilTe. JufTerat vera
anticjvisßmiä temporibus j^IcDeus,

uc

utin rabernaculo teßimonii can-
delabrum poncrctur ex auro pu-
risfimo , & in eo feptem lucernae
perpctuo ardcnrcs oleo puro ale»
rcntur Exod.XXKjr, cap.XXVlU 20.
Levitic.XXIVii. Atq; id exemplum
perpctuo in ore habent Poniificii,
utlampadum & cereorum ufum ad
eultum divinum neceßarium in
EccleGä probent. Sed eniraex ri-
tibus Mofaicis parum praefidii peti
poreiMum non morruas tantüm »
fed mortiferas etiarn ceremonias
eas agnofcünc Scholartici. Et in
hoc feil, differre leges ceremonia-
les Mofaieas ä judiciahbus feribit
Thomas Aqv. /. 2.cj. 104. art.j. qvdd
judicialia autoritate Principe repe-
tiqveant in Rep. & novä noitcSt-
na promulgari, ceremonialia au-
tcmfubftatu Evangelco repetjfi-
ne criminen^qveanr. Qvod »pfum
tarnen limitat Didacus Covarru-
v'iai i*re/bl(jj.Hj. & reßringit ad
iftas ceremonias , qvaepraeeipue fi-
gnificaruntChrifti adventura. rtli-
qvasvero, qvae ad devorionem &
ornatum eultüs divini magis perti-
nent, ä Chriftianae Reip.R^ftoribus
optimo jure ftatu» pofle contendit.
Qvicqvid hujusGt , id tameu inde
feqvitur , ccremoniales ifhs leges
nullam ampliusnecesfirarem obli-
gandi habere , nifi noviter ä Princi-
pe Chriftiano promulgatae fuerint.
Tum verö non obligantampliüs,uc
Mofaicae&inV.T. praefeript«, fed

11 T m

41

utChriftiana?,cVexpotert:are vofio-
,cV&>c>7,qvaeeft:penes principc.pro.
venientes. Atq; hineconficio por-
ro,fruftra hodie exV. T. peti argu-
menta, qvibusceremoniaein noftris
Ecfclefiis ufitarac confirmentur , ut
necesfitas earum ftabiliatur.

XXIII. Ccreos verö ardenm
etiam apud gentiles facris adhihi-
tos fuifle, vei unicum probat Lici-
nii exemplumapud Eufeb. de vit.
Canßanr.lib. 2.c.f. Et videtur 3.
pud eos qvandoq,- aemulario qvaedä
fuiiTevqvisrnaximamfacem accen«
deret, qvod Graxi dic«bant $c7Set
i<&tvct4. Unde apud Scriptoresfxpe
0(x2ax^1' Tct uv&jfiiot- Fuerunt & a-
liä^afjcmz^a^lai certamina varia
Athenis,ur praeter Piatonero,Paufa-
niam in Atticis,& SuidamScholia-
ftes Ariftophanis docet in Ranis.
Conf Cahubonjnlbeopbraßi cha*
raR Etb. c.j.

XXIV. Hos duces habuifle Ec-
clefiam.qvaj luminaria interdiu fa-
cris primütn adhibuir,non disfimu-
lant Pontificii, fed aperto ore con-
fitentu-r. Sic enim fenbit Guiliel-
mus Durandus Epifcopus M-mä-
tenfis RationaUib.7. ff.7, %gm4nide
qvinto in tjvintum annum in Kaien d.
Febr. ad honorem Febru* matrUMar-
tü,qv'hut pnt,ib/tnt^erat dem belli , //-
lußrabant HrbemtoranoSIe (um ce-
reü föfaiibfts accenßstutfilitu ejiu eü
viftonaw de boßibut concederet \ cu-
jut matrem tarn folenniter bonora-
F 2 banh

44 CAPÜ

bant.tjvod feßum a Burbale diceba-
tur. Ipß autem in menfe Februario
facr'tficabant Februo,i.e. ?lutoni,cum
cstcrti diis infernalibut pro animabiu
frtdecesforum fuorum » m propitia-
rentur ipforum^eis folennes boßias Of-
ferent es ,& totd nofte eorum laudibf
cumcereis&facibus accenfis vacan-
tes, Mulieres qvoq3 Romanorum bis
diebus feßum luminum exercebant.
Gentiles namtfo pro eo , qvod dicitur
Pluto dem infernalis , concupiscens
Vroferpinam ßeeioßsßmai» , eam in
principio hujus menßs rapuit » deamq3
fecitrfvamCeres ejus water & paren-
tes facibus accenfis per fylvas de noble
in dithna monte Sicilia multo tempo-
re qvtfierunt pr$ut po'etarum fabuU
fingunt i idc'trco & ipß in princtp'to
menßs Februariiin memoriam hu jus
rei de notle Urbem lußrabant. Hos i -
gitur lußrandi mores , Sergiiu Tapa
mutans mmeliujsßatuit feßum puri-
ficationütin memoriam matris Domi-
ni in eodem menfe -, & tuncprotesfio ■
nesfieriyUtplebs univerfa portans ce-
reos ardentes in manibus per Ealefias
protederet in memoriam ceeleßU re-
gm , qvando §mnes tleftilucentibtis
bonorum acluum lampadibus obvi-
4m ß>onfo veniant.

XXV. Confimilia leguntur apud
Baronium inMartyrolad 2. Febr. Ad-
didit »inqvit , buic folennitdti Sergiuj
Papa(ut habet ordo Romanus) lita-
niasßc inßitutas}ut exeunteClero cum
pipiilo Ab Eccleßa S. Hadritni fme-

T IV.

der et tum cereü adtalent u/um bene-
diäti ad Baßllcam S. Maria MajorU.
Et poft pauca: Forro anteCbrißi ad-
ventum^ereorum inßngulos dißribu-
tiofieri confvevit agentilibus in Sa-
turnalibus^va agebantur menfe De-
eembriiUt tradit Macrobius iib%i. Sa-
turn.? utamus (ftatt (f de multis aliit
contigit ) ufum illum fuperßithnis
gentilium,facru ritibus expiatumy ae
SacrofanSIum redditum , in DEIEc-
clefiam ejfe laudabU'tter introduclum.
&c:Ideni ßaroniusannal. tom, i.ad
annumCCCCXXXIX n.SS-cum paga-
nismo conforroitatem non unam
in£cclenäobfervar,dum ait : Vi gi-
lt oa anniverfarias babes apud Sveto-
nium in Vespaf.e.y. tuftralem aqvam%
aßirßonem fepulcbrorum apudjnve-
na/. fat.6.& alios : lumina in iisdem
parare,apud Speton. in Oftavio. cap*
9$. /acernäaccenderet cereosinpipu-
lo dißribuere apud Senecam Üb. 14.
epiß-ij.& Macrob.in Saturn. Et tom,
2.adann.CC. nj. fic rurfus ait ßaro-
nius : Confulto poßea introduclum
videtur,ut qv* era/itgentiliti* fuper-
ßitionis officia, eadem veri Dei cultu
fanftißcata, in vertreligionis t alt um
impenderentue.Conf.Joh.Bapt.Cafa-
Jius de vettfacr. Cbriß.ritib.c,#2.f\SS>
XXVI. Utrum ifta rituum rece ptio
& immutatio in meliore fenfü atq;
devotionem excufari qveat , nolo
nunc prolixiüs discutere. Nu minis
divini gravis haec eil admonitio ,
btUU Ml) *f> Qvando disperdiderit

Dominus

CA?
Po minus ante faciem gentes , ad qvas
ingredicris ptsßdendas, cavc,ne imite-
rü cas , poßqvam tefuerint introeunte
fubvcrßj & reqviras cerernonia-s ea~
rum, dicens : Sicut coluerunt gentcs il-
U deosfitosjtn & ego colam, Non/A-
des fimiliter Domino Deo tuo. Qydd
fi jam collatio inftituacur , tanta uti-
qve reperietur fimilitudo cuhüs di-
vini » qvi ollm fuit indelubris gen-
tilium;& qvi nunc ad itatuas in pon-
tificiorum templis confpi'eicur , ut
Ludovicus Vives fatearur , non pefle
difcrimen aliqvod ofrendi, nifi qvod
nomina tantüm & titulosmutärint,
Et potuerunt qvidera Chriftiani &
gentilcs qvandoqve in extcrnis qvi-
busdam ritibus, Sc qvoad externam
fpeciem in oculos incurrentem,con-
vcnire; fed factum id non animo ad
aemulationem aut imitationem com-
pofito atqve-deftinato, neqvc eum in
finem aut cum ca intentione, ut con-
venirent,vcrum ex accidente,& dum
utriqve » qvod fibi feorfim placufc,
obfervari voluerunt, hiqvidem cum
fuperftitione , iili vero ex confcien-
tia libera & fine KctxofaU i atqve
cum hac conditione, utmutareid
qvandocunqve liceret, ficubi offcn-
diculum aliqvod indemetucndum_.
fucrit_,.

XXVII. Videtur vero ufus cereo*
rurn diurnus occafioncm cepifle ex
noclurnis Chriftianorum conventi-
bus, qvippe qvibus neceffariö can-
dclas ardentes adlübere op ortuit Jiii

UT TT. 45

vero dcinceps , cum Iiberiorc aura
frui contigilTet , in memoriam prio-
ris calamitatis , &cultus divini in
cryptis antea&Iocisfaepe fubterra-
neis freqventati , ufum iftum cande-
larum retinucrunr, tum ad externum
ornatum, &uteofplendidiora red-
derentur facra, tum in fignum Iaeti-
tiae, tum deniqve adcommendatio-
nem&memoriam illuftrisfideiMar-
tyrum , cujus gloriä & celebritate
velut lumina inEcclefiä fulgebant.
zAccenduntur luminaria, inqvit B.
Hieronymus adverßu Vigilantium-»,
nonutifc Ad fugandas tenebras yjed
Ad fignum latiti* demonßrAndums.
Credo ego etiam ex diclo CHRISTI,
qvod extat Matth.V, 16. aliqvod can-
delis accenfis fumptum fuiiTe patro-
cinium , dum ait : Sic luceat lux ve-
flra cor am hominibut , ut videAnt Ope-
ra Ueßra bona , & glorificent Patrem
vcßrum,qvi in ceelis e$t. Ex hoc enim
diclo rationemredditGeorgius Co-
dinus Curopalata deoffic. Conßanti-
nop. njj. curlmperatori Conftanti-
nopolitano lampas praeferatur,etiam
tum,qvando in Oratorium adfcendit,
adqvemlocumvideri pofiunt, qvae
notant Jacobus Gretfcrus & Jacobus
Goarus.

XXVIII. Non vero ex inflituto
aliqvo Apoftolico, aut Jegedivina,
fed ex privilegio libertatis Chriftia-
naeprimitusreceptus fuit illecereo-
rum in facris ufus, nee etiam ab Ec-
dsfiä fub necesfitatisqvädamlegcj
F 3 tarn

46 CAPUT IV.

tarn peremptorie fancitus fuit, aut ciatnobis excanoneillo oftendiiTe,

ianciri potuit, qvin eum liceret neg
Iigercaurabrogareprorfus,fiqvidcm
offendiculo efTe compertum fuerit.
Et hanc Chriftianorum libertatem
luculenter probat fhtutum , qvod in
Concilio Eliberino five Eliberirano
circa temporaCouftantii &Ga!erü,
uti volunt nonnulli , can.j^.: his ver-
bis fancitum eft: Cereos per die?n-*
placuit in coemeterio non incendi : -ik-

tempore concilii Eliheritani talem,
(jvalis hodieringitur,nonfuiflecre-
ditam cereorum necesfit3tem.

XXIX. Qvod veroaliis ceremo-
niis pluribuscontigit, idetiambuic
evoniüe feqvioribus rernporibus co-
penum fuit, degeneräfTe feil, eam in
extremam fuperftitionem. Senfim
enim huicritui adhaefit opinio reli-
giofar cujusdam necesfitatis ^ qvafi

qvietandi enim fyirims SariBörum non imp'um eflet, <5c irreligiofum, finc

funt. Ghj hjtc non ohftrvaverum, ar-
ceantur ab Ecclcß<£ communione. In
qvocanone expücando mire fetor-
qvent Interpretes Pontificii, uti vi-
dere licet apud Francifcum Longum
a Coriolano in not. ad eund. & Gabr.
Albafpinae.;'^/. Mirum^nonrefpon-
deri ab iisdem , qvod refpondet ad

cereis cuitum divinum' adminiftrare.
Accesfit deinde fuperitiriofa cpnfe-
cratio cereorum aut benediclio.Non
enim contenti funtRomano-Catho*
lici communibus cereis, Ted facerdo*-
tales confecratos & exoreifatos re-
qvirunt,eisq,-tribiiuntvimfuperna-
turales effectus efficiendi pariter &

Canonemjo'. e]usdem concilii Cardi- fignificandi. Atqvedehincilla qvo
mMsBaronlus ad ann.j7.nj1p. & 122. qve invaluit fuperftitio*, qvaminter

Anne potuit vcl debuit decem & no-
vem Epifcoporum conventus in orbis
an^ulo cbngregattu aliud ßatu[ffe_s ,
qvam ubitfc locorum univer falls profi-
teretur Eccleßas ? — — Ecqvam
tandem fidem meretur tarn paueorum
Epifcoporum canon , qvem totius ca-
tholic*. £ccleߣ uftu contrarius conti-
ntlb abolevit , imö anteqv.im nafeere-
tur>cxtinxit? Verum illi patres iftos
de fide fufpeftos reddere nolunt_,,
qvin potiüscommodam , Ted in va-
rias formas deiinentem qvaerunt in-
terpretationem , qvam prolixiüs hlc
examinare.nihil nunc attinet. Suffi-

articulos fidei numerant Romano-
Catholici, utproparte cultüshabe-
retur , Sanyos accenfis cereis hono-
rare. Qvx omnia qvantum ab origi-
ne primigeniä abierint , qvibusqvc
abufibus rem per fe indifrerentem_,
contaminaverint , prudentiores o-
mnesagnofeunt.

XXX. Qvxdi&a hacTenus funt,
hoc faltem evineunt, nuJlam tantam
cereorum in Ecclefiä e/Te necesfita»
tem,ut vei fine illis Ecclefia confifte-
re non pqsfit,vel eultus divinus for-
ma fuäeflentialideftituatur, fi iJH
nonadhibeantur. Nee ergo ftatuere

licc-

CAPUT ir. 47

licetit,neccfl*ariumefle,utEccJefiae flu cupiditatis a?dificata cft, ntqvic-

dos conft cuatur, ideo , qvod cultus
divinus (ine luminarbus peragi ne-
qveat. Poteritveröetiäm conftituta
jam olim dos per diuturham belli
calamitarem ita imnrnuta efie , ut
cereis comparandi« non fufficiat am-
pliüs, num intermittipropterea de-
bebic culrus divinus? & num pro-
pterea Ecclefia minus digna erit , ut
abEpifcopo aut prcsbytero illi mi-
niftcriumdcbirum impertiafur? aut
mim propterea folurum dicamus,
qvod inter eos nngirnr jmarrimoni-
um? At vcrö non definit tale , qvod
eft infermaritum&uxorem, ut ma-
xime dos uxoris perdita aut confum-
pra fuerit. Habent infuper Clerici
ädhuc alias obventioncs , qvas ex
fructibus dotis non peropiunt, fed
ovx plane fepara'um co.nftiruu' t_.
hierum* ur funt canonicae porvrioh«s,
mortuana» funeral.a, oblarior.es, de-
cimar, cathedraticurin ,fym>d?ticum,
& fiqva ejus norninis funt alia , ex
qvibus , cum & ipfa irituitu Ecclefiae
acqvirantur , luminaria f:b> compa-
rare poflunt , fi qvidem facra absqve
his fieri omoino nonpofle , perfva-
fum habeanr. Iftas enim obventio-
nesfaepe tarn IargasefTe,iu argumen-
tum praebeant ou^^cke^ötu^ r patet
exc.ßqvif £.de conßcr äiß.i. ubi pro-
hibetur confe rari Ecclefia, qvae non
pro devotione iidej , kd pro cjy*-

qvid ex oblatione populi colligitur,
inter aedificantem &• clericos divi-
dererun_,.

XXXI. Et oblationesfideliüm ad
comparationem luminarinm » tünu
etiam ad reparationem ipfiusEcclc-
fiaeinfumprasfuifle, manifefte patet
ex canone «z. concilii Bracarenfis II,
cujus haec funt verba_. : Placuit y ut
nuütu Bpifmporum per dioeceßes ßuas
ambuldns pr£ter honorem cathedra
ßu£, /'.?» duosßolido^aliejvid pet Ecck-
ßat toüat : nea. tertiampartem ex qva-
cung~ oblatione populi in Ecclefiüparo*
chialibus reqvirat ; fed illa tertia pro
luminariis Eccleß<e vel recuperatione
(legendumiutarbitror: reparatione)
f&rveiur, & ßngulis annis Epißcopo in-
de ratio ßat. Nam ßtertiampartem
tllam Epißc opus toüat , lumen &ßtrnt
tcclä apfhilit Ectleß* &c. Verba haec
nonnihil immutata refert Gratianus
c.pl»cuit 10. q.i. Qvöd fi dotis tärrt
neceflariaeft exaclio , ut luminaria
inde comparari qveant , non fane
ftringeret argumentum concilii, Epi-
feopum nihil debereexoblationibus
pattieipare , ne luminibus carer'e de*
beret Ecclefia, qvippeqvibus carerc
ideo nonpotefti qvia dorem adhud
«um in fi-n-cm conft iruram falvanu
habet; Habitum autem eft concir
ÜUm memorarum A.Chrifti
D LXXII.

Cap.

4i Caput r,

Caput V.

NeccsifitatemdotandinonadEc-

clefias tantüm , fed Oratoria etiam, & fingula in
illis altaria produ&am atq; extenfam

SUMMARIA:

Mlmßris Eccleßd falaria aliunde conßitui poj/e, neenecejfcejfe, & praterek
parum civilevideri, adificatori in jüngere ontu hoc dotandi, n.i.
Per adificationem Eccleßd ' fieri patronum. eod.
fatronum qvomodb comparent Canoniß* curnpatre , ut evincatur dotandx Sc-

clefi& necesßtas ? cum adjetla reßtonßone in contrariunt. eod.
i/intiqvisßmam tarnen dofirinam ejfe , non debere ab Epifcopo Eccleßam all-

qvam confecrari^ nifi fujßciens ei dos antea conßituta fuerit , de du c nur

t. ex Jure Canonici »«>,
*. ex Jure Civilis n, f.
Ratio , cur liberalitat hoc cafu, qvA Ab initiofuit, deinceps in legem (f necesßtA*

tem iverit. eod. & n. 4..
Conßlium illis , qvi doticonßituenddnonfitjfecerunt, ab Imperator ejußman$

datum, n.4.
tournante Jußiniani tempora lex aliqva de dotanda Eccleßa extiterit ? h.j.
Canonibtu Conciliorum etiant, & capitulU Karoli Magni , item Ludovid Pii do"

« tem £ccleß& necejfariam fatlam effe ♦ n. 6, 7. & 8>
Dotation ii necesfitatem etiam ad Oratoria ( qvornm dißinftio repetitur ) ejfc

produclam f n'.p»
Item adaltnriAy n.10.

Altarium numerus antiqvittts & ' hodierno tempore qvU ? n.to. juntlo n t2.
Oho tempore multiplicari cacperint altaria , Ö* qva ejus multiplicationü rati§

fuerit ? n.n.
Jjjhando Concilium Antißodorenfe hafntum fuerit ? eod.
Georgii Calixti interpretatio alt Arnim de memoriU martyrum,e'x TbuAno, eujut

yerba fubnexa. n.u*

Num

4t

CAPUT V.
ffjtm mijfa cekhratA faerint in al/vribus a Tbuano de/criptü ? eod.
Solenne hoc fuijji Chrißianis t ut perfecutionum tempore in loemcteriu facraßtM

baberent. rod.
Canon decimtu qvartut Concilii Cartbagimenfit qviriti^c.pUcuit}de confumt.

Hiß. i. ». if,
Cenotaphia qvidfuerint ? eod.
Gregorii Ep'ißoL de altaribut n. r<f} if.

Sine reliqviisnonpotu'tfijejam olimfieri confeerationem altarium. n.ij. &feq*
Jt»b, Baptiߣ Cdßlii opinio de altaribut n.16.

Brandeorum difftenfatio vice reliqviarum ; Ö* qvidfuerit Brandeuml eod,
Multitudint* altarium abelitio. n. /7. & 1$.
De domionibust reditibiu & obventiönibus altarium , n.ip.
Recitatio inßrumenti cujus dam donationU altari Sanfti Wenceslai in tempU

omnium Sanftoru/n Witehcrgenfi faftje , eod,.
Alt aria fiepe ab integrü opißcum focietatibus atys coUegiis fundata fuijfie exem-

p/6 oppidi Hertzbergenfifdocetur^ n.20.
Talia altaria alieubi Ufytl dici) Stqvidpcr -yoeabulum U^n ftgnificetur\ eod.
Eum, qvi conßruit altare cum confienfu Epificopi , acqvirere Jus patronatüs in

' ifludaltare, feeundum Canonißat , eod.
Inßrumenti cujus dam buefacientis recenßo n.ti. ( n. 22, 2J.

Inßrumenm & Diplomata alia duo Eccleßam Witteber genfer» concernentia-»

DOtis conftitutionem non aded
neceflariam efTe , utfineeacul-
tus divrnusfubfiftcrenon posfit, di-
xiincapiteantecedentc. Nee tarnen
proindenego , utile id eflTcatqveEc-
clcfiac maximeprofieuum, fi fiat , ut
feil, miniftri, qvi iJli inferviunt, cer-
ta habeant & ftata falaria , Ted qvae
tarnen ctiam aliunde conftirui pos-
funt , & necefie non fit onus hoc do-
tandi injungere aedificatori. Q<nn
videtur hoc parum civil«, ut ab eo,
qvi aedifieavit Ecclefiam, & fuis fum-
ptibus eam inefle produxit, etiam
iftaexigantur , qvac alendis ejus mi-

niftris, aliisqve, qvae aef facra perti-
nent,fufficiunt. Scd incidithicalia
comparatio, qvam faciuntCanoni-
ftae. Peraedificationem enim patro-
num Ecclcfiae fieri communis omni-
um eftfenrentia. Patronumautera
dici volunt ad fimilitudinem patris.
Sicut enimpaterfilium, itapatronuj
Ecclefiamducit ä non efife adeffcL»»
uti loqvitur Caefar Lamberrin.^y^r.
patr. lib.j. qv.pr. art. 1. n. 14. Porrd
igitur , ficut pater tenetur afere fili-
um : Sic etiam patronus tenebitur
alereEcclefiam,eju?cj,- miniftros. At
profeetö j qvae ex jurenaturaere'ful-
G tanr,

5*

CAP

tant , praecepte , non habent eandem
cbligandi vim, (i per modum com-
parationis applicentur illis rebus,
<avae ex inftitutione homirtum veni-
wnt. Qvod fi porro inferas : Pater
teneturdotarefiliam, Ergoficetiam
»dificator Ecdefiara ,- refpondebo,
difparem efle ftatum , neqve matri-
jnonium ftatui debere > ubi nullum
<ft, prout cap. anteced. expofui.

II. Nihilominüs tarnen antiqva
liarc eft doctrina , &fortafse illicd
jpoft aetatem Conftantini Magni re-
<epta, nondebereabEpifcopoEc-
«lefiamaliqvarn confecrari , niiifuf-
üciens ei anteä dos conftituta fue-
rit. A-ntiqvisfimum, qybdeädere
«xtat in jure Ganonico documen-
tum, videtur efle fragmentumEpi-
itolat GelafiiPapaj, qvi vixit circa
annum CCCCXCII. & refertur a
<üratiano c.pUmcntk i6\qv>#ft.j. his
^erbis : Pigmenti* atnpleftanda de--
2)0 tio esl , qva fe Julius nobis in re Ju-
liana fui juris fundajfe perbibet Ec-
€lefiaws qvam in honorem S. Viti con-
fejjoris ejus nomine cupit confecrari.
Hanc igitur , frater charisßme , fi ad
tuam dicecefin pertinere non ambigis%
ex more convenit dedicari-, coüampri-
iis donatione folenni , qvam minißtis-
Ecc/efi* deflinajfe prtfati muneris te-
fiatur oblatoryfciturus fine dubio pr£-
terprocesfionis aditunt,qvi omni Chri-
ßiano debeturt nihil ibidem fe proprii
juris habitttruvu, Pr*ccdere yuJt

ar v.

Gclafius donationem arqve eam qvi-
dem folennem , anteqvam Ecclefia
confecretur *, qvod argumentum eft»
ex lege qvädam aut cenftitutione-»
faltem Ecclefiafticä id fieri opor-
tuhTt_,.

III. Adulto jam fere feculofex-
to , anno feil. DXXXVIII. edidit Ju-
ftinianus Imperator Novellam con-
ftitutionem 67. in cujus cap. 2. hunc
in modum loqvitur : Deinde Jana-
mus y non aliter qvempiam Ecclefiam
ex novo tdificare, priusqvam loqvatur
ad DEO amabilem Spifcopum , & de-
finiat menfuram , qvam deputat & ad
lumin aria & ad fit er um miniflerium
C ad iricorrumpenda domüs eußodi-
am y & obfervantiumalimenta, & fi
/ufficienter habere videtur, faciaf pri-
us donationem eorune, qv&futufh funt
deputari, & ita domus adificetur &c»
Qvod liberalitatis ab initio fufTe vi-
detur, ut qvi aedificaret Ecclefiam,
ei etlam confervandae cerra deftina-
retfnbfidia, iddeineeps legeinjun-
dum & necesfitatis factum eft, ne
fcihqvod contigifle refert Juftinia-
nus in prtfat, d. novell. in nudis aedi-
fieiis conftitutae Ecclefiae aut deftru-
antur, aut omnind facrominiiterio
defraudentur.

IV.. Et, oifallor, ipfa haec Jufti-
niani novella abunde exponitrario-
nem & caufamimpulfivam , qvare
dotari debeat Ecclefia novitcrasdifi«
cata. Nimirum erant tumtempo-

ris

CAPU
fis haudpauci , qviexacdificationc
Ecclefiarum gloriolam captabant,
atqve ita nominis celebritatem af-
feifhbant, nonattendentes, plurcs
jam numcro ubiqve extareEccIefias,
qvämplebi capicndas opus eilet. Qyo
factum , uc, cum nemo eflet, qvi ob-
Jationes inEccicfiis novi'eraedifica-
tis faecret, & jamdiftindar ubiqve
locorum eflTent parochias , plebesq;
certisEcdefiisasfignatcE, iftae , qvae
noviter aedificatae erant , /acile dein-
ceps ruinam fui minarentur , nifi eis
confervandis certi fuiflent deftina-
tireditüs. Et ut ifti hominum, qvi
doti conftituendae non fufficiebanr,
cupiditati qvodammodo velifkare-
retur Imperator, hoc eis confilium
dar, d. cap. 2. ut Ecclefias antiqvas
ruinae periculo fubjacentes & jam
ante dotatasreaedificent, atqvc häc
rationc nominis fui memoriam fi-
ne ulterionbus impenfis pofteritati
commendent. Si aittem,\nc[vit>non
fujficiat qvidem aliqvis ad hoc , nomen
forte defiderans * qvo & ipfe fabrica-
tor Ecclefi<e voectur , & vult aliqvid
tale facere , ( mu/t£ enim & in bac re-
git civitate , & in provinciü Ecclefia
funty in qvibtu competenti qvidem ad-
minißratur modo, per iculum vero rui-
ti£ patiuntur per vetußatem-, , aut
etiam parv£ conßitut£ fitnt & inordi-
natdt feeundum deßderium eorurn^, ,
qvi in eis deputati funt ) licebit ei
unam taltum Ecclefiarum aeeipienti

TV. 5,

bdne adißeartj» , Cf hie votuhta-
te DEÜ amabilis ortbodoxorum Epi-
fcopi res agenda eil. Sic enim po-
terit 0* facr£ domtts fabricator vo-
cari t (f nihil de fuo fitperexpende-
re_» : deputatis jam circa hoc expen-
fis oblatis ab eis , qvi etiam prius hat
expendebant.

V. Utrum verö antejuftiniani
tempora talis aliqva lex extiterit-^,
non perinde liqver—.. Parura ab-
eft , qvin credam , con/vetudinetan-
tüm i aut ex prasferipto Epifcopo-
rum ita obfervatum fuifle, ut dos
conftitueretur_,. Movct me No-
vella Juftiniani tertia inprafat. ubi
Imperator ad mores hominum to-
tum hoc negocium retulrfle vide-
tur, dum air_, : Inveßigantes igitttr
iüud undiqve , irrvenimus , qvoniam
finguti bor um , qvi fantlisfimas Eccle-
fias sdifieaverunt in bac felicisßmJ
ci*uitate_s, non pro ädificio folummo»
do cogitaverunt , fed etiam t ut ex-
penfiis fujficientes darent a fe f actis
vener abilibus domibus , 0* determi-
narent, qvantos qvidem competens es-
fet presbyteros per unamqvamqve Ec-
cleßam , qvantos^. diaconos mafcU'
los atqve foewinas , & qvantos fub-
diaconos & rurfus c an tor es atqve Le-
ilores 0* Oßiarios conßitui. & fitper
fj£C etiam Oratorii expenfas definie-
runt , £T reditüs proprios dedernnt
fußßcicntes iis , qvx a fe conßituta
fitnt &c. Non provocat Juftinia«
G 2 nus

^ CAPUT V.

nus ad legem aUqvamanterioriscu- roli Magni & Ludovici. Pii inve-

jusdam principis, uti in ejusmodi niuntur Ub.5. tit.29. & häc ratio-

rebus facere alias folitus eft, fcd ne legis publica; fbrmam ^iccepe-

invenire fe ita obfervatum dicit__r, runc_,.

neqve immutat qvicqvarru , nifi VII. Pari modo Lotharn Impe-
qvod in feqventibusnumerumCle- ratoris temporibusannoDCCCLV.
ricorum contrahendum efle 1 prae- Valentiae inGalliisConcilium coa«
ftribit_#. dum pra?fidibus Remigio Lugdu-
VI. Poftqvam ver6 deinceps Je- nenfi, Egilmaro Viennenfi, Rodlan-
ge publica dos Ecclcfia: ncccflaria do Arela enfi ArchiEpifcopis talem
fa&a eiTet , fecuti funt cxconciliis edidit canonem cap.o. Sed & ipfi
in eanderri rem.Canones qvamplü- feculares & fideles Laici, ß condere
rimi, qvibus inhibetur confecratio, voluerint bdfiliias in pr&diis fuü , ficut
nifi de dote anteä conftitutum fue- ediclum fiisfimorum /Jugußorumcon-
rit_j. In Concilio Aurelianenfi IV. tinet , unicam colonicam veßitam-*
<jvod anno CHRISTI DXLV. ha- cum tribus mancipii* , dotationis gra*
bitum eft » haec leguntur verba ca- tu , eis conferant : rnox^ EpifcopO"

non. 3$. Siqvis inagrofuo aut habet-,
aut poßulat habere diceeefin,-primum
& t er ras ei deputet fujjßcienter , &
Clericos , qvi ibidem fua officia im-
fleanty ut facratis loci* reverentia
condigna tribuatur. . Ex alio Con-

rumjuri & fantl* matri $cclefi<e i an-
dern baßlicam fubmittant , aliter ver»
n§s earum confecrationem feiant non
impleturos &c. Edictum iJiud , cu-
jus hie fit mentio, extat inter capi-
tula Karoli Magni /ib. 1. c. 91. & re-

cilio Aurelianenfi Gratianus c. 7. de fertur in vitä Ludovici Pii apud Ai
confecrat. diß.i. hanc nobis refert moin. continuatjibj.c. 10. Qyid au-

fcntentiam_» : Nemo Eccleßam &di-
ficet , anteqvam Epifcoptts civitatis ve-
niat & ibidem crucem figat , publi-
ce atrium deßgnet : & ante praßni-
at, qvi tdißcare vult , qv£ ad litmi-
naria & ad eußodiam & ad ßipen-
dia eußodum fafßciunt ; & oßensa
donatione ftc domum adificet : (fpoß-
qvam confecram fuerit , Atrium ejus -
dem Eccleßdt fantla aqva conjpergat.
Eadem hajc verba inter capitula Ka-

tern fit colonica ve/rira, expJicabi-
musinfrä, qvandodemateriadotis
agendum erir.

VIII. InGoncilioWormatienfi
can.3. ralimododecretumlegimus:
llnusqvisa. Epifcopus meminerit , ut
non priks dedicet Eccleßam , nifi ante a
dotem BafilicA , & obfeqvium ipfius
per donationem chartuU.confirmatum
aeeipiat y Nam non levis es? ißa fe-
rner it as , fi ßne laminar ibus , velßne

fit-

* CAP
fubß'dntUU fuflfntdttone forum , <jvi
ibidem fervituri funt , tanqvim do-
mus priVMtd confetretur E<ctefu.
Hsceadem verba ex concilio ßra-
carcnfi II. qvodanno DLXXIl. cc-
Icbratum fuit » petita funr ; ä qvo
prorius idem ftatutum eft cav.j.
Tal>a adduci poiTent plura , fi opus
eflVr. Qvod fi infuper decretales
Pontifi.um Epiftolas in teftimoni-
um vocare iiecret,- diesnos defice-
ret, fiqvidem lingula annotare o-
porteret. Nobis hie plura addere'
nee lubet, nec vaCaf.

IX. Qvod deEcciefifsdiximpi
idem illud eciam ad Oratoria fuit
produclum , ut & Uli« dos certa as-
/ignaretur. Sed hie repetenda eft
diftinclio Orafon'ofum y qvam fu-
pra caf.i. propofüi. Ut enim O-
ratoriis mere privatis dos confti*
tueretur,nulla fvaderc potuit ratio,-
iEdificabapturilla folius orafionis
& precum gratis , c/vas in adiculis
iftis majore cum devotione effundi
pofle arbitrabarttuf. Myfteria a-
Jianulla peragebanrur, aut fi qva
talia peragi qvis vellet , rcqviren-
dus erat fingulisviabus conienfus
Epifcopi. Arqveidcirtö, qvod de
dotatione Orator.orum aliqvafidö
legitur,id vel de ipfisEccitflis acci-
piendum eil,vel de raii fpecie Ora-
toriorum, qvaemere privata non e-
rant, nec folius brationis gratiä ha -
bebantur«

X. Eadcm dotandi necesfitas

UT V. 55

etiara ad altiria extenfa fuit. Ec
qvidem unicum ranturn erat anti-
qvitüsin unäqväq; EcclefiSaltare,
cum nec pluribus opus cfle crede-
retur. Stßvot ,j@t) ßiy* hj/) fiw
yt*h &vtnawgiov in templo Tyrio-
rumfuifle rerert autor Panegyrici
Paulino Tyriorum Epifcopo dicü
apud Eufeb. itb. 10, cap.j.. augußum
magnumq;& unicum altare. Sed
augeri deineeps numerus eorum
coepit,& nunc in tamam exerevit
copiam., uthodie , qvot columnis
fufrentanfur bafilicse , totadpofita
ferenumerare iiceatalraria. Vigin-
ti qvinqvealtaria , qvae in Ecclefiä
majore Cluniacenfi extant, qvarqve
fingula fpecialiteralicuiSanCtode-
dicata & confecrara lunr,ordine r«-
CenfetFrancifcusde'Rivo in Cbron.
CluniAUnf. Ulmenfes remplum pa-
fochiale ingentibus fmpenfis exci»
tatumuna & qvinqvaginta aris e-
Jegantisfime decorasfercfenCafpar
BrufchiusapudHofpinian.//* orig.
tempI.libi.cJ. Et intemplo. Anr.
verpienfi feptuaginta altaria vifa
füiffe, ex hiftoriä fuperioris feculi
cognitum habemus, Vid. Ern.
Ercmund» inhißor. Belg. tumult. ft

tM. 204.

XI. Qvo tempore ira multipli-
carieeeperint altaria , & qva ejus
mul'iplicationisfuerit ratio , non
fatisconfrar. Credo ego ex mul-
titudinemiffarum» qva? uno dieha-
berifolcbant,numerumiiium pri-
C 3 mim

54 CÄVüt V.'

.iTjüm «xoftum fuitTe, Conftitu- cümretufiflet,c[va rationc Augü-

■tum feil, fuerac in Concüio Anti-
fiodorenfi can. to, hunc in modum?
Uon licet fuper uno alt ario in ttno die
duas mi/fas dicereynecin altario , übt
Epifcopus misfas dtxeritvpresbyrer in
,iüa die misfas die 4t. Nun prohibet
,canon plures una in unodiedicere
.miflas»led prohibet dicere plures in
.unoaltari, qvod argumentum .fa-
,cit»jameo tempore miflas unodie
.plures celebratas fuiffe, Habitum
.auteni elt Cancilium Antifiodo-
renfe fub Gregario I. anno Domini
DXQjUti vult Francifcus Longusa
Coriolano^&Severinus Binius.five
fub Papa JheodatQi qvial'äs Deus-
deditdicitur,eirca annum DCXV.
Uti putat Barchoiomeus Caranza.

XII. Necigiturmirum>tempo«
re Gregörii I. qvem Magnum alias
dießre folent, Palladium Epifcopü
Sanctionis,tredecim akaria tnuni
Ecclefia ä feconfrru&a collocafle»
uti patetex dicti Gregorü lib.y. in-
di£i.:i4.epift>so.. Qvod enim putat
Georgius Calixtu*, Vir casteroqvin
jn*hiftoria Ecclefiafticä verfatisu*-
m\xsyde misfis folitar. n. i$. peralta-
ria ifta memoria* manyrum inteüi-
gi oportere , eamq> in rem adducit
vetba JacobiAugufti Thuani» tum
& Qa'noncre. 14, Concilü Carthagj-
nienfi« qvinti,vereor, ut eam inter

ftam Aufciorum Novempopulo-
niae olim caputperveniflVt, & qvae
ibi obfervaflec , inter alia fic ait :
Hie & lußratum S. Orentii hem~
plum,tn qpo & paraciaeß , id infim*
vetußatis paulum a raina abeß*
qvamvus optimis vettigalibus dotA»
tumcoenobiumHqvod ad Cluniaten-
fem metro polint p er t inet , ineafjjuvit
ß>e£lare altaria htm inde in templo
pofuAsqvje funt fepulebra martyrum .,
adqv* Cbrißiani ccetus <elim cetebrari
folebant-,non ntenfa , ut funtnoßra^
fyeciepUnajacentia , /cd dorßgibba
ajfurgemia ,. cum not 4 labari in/cri*
ptione , qv 4 duabus itteris Grads
Cbrißi nonten refert. qvod puriaris
antiqvitatis feculumprocul dubio ar*
guit. Utinhi« fiac.ua mus,, miflas
celebracas fuiffe , non admittit
forma , qvam d«(cribit, Xhuanus,
celebratos tarnen ad eaChriftiano.
rum coctüsnonvidetur improbabi.
Iciqvandoqvidem folennc hoc fuit
Chriftianis.ut perfecutionum tem-
porein ccemetcriitfacra fua habe-
rent. Vid. Vav*Rlonde\\. tnapol.de
Epifc.tf ' presbyttSeZlj.p.mztf.

XIII. Canon deetmus qvartus
Concilü Carthaginienfis qvintf,uti
cur» recenfetChriftophorusJuftel-
lus in Qod. C*an. Ecclef. African./ub
numjj» ita habet inreger : ltempla-

pretaMonem ferre qveant Iiterae cuit,ut attaria, qva'pasfim per agros
Gregorü. Idqve ut clarius pateat, & per vio4,tanqvaw memoria marty.

fingulorum verba recenfcbo.Thua-
nus//^. i. commentar, de vita/ua.

rum conditaprobantur, ab epifcopts ,
qyi lo c is e'ndem pr£(unt>fifieripoteß)

ever-

capü

fvertAntur: fi autem hoc per eumul-
tut populäres norrßnitur , plebes ta-
rnen admonetntur , ne illa iocafre-
gventetttyUt qpirecle Japiunt , »«//4
ibi fuperflkione devincl't teneanturt
& omn'tno nulla memoria mtrtyrum
prob Abiliter aectpteturyniftubi corpus
auf alrsjva reliqvidßunf , auf origo a-
ticujus bdbttationis vel posfesßonis
vel pasßonis ßdtlisfimA originc tra-
dttur. Nam qva per fornnia & per
in*nes qvaff revelationes qvorumli*
hct bominum ubicam^ conßituuntur
alt Aria^omnimodo improbevtur. Re«
£errea eodem contextu Gratianu»
f.placuir de confecrat. diß.i. Sc loq vi •
tur Canon deGenofaphiis, qvaeho-
norarios tumulos appellat Sveto-
Rius,qvarqve non ipfa defun ftoruro
cadavera continebant> fed famara
rantüm & nomen,ut in eo loco, in-
qvo corpus non porerat , memoria
6c laudes demoftui oftenderenrur.
XIV. Gregorii vero e piftoJa d-,
l. itafe habet : Vertiert; Utor pra-
fentium Leupdricm presbyter tejier
infinuAvit nobU , fraternttatem vet
ßrAm Ecc efidm in honorem B, Fe tri
& Pauli Apoßolorum , nee non Lau-
rentii atfyPancrdtii mArtyrum ton-
ßrux'J/e , Atfc iÜii tredetim altAria
(ollocAße%exqvibtuefvatuor nee dum
de dt c ata com per im ut remanßfle , ob
hoc , qvodfupra feriptorum fanilo-
rum reliqvias illic collocare Deo An-
IsuentedUponitis. Et qvi* reliqvias
Stntleritm Pari & pAnlhnet non

r v. *

Laurentii Atfo PantrAtU mAftyum
cum vener Atione prtbuimw , hertx-
t»ur,ut eas cum reverentia fufiipert
(f collocAre auxtliAnte cDomtno de-
beAti« : provifuriante amnia, utfer*
vientibtu ibidtm non debeAnt alimo-
niArum deejfe faffragi*.

XV. Non agit de cenotaphiis
Gregoriu$,nec de tümulis > cadave-
ra drfun&orurn continentibus, fed
de ahaTibus in memoriam marty-
rum extruclis & folenni dedteatio-
neconfecrandis , q-vorumnovetn
jam dedicara fuerant, qvatuor au-
tem reliqva dedicari ided non po»
teran; , qvia deftituebantuf reli-
q.viis,fine qvibus nulla jam eo tcm~
porefieri poteratconfecratio. Ut
igiturconfecratio procederet, mit-
rit Gregorius San&orum iftorum
reliqvias fub altaribus reconden-
das » &jubet fimul » ut Palladius
dotem litis altaribus cönftituat , ne
dellnt miniiirantibus alimenta.
Agit jgitur de veris altaribus mirri-
Aerio facro de(iinaris,& qvidem in
Ecciefia ä Palladio noviter extr iw

XVr. Eandem tarnen cum Ga-
Hxto tenet fententiam Joh. Bapt.
Gafalius de r>eter. SAcr,CbrtßiAn. ri-
tib,rjj. plura in unä Ecciefia alraria
tot lepulchra martyrum denotaflTc,
qvod, ubicunqve martyr eflet con-
ditus,iJ]icaitare crigiconfveverit.
Qvod qvidem aJiqvando Sc alicubi
fätlum non negeoi ,- fa<ft um vero td

<* CAP

fcmpec&ubiqve,nonaufim asfere«
tt. Qyanqvamneqvehocdiflfueari
nonTuiffc feqvioribus temporibus
coofccratum aliqvod alcare, qyoi
non contineret reiiqvias alicujus
San&i. Vid. qvae dixi ad Lance-
Jdtfiinftitur. jur. Canon. Er notat
idemCafaliosf» notabilib p. 4.14. in
locoEcciefiacqvi Confesfio di&us
fait,anciqvitusbran Ita aloonx fo-
Jita,8cviceipfarum reliqviarum in-
ter pios fideles difpenlata fuiflV.
Erandcura autem dicebatur vela-
mcn, qvod admoveri lolitucn erat
fandhs martyrum corponbus. Ba-
ron, in martyrolog. fub XP. Jpn.p.
&.& Ubt.anntl.p 46y.& IS.p. f4-
& ' libp.p 2??. autctiam,qvoconfe-
cratum corpus Domini involveba-
tur, Vid. Sigebert. Gcmblacenfis
fidann.CCCCXU.

XVII. Mulcitudohajcaltariura
promiscue deinceps & ubiqve in
Ecclefiis Occldentalibus recepta ,
inutilis tandcm &ooerofa vifa fuit
Ecclefiafticis Viris. In appendicc
prima ad librum qvarturn capiru-
larium Karoli Magni per Afifegt-
fura ArchiEpifcopumSenoncnlem
Co lieft orum/tf£ »um 7. haec hgirur
t$fayeß?>t) • fi* Ecrlefiit /ine bonore
tnanenttbui,4bs(foofJiciis & tum wart*
bus : & de bu qvt detimut fumunr <3*
dr Eiclefiis non ctrant : (S'de altAri-
tus^utnonfips-ßis fint in Eccleßi.
Capiculuaiipfum aoipluis aonex-

ut r.

tat. Videtur tarnen iuti esnnfcrL
pcione patec » non onnis nume-
rus alrarmm prohibitus <% Ted ran«
tum,ne fit (uperfluus, ut nonplur»
aharia in Ecclefiis erigan-rur, qvaot
qvar neceiTaria funt pro miflTaruni
ceiebrarione:ira ut nulluni fit , in
qvo ordinär e per fingulos diesfa-
criHctunf non offeratur , uti cool«
mentnur LudovkusBul. in sddit.
ad Summ. Concil. Coriddni pAg. tu
Sc & fupenor feculo in con#
cil<o Aqvenfi provinciali anno
MDLXXXV. celebrato w. dt Aluri
hinein modum ftarutum legirur«:
14 tnprimii propoßtum habest Epif(0»
pus%nimi*m alt ar tum freqventitm ef-
fe vitanddm.At ne Uta, ut u/u evenire
folet,orn/tmentcs netejftrits , tfvo plu-
ra funt , tofdtiliüs dfßitutd remd-
tieantt

XVIII. Garterumdemultitudi*

nealranum ,ut hoc obitcr addam «
placet omnino, qvod fcrib't Mar-
cus Anronius de Dominis de Rep,
Seele/ hb.j.cjp.6.num.24f% dum ait:
Null am p*rtter tnvemo naemorttm,
rot mifftu privAtot fu'tße unk die in <»•
demtimplo ♦ im» (fß^iu/,4c todem
temptre in pluribits ejiudem templi
Altsribm celcb'atos : fed prepterpo»
pttlicommunttaturtfreqventiatn, bis
& ter in unico (feodcp Altar i fucces»
five müfam celebratAm , five ab et'
dem,ßve a dtverfis minißru. _ «
d'.tanum vero muhttudo in tadem

fra/enut

CAPÜ

Sccleßa eß manlfeßum fcbismatts
fignum : & qviaaltare Cbrißum re-
prüfen rat , & Cbrijhu unictu eß , ideo
unicum altare in fingulamm Eccle-
fiarum confecrattontbus eonfccrari
(olitum invenio. &c;

XIX. Qvotqvotverö altariain
Ecclefiä aliqva exftructa fuerunt,
fiijgula eafmonfpecialitcr, faltcm
in genere cum integräEcclcfia\& eo
liberalius qvidem,qvo plura ca fue-
runt , dotari oportuir. Etcom-
pelli debcre conftru&orem alraris,
ut congruameiasfignctdotem, tra-
dit Julianus Viviauus dejur.patron.
libt2.c.4.nt2j. Sed & fingula plerum-
qve fpcciales fuos reditüs & obven-
tiones hodiehabent , qvasexdona-
tionibus fidcliumRcclores illorum
percipiunt. Plurima taliumdona-
tionum inftrumcnta in veterum
chartis reperire licet , Ted qvae hie
colligcre & prolixe recenfere non
eft, utänobis exigatur. Unicum
tanium,qvodobviumnobis& qva-
fi in viieenbusnoftri Athenaei na-
tum eft, adferibere übet, ex qvo ab-
unde , qvalis fuperiorum feculo-
rumveldevotiovel fuperftitio fuc-
rit,conftareqveat. Atqve id con-
tinet,fivedotationem , five ejus ar-
gumentum , ^vod "Wenceslaus Ele-
c\or Saxoniac fecit» altari Sancli
Wenceslai Martyris in templo
omnium Sanclorum , qvod hie
Wittebergae eft,his verbis :

T K „

In nomine SanEldt ($ tn- „

dipidutTrinitatis feticiter, Amen. t,
1TENCESLAUS Dei gratia An. u
garia^Wcßpbaita , SdXonU ($ La- ,,
nenburgenßs Dux , Com es Palati- t
ntu Saxont£, Comes Brenenfs , ac
Sacri Romani Imperii Arcbim&r- y%
fcbaütii : notum faeimm tenorc '
prafentium univerßs & fingttlü u
Cbrißifidelibiu , tarn prafenttb'M r ,
qvk<n fut uris. 9

Expedit debitü obfecjvits ratio- »
nabiles creaturas ßium cognofeere „
Creatorem , aß eü qv:bmcultu« ,,
divintu & animarum f.ilus äuge- ,,
tut, dignumfavorem impendere ac, „
perfonarumEccUfiaßic<arum ßudio „
vacantium p/4 vit£ indemnitatibut ,»
falubriter providere. Htnc eß , „
qvodnos ob memoria celebrU incly- „
torum progenitorum noßrorum re~ ,,
müßonem peccaminum , aenoßrt „
& fuccesforum noßrorum anima- „
rumfelix remedium y animo deli f«
berato,ex certaftientta,non per er- ,,
rorem aut improvide fed maturo ,»
fuper eo babtto conßlio , ob reve- „
rentjam & honorem DEI omnipo- ,,
tentis yfu£03 matris V/rginu inte- „
tnerata , ad altare S. lPtnceslai ,»
Aiartyis^ro prima mifsa CapeÜa t,
omnium Santiorum in Wittenberg „
incorporavimut , apprtpriavimHi, „
incorporan»u4,approprtamu* prrpe- „
tue per pr&fentes , unam cur r am „
cum duobui manßs, in Villa Kit- ,,
H zenc

5* . CA?

<* zene omni & pleno jure ; item in
« vtlla Berkzan /uper qvin% man/is
«» etismmediaw , [ex*genas prtcifo-
44 rumgros(orum > item in villi Go-
«• molaW unum c herum filiginis \ in
HviüaBitegaft , novem modios fili-
«« ginU t novem modios tritici ,
« decem & otlo modios aven£,
" in villi Dorn au mediam fexage.-
« nam prtcifirum grosforum [uper ü-
«4 no manfo. in villi Werbeuk [uper
<« qvatuor manßs dues choros avena ;
** itemfuperdeferti marchia Fitlei'
" fen prope oppidum Nymikunum
« cborum hordei cum tribm foliais
*( denarioru,item in villi Wartenberg
wfitper mediu manfum mediam fexa*
*< gena prjsciforum groß'orü. De qvibus
*i bonü prtfatü ditli altaris Reftor
«pro tempere exißensDominisCapelU
*' pr<efat£ trrs fcxagenas pr<eciforum
" grofforum cum decem grosßs Litis ,
«f annu fingulU minißrabit. Dantes
*( preprietatem eorundem plcnarie
** Eccleßaßics libertati : cedentes ti-
« bere proncbis <£f bcredibus noßrU
*>< omnibus & ßrgulüffeuda & juri-
* btts , ejvd nobü in ditlis bonU bac*
«{ tenus cempetebant, feu qvomodo*
** Übet competcre posßnt in futurum \
«Jure tarnen [uteri ori tat U , tuitionis
•4 (f dominii nobü (f [ucctjforibtis
*l noßris in eisdem fpecialiterrefer-
44 vatü. PrGv'/fb Verdi qvbd Reclor
" diÜi altaris, qv; pro tempore fue*
«<--«/, noßr£ yprogenitorum & ' fitc-
44 cesförum noßrorum feduUm & per-
u rennem habeat memofiam Anima-

i\

ur k

rum 'i bar um qvibus ßgittum no- ry
ßrum appenfum eßtteßimonio Ute- ,T
rarumk Datum Witt emberg anno „
Domini miüeßmo trecenteßmo fe~ „
ptuageßmo qvinto , ipfi die beati ■>,
GregoriiSpißopi. „

XX, Talia donationum inftru-
menta interantiqvoshujus provin-
ciae feripturas reperiuntur plura.
Atqve ifta altaria fsepe ab integris
opificumfocietatibus atqyeColIe*
giisfundatafuifle, oppidum Hertz-
bergenfein vicinia1 "atteftari poterit,
in cujus rationibusEcclefiafticis re-
periuntur confignati reditiis ex al-
tari futorutn,exahari peIlionum,&
fiepono. Ira etiam in antiqvis
Ecclefiae Wittebergenfis documen-
tis fundata leguntur altaria diver-
forum Colleg'orum : ber (SIenbeti
^rrnf/ber^uc^ma^ei^ffar / Der
t\ ff faufenO D%ttfcr 2firar : ba ^el)u*
|Tec TtlUv/tiet gu^rfenf c Tfffar / &c:
Taiia altaria alieubi dieuntur M.)IT.
Inmatriculä enim Confiftorii Ec-
clefiaftici Wittebergenfis ) de anno
MDLV. in fecenfjone redituunl
Ecclefiae Bdzigenfis inter alia hacc
habentur verba : tent <Sptfal lUtt\
{jetf. ©«'(! f;,aben bra; Tiffar ober
Ul)ii $1$i) jtbetltUqv fat acnn|]eö
(Einfommcn an ©ctb^uuD ©efref*
bicl)- Credo ego per vocabulum
iftudiefjn figninVari jus patronatüs
Xenodochio fuper ißa altaria com-
petens. Tale namq,- jus patrona-
tüs Germanis «jvandeqve dici

i

CAPUT
$farr$efttt ober" ©djHtcJj leljn /

notat Sigm. Finkelrhaus dejnrcpa-
tron> CAp. i. num. 14. Sc cum , qvi
conftruit altarc cum conienfuEpi-
fcopi » acqvirerc jus patronatüsin
iftudaltare, communis efl: Canoni-
flarum fcntemia 1 Vid. Roch, de
Curte dejur.patr. tit. de (onflruft^
£cdef n.p. Paulus de Citadinis
part.j.C4ufd.n,S4.

XXI. Facit'huc inftrumentum,
tjvod annoMCCCI. confectum rc-
fert Martinus Crufius annal. Svevic*
u /. j. f. 3. ^p/'j pium efl , &
" D E O pra altit bumanis afli-
fi bus aeeeptum , eultum divinum
»' divmittu augmentare : ideirco
" egoGotfridus de Nijfen, Canoniau
* ( m ajoris Et c left£ Aug ußenßs & Re*

XXII. Addamus ex noftris his
prov:nciis,&cx ipfis hujus Urbi«
Wittebergenfis monumentis exem-
plum aliud , idq-, valdc illuftre.

2Dfr 3ta&o(ff t>on ©Dtte*
QnaDcn $u ©aeöfen unö Cfi,

juSacbfen/ ©raffe au23re&*
na /23urggraffe )u üflagDe*
bürg / t>cö Seifigen ^\6mtfcf>ert
Wct#e* <Er&0)?arfc&aO / un&
(Üburförfl / S5efennen tm&
ff)tin funö offenMic&mit fcie<
femSSriefe allen Denen Die tytt
feben ofcer boren lefen/Dag üoc
und aefommen fei;n Cr 9tt*
f la* <PfIuefaff unfer liebet- an*

« flör £«/*/?* /» jpei]ft»bor»tvoiems ^acbttger unb barju bie gange

« projpicerefaluti proprit & /aluti SSt'flDetfcfoafff Del* ©d)tigeit

w ammarumprogenitorum meorum , jtj «Zöttfenbefß Unfein Itebett

« ^ f onfjmfu & dußontäte venera- getreuen / unb baben uns etn^

" ^ rTjyu*? Ef^opi ttecbtigficfcen angeric&f I xoxt

;; f/it^s/ C*PTJ'"/T ' W ff« *«« aflmaci>tiaen©ett

" tf Alberti Cornttu de Marttetten . 'r L * <- rr *v»»a*"y^v»i.

« *W deNfffenmeifratrü pat'roni «"^£0X11 fCWY gcfkll*

« EuhfuparocbLiiuprtdtti*, c.n- Wen £Ü?uttern 93?at?rb SD?a#

"firuxiduo Altana in Etdefidwea X\tXK CjU et^tt Unb tt)flltig*

« /4» ^/^7rf, er ^^« ^/^pr ^z/% fetten/ nnb ten beiltqen Dreien

«4 f«rm.-- -- Et vutt,utpr*ditiwfra. 5t&ufn^cn/€ancf ©ebafliano

*4 ter ftfus & cjrufiiccesjereshabeant

" jus p*afentandi ad illam prabenda
»' perfonam idoneam,qvaßr attu Sa-
•* cerdos,& reßdeat ibide, ac t elebret,
*' y?i'^ ^<«^ misfam eotidie fummo
u man* in iüu attaribm. &t?

^em beulen Werterer e^ii lo«
be/unDaHen feigen feien 311
ttofie einen neuen$ffai7't>er
in t>et* Q3farrfird)en eju 2ßit#
renbet-g gelegen ill/tJonneiieö

^ x MfflWflV

ia CAPUT K

tifffltfffen / unb mit webten tiant ett QKtair^ uttfertt nHOett /

9lenrben7 gulben unb juge* tviffen unb fuDbortb gegeben/

börung vormacben rooflen/ unD geben bargu unfern nnfle/

ünb baben uns bemtitbigfc »iflen «nb fuQborf & in crafft

eben gebeten / Dcigft»tr unfern Dies 25rifffö/aIfo baß Dieebge*

ipiflen unb fulbortb (Sßoil* nänten©cbu$enber SSrftber*

»ort) Dazugeben wollen* fcbaffi : einen fprfefier / Der 511

Utö roannroirnu in berfelbi* Den <prießerlid)en Drben ge>

genSörüberfcbafft unt> gefeO* roeibetunb georbnetiff / ju

fcbafftfetjn/unbDiefcorfleben Demfelbiqen Siltar fegen unb

tJerroefens un^ banD&abtn geben mögen/ in folcbertveife

frelffen / unb aueö baß Wir je unt> maffc / alß bier naebge*

von einflöße unb anroeifung febrieben (lebt / ber Denfelben

imferö ©Töpfers unb£<£rrh Slltar mit SDIaflen uerroefen

Darju geneiget foflen fetm/Daß nnb bek fen foll / mit nabmen/

tt>ir je Die ebre unb ba$ (ob Deö baß ber uff benfelben 2(Itar aU

ebgenanten unfere Jägern le Soeben gletcb fönffmeffen

«nb feiner ^eiligen naef) iin> lefen unD befteflen foll / jhw

fern ©ermögen je mebrenuub meffen allen gläubigen fee>

niebt frenfm noebfebweeben len/Diet)dnDiefer2Ddtgefcbie*

foöen / nacb Dem baß ber uns Den fepn 511 Srofl / uhb Drei?

jnilbiglicben alle gftte von fti* meflen &Dtt unfern £grrn

nrn ©öttlicben gnabe / alle unb feinen ^eiligen 511 lobt/

tagUcbenerjeiget/ufuiff baß/ rcorju er t>on©Dtt unfern

Daß l folcbe göttlicbe (Dinge $<grrn Die ®wbc \)&t jubal*

tjoüfübrt unb tooöjogen tt?er> ten/ alfobaßDiefelben meflFen

Den / €5o baben rotrWcbge* fürbaß mebr aueb niebt abt*

nanten SJriiberfcbafft t>er» gebn noeb fallen foflen/ in fei*

niemfftigliä)e 53erbe angefe* ner mife. Unb finfemabl

ben/ unb baben Darumb mit Daß Der ebgenante ßrr 97ifiaö

rooblbcbacbtenStfutbe/redv *P(Uifaff mit guter anbaut

ter n>ifi?n / 5ti foleber ©tiff* eglicben JpanDrcicbung irnb

tung unb mac&ung Des e&ge< £ö!ffe 'ju Demfelbigen 2Cfratr

CAPUT V. 61

gef ban bat /60 babew(r3bm ben fofltn feiner 2Deig, fonbern

mit Der 25ruDcrfct>afft Der eb* wenn unD wie t>icfc Darnacb in

genanten ©c&fi&en ctittrdcbti^ fünfftigen gelten Der ebegenan*

lieben zugegeben unD gegunfh f e2(ltar leDig unD log WirD/@o

gugeben unD gönnen 3()m in bebalten Wir uns/ unfern (Er*

Crafft Mcg SJriewö alfo / Dap ben unD SHaebf ommen £efljo*

er Die etfre ßebn über Denfelbi* gen 511 ©aebfen Die ßebn Deffcl*

gen 2(1 tar haben unD tbun foll/ bigen 2(ftar6 Darüber a(fo lau*

unD Darnacb trenn Derfeibe teilicbem ©ocbDa§wir/un*

Silrar Don toöeä wegen Deäeb* fere (Erben unD 97acbf ommen

genanten (Ev QJflufafeg leDig £er$ogen 511 ©aebfen furbag

unD lof5wirD/(£ofolleunDmo* mebr Den ebegenanten SJltar

gen Die SSrüDerfcbaff t tf ©ebu* verleiben im reidjen wollen unD

Ben/ Die nur fepn/ unD bernacb* wogen / wie offt unD Die? Dieß

mabtefommen/einen<5cDerbe* notb fegn unD alfo fommen

man / Der Darjugefcbieft unD trirD /. auägefcbloflen alle ge*

georDnetift/ fdmtlicben fiefen oerDe* ©oebfofe^enwir unD

unD erweblen / unD follen Den* sollen/ l>a$ Der 25erwefer/Dem

felbigen Uns / unfern (Erben/ Der satarjujeifen alfo gelieben

97acbfommen iper&ogen 511 roirD/unfer/unfer Altern 93or*

©acfefenentworten/unDDen* fabren / unD SRacbfommen

felbigen Den wollen wir /aDDer £erßogen 511 ©aebfen / unD

unfere 9?acbf ommen Den ebege* aueb Die in Derfelbigen 95riiDer*

nanten 2i(tar leiben unD obne febafft ftyn unD ^u fünfftigen

gefebrDe reieben / unDSH'ieff %citm Darinne fommen wer*

Darüber ^cbm I als ge wöbnlicf) Den / ibrer feelen in feinen mef*

iff* Docbalfo/ Dag Derfeibe fen unD gebeten ftetiglicb ba^

51 Itar bei) allen feinen (Ebren / ben/ unD unfern £(Errn QdDtt

5DurDen unD 'lüefm bkibm mit gleigwfle bitten foü^ir

foll / DafjDieSDleffen uff Denfel* fein aueb mitebgenanten23rü*

bm 21!tar ju balfcn f als Dor Derfcbafft eins worDen / alfo/

geblieben ift mit niebt abge* mnn unt> uff wekbe %t\t ie*

£ $ manDS

6r CA?

manbS <m$ bcr 93ruberf#afft
üöm toDe£ wegen abgebet/ Den*
felben oöcr Diefelben Sruber*
fcbafft erbarlicben mit vigiü-
en unD mit meflfen begefjn alö
geivöbnlicb ift / tmb Darju fo
foflen f ommen alle tmt> teglicbe
t>ic mDerfclbigen^rüDerfcbafft
fepn/nebmlicb tt>er gemeit ift/
fcas Der Dar ju f ommen oM fein
svtib/ t>on ibrer beoDcr wegen
Dabei) babe/ alfo Daßtbrer einer
ie Dabei) f ommen foö/unD foflen
Die23cgebung eJbarlicben tbun,
®dcbecabcrr alfonicbtenfonv
met o&ne cb&affrigc notb / Der*
felbe ober Diefelbigen foflen tw*
faflen unD geben fec&$3Bttfen*
fcergifebe Pfennige, Siefelben
Pfennige foUe bte S5r öDerfcbaft
|u&erebrcunfcrc£OWKn
©D2X£© unD feinet- £<ili*
gen / genfcKc&en fe&rcn unD
ivenDen obni gewbrDe. 9)?tt
ubrf unD Dieg 95ricffö mfiegelt
mit unfein anbängenDen \n>
ftegel. &ebm $u Wittenberg
na* €brifii©eburtb tnerjebcn
bunbertjabr/ Darnacb in Dem
iwöifften jabre / bienffageö
nc*ftwunfer« £€91919]
&icbnamsXaäe*

ut r.

XXIII. Cum In hoc genere du
plomarum verfemur, addam adhuc
aliud candem Ecclefiam "Wittcber-
genfem concernens , cümincoplu-
rima habcantur, qv& ad illuftratio-
nem totius hujus materiae haud pa-
rtim faci unt.Iftud autem fic fe habet:

In Nomine DQMINI,

Amen. Wencerlaus DElgratia An-
garia, iPreßfaÜ£1 Saxonii & Lüne-
burg Dux , Comes Palatinus Saxo-
nix, Comes Brenenßs t Burggmvitu
in M.igdeburg,ac fiter i Rom.Imperii „
Arcbimarefibaüm ad perpetuam^»
rei memoriam. tLicetmult£ follici-
tudines ex officio DucalU noßri do-
.minii nobis wcumbant , ad ea ta-.
tnen meritb curam nofiram conver-
timui, cfp£ eultus divini concernunt
augmentum,nobUcfe ac progenitori-
bus noßrU in remedium proficiutit „
falutare. Hinc ctftqiodnos de ex- ,,
prejjb benepUcito & ' confenfu ittu- „
ßris Principü ac Domini, 'Domini ,,
ss4lberti Du eis Saxonix & Lune- „
bürg Patrui noßri di/ecli ad nvc- ,,
rentiam & bsnoremDEI omnipo- ,,
tentis , ejusfy matrU PTirginis inte- „
nterat£'i anim» de/i berat o ex certa »
feientia , non per error em aut im- *,>
providl- ,fedntaturo habito conßiio > ,
ob felicti memorix progenitorum ,,
noßrorum Ducum Saxonix , remis- „
ßonem peccatorum ac aternaretri- 5>
buiionis intuitu altariBeat£p'irgi- ,,
nii S&nttQrum Jofrannü & Mat- „

tbci

CA?
" thei Apoßolorum & Evangclifla-
" rum & 'Jobannts Baptifia praeurjo-
" ris Domini conßrufto & fundato
•' in capella nova fancli corporüCbri-
ft ßi & ejus fangvinit preeioß conßi-
*« tut» in ccemiterio parocbialis Eccle-
•» fia Wittenberg pro fußcntationd
** congrnaRetloru perpetui fiumini-
•« y?rj, ^p/r/7 vel pro tempore fuerit
*« /»r<7 prima mifisa ejusdem altaris
" deputatus,approprtavimtts,applic.a*
*' vimuffö & tenore prafintittm /'«_»
«» pcrpetuum appropriamus & appli'
«« camus bona }ce»fits , reditus ac pro*
<« vcntiu dnnuos infrk fcriptos. Pri-
« wo /'» t"'$* Q5tfegaft /k/>f car/i
" Rudeman fenioris de uno manfo
** qvatuor modios tritici , qvatuor
*» modios filigtnis & ' oflo modios avi*
" »rf. Super curia Rudern an junioris
•* <& 4/^?<? wf^iö manfo fex modios
" /W/iY* #<■. (Seqvitur longa e-
numeratio ferum donatarum, &
poft eam ifte porrd verborumcon«
" textus : ) £<? ßgnanter provißfi
«« ^zW ß^tfof <r//^^ftr /&p/v* W/#/ , ^w
" *>/? w/ pro tempore fuerit pro pri*
" »i i»///i de putzt tu unam incantan*
4i do fervab'it bebdomadam , ReEtor
** verb ajtarls ejus dem fecund* mijfe
41 deputatus alt ^m tenibtt incantan-
** do ßftimanam , & ftc alternatim
" vices fiuas compleant , /«*£? /***-
'* r^w» , ^p/ feqvitur , ^r^ etiam in
*' /i/^rw noßrts fiper fecundä) mifsä)
41 t jus dem almrU eduit ludde (Mü-

ll T r, *,

netür, ttn videlicet% qvodReclon „
altaris fiepe dtcli pro prima mi/sa if
deputatus fingulü qpintis feriis fe. „
ptimant fe tangente unam mijfitm „
in honorem corporis Cbrißi , & <//>. |f
bits fibbatü aliam mrjjam de beata u
Virgine intra primam CT fummam „
miffiat in diel 4 parocbiali Eccle fia „
decantandum pcrpctuU futurus tem- ,,
poribiu folemniter debeat deeanta- „
re , niß forte Retlor fecund* mißt, „
feumintßer loco fui libens ac ffron* ,,
te voluerit celebrare , reiqvu ver§ „
^/^^/« cttjuiitbet feptimana ditli „
altaris Retlor tempore fupradiclo, ,,
prouffibi DEllS inßiraveriti & „
devotionem babuerit , y7w^ tarnen ti
prtjudicio plebani in Wittenberg „
mißtm legere fit adßriftu-s. Su- ,,
per qvo confiientiam e/'w onentmus, „
Nee idem Reblor altaris fuprk di- „
fttqviefly vel pro tempore fuetit „
pro prima mifsd deputatus alium ,y
loco fui pro bujusmodi fiuo officio „
fitlubriter ptragendum deputare_>> ,
posßt. Sed apud ditlum altare ,
continuam debebit facere refiden-
tiam perfonalon-D. Debet etiam u
fie plebani dtäa parocbialü Ecclefia )y
qvi eil vel pro tempore fuerit vo- „
luntati & beneplacito cum diligen- „
tiaH}nformare_D. Volumus etiam „
0* decernimus per pr&fentes , qvöd t
ditli reditus% cen/uj,frußuf & pro. ,
ventus exnunc inanteaperpetubgau. ,
dere debtant p/enartl Scclefiafiica „

liber-

*4 CAV

<.' Übertäte) cedentet libere pro no-

(i bis % beredtb es & fuccejforibui tto-
<{ ßrU in perpetuum omnium juri (f
if dominio , qvodnobit diftis beredt*
*« btu & fucceßbribut noßris in bonis
*« tfcenßbus bujusmodibafienus com-
«' petebat , feu competere pojfet in-»
m futurum-» — — fdlvo turnen
\* fuperioritatU ac tuitionis dominio»
" nee von fupremo judicio in villi* &
" & earum bominibtu , cjvod nobU%
«« heredibui & fuccejforibui noßris
il prtditlit refervamus exprefse. Jus
'* vero patronatüs feu prsfentandi
«< additlum altare feu ad primatn-»
<f mijfam ejus dem qvottens öaeare
' i -contigerit ad honorabilem Job an-
« nemde Belizflebanum in Witten-
*« ^fr* devot um nofirum di'eclum-»t
«* **f »o» Co nr 4 dum VmitorU civem
« ibidem qvoad vixerint ambos in
t< folidum volumus pertinere , ^0/?
« mortem autem amborum idem jus
«' patronatüs feu prsferitandi ad nos
« heredes & fuccsjjbres noßros libe-
*« rf devotvatur. Infuper addieimus*
" qvod ß altari bujusmodi bona tqvi-

üT V.

valentia unqvam futuris tempert- ,,
4«* applicare feu appropriare vette- ,,
ww /<?£<? iüorum.y extunc bona cen- „
y»xt reättüs & preventus praditti „
ad nos t heredes (S'fuccejfores noßros ,,
//fori revertentur. Ettam omnia ,,
& ftngula offertoria ,' ^r<* in Jap e di- ,«
#* capelia oblata fiter mt pro pleba- ,>
»0 <//#<« parocbialü Eccleßa Wit- „
tsnberg qvieüvclpro tempore fue- „
rit perpttubrefervamus , hü qvtin „
«r^i /<?« ffrf« offer ri contingat ,,
duntaxdt exccptU , ^p* ad lumin a- „
r/d /»/£/ 'conjervanda volumus ju-
giter pertinere. Volumus ettam &
exprefse addieimus, qvod Reftor al-
ter is fdcpe'difti noßri nee non proge ■
nitoruw noßrorum tarn in oratto-
mbtts qvam in misfis jugem fatere
debent memoriam in noßrum & i-
forum remedtum falutare. Harum „
qvibusßgiüum noßrum autbenticum „
appenfum efl teßtmonio literarum. „
/>*/«»» 2ÖtffCnberij *»»ö Domini „
milleftmo trecente/imo feptuageßmo „
fepttmo ipfo die fanßi Bonifaeiipa- „
^* & martyis. „

Caput VI

Cuiincumbatonusdotandi

Ecclefias.

SUMMARIA.

e^ ^pö dotatto Eccleßa fieri debeat tfposßt ? ». r, z, ^, 4, ($, 7, 9, ri, 12, 13, 14.
7«« patronatüs acqvirivelfundatione^veldtdißctttionttveldotatione. n.i.

DotU

CAPUT VT. 6$

Dotis conßitutionem prtcedere debere confecrationem,imb ipfam Adificationem.

n.J.
Num dotatio ifia intelligenda fit cum effefiu,autfufficiat cautio ? eod.
Dotis confiitutionem ante adificationem omiJfamf fieri debere ante confecratio-

nem, ne£ defißi pojfe a femel ccepta <edificatione ; & qvomodö ccepijfe

qvis opus inteüigatur ? n.4.
gvomodb compeüatur detreclans pcrficere cceptum opus ? n.j.
De favore Ecclefix & civitatis , Ü" earundemaqviparatione qvoad privilcgia^

item de Aclionis , qvA Adver fus recufuntem perßcere captum opus datur,

qvalitate , eod.
Confiitutionem dotis ante confecrationem omijfam fieri oportereposl eam. n. 6.
Gradus obligat ionis in do talionis negocio qvi fint ? eod.
Num etiam her e des adificantis obligentur adconßituendam dotem ? n.y.
Comparatio dotis Ecclefi£ pofi confecrationem conßituta cumdote, qv£ datur in

matrimonio carnali; & dijferentia int er hos dotes-, n. 8-
Num Ö* unde dotari debeat Ecclefia , ßis , qvi confecrari eamfecit , aut her e des

ejus, conftituends dotinon fufficiunt ? n.f.
De confvetudine nonnuUarum gentium,qva eerum, qvi conftruxerunt Ecclefiam,

dotare verb eam aut ncqveunt,aut nolunt,arma & infignia dejiciuntur, (f

fepulchra de loco confiituto tolluntur, n.io.
Statuarum detrattioncm , nominis expunclionem , infignium dejeclienem &mC'

moria extinclionem injuriam ejfe , fi pcena nonfit, eod.
De necesfitate dotanda Ecclefia parochianis aliqvando impofim (f incumbente.

n. //, 12, ij.
Noflrarum provinciarum in reficiendis aut refiaurandis templis , item in con~
fiituendis paflorum & miniftrorum Ecclefia falariis obfervantia , num.

12 y lj.

Num t qvi Ecclefiam femel congrue dotavit , dote ifia cafu extintla & deperdita,

dotare denub teneatur ? n. ij.
'Parocbianos ex eo , qvbd fufficientes pafiori ftto reditf/s femel confiituerintf

ab collationibus immunes non ejfe , fi reditits Uli cafu defecerint & depcr-

diti fuerint. eod.
Minorem nonpoße fine Magißratus decreto dotem conßitucre Scclefia, n.ia.
Caufa piafub tili t Atem legum refpuit. eod.
Minor um perfonas & bona , donec adperfeclam Atatempcrvenerint, dtfendi (ff

fervari , Juris naturalis ejfe , eod.

I Pofi«

66 CAPU

POftqvam , uti inantecedcntibus
expofui , non intelligeretur e(Te
Ecclefia , qvae non confecrata effet,
confecrari autem non potuerit nee
debuerit r nifi de doteei provifum
fuiftet c,S. X. de confecrat. Eccleßd'is-
qviri deineeps coepit de causa effici-
€nte>&cui officium dotandi ineum-
bat. Atqve idqvidem ab initio,dum
de aedificanda Ecclefia deliberatur_J,
liberum unicuiqveeft, dotem con-
ftituere , nee praecise neceffum eft, ut
ipfefolus , qvi aedificat, dotem asfi-
gnet. Poteftvel ipfe, qvi asdificat,fo-
lus, poteft etiarn cumaliis , poteft
aliqvis tertius folus, aut cum aliis
dotem dare, neqvead hoc, ut Eccle-
fia dotata fit, qväcqväm intereft, a
qvo dos conftituatur, nifi qvod jus
patronatus , qvod inde nafeitur f di-
verfimodeinterdum fehabeat, qvod
prolixe exponere noftri nunc non eft
inftituti»

II. Regulariter tarnen ad aedifica-
forem hoc officium fpeclat, qvippe
qvi eä intentione xdificare praefumi-
tur, ut in Ecclefia aedificata perpetuo
habeatur eultus divinus, qvi habe-
ti perpetuo non poteft, nifi decon-
fervatione ejus profpe&um fuerit_,.
Atqve fic intelligcndus eft canon_,
ConciliiAurelianenfisallegatusGra-
liano r.g; de confecrat. difl.i. &qvod
ipfe Juftinianus lege publica conftü
tuit in Novell. 67. cap. 2. Necenim
tenetur aedificans ad dotem confti-
fuendam , fi qvis fuerit alius , qvi

r n.

fponte idmunus in fe fufeipit, cum,
uti notum eft,fundationis titulo ali-
us, alius aed'ficationis & deniqvc
alius dotationis titulo jus patrona-
tus confeqvi valeat, qvi ipfitameti
tituli omnes plerumqve in uno fub-
jeclo concurrcrefolent. Nee tarnen
euriose follicitus efle debetEpifco-
pus confecraturus , nee opus habet,
ut tum prolixe inqvirat, utrüm forte
qvis alius praeftö fit, qvi dotem pro-
mptere velit , eum feil, in finem , ut,
qviaedificat, hoc onere libcretUE_*;
qvandoqvidemfufficit, abipfocon-
ftru&ore utexigatur dos congrua_,.
atqve is vel ipfe conftituere eam tum
debet,vel filiere alium, qvi hoc in fe
fufcip;at_»,

III. Ex eodemÄurelianenfis Con-
ciliiCanone,tüm & novellä Juftinia-
ni paret,dotisconftitutionem prasce-
dere debere confecrationem , imo i-
pfam etiamaedificationem. Sicenim
fe habent verba Canonis: NemoEc^
cleßam £dißcet,anteqvam Epißcopus ei»
vttntU veniat, & ibidem crucem figat *
puulice atrium deßgnet : & antepraß-
niat,qv£ £dificare vult,qv£ adlumina.
ria & ad eußodiam & adßipendia cu-
ßodumfufficiunt: & oßensa donatio-
ne fic demum<edificet. Et Juftiniani i
Jbeinde non aliter qvempiam £1 cleßam
ex novo adificare ßancimuf,priusqvam
loqvatur ad Deo amabilem Epißcopum,
& definiat menßuram , qvam deputnt,
& ad lumin aria^ £f adfacrum miniße*
rium, & ad imorrumpenda dowus cü~

ßodi*

CA?
fiodiam^ obfcrvantium alimenta. &
fi fufficienter habere videtur , faciat
prius donatione»? eorum, qv<e futum
funt depuari : & ita domtts tdificetttr
&c. Praecedere debere dotationem,
ubiqvedicitur, &tüm demumaedin*-
eari pofTeEcclcfiam. Atqve hanc do-
tationem cum effedlu inrclligi debe-
re, re&enotat Julianus Vi vianus de
jur.patron. L2.C.4. rt.ij. Canoniftae
tarnen fufficere putant cautionem_,,
qva fc. conftruens vel conllruere vo-
lens fe obligat ad tradendum ipfam
dotem. Rochus de Curre de jur.patr.
ad verb.tf dorzvir.n.tj. Paulus de Ci-
tadinis part 3. cauf.2. n 2p.feq. ideo
feil, qviaillc, qvi ardificatantc con-
ftitutionem congruae dotis, proprer-
ca non immunis fit , nee ab hoc one-
re liberatur, qvin potius magis ma-
giscj-, obligatur,ut cogi deineeps pos-
fit ad hoc onus fubeundum. Qyödfi
vel maxime , qvi aedificavit, faculta-
tes eas ampliüs non habeat , ut con-
grua inde Ecclefiaedos conflitui qvc-
at,nullum tarnen ex hocEcclefia fen-
tiet damnum, qvippe qvae deineeps
ab ipfoEpifcopo, qv. acdificarepcr-
mifit,dotari debet. uti mox dicam.

IV. Sicigitur juseft , utaedificari
Ecclefia neqveat fine confenfuEpi-
fcopi c.qvicufig, 16 q t.cqpidamiSq-2.
Nov iji.c.y Epifcopus aurem confen-
tire non debeat,nifi dos priüs confti-
tutafuerit d.c.nemo 7. de confecrat*
diß.i.d.novtlI.67.c.2.Qvöd fi verö an-
te «e jificatione doüs eunintucio fuf

12 T VI 6f

ritomifia,oportebit eam anteconfe-
crationem fieri > c. pitmentis 16. q.y.
c.placuit i.q.2. Et tum feil, multöar-
cliiis obligaturaedificansjneq; in ipfi-
us poteftate am p litis efl: dotis confti-
tutio,& nee proptereä defiftere qvide
poteft: a femel cceptä aedificatione. St
femel coeperit aut novam aedificare
Bafilicam, inqvit Juftinianus»op./y/.
c.y. aut veterem renovare : modis o-
mnibus compellatur a beatisfimo lo-
corum Epifcopo, & Oeconomis ejus
& civili judice, camexplere, & fi is
di(hiIerit,hoc moriente,heredes ejus
opus inchoatum adimpleanf. Appli-
cari feil, hie folentea , qvae de polli-
cicationibus inDigefts conftituta le-
guntur. Cogi enim debet etiam ille,
qvi promifit,ut eeeptum opusperfief.
atJj.jf.depoUicitst.CceplfCcautcm fic
aeeipimus, fi fundamenta jeeit, vel
locum purgavit,- fed & fi locus illi
petenti deftinatuseft , magiseft, ut
eeepifle videatur : Item fi apparatum
five impenfam in publico pofuit.Sed
fi non ipfe ccepit,fed cum certam pe-
cuniampromißflfetad opusEcclefiae,
contemplationepecuniaeccepitopus
facere: tenebitur qvafi ceeptoopere
öccd.i.§.j &'4.ff.depollicit4t.Non mi-
nus enim, qvaeita conftituta funt, ad
Ecclefiam, qväm ad Remp. pertinere
videntuc...

V. Et fic igitur, Ci qvis detrectet

perficere opus eeeptum, idcmillud

Jocumobtinebit, qvoddepollicita-

tionibus in civitatera factis Divi Fra-

I 2 tres

6% CAPU

tres Flavio Celfo r efcripferunt in 1$.
ff.depoUic. adtores fc.conftitutos,qvi
legitime pro Ecclefia agereposfint,
nomine pubiico adirc adverfus eum
judiccspolTe,qvicüm primüm potue.
rintcognofcent, & fi opus perfici ab
eo debere conftituerint,obedire eum
ob hanccaufam jubcbunt,aut prohi-
bebuntdiftrahi fuabona. Idem feil.
& fortafse haud paulo major eft fa-
vorEcclefia2,qvi eft civitatis, & qvse
deeivitateconftitutafunt, adEccle-
fiam optime applicari folent , i.gj. C.
de SS.Ecclef.fk. plerumq; interDo&o-
res Refpublica & Ecclefia qvoad pri-
vilegia aeqviparantur.Aclio autem il-
la,qvae adverfus reeufantem datur,u-
trum fita&io in factum, qvafi ex con-
tractu, uti vultSig. Finckelthausafe
jur.patron. cap.ä.. n.jj. an qva alia &
cognitio extraordinaria,uti non ma-
le ftatuit Juftus Meyerus in Colleg.Ar*
gentorat. tit.de pollicitnt.noft.V2t nunc
non eft infpectionis.

VI. Qvöd fi confecrata fuerit Ec-
clefia nullä adhuc dote conftitutä,
conftituenda eri t illa etiam poft con-
fecrationem c.$.X.de confecrat.Ecclef
&qvidem a conftruetore, (1 prxfto
non fuerit alius , qvi onus iftud in fe
fufeipiar, qvia tum illead hoeforti»
üs, uti loqvitur Pontifex, tanqvam
ex debiro jam tenetur. Danturfcil.in
hoc negotio obligationis qvidä gra-
düs. Anreqvam qvis aedificet,& ante-
qvarn promiferit qviccjvam, dum fe-
cum adhuc deliberat,nulla fubeft ob-

T VI.
ligatio. Si promiferit deinceps , ex
promisfione illä tenebitur. Qyod fi
caperitaedificare,&fiabfolverita:di.
ficium,& fi confecrari id fecerit,for-
tior ubiq;evadit obligatio, qvaene-
cesfitatem dotandi parit, in omnibus
cafibus aedificatori ineumbentem, a
qvänec liberari poteritipfe, nee he-
redes ejus , mfi alius aliqvis locum
ejus qvafi fubintret , & obligationem
iftaminfereeipiat.

VII. Heredcs enim aedificantis
non minus obligantur ad conftitu-
tionemdotis,atqve ipfe, fi adhuc vi«
veret, aedificator. Benignior tarnen
hoc cafu fuit Imperator Leo , novell.
14. familiae hereifeundae Judicium.,
admittens , & caufac piae certam tan-
tümportionem pro rationc circum-
ftantiarum majorem aut minorem^
asfignans. Sic enimait: Siteflamen-
tum conditum eil , qv& in illo £cclefi&
asfignata. ßtnt , e a Uli cedant. Si verb
anteqvam de rebus fuis flatueret , eve-
aus fuerit , tum fi ad tres numero li-
berifuperfunt-, qvadrantem bonorum
involabit monaßerium : Sin ultra ter-
narium numerum fobolis multitudo
procedet , liberis connumerabitur mo-
naßerium , £T dedullo <ere alieno , ex
universafubflantia, qvantum ip forum
qvistfc , capiet. Ghod ß defunclus fi-
xe liberis decejferit , parentes autem
fuperßites habeat , rebus bifariam di-
vifis , una pars parentibus, altera mo •
naflerio applicabijur. At fi negs pa-
rentes, netfo liberos habeat , & cognati

Ad

4/J htre dt täte w prodedntjpßt] v ide m
qvotwtifafuerint , trientem inter fe
d>ßribuenttbes vero Eecleßaaeeedet.
Vtrum enintvcrb , fi aut per oblivio-
acm aut ali am qvampiam caufamin
tontrariam laudabiti legitimofo pro-
tofito teflamentum /ententiam tonce-
ftunt fit , ut ejus loci an t iß es DE/ a-
mantufi-nus, tfvantum ad Ercleß* eo-
rumg, qvi in iüa asfesfuri funt, fm-
tentationem /ujfecerir, vendteet , de
reliqvi* vero legttmprtferiptio, & te-
ßamentum dijudicent.

VIII. Qvod autem ctiam poft
confecrationem dos conftitui de-
beat,ineo fimilem efte voluatdoti ,
qvaedari folet in matrimonio car-
nali. Qyemadmodum enim dos
ifta ctiam conftante matrimonio
conftitui poteft,/. 20.C.de donat. an-
te nupt. itaajunr, etiam poft confc-
crarionem dotem Ecclefiafticam re-
de conftitui. Anton. Bengeus &
FrancifcusPinsfon.^^tf^r. ///.<&
fundat. Seele/. part.2.n,a. bed eft ta-
rnen adhuc ingens inter has dotes
differentia. Dotcrn propter nu-
ptias füeri , & fine nuptiis nullam
dotem inrelligi , fine dote autem
nuptias pofle celebrari , feribitju-
frinianusV»^./ 20. At fine dote non
pcffecontrahi matrimonium inter
Epifcopum aut presbyterum & Ec-
clefiam feribunt Canoniftae. Sed
& hoc animadvertendum eft , per
confecrationem Ecclefiaenon illicö
contractum cenferi matrimonium,

1 VI. 0?

qvandoqvidem confecratio ficri
poteftantc qväm qvisqvam ordine*
tur,qvi curamcjus Ecclefiarhabear.
Verum de hoc matrimonio fpiri-
tuali qvid fentiendum fit, jam fupra
expofui , qvaz proindc hie repetcre
necesfum noneft.

IX. Porro, fiis,qvi confecrari
fecitEccIcfiam , aut heredesejus,
conftituendae doti non fuffic'unt ,
fubfidiaria actio datur adverfus i-
pfum Epifcopum, qvi eam confecra-
vir. Glosfi/»r. mmo. 7. de confecrar.
dißi. Bengeus &Pinsfom d. I. n.6.
Paul. Piafcc. inprax. Eprßc.part.i.e.j.
n 2. Auguftin. Barbcf. deoffic. & po-
teß.Epifc.part.^. alleg. 64. n.2. ut do-
tem congruam conftituat. ad exem-
plumfcil.ordinatorum fine titulo,
qvos vel alerc tenetur,vel de benefi-
cio eis provi derer. a,.X.de pnbend.
uö.eod. Qv^od tarnen tum demum
locum habere volunt, qvando Epi«>
fcopuseam poteft dotare ex bonis
vel propriis,veI Ecclefiaj fuae, fine c-
jus Iaefione. Pctr, Gregor, de btnefic.
C.1JH.3. Poteft enim aliqvando Ec-
clcfia tantum habere in facultatibus
fuis,ut ex illis fubvenire posfit altc-
ri. Sed hoc forte non admitterur
priüs, qväm exeufsae fuerint facul»
tates tum azdificatoris , tumdeinde
ipfiusEpifcopi.

X. Moribusreccptum eft apud
nonnullas gemes,ut,ficubi,qvi con-
ftruxerunt Ecclefiam , dorare eam
autneqvcant, autnolint, armaeo-

I 3 rum

jo CAVU

mm & infignia dejiciantur , & fe-
pulchra de loco conftituto tollan-
tur. Didacus Spino ä Caceres in
fpecuKteft4m.glosf4.princ.num. 34.
Id vero iniqvius videtur , qvam ut
cxcufari qveat. Plus cnim videtur
contulifle ille ♦ qvi Ecclefiam pri-
müm cxtruxit, qvi.qifubftantiam ei
dedit, qvam qvi alimenta tantüm
fuppeditat. Nee minus igitur il-
le, qvam ifte meretur, utejusmemo-
cia confervetur,&ad pofteritatem
propagetur. Poenac genus eft, &,
fi talis noneft, inter injuriasrefer-
tur,G cujus ftatuae detrahantur, no-
menexpungatur, infignia dejician-
tur , & memoria extingvatur» Et
qvi vero promeruifle infamiae hanc
notamdicamus eum, qvi dumim-
penfasin ftrueturam Ecclefiae fecit
oppido liberaliter,in dotatione ejus
deinde deficit? Aut certe, fi poena:
nomine infigniendum id facinus
non eftjinjuriamcommittet , qvis-
qvis iftud patraverk. DiftincH
funtactus,, aedificatio &dotatio , &
uterq,' fuä laude coruscat , qva pri*
vari neuter omninö feorfim de-
bet.

XI. Addendum vero etiam hoc
eftS parochianis aliqvando impofi-
tum fuifTe hoc opus dotandi Ecclc-
fiam. Idqjobiervoconftitutum in
certo cafu fuifle apud Longobar-
dos,inqvorum legibus //£.y. ttt. /. »♦
46. ha:c habentur verba. De Eccle*
ßu emcndandU yolumut , utita obfir*

T V.

vetur,ut incäpitutarimßro twt'we*
tur,q9»d ad Qlonamfecimt» : et fi in
unoloco plures Eule fta ßnt ,qv am ne-

tejfe fit^deßruantur. ^vod fi forte in
a'io ioto Ecclefiafit tanflrutit^vt ta-
rnen necejfariafit , & ntbtl dotti bd-
bnerit , voluwus ut fecundumjwfio*
nern Domini ac genitorps noßri untit
rnanftu cum Xll bunuariü de terra a-
rabtit detur,& mancipii duo a überU
bomimbturfvaineadem Eccle fia ofß*
uum.au dir-e debtntt ut facerdotes ibi
posfint tße , & divin ut cultus fieri\
qvod fi hoc populu* facire noluerit,
deßruatur. Hoc feil, eft, qvod Ca-
pradixi , in immenfum aliqvando
audlum fuifle numerum Ecclefia-
fum, nee cas tarnen ita dotatas fem-«
per aut redkibus inftruclasfuifle, ut
-inde fartx teetae confervari potue-
rint. Cum igitur plurimae earunx
ruinamminarentur , hoc inprimis
attendivoluitKarolusM. fiveqvis-
qvis Legis iftius Longobardicae au-
torfuitvUtrumillis carere posfit U-
Jiiverfitas , in cujus finibus illcC fitac
fuerint,an minus. Priori cafu de-
ftrui eas;jubet,-pofteriori vero ab u-
niverfitate reparari vult; aut fi po-
pulusid facere noluerit, fimiliter
deftruendas efle ftatuit.

XII. Ultimum hoc extra vo/uo-
&£<rict4 terminos vagari videtur.
Cur enim dcflrui debeat , qvod ne-
cefTarium eft,& qvo carere non po-
teft univerfitas ? & qvamobrem id

über«

CAVÜ

liberaerelinqvendum fit populivo»
Juntati, qvod necerTariumcft? Poti9
igitur efr.,utfratuamus , deberehoc
cafu cogiplebem,utdcfuisfaculta-
tibus reditüs certos conftituat, qvi-
busdrvinus cultus inftrui & "confe'r-
vari qveat. Caef. Lambertin. de
JHr.patron.tjVAfi.-j.pr.Art.2.f>S- Atq;
fic in noftris his provineiis obferva-
tur,u-t in refkiendis aut reftaurandis
templis primürrt excutiatur aerariü
EcclefiafticuTrt,- idverd fi fufficiens
nonfuerit, coguntur paroeciani ex
propriis fuis facultatibus collatio-
nesautcontributionesfacere, öt ex
illis aediricia reparentur. Atqve i-
dem ctiam öbfefvatur in cönftitu-
cndisfalariispafrorum& minifrro-
rum Eccleiiae,qvibus ex bonis paroc-
cianorum qvandoq; fubveniri o-
portet. Videri poterunt Carpzo*
vius in fp.Ctnfißor.lib, 2.def.tf$. 1J9>
& iib.U def.og. Finkelthaus de jur.
patron.cap.^.n.$6,

XIII. Ethi qvidem öbligantur
toties^qvoties vel intentarium j uti
vocant,fine culpa paftorisfueritim-
minutumautdeperditum , aut Ec-
clefia reparationeindigeat , neqve
acrarii facri ranrae facultates fint »
qvae impenfis faciendis fufficere
qveant. Etfienim, qvi Ecclefiam
femel congrue dotavit , dote iftä cä-
iu extinttä & de perdita , dotare de-
nuö non teneatur,4*g /. 2. §t y.ff. de
ddminißr, rer. ad civit.pert. qvan-

r n. 71

qvam lue diverfum flatuifTe videa-
tur Karolus Imp. ltb.6.tapit,num. 6g.
parochiani tarnen ex eo , qvod fuffi-
eientes paftori fuo reditüs femel
conftituerincY ab coüationibus im-
munes non flunt ,fi reditüs illicafu
defeecrint & deperditi fuerinr.
Dignus eft enim operafius alrmento
fuo fuaq; mercede. Qyis unqvam
vero ftipendiis fuis müitat ? qvis
plantat vineam & de fruötu ejus
non edit ? /. Cor. IX, 7. Et igitür
juffumenSut parochiani pro ratio«
ne fuarum facultatum & patrimo-
niiadfalaria contribuant, prout in
aliis contributionibus civüibus fie-
riforetyqvibus meritö pfaeferendae
funt Ecclefiaiticaepropter curam a-
nimarum,qvamgerere debent Ec-
cleßae miniftri.

XIV. Unicum iftudreftat , üt
videamus, utrum minor dotem Ec-
clefias fine decreto Magiftratüs corl-
fbtuere qveat? Et non pofie verius
videtur, cum exprefse dicatur in I.
ult.Cfithaj.faß. al. fall. fw.de er. rat.
b<ib. donationes ä minoribus n£c
cum decreto celebrari polTe , tari-
tümabefr,ut fine decreto facere eäs
liceat- Dotationem autem hoc
cäfu fpeciem doriationis efie , nemo
forte ambiget , qvandoqvidem ex
meräliberalitateea provenit. Sicüt
igiturpropter matrirhonium carna-
lenonlicet dotem dare , nifiexde-
cret,omagiftratüs,/.2,2. C.de admini-

firat.

7i CATÜT VL

ßrat. tut. ita etiam non licebit in diverfum qvid {ratucre , praefer-

rnatrimoniohoc , qvodCanonifhe tim cum nulla hie juris iubtili-

efformant, fpirituaii. Nccfar.it, tasinveniatur , fed ex jure naturali

qvod hie agatur de causa piä,qvae le- hoc refulret axioma , minorum &

gum fubtilitatem refpuit , qvodqvc perfonas & bona , donec ad perfc-

dotatio talis fit aclus devotionis, clam aetatem pervenerint, defendi

qvacnunqvamnimiaefTeposfir. Li- &fervari debere. Dcvotio autein

cetenim magnus fit favor piarum inprofufione bonorum non confi-

caufarum& Ecclefiarum ; attamen ftit, neqvepiumhoc erit ex parte

qviaEcclefia &ipfa eultrix efr jufti« Ecclefiae,fi aeeipiatea liberales ero-
tise, neq; aliqvid patitur contra ju* gationescxmanuadolcfcentis

ftitiam fieri infe vel in alterum, uti judicio nondum fatis

dicitur/.F.//. ncq, hie necefleerit, inftru&i.

Caput VIL

De qvantitate dotis , & q vx dica-

tur e(Te dos fufficiens , five congrua.

SUMMARIA.

QVantatf qvalis debeat ejfe Sccleßa dosfn* i, 1>S>4>S* f>7i'7»'/>'/>**»i'*
^ 32,40142.
Undc sfiimanda ßt fujjßcicntla dotis ? n.2.
OneraEpifcopalia qv& dicantur ? eod.
Utrum ab initio dum conßituenda eß dos , exigi ea tanta debeat , utferre in»

de Ecclefia onera epifcopalia qveat ? «./.
Nu m etiam boßpitalitas in conßitutione dotis Attendi debeat ? n.+tf.
Vtfit ationum finis pr£cipuu4 qvißt ? n.J.
Num etiam dotU conßitutio adreparationemtf confervationem Eccleß&por-

rigi debeat ? n.6.
Ghomodo confuli debeat EtcleßU coUap/uris, aut ruinam minantibwi& qvibf

impenfas ineamremfacere deceat ?rcmisfive , eod,
Pr&cipuam rat'ionemyex qva qvantiratem dorü conflituenda commenfurari 0-

portet,rr,anereißam,qv9djujficiens eaeßfe debeat , ut minißri Eccleß<t

deßinati cormntode ßußentar/,& luminaria inde comparari qveant. »7.
Adiaphora,qv£ langö ufu reeepta (unt , dijficultcrt,& ' nonmßg^avibm ex tau*

ßs abroguri autmutaripojfunt» eod* Num

cavut viu 7i

f^um et um eerearumratio halendaßt in conßituendd dote ? eod.

MagU foluitan debere eße cur am adificatorü , ut babeant minißri Scclefi**

ttnde vivant, & ut cultut divintu nc intlrcidat aliqvand$.n< $.
De JMtfarumßolitariarumfreqventia & indeßuperßitio/aperßpaßa , 0* in-

ttntio tdificatorum feqvieribu* tswporibiu eod.
De arbitrto definiendinumerum elericorum , n.g,i2}ij.
UugonU III, Ducü Burgundu exemplum ad prtccdentia qvadrans n.ff,
Müfarum folit Ariarum refutatio (frejctti* n.iO)U.
De ConciUoNannetenß.nju
Cypriani defcriptio Eccleßa n. rj.
J)e parocbiarum vilipendto%cöd.
<$vid vel denumero Cltricorumtcchfiis prißciendo^el de dete iUU conßituen*

d.i public U doftrinis fiatudtur? n 14.
Opinionü Nicolai le Mdißrf,.fuißc Scclefiat qvasdam , qvat not)presbyteri%
/tut DiAconiyfedmferiorii nomin'u ac gradüs Cleriiireg?rentiejuj<Lpra-
bdtionk dUciu[h,eod. (f n, ijfilf,
De Ecclefta Suburfana,n.i4.

Concilium Toletanum qvale fuerit ,Ö* qvo tempere coaüum ?». tj.
De reliqviarum cuku & p/ät media infuper reqvßtaßmisfa celebrari nonpa*

tuit.niö.
Concilii EpAimenßs & Gregor ii Magni adprafentem materiam verba , eod*
Eccleßan» Cbrißtanam olimnonplures fibiclegUfe minißros , qvam qvot fibi
necesfarios propter populum,cui infervierunt^arbitrdtaßt ; Omnes tum
Eccleßat fuiße parocbiales,Clericos omnes eure animarum intendisfe 9
beneficia ignotafuUßeSSqva Ac compAtabilitate & incompdtibilitate%dc
refidentiti, de beneßeiis non curatü , de clericis regularibus & fecularihtu
nunc difputantur hinter corrupttEcclcfia notas referrijlr.gradusEcclcfiA-
ßicos priniainßitutione non faisfe dignitates , fed mimßeriaCf onera.
Operarii in Evangelio qvi dielt ? eod. ( n. /7.

Dißintlio Eccleßarum in cdtbedrdlestfoUegidta* , conventuales 0* pdroebid-

les eod.
Oßcium eccleßaßicU /eqvieribta temporibui ex reditibus dßitnari ccepis/e,eod.
De dote Bcclefiacathedralis^monaßeriivelEccleßa coüegiata , Eccltß* paro»

cbidlis^Ecclefi£ftmplicis%capellArum atgs altarium,»tiS-
In parocbialibtu Eccleßis cur am animarum maximAm haberi auf baberi debe*

res& hunc pr xcipüum finem eße minißrorum £ccl<ߣ,e6d.
De nomine beneßeii extra Sccleßaeparocbiales ; & qvantum b eine ficium juxt*

K Martinum

74 CAVur vn.

Martinuvn ab Azp'tlcuetafatitßt cuiq. Citri cor um ? n.ig.
Ratiocinatio ab immerßtate numeri clericorum in Ecdeßis cathedralibtu ad

magnitudinem conßituendk derü, eod. conf. njo.
De Lautitia clericorum ebd.
Ttures interdum cooptatos ejfe dericox. , q vam deßinati ab initio erx intentiont

conftituentü fuerunti'mdefafafium e(Je,nt numerö crtfcente dos cenßituta

ampllus non fufßecerit\Et qvomodo tßumnumerum Jußmianut iterum

contraxerit .<? ». 21,25.
Numerum fußmianeum pleroruntfo clericorum probabiliter adbuc mmium

fuiß,n.2z.
Oßiarii officium fecundum Cantnißac eod.
Heradii Imperatorü numerus Clericorum H.23.
Oßiarii num refer'antur inter der'uos ? eod.
Jßiorm Hifpalenßs qvando vixerit ? eod.
Interdericos Eccleßk Conßanttnopolit an* nonnuUot fu/Jfe Ojjiciales\ linde Uli

ßnt dicli,& qvo numen> ab Her actio definiti ? num item ßmplici sliqvo

benfficio vertßmiliter contemifuerint f n.24.
JacobiGotbofredi obfervatio de neceffaria clericorum numeri & "laxationem-

tcrdumtf contraclicnc -, Et cuimunu* numeri tßius definiendi commis-

fumfuerit ? Cum adjuncldEpkrifi.n 26.
De necesfitate & antiqvitate ordtnum clericorum recenßtorum, qvamßatuurti

Canenißa. n. 27.
Qvomodb ifli Salvatorem ipßtm diclo t ordines exercuUfe eontendant ? ebd.
Minores ordines in primitiv* Apoßolcrum Eccleßa ncnfuiße^ prtbatur autbi*

ritate & teßimoniö Gratiani cod.
G{yÖ tempore reliqvi ordines cosperint , remisfive , eod.
Dccretum Conci/ii Tridentini de ordinum a Diaconatu ad Oßiariatnmfuii*

clionibuj inufumrepocandün.2S.
Epicrißs de funcliontbus ißitumodi n. 2p.
Adfplendorem qva inventa fstnt^necesßtatem nuUaminferre, Gfqpa/iberc re*

cepta /ftnt,*/iü cedere non debere h tcoa&ionü vinculum •> cod.
Qv4 ratio fuerit , curprimitus diel* officia dißincla aß invicem , # dißinÜis

perfonis commiifi fuc-rint ? codi
Dißinblioncm ißbanc perfonarum (fmunerum faclamfutjfe tum iemporis}cum

nuka adhucfacla ejßt dßtnclio p-r*be»darum. eod.
£hj£fu:rit vitA clericorum & fußen tatio ante pr ebendarum dißinclionem?

eed.

' Cahoni*

CAPUT Vit /5

Qanbnißttt bodiernos mmenfum ttt rieoru>/i fuorumnumerum U»icl ad/atri-

futum MÜßtticumperjgertdum reqvirere. n.jo.
RcpetitJ lÜJtiojdmplüfimam in catbedralibui EulefiU exigi dotema eod.
£v*les ftntnoßratum E(cltßarum minißri,(f adqvid re/picUtur in numera

eorum conßttuendo ? (od.
Fictta de numero Sacerdotum relatio VelicU Malleoli ; Et qvii fuerk\ qfo'qvt

terr,prorevixerit Malieclcu ? n.jt.
De altmtntit minißrorum Ecclefia ; & qvalU ip/brum vita eße debeat. ».J2jjt
£hja dosfujßiiens putctur ab Autor e ? n.j2.

De frugalit at e& abßinentia a comesßttionibw&tbrietateEp'r/copu & c/ericis
injunßA>($ luxu eorumin sontrarium, in viftufti veßttu (f comitatu.

Tetri vAnbiepifcopi Narbonenßs coercitio comitatus clericalU intra certum
numerus eod,

Apud m<dii avi «£ riptores & in ejtu tempore* inßrumentit public U ßpisßmh
OCcurrere%Ecclefne tn dotem datum fuiße man/um unum^qvando^ etiant
alterum fr pluresdegeqspubiicdyttt id fierctyaliqvAndo saut um fuijje%n*

34 c*»f: »SP-
ManfiuiAcrajugerumjtem acratura qvidßnt ? n.jf.
See u/o KaroUno m-tnfum Ö" colonuam idem fere dtnotasfe & promifeuo in U*

fuißa vocabuU fuiße ; aliqvando tarnen colonicam fubmanfotompn-

herjfam eJfe-,obfervatur n j6.
Colonicam,n>ar)fum.viüam.l& in Germanicis feriptit diplomatibus & indrw

mentii Hobam & Hobunnam pro eodem aeeipt debere , neefemper cer*

tarn qvaniitatem,ftd modo majoremt*Kodo minorem agri modum com»

tinuiße,juxta obfervationem Hieronymi Bignonii , .eod*
Carrucata f. Hida qvantaßt terra p&rtiol eod.
De triginta pasfibus terra,qvos Honorim III. Pont if ex , ad Menn am Regem

feribens^cuilibet Eccleßa dari voluityn.2y.
hlanfum de terra arabili dari oportuißeyut ahmenta indc ,h*berent cleriei,

cod.
,Y.<w glosfu ad c.fecundum. 2\.q.8.& ade. i. X. de cenßb.manjum reftedicat

agrum^unde percipitur frumentum & vinum ad Eucbarifttam futien*

dam} n. 38.
Cnjaeiidefivitto man/i,& Antonii BengeiO" Franc: fei Pinsfonii fevtentia de

ßgnißcatu ejus vocabuti, item ejus dem (jgntßtationu de voiabulo Hida

aßertit Spelmanm\& Andrea Qvertetam de voce colomcateodt

K » 46

7S CAWT VIL

jib Voce Hidaprsbabiliter ejfe Germanicum Qüttt.eod.

De nwnero manforum majoribiu EccleßU tributorwn. n.jf-49.

Parotbialew Ecchßam,bonü auClam , inconvtntualem tut coßegUUmfre«'

qventer ejfe mittat am» n 40.
Etßde menfura & modo manforum mnfatU eonfletycertum tarnen eumfuü/et

pro varietate locorum nibi/omintu variantem, n.ai.
Bunnarium ,ßve bttunarium,aut bunuarimm qvidßt ,• 0* ex qvöi buunarik

conßiterit manfiu Eccleßay Capeüs & Oratoriorum ? eod.
Bcckßaßconßituendafuerit dosJoUcite in idfemper inqvifitum eße,ut man*

jui integer & jußa terrt portio asfignaretur, $$ ne deinceps de ineegrita»

te Mtqvid dtfiieret.n.42.

EGimus ha&enus de neccsGrate
dotisEcclefiafticae, de qviseam
exmente Canoniftarum conftitue-
re teneatur, Agendüm nunc eft
de qvantitate ejus, & intra qvos
terminos necesfitas ifta continea-
tur. Modicam enim dorem pro
dote nön haben", & nc qvidem cum
eonfenfu Epifcopi dotem infuffici«
entern conftitui pofle, neqve ex tali
dote jus patronatus acqviri , con-
ftans eft Canoniftarum fententia.
Vid.glosf. in cqvicun^ i6.q 7. Andr.
Gail. Ub.2.0bf8S* « /o.Thom.Trivi»
fan. Iib.2.decif5f.n,2jfeq. Atq; rdcir-
co,dotem debere efte congruam ,
fufficientem,& ex intentione dantis
j)crpetuam,nuilis.cjveconditiombus
circumfcriptami uno eonfenfu atq;
unä voce profitemur. Qvae autem
ex ipforum placitis haberi qveat pro
fufficiente,neceflc nunc eft>ut videa-
mus , & levi peniciJlö delinee-
snus.

II, Etgeneraüter (jvidemfufH-

eientiam exeo potisfi mö aeftiman-
dam eflfe yoiunt,G tantum fuppetat»
exqvo Cierici facro officio & cu-
ftodiaeipfiusEcclefiar deputati com-
modefuftentari,&luminaria eulrui
divino necefiaria comparari qveant.
c.nemo de canfecrat. dtß.i, Novell. 6y.
(.2. Alii reqviruntinfuper tantam
copiam, utonera Epifcopalia indc
perfolvi & hofpitalitas exerceri
qvQ&tiperc 12 X. de probend, c. 1. eod*
in 6. Clement. i, dejur.patron. Onera
autem Epifcopalia dicun,tur,qvas vel
in /ignurn fubjc&ionis Epifcopo ex
Ecclefiarum reditibus dantur, ut eft
cathedraticum, five fynodaticum»
qvod in Synodo fingulis annis cele-
brandä prarftari confvevit, vel pro-
prer vifitationem,ut eft procuratio*
vel proprer al.am aliqvam necesfi-
tatemfubito. oecurrenrem , qvaiis
praeftatiodici folet fubfidiumcha-
ritarivum, Alüadhucaddunf, de-
bere dotemet'amfu/Kcere ad farta
tscladve «dificia facta tuenda.

luqj

CAP
Idcjve reqvircre Ti'Jctur Juftinianus
dtfl. novell.6j.cM ubi abaedificatore
Ecclefiae conftirui fimuJ debercdicit,
qvae faciunt «gpc ilw d.7^g(P%^M
7^ oikü truviiigtimv , ad perpetuam
&dx c0nfirvationemfive>ut\ Haloan-
der vertit , ut ades [arm tecla ba-
keatur.

III. Et oneraqvidemEpifcopalia
denegari neqveunt, fi tantae fuerint
Ecclefiae facultates, ut ferre ea pos«
fit. Sed dehocqvaeritur, utrumab
initio, dum conftituenda eft dos,exi-
gi ca tantadcbeat, utfcrre indeEc-
clefia ejusmodioneraqvcat ? Etqvia
circa procurationem conftrutiones
# Pontirrciae rationem haberi voJunt-»
facultatum Ecclefiae c.id.X. de cenf.
c. 16. X. de offic. Ordin. inde conclu-
dunt AbbasPanormitanus, & Heii-
ficus CaTd.VLoiiienCis in c.f.X.de con*
fccrat. Seele f. non cfTc neceflarium,
ut ab initio taiis conftituatur dos,
qvae fufficere posfit ad jura Epifco-
palia perfolvenda. Qyac tsmen con-
cludendi forma non usqvcqvaqve
ftringit. Poteft enim adhiberi ratio
facultatum Ecclefia*, utmaxime ab
initio ctiam ad procurationem in_.
constitutione dotis habitus fuerit rc-
fpedus, nempe ne procuratio exiga-
turultraid, qvod ab initio eam in
rem constitutum fuit, nc excedat
qvantitarem pr mitüs deftinatom..*
Nee cnim aeq-alis & uniformis ab
omnibusEcclefiis debetur procura-
tio , fed ampJiorßiodd, modo tt*

urrrr. 77

nuior, pro rationc vel vifitatoris, vel
facultatum Ecclefia?. Atqve hinc'
poftqvamconftituilTetAlexandcrlll.
& praeferipfiflet numerum cqvorum,
qvos fecum ducere Jiceret praelatis
vifitantibus, e. 6. X. de cenfib. mox
addit: Sane qvoddepr&dittonumero
eveclionis feeundüm folerantiam di»
clum efij in Ulis locü poterit obfervari,
in qvibus ampliores funt reditus & ec-
cleßaßic£ facultates. Inpauperiori-
bus autem locü tnntnm volumut teneri
menfuram , ut ex accejfu majorum mi-
nores merito non doleant je gravari.
Nee fnb ta'i in diligentia iUi , qvi pau-
eioribm tqvü uti folebant , hdtlentu
plurium fibi credant poteßatem in-
dultam->.

IV. De hofpitalitate qvodaddunr,
etiam iJlam in constitutione dotis at-
tendi deberc, fatentur Hoftienfis &
Panormitanus d.i. oppidö paueos rc«
pertum iri, qvi Ecclefiam cpnftru-
fturi eflenr, C\ tanta deberet ab initio
asfignari dos) qva» hofpitalitati exer-
cendae furrkeret. Commendat in
Epifcopo ißam virtutem Paulus A-
poftöJus t. Tim. 111,2. multiscj;aliis
vererum gloflematjs atqvcexemplis
illufrrat Claudius Efpencaeus /. 2. di*
grefs.i. eandemq,- etiam ä presbyt^ris
fuis c'xerceri vuhHincmarus Archi-
EpifcopusRhemenfis in capitulü^qvi-
bus presbyterium inßruftum voluir,
ubi fub num.io. haneponit legem- :
Ut curam boßitum, maxime pauperum
4t ^ debilium , orjThanorum qvofa atfo
K j fen-

78 , CAP

peregrinörtm htbedt, hos% ad pmn-
d'umfuum tpotldii juxu posßbilim-
tem convocct,eistjj hofpkiumcompeten-
tcr trlbuat. Undc&Grcgorius Ma-
gnus animadyerti vuit inArchidia-
conumFlorentinum Ecclefiar Anco-
nitana; ex tenacirate tarn famofum,
qvddnunqvam.amicus domumejus
ad charitatemintroüfle diceretur_,,
apud Grauw.c.i.difi.gj. Sedenim-
vcro hofpitalitas »Hä nonaliterex-
crccnda eft, nifi juxta posfibiiitatem,
utiaitHincmarus^./. EtEpifcopus
ipfc in Concilio Carthaginienfi IV.
can.ij. jubetur vilem fupellectilem
Scmenfam ac victum pauperem ha-
bere , fcdignitatis fuae autoritärem
fide «Sc vitx mcritis qvaerere. Atqve
ex tali viclu etiam hofpitalitas exer-
cenda eft, & qvidem fine dele&u
perfonarum, uti id Chryfoftomi ver-
bis monet Gratianus- c. qviefeamus j.

diß. 4 z*

V. Concludunt'giturHoftienfis

cVPanormitanus, nondebere mul-
tumfevereagi contra aedificatorem,
nee opus effe , ut dos detur ab inifio
pro hofpitalitate exercendä , vel pro
juribus Epifcopalibus folvendis. Ego
hoc addo, majorem efTe necesfitatem
procurationis , qyae fit propter vifi-
tationem,qvämhofpitaiitatis,&pro-
indecogi pofTeparochianos ad pro-
curationem faciendam, nonita co-
gi poflfe adcollationem faciendam,
ut inde exerceatur hofpitalitas. Di-
fcipliaa Ecciefiaftica hoc exigit , ut

ur nt

obferventur in eä miniftranres , qva-
iiterfegerant, &divina officia per-
agant: Exigit Religio ätpietas, ut
farta te&a conferventur 32dificia cul«.
tui divinodeftinata. Et -hie fcU.prae-
ripuu« eft £n;s vifitationum , qvas
ubiqve locorum tarn nteeflarias eiTc
arbitrantur tumEcciefiae tum Reip.
praefe&i , ut (ine lllis neqve religio
falva» neqve fubditorum fidescon-
fervari poflecenfeatur. Qyae ratio
fack , ut qvemadmodum carerenon
poteft Ecclefia tali vifiratione , fic
ueqve carere posfit fumpiibus &ex*-
penfis in eam faciendi*. At hofpita-
litas fere ex liberaJitate provenit,cu>
jus acTus nonita funt neceflarii , ut e
fine Ulis Ecclefia confiftereneqvear.
Nee proinde cogi poterunt paro-
chiani ad conferendas fymbolas, ut
ex ilüs hofpitalitas exerceatur, nifi
qvatenus id exigat miferia humana,
qvocafu eleemofynas imperari pos«
fe,re<fti ftatuunt Doclores, notante
Franzkio 2,refoly.

■VI. Qvpd reparationem Eccle-
fiarum attinet, voluit qvidem JufK-
nianus d.nov .^.aedificarerem ab ini-
tio tantam conftituere debere do-
t«m , ut ex portione ejus farta reda
confervari aedificia q eanr.Sed enim
vixit Juftinianus eo tempore , qvo
praeter necesfitatem in immenfum_»
au&us fuerat Ecclefiarum numerust
uticap.j. ptolixius expofu: , qvarurri
plurimas ide6,qvöd confervari non
poftent, deftruerc oportebat. Qvo

rcram

CAV

rcrum ftaru, cum qvisqve fibi indc,
qvojEcclefiam aedificäflet , immor-
talem nominis fui memor'amfpera-
fet,atqvcexdevotioncaiü, aliiglo«
riae cupidirate extruere ficclefias &
praeter necesfitatem muiciplicare_>
pergcrcnt, durioribus conditionibus
aedificatores adftringi öportuir, ut
feil, ultra neceffariam dotem ftipert-
diis miniftrorum fufficientem > dare-
turetiamid, exqvoconfervari aedifi-
cia poflent , ne feil, ruina impende-
jet prius,qvam fama aedificatoris po-
fteritati cogriita fuiflet. Extra talem
cafum ineivile erit, aediflcatorem co-
gcre, ut dotem ideo aucliorcm fa-
ciat , q vo ihde farta teda fervari qve-
ant aedificia. ' Qvi vero confuii dc-
beat Ecclefiis coliapfuris aut ruinam
minantibus , & qvibusiropenfas in
«am rem facere deceat, prolixs trä-
dunt Dolores ad tit. de Ectlef tdif.
zidrepar, qvae nunc excutere omnia
r.ecefle nbn efh Jn eo tarnen fere
conyeniunt, adigi non debere eers,
evi dotem conflituunt, ut reparario-
ni aut reftaurationi eam fufficientem
faciant-,.

VII. Praecipua igitur ratio, ex qvä
qvamuatemdotisconftituendarcom-
menfnrari oportet, manet ifta , qvod
iijfficieris ea effedebeat, ur minidri
ifti Ecclefiae deftinaticommode ius-
tentari, äcluminaria indecompara*
ri qveanr. De luminaribus äut cereis
)amcaff.f. dixi, eorum tantam nori
ejrenecesfaatem, ut carcre ülisfic-

UT P77. jy

clefia neqvear. Ex qvo confeqvitur,
ncqvc in doteconftituenda necefTa-
rium haberi debere a.d iJIos refpe-
dum. Sedqviaadiaphora, qvae lon-
go ufu reeepta funt,difficulter & non
nifi gravibus ex caufis abrogari auj
mutari poflunt, fateor, idemetiam
de cereis ftatui debere. Sed manerc
tarnen illi nihilominüs debent, ut
funt,adiaphori, nefiant Jaqvei con-
feientiarum,' &fineopinioneneces-
fitatis , fine fuperftitione , fme abufu
Jibere ferventur, ita ut extra cafum
feandaliposfintomitti, velEeclefiae
ordinatione &*confenfu mütari vel
abrogari. Qyöd fi igitur in civitate
aliqvä, ubi cereireeepti funt, nova
aedificeturEcclefia , nolim ego , nul-
iamcorum in conßituendä dote ha-
beri rationem,qvandoqvidemfatius
tümfuerit, reliqvis, qvae in eädem.
civitatefunt,etiamhancconformem
reddi, qvam periculo fcandali eam
fubjicerc_>.

VIII. Magis terö folJicita debet
cfle cura aedificatoris, ut habeant mi-
niftri Eeclefia^unde vivant, &,qvi fi-
n!s uitimuseft, ut eukusdivinusne
aliqvandointercidat. Atqvc hoc to-
tum pendere volunt Canoniftae ex
numero eorum, qvos fundator vo-
JueritEccJcfiaeinfervire. Qys tarnen
fententia monflri qvid alefevidetur
ex eo » qvod feqvioribus temporibus
Ecclefiae non tarn propter plebcm,
qväm propter Ciericos ardificarae cre-
derentur, necjveClerki propter po*

pulum^

So CAPUT

pulum , fed propter feipfos a!i debe«
re putarentur. Hornines enim inces-
feratopinio merki,falutem acter,nam
fe confecuturos, Ci facerent, ut in fui
nominis memoriam vel unica fal-
bem qvotannis mi (Ta celebraretur,il-
lamcj; velcertiorem fore, vel faci-
liüs obtineri poflfe, fi miflae tales nu«
mero plurescantarentur, ßcprofu-
fius Uli bona fua in hanc rem impen*
derent. Miflaeautem illae freqventer
admodüm pro vivis &pro defun&is
celebrabantur, nee populus^uc inter-
eflet, nedum ut communicaret, invi-
tabaturautpraeparabatur, öefaepisfi-
me presby ter folus fine coetu &com-
rnunicamibus totura peragebat offi-
cium. Invalefcente enim fuperflitio-
neatqvcerroredepurgatorio, &ü~
berandis ex eo per fuffragia & ite*
rata mifTarum folennia animabus,
miflarum folitariarum tum numerus
tum autoritas plurimüm creverat-,.
Häc ratione non is primaria finis in- .
tendebatur , ut in devotionem popu-
lus effervefeeret, aut excitaretur, Ted
ut bene eflTet illis , qvorum memoria
recolebatur , qviq; falutem fibi ex
iftiusmodi misfis aeternam qvaefive«
rant. Necproinde adpopulumre-
fpiciebatampliüs, qvi Ecclefiam ac-
dificabat , ut illius devotioni infer-
virst, fed ut fuam propriam procura-
ret falutem , qvam cö certiorem fibi
perfvadebat, qvd plures Ecclefiae illi
deftinaret misfificos. Atqve fic in
arbitrio aedifieantis aut dotem con-

vn.

fticuentis poni coeptt, qvot adhiberi
Scdeftinari vellet facrificos, qvotq;
miniftros alios.

IX. HacopinioneimbutusHugo
III.DuxBargundiae damnatus voti,
qvod in itinere Hierofolymitano
nuneupaverat, Ecclefiam aedifieavit,
iliiusq; minifterio decem Clericos
deftinavit, non in commödum &
utilitatem populi, fed, ut ipfe Ioqvi-
tur, pro remedio animaefuae, iuo-
rumq,- falute_j. Diploma recenfet
AubertusMiraeus inDonat.BelgA.y
<cap. 70. ex qvo feqventia-, , qvae
huc faciunt , adferibam verba_> :
Cum autem ndiiffcm, gratiaDEI, }1
convocatis amicis weis , O* multis „
honejiU Virus decem Clericos pro „
remedio amm£ mex & prtdeccjjb- ,»
rum , fucceJforumcj3 meorum' falute „
DEO in perpetuumfervituros apud „
Divionem inflitui , qvibus laudantc „
AALIDE llxoremea, & OD ONE „
primogenito meo in eadem'viüa in „
Jfroprios usus , reditus asßgnavi. }>
&c.

X. Ad errorem iftum retunden-
dum&folitarias miffas refutandas,
fufficit unicum Ludovici Imperato-
ris capitulum , qvod habetur in ad'
dit.z.fubnum.j, adducere his verbis :
Vifum etiam nobis fuit iüudinhiben-
dum-3 , ut nnüus presbyterorum folus
mijfam celebrare prxfumat ; qvia im
nee verba Domini SalvatorU , qvibus
myßer'iA corporis & fangvinis [hü di-
/cipulis felebntnda contradidit , nee

Pauli

CAPU
Pauli documenta ieiUrant.nec etiam
in ipßt attit Apoßolorum ,fi enuclea-
tim legantnr, itafieri debere ullo mo»
do tnvenitur. linde conveniendtct ,
imöinterrogandus nobit videtur hu-
jusmodi corporis & fan^vinU Domini
folit ariia con/ecrator , qvibus dtcit ,
DOMINUS TOBISCUM , CT J ovo
iUtreJptndetnr , ET CUM SP1R1TU
TüO ? velpro qvibiufupplitando Do-
mino inter catera , MßMENTO DO-
MIN E ET OMNIUM CIRCUU-
STANTIHM, tum null tu circumßet ,
ditit ? Qx>£ con/vetudo , qvia Apoßo-
licdt (S Eccleßjßic£ autoritari rcfra-
gatur,(f tanto myßerio qvtndam de-
bonorationem irrogare videtur , o-
mmbtu nobu in commune vifum eß >
ut deinceps bujiucemodi ufm inbi-
beatur,

XI. Verbahaec, ut jacent , ipfo
hoc regnante Ludovico , anno
DCCCXXIX in concilio Parifiis
congregato concepta fuerunt , &
habcnrurfitf».^/. lib.j. Simile qvid
in concilio Nannetenfi conftitutum
refert Ivo Carnutenfis in Decreto
his verbis : Dßnivit Santtum Con-
Ciltum, ut nuüus presbyter pr£ßimat
folut müfam cantare. Cut enim di'
fit-, Dominus vobücum , aut , Surfunt
corax , 4ut grat'uu agamut Domin»
DEO noßro,cüm nullu* /rr,qvi refpov-
deat ? aut in canone , £f omntwn cir-
tumadßantittm &t: (U-w nemo adßt ,
aut qvem invitat ad orä'onem , tum
dicttyortmuiicitm nullm Jit,qvt feium

T W7. *(

oret r Aut igitur ifla penitwreticends
funtytf non fotkm nonerit perfeüum
Jacrificium » verum etiam incurret ,
qvUqvii il/e eß, terribilem i/lam fen-*
tentiam : Si qvis tuli rit de bot , tollet
Dominus partem ejus delibro vif j», aut
fibac muris aut partttibus infufurra-
verit, ridiculofum eß. ^yapropter
lila ridiculofa fuperßitio maxto-il ä,
monaßeriis rxonatborum extermi-
nandaeß. Nannetenfe hoc Con-
cilium qvo tempore habitum fuc-
rit.non fatis conftat. Etajqveigno-
tum eft,ä qvo,qvomodo , & qvä oc-
cafioneid convocatum fuerit. Fran-
cifcus Longus ä CorioJano/»/«ww.
Conci/id refert ad annum Chrifti
DCCCXCVI, Jacobus Sirmondus
Jeiuita illud inferuit tom.j. concil.
Gall.Cub annum Domini DCCCC.
Qvidqvidhujus fit , excollationc
conftat, nihil omninodifFerre fen-
tentiam hujus concilii,ab illa, qvam
ex Parifienfi adduximus, & utrobiq;
folirarias mifTas ut ridiculas & fu-
pcrftitiofas rejeclas fuiffe. Sed de
his plura dicere nunc nihil attinet.
XII. Videtur autem circa tem-
pora Juitiniani> feculo ineunte fex-
to,&qvantum conj'cere licet, aevo
adhucanteriorearbitrium hoc , de
qvo diximus, definiendi nu nerum
Clericorum patronis reliclum fuif-
fe. Sic enim ait Juftmianusipfe
novtll.j. Inveßigantes igitur tllud
un iitfo invenimturfvoniam ßngutt bo ~
rum} qvifanftitßmas Eccleßas jidfi.
L caterunt

8i ;CA^

caverunt in hac fel'tcitfima chitAte ,
non pro adificiofolum cogitdverunt ,
/£ </ f tiarn at expenfas fi/ßcienres dA-
rent afefattU venerabilibits domtbtct,
& determinarent , qvantos qvidcm
tompctens ejfet presbyttros per u-
7JAmqVAmgs EcdefiaMiCjVAntoscfc dia-
conos Koafculos atg3fan,inAs,(5 qvan~
tos fubdiaconos , & rurfiu Cantores
ätfeLetlores & Oßiarios conßituiy
& Juper h<st etiam Oratorti expenfas
definier unt : & redtttuproprtos de-
derunt fufficientes iis, qv*A fe conßi-
tutafunf.ßqvis autem adjecerit mul-
tudinetnsnecjvdcjvam ampliutpenitus
extendivalentes. üve, utiHaloander
ultima haec verba exponit : necfotnul-
titudinem Altqvam adjetlAto , cuiex.
in de competens folutio fieri non pos-
fet. Arbitrium tarnen iftud non
fuittüm temporis prorfus abfolu-
tum,uti hodierni id faciunt Cano-
niftae,fed maximam partem ex Epi-
fcopi judicio pendebat , qvi arbitra-
batur,qvousq', numerus Clericorum
inqvävis Ecclefiä exrendi deberet.
Qvdpertinere videntur verba ejus-
demnovellae feqventia : Cum bero
DEO amabiles Epifcopiad altqvorum
preces femper re/picitntes protrAcli
funt ado*d'nationum multitu.iinent ,
Aufta qviden; eß expenfarum cjVAnti-
tAs Ad immer. fit atem muh Am &c: Et
tjp.i. ejusd. nov. colüg't Imperator,
propter au&amplebem clericorum
numerum in majore Ecclefia Con-
ftaminopolitaniUdanüqvam figu-

ur pn.

ram redigi non pofle , q?efn tarnen
conftringi debere,& judieavit ipfcv
& lege lata ordinavit.

XIII. Totumigiturhoc , qvod
denumero Clericorum uni Ecclefiae
adfcribenclorum ßatuendum eft,
non fimpliciter arbitrio ardificantis
aut dotantis relinqvi debe$,fed con-
fiderari oportet circumflantias fin-
gulatim omnes,atqveinprimispo-
puli, cujus gratiä Ecclefia conftru*
e*ta efr, amplitudinem. Ncc enim
aliumin finem erecta& extrudta o-
lim fueruntejusmodi aedificia , nifi
ut populo in iliis conventüs facros
habere,& eultui divino unitä qvafi ,
& in eommt ne collatä pietate ope-
ram dareliceret. Eec/efid , inqvit
Cyprianus I.4 ep y.eß piebs fiicerdoti
Adunata , & paßori fiwgrex Adba*
rens. Parochiales feil, tum erant
Ecclefiae omnes. Qvi hodie ali-
qvando,& tantüm non plerumqve,
intenduntur fines , qviq; interCa-
noniftas celebres funt, ut, qvod in
paftoralis dignitatis privilegium, &
propter fepulturam aut etiam in
monachorum grariam & propter
Canonicosaliqvos,faepeextruantur>
priftinae Ecclefiae plane 'gnotifue-
runt. Atq; hinc factum , ut paro»
chiales Ecclefiae parum deimepsae*
ftimarentur, & parochiae jpfae pene
intereiderent, Qyam in rem ad-
feribere I bet qverelarn ab Nicoiao
leMaiftre Üb. 2 de bon Ecthf, cAp. p,
congeftam,dum fic aic : Nonfimt tn$

ßltMtd

CAPUT

ßttuta de parocbiU difputAtio a qve-
relis abfiiitre. Nam tum omnia
ttmporu progreffu in Ecileßä adoleve*
rint,EpifipooYum fplendor , dignitas ,
tnonaßertorum a*r,plitudo , numeru4y
pmrogativa-.fola parocbiarum difci-
pltn.i ira exolevi: , ut »iß mediocres
v'tV* (f pagi earrtm vrßrgia ejvsdam
retinuiflent , vix fciremm parocbiat
extitiße. Nam qvotiuefVuqs eß ho-
dierni die, qvi in parocbid müfarum
frlemnibtu facri» interßt ? Ghotta*
qvtiqj ob/ationibru DEL? Ad placatl
Qvotnsqvisfe monentipaßori aurem
patientem (f docilem probet ? Ifiao-
mnta vetuftatit actufantur , ingenii
famam novit atum ßudio omnes am-
biunt t ($ nißc&lum meliorem nobis
mentem immirtätipericulum eß , ne
ftcrum Zvangdti fvtdus in Anticjvita-
tu infantum incurrat,& lex [brtßij0
TJj,eJ qva maxiwe eß tommendabilis
longevttate rideatur. &c:

XIV. Qjandoqvidem autem
Canoniftarum placita nuric nobis
invefriganJa funt , eo qvodpleraq;
ifta originem rebus Ecclefiafticis ,
prout nofrra eosacceperunt tem-
pora, dederint , difpiciamus nunc
porro.qvid vel de numero Clerico-
rum Ecdefiis praefkiendo , vel de
dote illisconftituenda publicis do-
clrinisftatuatur. Ec qvidem fuifle
Ecclefiasqvasdam , qvas non pre-
ibyteriautDiaconi , Ted inferioris
nominis acgradüs Clerici regerent,
putat Nicolaus le Maiftre d, l, caj>.f.

rn. gy

idq;abunde liqvere dic'itexEpißcU
if>. Gregorii Magni Hb. 2. ubi Eccle-
fiam S. Agnetis } qvae via Suburranä
conftrudaerat,commendat curxac
minifterio Leonis cujusdamAco-
Jythi,cui propterea asfignat penfio-
nesdomorum. Mihi vero id non
viderur;neq; qvisqvam exfculpere
id poterit ex di<ftä Gregorii Epifto-
la, qvae non Üb ro 2. fed Jibro j. /'«-
ditt.i2tn.ig. habetur , qvasqve non
deEcdefiä Agnetis, Ted Ecclefia S.
Agathae verba facit. Iofa tora Epi-
ftola hunc in modum concepta efi :
GrREGORIUS LEONl ACOLY-
THO : Locorum Venerabiliurn cur*
vtos admonet de eorum uttlitate per
omnia cogitare. J^ia ergo EccLfiax
S. Agatbsßta in Suburra,qv* fpelun-
ca futt aliqvando pravitatii b*re-
ttc£,ad catholtcotfidei culturam , Det
propittante,redu£ia eß ; ideo hu jus
aucloruatis tenore commonitus, pen*
fiones omnium donorum in bac Vrbt
conßitutarum^qvas pradtttam Eccle*
ßam temporibw habutjfe Gothorttm
conßiterit>& annis ßngulis congregA-
re non definas , & cjvantum in fartis
teclts vel luminaribtu aiiacjs repara-
tione ejus dem £aleß<t neces/arium
fuerit, erogare modis omnibus finde»
bis, glyiiqvid vero exuberare po»
tuerit,fideliter rationibtu te Eccle ßd-
ßicis inferre prjecipimus. Unde

vero ex häc Epifrola colligi pote-
rit , Ecclefiam ifram Suburranam
nonaliumiiabuiffeRe&oreni,qväm
L 1 Acoly-

$4 CA TU

Acolythum Lconcm ? an, qviaai
eum exaratafuit Epiftola ? at vero
etiara ad Diaconos & Subdiaconos
faepenumero fcripfitGregorius,ncc
tarnen propterea Diaconos & Sub-
dkconos Reclores Ecclcfiarum fa-
cies. Ut taceamjam, nihil omni-
nö prseceptumautmandatum fuiffe
Leoni,qvod innuere poffet regimcn
aliqvod,fed folam & nudam aerarii
Ecclefuftici curam commifTarn
fuisfe, qvae alias Oeconomorum
propriaeft. Et potuit fane tum
EcclefiaS. Agathas Reclore fuo ad-
huc fuiflfe dcftituta. qvippeqvarnex
haercticä pravitate & harreticorum
manibusin integrum qvafi reftitu-
tam refert Pontifex , folo forte i fto
acolytho expriftinis illius miniftris
fuperftite.

XV. Utfuae aflertionis fTdem
faceretN:coIaus le Maiftre ? aliam
praemifitprobarionem , capitulum
feil 2 Concilii Toletani (üb Reca-
redoRege xra Hifpamca DCXXXV.
anno Chrifti DXCVII habiti, illud-
qve proponit his verbis : 'PUtuit
Dei ficerdotibus yne ejVMCfvtm tnfra
fuam paroeetam De'nuUm inqpiraty
& mnntficuiillccjvifdnftamfrei adi-
fitdwerit Etcleßam , qvod ibidem pio
fuo berede largitvt eß , eodem loco
presbyrer fetundttm priorum Cano-
n-tm tnßituttt defervient babeat* Et
finreshyterum ea facultas habere non
p r-iftit , vel dueonut inßttuatur.
Csrte fi minor eß tenfus , oßuriits d

T VIU

S-icerdoteßt eU3us<,tjvi nitirem in fr a
fintu Sinti* Eiclefu faciat , qvi &
fmEiarifn reltqviarum luminaria o.
mnijubfeqventt nefle aicendat* Fa-
teor , verba haec non exiguam pro-
bandi vim habere; Sed animadver-
tendura I. concilium iftud e(Te pro-
vinciale,ab fedeeim Epifcopis celc-
brarum , tredeeim aurem tantüm
fubfcripfiflejiiti videre eft apudSe-
verin. ßinium tom.2. Conctl p.prp.
Deinde , coaclum id fuifleeo tem-
pore.qvo in immenfum jam exere-
verat Ecclefiarum numerus, utim-
posfibilecflet decenti & fufficienti
minifterio eas inftruere. Atqve
hinefatius vifumfuit,ex infimis or-
dinibusaliqvem ilüspraeficere, fal-
tem,ur eilet, qvi attenderet , neda-
mnum illas fentirent, & ut eultus a-
Jiqvisutcunq, fieret, qvam permit-
tere, ut , qvod Karoli Magnt a-tate
ftatutum dixi , illas produs interci-
derent &deftruerentur. Illum ta-
rnen prjefedtum ä Sacerdore eligi
debaifle , dicitur in canone , qvi Sa-
cerdos (ine dubio ex alienä Ecclelia
impJorandus erat, ut hinc inrelliga-
tur,priorem ilJampresbytero defti-
tutam Ecclefiam,alteri ifti qvodam-
modo lubje&am fieri.

XVI. Sed qvajfoego , qvis ifte
cenfebitur efle eultus divinustnito-
rem tan tum facerefive purgare pa-
vimentum& luminaria accendere?
Si nihil aliud accesferit , nego ego ,

hisee

CAPU

hisce talibus cultum alfqvem divi-
num terminariaut abfolvi. D'cis,
propter rcliqviasianctorum in iftis
templis asfervatas Juminaria accen-
di, atqificpietatrm & cultum decla«
rari. Refpondco ego , tacerc mc
nunc vellc ea, qvae luperftitioni ifti
confutandaefaciunt, qvae certe per-
multafunt ; &in praefenti negocio
unicum id urgendumeflc , neqva«
qvam vifumfuifle vetcribus fuffice-
re iitum talem reliqviarum cultum ,
fed reqvifi am infuper fuifle pfal-
modiamfaltem , fi misfacelebrari
non pofTet. Sic enim Jegitur in
Concilio Epaunenfi anno Chrifli
DlXilatutumr anon «?/. Sandorum
reltqvia in Orat$riu piüaribuj non
ponantur , nififorftn Cler'uos cujtu-
{UKfopArothitvicinos ejfe conting4ty
qvijacrü cnertbutp falle ndt freqven-
tu famulentur. Si pfallendi fre-
qventia honorandarfunt fanclorum
reliqvia; , nonfufficiet inftitutio O-
fliarii, ncqve accenfio luminarium ,
& finc dubio plus infumendum tunc
erifiqvamftipendium aut falarium
Oftiarii exegerit, Simile eft,qvod
Gregorius Magnus , Hb. 3. irtdicl. iz.
tpißjS, cum Mauro Abbati Ecde-
(i.mS. Pancratii tradidiflet, veiuti
commonitoriumaliqvod addsr, ut
ante Pancratii reliqvias qvotidiana
celebretur Jiturgia. Pr* ornntbiu ,
inqvit , tibi cur* ßt , ut ibidem ante
facratüßrr.uw cerpus ßeatt Pancratii
qvotidieopus Deiproml dubio pera-

r vn. g5

gatur. Ha»c non alia adduenntur
fini,qväm ut fuperiritio fuperftitio-
neconfutetur , & qväm partim fibi
exfeqvioris Ecclefiae inftituto co-
haercat, manifeftum fiat.

XVII. Caeterum cum in fimpii-
citatc fuä fibi adhuc placerct Ecde-
fiaChriftiana, nonplures fibi , ubi-
cunqve terrarum congregaretur , c-
ligebat miniftros , qvam qvot fibi
neceflarios propter populum , cui
infervirent, arbitraretur. Omnes
tum Ecclefiae erant parochiales,Cle-
rici omnes curae animarum inten-
debant, bcneficia , deqvibus hodie
tot immenfa volumina proftant,
plane ignota erant , & qvae de com-
pati biJi täte &incompatibili täte, de
refidentia & juftis non refidendi
caufis.de benefieiis non curatis , de
Clericis regularibus & fecularibus
multo cumfaftidio nunc difputan-
tur, intcr corruptae Ecclefiae notas
meritöreferuntur. GradüsEccIe-
fiaftici prima inftitutione dignitates
non erant, & praeeminentiaeaut prae*
mia aut honores, ficut ä multisjam
fcculis,hodicqve confpiciuntur, fed
minifteria.onera,ä D.Paulo alio no-
mine nuneupata opera;&qvi ea ob-
ibant, ä Chrifto Domino in Evan-
gelio dicti operarii. Hodie vero
Jongc alia facla & prorfus immuta-
ta eft Ecclefiae racics, poßqvam (eil.
ex reditibus aeftimari eeepit officium
Ecclefiafricum. Atqjtum di/lingvi
eeeperunt Ecclefiae in Cathedrates,
L j ' col/e

%6 CAVU

coliegiatas, conventuales & paro»
chiales>qvibus omnibus & fingulis
qvanta dos conftitui debeat, curio-
sedeinceps apud plerosqi Canoni-
ftasannotatum legitur. Vid.Rochjs
de Curte dejur.pitron,verb, 0* dot* .
Vit n.14. Paulus de Citadinis part. ;,
cauf.2.n>u.fe<j. Julian. Vivian. dejur.
pa.tr »n part.i.Ub. 2. cap.4.

XVIII. Summa haec cft, Eccle-
fiam Cathedralem habere debere
bona qvadripartita, uc feil, una pars
fepareturpro alimenris Canonico-
rum & reliqvorum Clericorum > al-
tera pro alimentis Epifcopi & ejus
famüiae, tertia pro pauperibus , &
qvarta pro fabricä Ecclefiae : Mona-
fterio vel Ecclefiae Collegiatae tot
debere asfignari reditüs, qvot fuffi-
ciant pro monachis vel Canonicis
acaliisminiftrisnecefiariis : Eccle-
fiae parochiali tantam conftitui de.
bere dotem,qvanra fuffieiat Re&ori
&uno miniftro : tantam etiam de-
beri Ecclefiae fimplici» qvae curam
animarum annexam non habet :&
tantam etiam capellis atqve altari-
bus proprium Redorem habentibp.
Caeterüm Cathedrali Ecclefiae dos
ideoopimior&haud pauldlargior
conftitui debet , qvia illa opus ha-
bet non vicariis tantüm, fed & aliis
ad praedica'ionis officium , audien-
das confesfiones , & injungendas
poenitentias idoneis , deniqve & i-1-
lis, qvi veluti affesfores & Confilia-
rii fint,qviq,- Canonici vulgo dicun-

T Vit.

tur. In conventuallaurem 6t col-
legiatä Ecclefiä non pauciores tri-
businftitui debere contendunt: &
in parochiali den;qve admittunti ut
in dotem computentur deeimae, ob-
lationes& aliae cafuales obventio-
nes , ut adeo durior mihi vidfatur
ftatui conditio Hcdefiae parochialis*
qvam reüqvarum omnium , qvod
cafuales illae obventiones plane in-
certae fint , neq; firma aliqva in illis
fpes figi aut confervari qveat. Et
in parochiahbus tarnen Ecclefiis
cura animarum maxima habetur,
certae haberi cebet , qvi principalis
eft finis miniftrorum Eccitfiae, ab ir
pfo aurore Chrifto , ScejusApofto-
Iis,atq; hnrum fuccefTjnbus per ite-
raras gentilium perfecutiones in-
tenrus.

XIX. In reliqvis Ecclefiis, qvac
parochiales non funt , beneficii no-
men maxime vulgare eft. & non tära
minifterium in illis, qvam qvod pro
minifterio debetur , ifto nomine in-
fignirifolet. Unde in axioma hoc
generale abiit , qvicqvida Canoni-
ft's ea de re ftatuitur, debere benefi-
ciumfufficiens eile Clerico , cui id
asfignarur. Quantum autem fatis
fit cuiq;, largo pede metiuntur, non
perfonam, fedqvalicatem perfonae
refpicientes, neq; id reputantesfatis
efle Saccrdori gregario , qvod non
ipfi,familiaeq,- e confangvineis,tribo
f.Hinulis &eqvoalendo fufficit.qvoci
finobilis fuerit , aut benedoclus,

CO

CAPU
eo plus illi hirgiendum contendunt.
Neqve c[} credibile, qväm largä ma-
nu Epitcopo portionem fuam asfi-
gnarinr, dignitatem äedecorum lo-
ci ejuscontemplati. Nam adCar-
diiuks qvod attinet, Curia; Roma-
na; lermo qvotidianus Regibus eos
«qviparat, ynde nullus apparatus
aut rcditus üs nfmius videtur , nrfi
qvi Regium exfuperat. Qvis vero
cxfuperaredicetur? cum Reges fibi
omneid, qvod übet, licere putenr.
Et ut conftet.qvousqve fufficientiam
beneficii extendant , & intraqvos
terminos concludant Canoniftae, o-
peracpretium eritadfcribere, qvali-
ter illos determinaverit Martinus ab
Azpil'-Uffa Navarrus tom%\. mifeell,
61. n.7. hisverbis: Ut beneficium dt-
tattir fuffic'ieni alicui Clerico , qvamli-
bet ßmplici tffano , rcqviritur ut va~
hat ad minut tantum , qvantum efl
nccefjarium *d alendum n ediocritert
five nsodeße fe & unum minißrum &
unum coqvum foearium, fiT adtondu-
cendam babitationem ßbi neceffariam.
11 1 autem dicatur fufßcitns nobili eti-
am inferiorü gradus & Msg'ßreTbco-
lopia & Doiiori jurium mtdioitis li-
htaturä\ oportet) ut tantum valear,
qvantum rcqviritur ad alendum fe &"
duos mwißros & unam eqvitaturam,
& unum coqvum foearium , 6T adeon-
d.<((ndum babitationem digniorem ea,
djva eget Clericm finplex, t^4d hoc
autem , utßt [uffiricm nobili medioerü
•rdinn , (um ßit9 velfratrt Bar «mm

T, Vth $7

& Vicecomitum vel Magißro 1$ Po-
ftori prtcellenti , dcbet ejfe tantt valo-
rü, utposßt alere fe & unum coqvum
& unam eqvitaturam, & qvamor mir
nißros , CT c§nducere habitationem
digniorem es , qva eget Clericus nobi-
lis Gf Ute rat U4 ordinit infertorü , &c .
Et (ic progreditur ad gradus altioret
in proportioneduplä.

XX. Cogitet jam , qvisqvis im-
menfum Clericorum in Eccledis Ca-
thedralibus numerum perpenderif,
qvanti iltts fumptus faciendi fuerint,
& qvantam proinde dotem tali Ec-
clefia» conftituere oporteat. Praeter
Epifcopumj& Archidiaconum & ar-
chipresbyterum plurimi conftituun-
tur ahi presbyteri , diaconi , fubdia-
coni »acolythi, Exorciftae, iedores,
Oftiarii , pfalmiftse , & plurimi infu-
per Canonici, qvorum unusqvisqve
fuam familiam habet & fuum comi.
ratum , eumq; aliqvando fatisam*
plum. Atqve iftiomnes ex bonis
Ecclefiac nutriri volunr, neqveparce
& tenuiter , ft6 laute atqve opipare«
Qvin imd vitio datum aliqvando
fuit Epifcopis, ficubi abuti reditibus
Eccle(iae noluiflent. Exprobratum
fibi conqveritur GregoriusNazian-
zenus in omtione, qvä dimisflonem
petit, qvdd nee mensä buta & opt-
parä,nec vefte magnirica fit ufus,ncc
fpleodide in publicum prodierit_>»
necadeos,a qvibusconveniebatur,
gravitatem & faftum ad hibueric. Ec
nownsur hiue Ammiano Marcelli*

n»

SS CAPU

no EpifcopiUrbis Rom*, qvdd di.
tentur oblationibus matronarurru,
procedanrq; vehicul'S confidentes,
-jircumfpe&e veftui,epulas curant<*s
profufas , adeo ut eorum convivia
rogjles (uperent menfas. Et exhäc
ratione fatis excufatos purat, fi qvi
hujus rei cupidi ob imperrand jm_>
qvod appctunt, Damafi & Urficini
exemplo > omni contentione latc-
rum jurgari incipiant.

XXI. Contigit vero aliqvando,
ut , fi copiofior arqve liberaliorcon-
ftituta dosfuiflet , pluresdeinde ex
conniventiä Epifcoporum, qvi redi-
tüs confumerent , cooptarentur cle-
rici , qvamdeftinati ab initioexin-
tentioneconftituentis fuiflent. Ex
qvo faclum, ut numero Clericorum
crefcente dos conftituta ampliüs
non fufficeret, atqve hinc non mu-
tuum taatüm contraheretur perfjp-
pe,fed ipfa etiam bona, qv*in do-
tem data erant, alienaren cur, nemi-
niftri , qvi conftituti jam efl'ent, qvo-
rumq,- adeo numerus contrahi vix
poteratfine fcandalo , alimentis de-
ftituercntur. Fecit ea res negocium
Juftiniano Imperatori , ut qvod ita
receptum fuerat per abufurn, ad pri-
ftinam formam & Iratumredigeret,
Cumq; difficile eflet removere eos,
qvi numerum ordinarium excede-
rent,neqve sd (ine fcandalo fieri pos-
fet , viventium qvidern , qvi tum e-
rant , neminem fubmoveri voluit ,
fed li qyis corum defun&us fuiflet,

t vn.

noluit qvenqvam in locum illiusfub.
rogari , qvoad isordo priftinofuo
numero reiriturus fuiflTet. Et fic qvi-
dern in Conftantinopolitanä pri»
mum Ecdffiä obfervari yoluir, cu-
jus ex hoc capite illara damna pro-
lixe refert Novell. 3. & haec deinceps
fubjungit verba_. : Sancimus igitur,
eos qvidern, qvi baclcntitßtnt in e ädern.
Janclisßmä majore EccUßä (f re/iqvas
emnes venerabiles domos £5* reveren*
disßmos Clericos,(f mulier es diaconis-
fas & oßiarios manere , in qvo funt
fc bemate ( »0» enim qvod eil , minui-
mus>feddefuturo providentes boc fan-
cimut J reliqvo vero tempore nullaßat
ordtnatio , donec ad antiqvum nume-
rum infiitutum ab iis , qvifanclisßmaf
Eccleßas adtßcaverunt , reverendisfi-
worum Clericorum qvantit.is rediga»
tur, — — ££vapropter fancimut
non ultrafexaginta qvidern presbyteros
infinclisßmä majore Eccteßa eß?,dia»
conos .intern mafculos centum , Ö" qva-
dmginm fceminas , fubdtaconos vero
nonaginta , leclores autem centum (f
decem , cantores viginti qviny. , ita ut
ßt omnis numerus reverendtsßmorum
Clericorum /anftisfim* major ü Eccle-
fia in qvadringentU viginti qvtnfo : &
tnjupsr centum exifientibus iis yqvi vo-
cantur Oßjarii. In fantlisßmä fiqvi-
dem majori Eccleßi hujus feltcisfim*
noßr£ civitatis , & per tresvenerabi-
U s domas umtos et , tanta Clericorum
ßt multttudo : nullo qvidern borumy
qvi nunc funt, excludendo : licet multo

pluri-

CAPUT VIT. 89

plurium fit numerus ab iti , qvianobis XXIII. Port Juftiniani aeratemHe-

Kunc determtnati fttnt : nullo autem
de cjetero adjiciendo in unoqvofo ordi-
»t in itirfvi nunefunt : donec ad bunc
numerum menfum redigatur.

XXII. Vidctur tarnen adhuc ni-
mius fuifTe, qvem ita contraxit Jufti-
nianus , plerorumqve Clericorum
numerus. Adqvidenim centum o-
ftiariis c. gr. opusfuit? etfi vel de-
cem ftatuas Ecclellas alias Ecclefiae
Conftantinopolitanae unitas. Oftia-
rii officium efTe dieune Canoniftae,
xdesfacras cueri, aperire Screclude-
re, &omnia, qvatfunt intus & extra,
cuftodire, fidelesrecipere &infide-
les atqve exeommunicatos expelle-
re, librum item ei > qvi praedicaturus
cft,apcrire, & facras veftes, atqve to-
tarn Ecclcfiafticam fupelleclilem cu-
ftodire, can.perleßis i.diß.2j. Vid.
Auguftinus BarbofayÄr. Scclef. lib.i.
c.j$. n.zö.feq. & qvi ejus colleftanea
feliciter exfcripfit Nicolaus Rodri-
guezFermofinus de oßic.&facr.Scclef.
Ad c.z.de offic. Artbidiac.qvsfi.2. n.ai.
S> nihil aliud Jufriniani feculo expe-
diredebuitoftiarius, praeterqvamea,
qvae haclenus recenfui, dixerim ego,
oneri magis fuifle tantum eorum_>
numerum, qvam emolumento,qvod
vel impedimemo fit alter alten, qvö
minus digne cVexdebito peragatur
minifterium , vel discordia? & rixae
in ranrä eorum copiä facüiüs excita-
ri iolcanc-,.

raclius Imperator in Diplonnate de
numero definito Clerirorum Ma-
gnx Ecclefiae tom.i.Jur.Grtco-Rom.
numerum iftum ex parte auxit, ex
parte minuit. Religio forum ,inqvit,
presbyierorum catalogus ad oflogintu,
diaconorum verb marium ad centum
qvinqvjginm , foeminarum diaconijfa-
rum ad qvadragintz, fub diaconorunt
ad feptuaginta , teil or um ad centum
fexaginta, cantorum ad viginti qving;y
Ofliariorum adfeptuagintn qvincfc qva-
cuna3tnndem causa redigatur, Con-
numerando fingulos, iummaomni«
um, qvxindeprovenit, haud paulo
major eft , qvam conftituta oJim fuit
abjuftiniano. Hicenimqvingentos
tantum & viginti qvinqve,Heraclius
autem fexcentos rotundo numero
effevoluit. Obiter noto,non videri
Oftiarios ab Juftiniano in Clerico-
rum numero habitos. In di<5tä enim
novella 2. cum recenfui (Tet numerum
presbyterorum, diaconorum,& d<a-
coniflTarum, fubdiaconorum, JLecto«
rum& Canrorum , eosuniverfos in
unam compurat fummam.h's verbis :

6)? CiVCLi TDV 7TU¥tß <*{>ßv.O* W* SV^Cl"

ßssaw yJXn^iKuy TNC (j.iyi'Kric 6k-

K"\noict4 C# TtTppyt' O101S tiKQrnTTitTI

Xfffß<m>nvn,itz utfit omnis numerus re-
verendisfimorum Clericorum fanclis»
ßm<e majori* Ecclefta inqvadringcntit
viginti qvirfy perfonis. Deinde fub-
jungit : ^gti tnwnv ©gjc tj/tojc nJ»
h&KxIÄHcd» TwKu>%m , cT infuper cen-
M tum

9o CAPUT vir.

tum exißentibm iU , qvi vocantur 0- XXV. Qvod ita inEccIefiä Cori-

ßiarii. Ac fiOftiarii talcs non es-
fent, qvi numero Clericorum con-
tinerentur. Port tcmpora tarnen Ju-
ftiniani interClericos rccenfitos ac-
qvc relatos fuifle patct ex Ifidori
verbis apud Gratianum c.cleros. dift.
21. Vixit autemlfidorusHifpalenfis
circa anum Chrifti DCXXX,

XXIV. Inter Clericos iftos Ec-
clefiae Conftantinopolitanae nonnul-
lifuerunt Officiales,itadic"H,-qv6d
praeter munusordinarium certo in-
fuper officio addicti eflent^. Ilios
hocnumero definivitHeraclius Im-
per. d. I. ut eflent Syncclli duo,Can-
cellarii duodecim , Defenfores de-
cem, Referendarii duodecim, Nota-
rii qvadraginta , Sceuophylaces pre-
sbyteri qvacuor,Seeuophylaces Dia-
coni fex, Lectores duo &c. Officia
ifta utrum fa-tis ubiqve convenien-
tla fuerint CJerieorum muncri &
ßatui , nolo nunc prolixius inqvire-
fe_». Continuata tarnen illa, & diu
fervatafuifTe, licet identidemaliqva
contigerit mutatio , oftendunt ea,
«jvae collegitGeorgiusCodinus Cu-
ropalata de effic. Cur. & Eccleß Con*
ßantinop. cap.i. & qvae ibi notant
Jacobus Gretferus & JacobusGca-
rus. Verifimileautem e(V,nonfim-
plici aliqvo beneficio contentos
fuifTe iftos officiales t fed ex officio
fuperaddito Iuerum aliqvod perce-
piffe, neqvealiunde qvaraexbonis
Ecdefias dsßinatis.

ftantinopolitana lege cavcrat Jüftn
nianus, ut numerus Clericorum per
obitum aliqvorum non furrogatis
aut fufFeclis aliis fuccesfive immi-
nueretur, idemilludlegealia , qvae
extat in Novell. 6. cap.S- in aliisEc-
clefiis obfervatumvoluit-.. Compe-
tit, inqvit , DEO amabiles patriar*
cbas & metropolitas bujus habere pro-
videntiams : & eos qvidem , qvi hac--
tenus ßunt,ßnere, in ßchemate7 in qvo
ßunt, clericos : metiri verb uniuscu-
jiucfcEcclefi&virtuteyrL-* : & itz ipfos
qvoq, ßantlisfimos Patriarchat ßub ße
conßitutas Ecdefias ordinäre t & me-
tropolitas hoc ipfum a fiantlisßniis pa-
triarchis comrronitos ßacere ,iüos au-
tem alios omnes fub fe poßtos Epifico-
pos ad menfuram hanc deducere : &
ßudere non ultra cxpenfias ßacere Cle-
ricorum ordinationes. Scimu-s enim,
qvant£ ßantlisßn2£ Eccleßi£ propter
hanc ordinationem & alterius expen*
fie effußonem inopes ßatl* ßunt. Et
qvia aliqvas earum , vix qvidem , tä*
wen liberavimus : qvjtdam vero ad*
huc onerat£ jacent , ex tali relevari
angußiä non valentes: ideb hoc pro"
videant ßantlisßmi Patriarch£ & me-
fyopolitA , & reliqvi DEO amabi/ef
Epißcopi, ut & nos , qv<e ab eis agun*
tur, dißeentes, approbemus eos, qvi no'
firam legem in literti poßmm, apud ße*
metipßos oßenderunt operibiu adim-
pleri.

XXVI, Omitter« vero & praeter.

irc

CAP

Ire Mc neqveo, qvod obfervatjaco-
bus Gothofredus ad I.33. C. Tbeod.
de Epifcop. Ecclef. & Ckr.in fin. ea
qvandoqve tncidilTe tempora, ut nu-
merum laxari Clericorum atqve ad
Clericatum invitari oporruerir, l.io.
C.eod. contra ea tempora & loca,
ut coercere eum necefle fuerit , l.j.
1.6. l.jj. C. eod. totumq; id negoci-
om , atqve numeri definiendi munus
f pifcopiscommifTum fuifle,qvi cu-
jusqvevici magnitudinem vel cele-
britatem perfpe&am haberet. Ne-
qvc negari porerir_. , perefFrencm
Clericorum numerum maximelaedi
Rempublicam , vicisfimm3ximeEc-
clefiam , fieubi ille exiguus nimis &
fufficiens non fuerit. Pro re nata
igitur & augeri & minui eundem de-
berc naturalis docet ratio > & ipfa
juber Ecclefiae incolurnitas , tum &
Reipublicae filus, qvam utramqve.-»
attendere qvam maxime oportet.

XXVII. Iftos Clericorum ordi-
ne«, qvos recenfuimus , in qvävis Ec-
clefia ■> nifi parochiales forte exci-
pias , inftitui deberc volunt Cano-
niftar, <3c non ab Apoftolorum ran-
tum aetate reeeptos, fed aSalvatore
ctiam ipfo exercitos contendunt,&
gradatimqvidem, ne qvis transful-
toriä levitate ad fummum adfpiret
apicem , omiflo munere inferiori
aut inrermedio. Oftiarium eurru
fui(Te dieunt-, , qvando ementes &
vendentes tcmplo expulit : Leclo-
rem > cum in Eiaia legetet ex libro :

UT VIT. 9I

Exorciftam, qvando daemones ex-
pulit: Acoluthum, qvando dixit_. :
Ego fum lux mundi : Subdiaconum,
qvando difeipulorum pedes lavit_, :
Diaconum , qvando diftnbuit Eu-
chariitiam : Presbyterum, qvando
inaräerucis feobtulit, &Euchari-
ftiam confecravit. At ver6 agno-
feit Gratianus in pr&fat. difl 21. mi-
nores ordines in primitivä Apofto-
rumEcdefia nonfuifle, hisverbis:
Plane e an dem formam Apoßoli fecutu
in fingulis civitatibus Epifcopos (f
presbyteros ordinaverunt. Levitdf
autem ab Apoßolis ordinatos le^imus:
qvorum maximus fuit B. StepJbanus,
Subdiaconos & acolythos precedene
tempore Ecclefia fibi conßituit. Et
diferre magis Urbanus Papa c.nuUus
4.diß.6o. apud eundem Gratianum:
Nullus in Epifcopum eligatur , niß in
facrU ordinibus religiöse vivens fue-
rit inventus. Sacros autem ordines
dieimus diaconatum &" presbytera-
tum. hos ßqvidem SOLOS primiti-
vä legi cur habuijje Eccleßas . U t a d-
ed Iepidum fit iftud de Salvatorc^,
Chrifto per fingulos ordines mini-
fterium fuumobeunrecommeotum.
Qvo tempore autem reliqvi ordines
eeeperint , noftVum non eft , operose
nunc inveftigarc_j. Viderieädere
porerit David BlondelJus in prafat.
apolog. de Epifcvp.tf presbyt.p.32.

XXVIII. N'h'Iominüs tarnen de-

cretum fuit in CorurilioTridentino,

ut ordinum a Diaconatu ad Oiliaria-

M z tum

<>i CAPU

tum func"tiones , ab Apoftolorum_.
temporibus in Ecclefiä receptae , «Sc
pluribusinlocisintermitTae,inufum
revocentur__»: ncc ab hserencis tan-
qvamotiofaetraducantur, illa mini-
fieria nonnifi perconftitutos indi-
&is ordinibus exerceantur, & Prasla-
ti hujusmodi funcliones curent rc-
ftituendas. Ea res deinceps difpu-
tationem excitavit , prout notat Pe-
ttusS vavis in bißor.Concil. Trid.lib.8-
ncqve cohaerere fatis inter fe verba
putabantur. Satis difficile enim vi
debatur obfervatu, ut nullaein Ec-
clefiä pulfari poflene campanae , aut
portae obfervari vel aperiri , n;fi ab
Oftiariis ordinatis; Ted necaccendi
lampades &candelae, nifiabacoly-
tis munera illa manuaria exercenti-
bus , ut ad Sacerdotium pervenire
poflent. Et videbatur nonnihil con-
tradiclionis habere, qvod abfolute
decrevifTent, ut illa minifteria non
obirent, nifi ordinati, Sc pofteä prae-
latis proecepiflent , ut ea, qvantum
commode fieri poflet,reftituerent.nä
obfervato decreto abfoluto, ex nc-
cesfitate fieri , ut ubi ad illarum fun-
ctionü exercitium perfonaeordinarae
haberi neqveant, iis exercendis fu-
perfedeatur. qvod fi exerceri posfint
(ine ordinibus , tametfi minus com-
mode, re<5büs abfolutum illud de-
crerutn omitti poruiffe.

XXIX. Non funtreprehendendae
iftasfun<frioncs , nifi fpeciales ex üs
facerentordines Canoniftae, & per-

T VII.

petuam ilJomm in Ecclefiä necesfi-
tatcm urgerent. Antiqvisfima efle
eorum nomina non nego , fed ex
neccsfitate tarnen abfoluta conftitui
eos feorfim oportuifle, & perfonas
iftisnegociis adhibitas ordinari de-
buiffe, non videtur ÜbertatiEccle-
fiafticae fatis conveniens. Et cur enim
ab uno plura ejusmodi munia exer-
ceri non potucrint ? Cur ab Laico
campanas pulfandi aclus expediri
non qveat? Cur oftiarium necefla-'
rio oporteat efle ordinaturru ? Ad
fplendorem qvac inventa funt, neces-
fitatem nullam inferunt, & qvae libe-
re recepta funt, aliiscederenon de-
bent in coatftionis vinculurrL.. Cer-
tealialongefuit ratio, curprimitüs
ifladißingverentur ab fe invicerru,
& diftinctis perfonis committeren-
turoffkia, cjvam erudite obfervat
Francifcus Duarenus de facr.Ecclef.
minifl. lib.i.cap.14, eamqjproponit
his vcrbis: Ut femin arium qvoddam
effet eorum , qvi Epifopis , presbyteris
6f diaconU fuccederent,alebaturft4m-
ptu public 0 magnui juvenum numertis
Eccleßa minißerio confecratorum, qvi
interim non foliim inftituebantur in
fludio literarum , fed portio aliqva
etiam munerum Scclcfiaftkorum ipfis
committebatur _, eorum nempe, qv&le-
viora minorüfo momenti ejfent , qv£tfa
antea a diaconis obirifolebant, ut his
veluti rudimentls qvibusdam adma-
jora gravieracfr obeunda prtpararen-
tur. Ac ne qpa confufio perturbatio^

eam

CAP

eam fnndionem impediret , dißinßa
ft4»t , aivifarj, inier ipfos officio- , in ut
unutcfvisg. fuo muneri bona fide in-
ctimbens de alieno ßoüicitus noneßfet.
In qvä dißributione gradus qvidant-*
idtd conßtturi funt , qvod eorummu-
nerum alia aliis digniora videbantur,
t?ei porerar qvüqvam ad majus pro-
movt ri , qvi in minore anrea verfatut
non fnififer. Et haec qvidem diftin-
ctio pctfonarum & munerum fa&a
fuit tum remporis, cum nuila adhuc
fa&a efTet diftin&io praebendarum.
Cicrici tum communi contubernio
& mensä utebantur,& ex communi-
bus Ecclefiae bonis tantum ex manu
Epifcopiaccipiebant , qvantum fus-
tentationi neceflafiae fatis cflet,qvip-
pc qvos ad ea acefpienda non haben-
di dneebaf cupidiras , fed cogebat
vivendi necesfita$,uti loqvitur Pro-
fper Aqviranus de vir. conterf.pl lib.z.
tap.tt.

XXX. Longiu^ dJgresfi fumus,
qvam noftra fuit intentio. Id vero
inde coJJigitur, propter immenfum
Clericorumnumerum, qvem unice
ad facrificium MifTaticum peragen-
dum hodierni reqvirunt Canoniftae,
amplisfimam in cathedralibus Ec-
clefiis exigidorem, & taritam faepe,
1 1 prineipum faculrares exfuperee_»,
& inlibidinem atqve nefanda faci-
nora pronos faciat Ecclefiae mini-
ftros. Qvi innoftrisEcclefis alra-
ri infervmnt , non misfifices funt,
fed tales , qvales eos voluit , qvi pfi-

ff r r-rr. n

mitus eo$infrituit,Sa/vator, h.e.Ev-
angelii praecones & myfteriorum di-
vinorumdispenfatores,/.C«W»/Ä./K
verf.i. Proinde ex libero Ecclefiae
inftituto proratione circumftantia-
rum qvandoqvc pluribus , qvando*
qve paucioribus minifreria confe-
runtur,atqve in eorumnumerocon-
frituendo potisfimus ad numerum
parochianorum , eorumq; in pieta-
te profedum habetur refpectus,
qvandoqvidem circa informatio-
nem & catechizationem plus ali-
cjvando & operae & temporis infu-
mendum eft in univerfi atc minore
verfanti, qvam Uli, qvi majori ccetui
praeeft.

XXXI. Facetumeft, qvod refert
Felix MalJeolus, Cantor aliqvando
Thuricenfis, pofteä praepofims So-
Jodurenfis Dccretorum Do&or in-»
dialogo de religiofis proprietariU ,
qvod qvia ad rem praefemem facit,
non pigebit hie adfcribere_> : Nu-
per, inqvit, qvi dam terra prineeps
perpendebati & inutilium multitudi-
nem Sacerdotum confiderabat. Et tgi-
tura Alagiflro qvodam Parifienß , qvi
qvondam qvodlibetum in civimre prin-
cipe difputaverar , fraudulenrer qv£>
rendo dtcebac : O Afjgißer, qvot Sa-
cerdores fujficerenc pro rußte is inrer-
ra degenrtbm ? Er fecir hoc in iüum
finem,ur fe dicerer : cenrum, prineeps
diceret : re/iqvos expellan.m ,• vel fi
dicerer , qvod Sacerdores non ejpnt
fußficientes > itemm diceret : ad locum
M j cajtcs-

94 CAP

tttjusVthet duos ordinemtts. Sed fugax
magißer ait : Domine Princeps , »«-
per Parifiis in qvodam qvodiibeto qva-
fivit tfv.dam Nobitvs , qvot cauda vul-
pium una pofi aliam extenfa de terra
tangerent ccelum . & fuerat reßon-
ßfikj : cauds. vuipium in longitudine
funt disfimiles j fed fi tres effent longi-
tudine fufficientes , altitudinis nume-
rum complerent. Sic adpropofitum :
Sacerdotes funt dijpares , Gf rußtet
funt inaqvales. & pro bonis & hone-
fiis mitte rußicis fufficerent duo Sacer-
dotes. Reperitur etiam units folus
Rußicm tarn iners, infuißu & ineptust
qvem decem Stcerdotes ad bonos vix
reducerent geßus , mores , ritus ac ho -
nores. Et igitur Domine princeps ad
propoßtunts : poßqvam mihi dixeri-
tis rußicorum in fingulis viüti moran-
tium mores & conditiones , die am vo-
bis numerum Sacerdotum , qvi talibus
ad regendum forent fufficientes : &
Princeps qvietattis. HaecMalleolus
Vir fuo feculo non ineruditus, &
qvi corrup tos Roman* Ecclefiae mo-
res non unis vieibus perftringit. Vi-
xit autem tempore Concilii Bafile-
enfis , cujus pJurimam in feriptis fuis
facit mentionem.

XXXII. Conftitutisita, vel con-
ftitueridw , qvot necefiurii vififue-
rint, miniflris Ecclefiae, dealimen-
tis profpiciendum eft, non qvidem
ad luxum, & magnificentiam , fed ad
fatietatem, & qvantum a'cndae fa-
miliac tenuiori fufficitt Clericorum

UT Vit
enim vitarnodcflaelTc debet & hu-
milis , parca & frugalis, & ipfa to-
ta ad exempIumcompofita_.. Epi-
fcoptu , inqvit Hi'eronymus inEp.ad
Tit. cap. t. qvi imitator Apofloli ejfi
cupit , habens viäum & veßitums,
hü tantüm debet ejfe contentus. 6hi
altari fervier'mt , de altari vivant,
fövanfi'xnqv'tt, non divitesfiant. Un-
de & as nöbis excutitur de Zona , ö*
una tantüm tunica induimur % nee de
craßino cogitamru. Turpis lucri ap-
petitio eft plus qvam de prafentibiU
coguare^s. Nee tarnen invidemus»
fi qvisaliunde fibi, & ex ipfis ctiam
fidelium oblationbus , peculium
aliqvod comparare qveat , dum ne
nimium gravetur ille* qvi dotem Ec-
clefiae conftituit, qvippeqvam furfi-
cientemputamus , ü neceffaria inde
miniftri aeeipere qveant alimentär.
Ecclefia enim non reddit praemiurn
laboranri , fed praeftat tantüm neces-
faria indigenti , ut in futuro praemi-
urn laboris fui reeipiat . ut aitPro-
fper Aqvitanus devit.contempl. l.s.
cap. 10.

XXXIH. Fuit enimvero patrum
haec qvafi perpetua admonicio , ut ä
comeffationibus & ebrietate abftine.
rent Epifcopi &Clerici. Intercon-
cilia Galliae N irbonenfis , qvae edidit
Stephanus Baluzius, canon deeimus
feptimus Concilii Monspelienfis ita
hdbet-,: Stäbilivit pr^terea /egatus,
qvod — — multipltcitas fcrculo-
rumt qvx, b oni Viri fenfum obtundit,

&me-

CATV.
tf meliont cogitare nonßnit , de Cleri.
corum mensa prseipue fubtrabatur,
i$ du ob tu fetculu carnium velpifcium
ad plus , prater venationes Gfexenia
gmtis oblata , contenti , juxta verbum
Jefu Chrifli, omnesEpifcopi & Cleri et
dttendant , ne cor da eorUm crapula
vel comeßationibus aggraventur £fc.
Sed leges iftat plerumqve parum ob-
fervarae fuerunt ,• neqvc temperarc
fibi potueruntfacerdötes, otiöple«
rumqve & inertia? dediti, qv6 minus
Ecdefiae opibus incremenra qvotidie
capientibus abuterentur , casq; luxu
confumerent. Qvo factum, ut non
vi<5him rantüm, f'cd veftitum etiam
pratferibioportucrit , qvem varium
&variegatum fibi non unis vieibus
fumpfere Clerici : Vid.canones Con.
cilii Monspelienfis anno 1Z14. habiti
apud eundem Baluzium pag. at. feq.
& ficetiamcomitaturn,utiid factum
in literis ad Concilium Biterrenfe
invitaroriis ä Petro Archiepifcopo
Narbonenfe anno MCCCLI. relatis
abeodem BaJuzio/\^/. durnait: Ut
Aittcm fuperfluitatum ($ pomparum
inanium jatlantiam prxcludamus^vo-
bvs tenore pr&fentium inhibemtu , fitb
vir tute fanfla obedientiainjungentes,
ne ultra decem cqvitaturas tfduosfau-
tnerios five gerulos pro vobis & vc-
fira familiJ adducatis , — — Ab-
bntibus veflrje dioeceßs ex parte noßra
rtikilominus injungentes % qvod ultra
qvin% eqvitaturat adlongius->& unum

T Vit 95

faumeriufn fe~u gerulutk fecum addu*
cere non pr£fumat &c.

XXXIV. Apud medii aevi feripto.
res & in ejus temporis inftrumentis
publicis faepisfime oecurfif , Eccle-
fiae iii dotem datum fuifle manfum
unum, qvandoqvectiamalterum &
plures. Imd vero,utidfieret,lege
publica aliqvando cautumfuit. Sic
enim de Karolo Magno refert Ai-
monius l.j.c.io. Volens etiam uriam-
qvarn^Ecclefiam habere proprio sfuni-
ptu^ neper hujuscemodi inopiam ml-
ttu negligerentur divini , inferuit prt-
ditlö ediclo , ut fuper ßngulas Eccle-
ßas fnanfiu tribueretur untu, campen-
fat'töne legitimk & ' fer'vo atas ancilla,
Et in Legibus Longöbardoirum Hb./.
tit. t. fub num.46. exrat haec Lotharii
Imperatoris i *De Scctefiis emendan-
du volumus , ut im obfervetur , ut in
capitulari noßro cöntinetur , qvod ad
Olonatn fecirnuf : (ffiin uno loco plu-
res Eccleßt£ fint , qvamneceße ßtyde-
ßruantur. £>£vöd ß forte in alio loto
Ecclcfia fit conßrucla , qv£ tarnen ne-
ceßaria fit->& nihil dotis habuerit, vö-"
lumus , ut fectindum jusfionem domini
ac genitorü noßri untu manfiu cum^
XII. bunuariü de terra atxbili detur^
& maneipia duo a liberis hominibuii
qvi in eädem Eccteßd officium audire
debentfUt Sacerdotes iltiposfmt efie,(f
divinum eultusfieri. ghodßhoc popu-
lu4 facerenolucrity deflruatur. Atqve
fic etiam CapituJaria lib.i. num.91. re*

ferunt;

9 6 CAPU

rcrunt : Sancitum esl , unicuifa Eccle-
ps. uniu manfu* integer, ab sq. uüofer-
vitio attribuatur &c. Rcpetitum id
eft in Concilio Wormaticnfi cap.jo.
& lcgitur c. i. X. de cenfib,

XXXV. Eft autem manfus,uti An.
tonius Auguftinus not. ad c.i. de cen-
ftb. incolletl.i. cxTancredi interpre-
tatione explicat , tanta terrae qvanti-
tas, qvaefufficiatduobushominibufc
perannum, i. e. XLVII. acraturae.
Äcrarum verofit mentioin c.j.X de
Ecclef.£dif.&z eft vulgare Angloru^m»
idem aliqvando, qvod jugerum. Et
jugerum feeundüm eundem Tancrc-
dum habet o&oftaria ]6\ tabularum
ad perticam pedis Luitprandi, qvae
habet n. pedes trium femisfium &
trium digitorum. Scd incertum pla-
ne efTe , qvantam terrae portionem
acra olim continuerit , notat Henri-
cus Spelmannus in Archaolog. verb,
Acra, ubi per vocabulum iftudGer-
manicorum2(cferexprimi afTerit. A-
cmt inqvitHoftienfis^*/. c.j. vulga-
re ettAnglicorumfö tantum valet acra
apud Anglos , qvantum iornale apud
nos , & qvantum arpentum apud Gal-
los , (f qvantum bubulcata vel tabula
apudltnlos & Lombardos. Conf. Ca-
rolus Molinaeus in confvetud. Pari/.
$.11. n.6.y. Qvid autem fin acraturae,
exqvarum numero definitum voluit
manfumTancredus, nondum corn-
perrum habco.

XXXVI. Id autem obfervo,fecu-
Io illo Karolino manfum & Coloni-

r Vit.

camidem feredenortMTe, &promi-
feuo inufu ifta vocabula fuifle. Sic
enim,qvod de manfo in legibus alle»
gacis legitur , per Colonicä exprimi-
tur inSynodo Valentina fub Lotha-
rielmperatore cap.p. See klares &fide-
U* Laici, ß condere voluerint bafilicas
in pradiü fuU , fiettt editlumpiis futu-
rum Augufiorum continet , unam Colo-
nicam veßitam cum tribiu mancipii«
donatione (A &o\\%)gratia eis confe-
rant. Aliqvando tarnen colonicam
fub manfo comprehenfam fuifle ex
S. ßenigni Chronico obfervat Hie-
ronymusßignonius adMarculfiform,
Hb./. cap.jo. ubi in gencre notat, ple-
rumq; Colonicam, Manfum,villam,
& in Germanicis feriptis diplomati-
bus &in(rrumentisHobam &Hobun.
nam pro eodem aeeipi debere, nee
femper certam qvantitatem,fed mo-
do majorem , modo minorem agri
modum continu-fle. Alibi in in-
ftrumentis publiciscarrucatarum fit
mentio. Inter antiqvitatesTricas-
finae dioecefeos, qvas ediditN:cola-
us Camuzat fol.jtj. habetur inflru-
mentumdonationis, his verbiscon-
feriptum : Ego Gaufridus de vi IIa „
Harduini RomanitScneft hallus ab- , ,
batiam Sapbadini - • dat?tm tfcon- ,,
cejfam & etiam cum duabus carru „
catü terra,qvas egopr&dicls Eccle- „
ft£ pro falute anim£ mi£ dedemm „
&c. Eftautem carrucara ranta terrae
portio, qvaeadunius ararri operam
defignatur. H. Speimann. voc.Carva.

Ab

CATU
Ab AnglisHida dicebatur , dcqvo
vocabulo idcmvideri poteritSpel*
mannus,& Jacob Usferiu« de antiq,
E(c/efBritann.c.2p.2t.

XXXVII. Nee ver6 hueperfine-
rcvidetur,qvodad Mennam Regem
feribens Honorius III. Pontifex rri-
gintapaflus terrae cuiliber Ecclefiae
dari vo!uit,nec aded necefle fuir , ut
tarn follicitus efl'et Innocentius Ci-
ronius in compilatione V. Decreta-
lium, in exqvirendiscanonicis fan-
clionibus , qvae ifrum doti Ecclefia-
fticaemodumdixerint. VerbaHo-
norii,qvae refertCironiusf^.dV/«/\
p.itron. fic habent : tuam Serenita»
tem regamus>monemus Cf bortamur
attente^qvatenus cum indecens mo-
dis omnibus vtdeaturtut Euleßame-
morat&, c$mpetemi dote penitusßnt
expertes,;pfjrum tuilibet, filtern tri-
ginta patfus terr£ , juxta Canonici
fantlionest in Über am eleemofynam ,
extra ceemiteriunt , a parte qvalibet
tarundem ad domo* Clericcrun* fa-
cienda* ; ibidem liberatiter largiarü.
Agit,ni fallor, defpacio , qvod Ec-
clefiae olim circum circa asfignari
extra murosoportuit,idq;inrevere-
tiamejus, uti dicitur can. dtfinivit
17.tj.4- Eftqvehaec, fi re&e perci-
pio merilemHonorii ,*ejus fenten-
tia, indecens efTe , Ecclefias compe-
tenti dotecarfre, accedere vero et-
iam hoc 1 qvod ne qvidem triginta
paflus comrnuniter tribui foliti, eis
fuerint, concesfi, ,• debere igitur

T Vit. 97

Mennam , fi de do teprofpfeere non
posfitjhoc /altem ctvere, ut triginta
paflTus terrae extra coemiterium illis
asfignentur , ad hoc fcil.utdomüs
Oericorumillic aedificentur. Ex.
primit finem longe alium, qvam qvi
eftmanfiautcolonicje in dotem da-
ta?. Manfumenim, uti fupraaudi»
vimus , de ferrä arabili dari opor-
tuit,ut alimenta inde haberent Cle-
rici, qvae terra faepelongiüs remota,
eft ab EccJefiä ,• Ted triginta illi pas-
süs,de qvibus Honorius agit, Eccle-
fiae aut ccemeterio comigui fünt>at-
qveideo eosdarijubet , ut Clerici
domos illicextruere qveant.

XXXVIII. Sed nec probari fim-
pliciter^poteft explicatio glofiae ad
c./ecundum 23, <f. f. & ad c. 1. X de
tenfib. manfum feilieet dici agrum •
unde pereipitur frumentum & vi-
num ad euchariftiam faciendam.
Enimvero ex reditibus iftius agri
comparari debere vinum & fru-
mentum, fi aliundemateria Sacra»,
menti non fuppetat , dubium nul-
luni efh Verum in his folis con-
ftitutio dotis Ecclefiaftica: non ab-
folvitur,fed longe major eaefie de-
bet , qväm ut fufficiat Eucharifriae.'
conficiendae. Et ex ante di<ftis pa-
tet,alimenta etiamminiftrorum in-
de peti debere. Ut adeo magis
placeat definitio Cujacii , qvam po-
Cu'm.T.i- huncin modum : Manfus
eßfundus, unde qvts Je & fanttham
(uamtuerifdtis commode pot<ß , ae
N prtter-

o8 CAPUTWtl.

fr£tere*veßigalßve cehßwi domino ronis I. apud Lindcnbro?giurhr«

referre,& qvod vtteres dixere here*
diu*». Civilis hie manfus eft aur
fecularis , qvem definit Cu}acius,-
Ecclefiaftieus enim ab omni cenfu
immunis eft, uti infra pleniusdice-
tur,qvi tarnen &ipfefufficere debet
familiaealendse, pro cujusq;inftitu-
to- Nee repugno igitur , fi qvis
cum Antonio Bengeo & Francifco
Pinsfonio de benef.Ecclef, tit, de dote
sonß.§.i.n.ji. ftatuat , mann" vocabu-
lo comprehendi ctiam villam , & a»-
dificia ,- in qvibus habitare posfint
coloni feu villici. Ethocidemet-
äanide Hidäaflerit Henr. Spelman-
nus inghsfar.voc. Hida. Idq; forte
Germanicum noftrum eft J^tiffe.
itcmqvedecolonit Andreas* Qver-
cetanus dd btblioth. Clunidc.p, 30,
<jvod fitdomuneula cumagri tanto,
qvantum coJonus unus cum fervis
iuiscolerc poteft.

XXXIX. Ex legibus Karolini*
fufficiebat -fingulis Ecclefiis unura
manfum addiccre,uti fupra dixi.Sed
hie modus ad Ecclefias forte mino-
res pertinuit , majoribus euim plu-
resnumero tnbutosfuiße & tribui
©portuifTe, exvetere hiftoriä Eccle-
fiafticaconftat. Sxpc etiam Übe -
ralitasdotantis ordrnarium modum
excesfit, & coerceri intra certam
menfuram noluit. Imo vero Ec-

ghsfario vocab. Dos Ecclefi* Jegitur ;
DoremqvoftEcchfitii. e. düas bobat
pos/ls/js,(f bencfinurn presbyteri in
eodem locodefervientü,i.e. unam ho-
bam,6cc: EpifcopaliEcclcfiae Brc-
mcn(i feptuaginta manfos eollatos
fuille , patetexdupIomateKaroli,
qvod extatapud Krantzium Saxon.
lib.2.c.ij. Subfeqventibus tempo-
ribus Epifcopali Ecclefiaj trecentos
manfos, qvafi ex Jege, indotem con-
ftitutos fuifle ex Helmoldi Cbrpn.
SUvorum co\Y\g\m\i$. Sic enim ait
€ap.$j. Hü provocatus Dux , dec er*
fivit Comitem Adolpbum , Ö* babuit
cum eo rationem de trecentis manfis r
q.v't obUtifuersnt in dotem Epifcopii»
Et clariusf.*/>./7. Et fobfertpfit in
dotem AiAgnopolitAtis, Efdcfhe tre-
centos manfos fimt anteafecer4t%a*
cesburgenß & Aldenburgenfi Eccle-
fi<e.

XL. Freqventer vero ctiaai
hoecontigit, utparochialis Eccle«
fja,(7cubi bonisauclafuiifet,incon->
ventualem autcoJJegiatammutare-
tur. . Colkgiata enim dignior &
honoratiorä Canoniftis habetur,
creditumq,- ]am ä multis temporibp
fuit , folennius &devotius intali
Ecciefiä cul&um peragi divinum,
magisqve placari DEUM, fi & misfa
freqventlüs , & diurnum arq; no-

clefias qvandoqvefeorfimin ufusfa- clurnum officium perpetudcelebre»
cros, &feorfim presbytero agri as« tur. Nee tarnen in mutat>onem
iignati fuere* In duplomate. Ot- talemconfentiebatEpjfcopus, nifi

paro-

C4P11
parochiali Ecclcfiar fanraefacuirates
adcsfcnr,qvantse Cullegiatae fuffice-
rent,atqf iltusante omnia explorari
oportcbat. Un cum addam exern-
plum«xdiplGmaceHugon sEpifco-
pi Leodienfis relato ab Auberto
Miraeo/« donJt.ßil%JA.capj26,c{\o
Ecclefia paroch'alis Dieilcmii in
Brabannä in collegiatam Canoni-
*4 corum converfa cft. Nos , in-
*4 qvit , de tarn devot o propoßto dilti
44 nobtlu congaudcntes » reperto per
44 inqoifitionem autoritate n»ftrd
44 yii^jw , qvod ialtßi parochialis
44 S. Jobann'* B ipttߣ prsiifta & e~
44 jtu locus boneßtfint , (f bene di/pO'
44 ßtt yqvodtfc in eadem Ecc/eßä eß
u Reclor Eci!eߣ& decem Capcllani
44 babentes competcntiatn in rediii»
44 btu annuatint , de tjvibtn in Coüe-
44 gi» tanqvam Canonici vivere benh
44 p$Jfunt &c. Ex qvo con{rat,uti
plures rcditiis,n"cetiam plures man-
ibs Eoclcfiae Collegiatae , qväm pa-
rochiali, & plures forte Catliedrali,
qväm collegiatae asfignari opor-
tu;fle.

XLI. Etfi vero de menfura &
modo manforum non fatis conftec ,
certum ramen eum fuifTe , puo va-
rietate locorum mhilominus va-
riantem , dubium apud rae nullum
eft. Incapitulis vifitationis , qvae
•abHincmaro Remcnfi congefta &
magiitris atq; decanis presbyteris
praeferipta funt , feeundoloeo hoc
habetur>utinqvirant,/pr*'//^/cr£4-

T VIT. 99

be dt m tnfum babenten buntiuarts
duode(im,prater (femeterium (£ cor*
tem ubi Ect/eßa & domus ip/iia conti*
pftur, tut fi babent manetpia qva\-
tuor. Qvae verbaapprime faciunt
ad confirmandam explicationem
veiborum Honorii Pontificisfupra
addu&orum. Eft autem bunnari-
um,five buunarium, autbunuarium
menfura qvaedam terrae, ficut juge-
raf& ex ralibus buunariis duodeeim
debuit conftare manfus Ecclefiae.
Ecclefiae, inqvam; Capellsenirn &
Oratoria fortean tot bunparia
non femper habuerunt ,. uti de Ca-
peila in Attolsc curtc fira refert i-
demHihcmarus opusc. jj. adverfui
Hincmarum Liudunenfem cap.i.zam
non habere"» nifi de terra arabili
bunnuaria feptem, nihil de vineä, ni-
hil de prato,vcl qviddam de pafeua-
li , fed & mancipium nullum, Ec
fupra diximus, Capellis & oratorÜ9
vel omninö nullatmvel aliqvam fed
non aeqve tantam femper, ut Eccle*
fiis, conftirutam fuifle dotem,

XLII. Ecclefiaj autem fi confK-
tuenda fuitdos, follicite in id fem-
per inqvifitum fuit , ut manfus in-
teger & jufta terrae portio asfigne-
tur , &nedeinceps de integritatee-
jus aliqvid deficiat. Refert Hel-
moldus Chron. Slavor. d. cap. fj.
poftqvamComes Adolphus trecen-
tos manfos in Vagria in dotem Epi-
fcopii promifisfet, noluiiTe Epifco-
pum contentum efl'e menfura ab
N 2 Comi-

loo C4?iiT VII.

Comite fa&a,fed ad fuam proprium Jude* & nemora fumculo menfus eß,

menfuram-manfos iftos exegvlTe. tfitafeeitmaximumagrorumnume-

Verba ejus hacc funt : Et ait Comcs : rum. Per/ata ergo c au [a ad ducern^ad*

Bat Dominus Epifcopustn Vagriam flf judtcavit Dux Epifcopo dari menfu»

adbibitü Firis tndußriü aßimari fam r am juxt a morem terr£ bujus , nee

etat prtedta h<ec. ejvoddefuerit de tre* menfitrandat paludct aut fylvas robw

sentit tndnfit,ego fupplebo , qvod fu- ßiores&c: Et haec verba confir-

t>erfuerit,meum erirt Veniens ergo mant fententiam fupra propofitam,

Epißopus vidit posfesfionem^ habt- iftis fcil.temporibus trecenrosman-

ta tnqvifit tont cum tolonU^depr eben* fosEcclcfiaeCathedrali aut Epifco-

dit prtedta hac vix centummanfos pali in dorcmqvafi ex lege confti-

eontinere. £>vamobremComes fetit tuioportuifle}&qvidem feeundüm

menfurari terram funitulo brevi Ö* rnenfuram tum temporis

noßratibu* incogntto. Pratercapa- ufitatam.

Caput Vlll

In qvibus rebus conftitui de_

beat dos Ecclefiae.

SUMMARIA.

REcapitnlatio de manßs in dotem dari folitis,euvtannexAConc!ußone: dp-
tem Eccleßa. non nißin bonis immubidbtu conßttui oportuüß,n.i,^t
j.conf.n 40.
Annuos reditus perpetuof.pra/ertim irrtdimikiles.qvales ejfe oporteat in do-
tem Ecclefia conßitutos,inter bona immobilia referi , eod.
'Bonomm mobiltum natura, conditio atfe ratio qvaßt ? n.2, 40.
Prlcipuam dotis Ectleßißicaaffetlionem ejß ptrpetuitatem^tod.
Cur fideicommitfa familiär um nobiliumin bonvs mobihbtu lonßttui neqve»

ant ? eod.
Jmmobtlium duratio & perpetuitas, cum fubjuntla dijferentia in iüU rat tone

fecuritatU eod. conf. n.40.
In utrts imr.obthbuf dos Eicltßa conßttui dtbeat ? ibid.
&0tü Ecriefi4ßic<e,& e/m,qv<e uxoyi tn matrimonio contrahendo vel contra»
ilo (onßitHiturtdtjfertntia, rattone rerttm, qvm in dot em dantur. eod.

Sint

CAPUT VIL ioi

Sine mobilibtu qvibtudä facra commodeptragi nonpoße ;qvalia ißaßnt^num
alienariposßnt , ($ qvidreqviratur ad illarum aitenandarum Überta-
ten» f »rf .

Verb* Guhelni Rodoanide ordine in alienatione rttum (f bonorum ecclcßa.«

ßicorum ob/ervandoteöd.
M'tndum muliebrem non computari indotem->& ex qvaratione ? n.4.
f^un in mundt muliebrü modum adEccleßa dotem nonpertineat ornatus £c-

cle/iaßicur,qvi$n vafis & veßimentü facris conßßit ? eod.
Num inßrummta rußte a pradii partim fatutnt ita , ut necesfario ißudfe-

qvantur, ($ ab eoprorfus infeparabiltaßnt ?
Facerepartempradti, qvafundo am pradto ita infunt , ut perpetuo manfura

ßnt,eod.
Discrimen int er dotem & donatione»* de largitionem,qv& Eccleߣßtf n.J.
Sape utramcjjin eodem co-npr eben/am legi inflrumentoteod.
Verb* Gregor it Magni ad Pasßvum Epijcopum Firmanum, & ad Fortundtum

• Epiftopum Neapolitanumdn hinc rem. eod.
Diploma Gerhardt Prtncipu <>& teßamentum facobi Presbytcri Leodien fis

Diaece/eos n.6.
Redttus , cjvi tn Bcdeßarum usus ex donationibus tesferint^ admodum varios

fuitßiproutqvUfo donator ipfe eos anted babuerit^tS nihil omnino inve-

titriin bominttm commerciotdum alt qvalefa hem emolumentum praßet,

qvodnonaliqvandoinfuogenereEuleßis^ptis locts dicatum fuerit ,

n.7>t>9-

Et tarn redttüs fiepe ivjuße dcqvißtot,qvoruma3 titulus plane vitiofus eßifitcris
deßm.iri adtßnis (f mtmßeriis ; (umfubjunfta discusfione hujus rei ö*
epicrtßiaddttotfe exemplo Conßantini,Caro/i tSviagni > Ö* ip forum fimi*
lium.n p.

Extra eafum}qvo reßitutio dominis fieri neqvit,non eße put an dam eleemofy-
nam , fipauperibus dtfpenfetur > qvod ex illicitis rebus acqviritur*
n.io.

Laudatio & recitatio Verborum Nicolai le Maißre circa prafens argumen-
tum n.u.

Propter altmenta Cleritorum variasfpeciesfrwmenti&leguminis dorutas in
antiqvis monumemu legi ; nee tarnen frumenti appeüttionc legumind,
venire ; ?S ejvaßnt urracfc. n. 12.

Lupinos,fjbam,cteer,pifd.,frumenta non ejfe,fedfruges. eid,

Frumenta&legumina in donationibus piis probe dtteernenda cjfty (fqvare.eid.

AT^ ' ' »Udi

iot CAPüT VJlt.

Bladi wömen qvid fignißctt ? cod.
Cgvando Eccleßa ioeperwt habere propr'tos agros & bona immobil* ; (f qve»

rn*doConßantimu ipfe certam vetligalium partemßfco dctra&am alen-
. dU Eccleßa mtnißrü impendertt, ac cuttfe fit enttarn dederit , Eule fite tc*

fiamento relwqvendi,qvuqvtdvoluertt,n. ij.
Alimenta Sac-erdottbus gentdiumtx publice prtßuafuitfe.eoi.
Ue bonorum immobiltum & pr&diorum fetru Gent il tum olim deßiaatoruw,

& fanorum converfione in Chrißtanos usus. n. 14.
Il/atio ex prAcedentibut : Conßantinu*» mimfiros EctUfia ex publica ftc alt V0'

luüfetut tarnen non ve€aret,Ecclefitej>ropha ejfepradta , certotfy ex ils

froventusnif.
Valde plerumtfo miferum ejfe^ab ararii prjfeclü penderet eoi.
Iniige Conßantini qvidfigmficet Concilium f**>£lufimum & ' vencrabilel evd*
IninßrumcntU ultimarum voluntatum mimßenum aliqvando deCtgnart , da-

tum autem tnteüigi templo } (ffic etiam qvodcivibut legal urripß tivitati

legatum inteÜigijod, m

Cbrißianorum mintßrorum ordo atit corpus qva feqvela inter cclhgia licua,

referatur aConßantino} eod.
Nonvatere legatum ,filegeutr corpori}cui coir e non licet , nifi Lgetttr fingu~

lis. cod.
Judaorum univerßtati qvotfcteßamtnto nihil omnin* rdintpi poße , pojfe ta-

menfingulü,eod.
Non minus Cbrißfanü olim,qpam Judais , in unum corpus coife probibitum

fuijfe, eod.
fdHegiunj non eßit probibit umbaut pro iüicito hakendtim,cui ex teßamcnio ca-

pere luet.eod.
Qvomodo poß Conßantinttm Juliantis apoßatafaEltußt tf-benefitia Chri-

fiianü aConß antin 0 collata revocarit atgsomnta Ecchfiü a dement ?

» 16.
Reßituüfe res Cbrißianorum collapfas Jovianum & Valentin! artum III.

v.17.
Co'ercitam tarnen fuisfe atiqvando poteßatem , qvam in ultimü vo'untatibut

liberum (Utcfcejfe voiutt Conßantinus , rehnqvendifc. Eulefiu ea^umd^

minißrU bonorum fuorum qvodcun^volueritjduabus Valentiniani con-

ßitutionibus probat ur n.tg.
Continentes qvi dicantur ? eod.
Caufa impulßva (foccafio diflarum lonßitutwnum qvtfueritf '», ip, 23.

Krid

CAPUT rni -,0j

^erbA H r eronymi in turpif/fmum beredtp/drum & bonddhcupantium ckrico-

rumfludium & mimßerium eod.
An per leges Vdlentiniani etidnt Ecclcßisjut ex midier um donatione auf ultima

voluntate capiendißt ademptum ? n. 20.
Cardinatis ßdrtniieen/urd iflarum legum&Jdcibi Gotbofrtdi ctnfurahuJHi

cenfurd. cöd.
Eccleßis etiath aliqvandojtu eapiendi ex teßdmento ddempfum fuisfe , & qvi-

demincaßs,qzo D'aconüft tcßamentum condit,& Ecclefm dliqvid in eo

relwqvit,per conßitutionem h Tbeodoßo Aidgno editdf» , eod,
Diaconüfarum min>ßerium,rcmis(iveeodt
Cur de Diaconüßs fpecidlem conßitutionem ediderit Tbeodoßtu , cum tdmtn

ille-,utpote vidu*,fub generali fupra adduifa Vdlentinidni conßitution*

comprebenfd intelligantur ?n. 21.
Qvtßt rdtio » cur Tbeodoßtu noluerit Ecdeßü & pduperibu* qvicqvam ex

Diaconisfarum teßamentü dcqviri, n.22.
Extenftoconfittutionu Valentiniani dd Ecctefias ipfas n. 2j>
Sdcerdotem habere, qvod Ecclefi* relittum eft,&bona Eccleßd principatiter. in

ufum Sacerdotum (f Clericorum cedere , eod*
^SMutd tio legis Theodoßand ratione mobilium a Didconüßs in Eccleßam &

Ecclefiaßicos per donattoncm int er vivo* conferri ptrmü forum

n.24.
LegisUtoresfolere inb'bere freqventius,qvodqpis facit fdcilius , exemplis pro*

bibitarum obligationum mu herum oßenditur eod.
Mdrciani Imperator ü conßitutio d legibus Valentiniani & Tbeodoßi plane di-
ver fa. n. 2$.
jußiniani ImperatorU fanüiones Marciani conflitutionißmiles^ ejuscj.ßudium

m qvdjrendis Eccleßarum em.olumentis'n.26*
Ab eo tempore plenamanu ab laicis collata fuisfe in Eccltßd* bona mobilia

& immobilia,ad acqvirendam dternam fdlutem}& inferni crucidtüs evi~

tandos', n.2j.
TormnU dontttonum & inßrumentorum in hanc rem. eod. '
Jgvomodo ceperint Alamanniyrcsfuas Ecclefia dantes,precibns rogare , utßbi ,

qvoddvixijßnt , utifrui iis lii cret,ipfivero interim mtrtedem qvavdam
f. cenfum annuum darent->n.z$.
ContraBum tllum fpeciali nomine precaridtn dictum effe & ex voluntate

contrdbenttum pdltttfa intervtnientibtu in varias figursts declinasfe ,

eod.

Origo

,04 CAPUT rnu

Origo iUUtt ad qvd temporaßt re ferenda ? edd.

Dewßrumentü circa idnegocium conßa folitis^dh una pdrte proprie precdria

f.epifioUfirmitdtiitab alterdpdrtepneßaridtfprsßdtionta charta dielte

n. 2g.
Deprecaridrum degenerationein beneßcia diuturniord&perpctHdi&CQnfultA»

tionibus de redtgendis tis inflatum prißinum , ibid.
Repetitio de profufa prddiorum in Eccleßam translatione , additü Sigonii in

banc rem perbis, n. $o.
Trid ex ißbac profußone pr&cipuc in Rempublicam redundas/e mala , qva Ma-
jeßati imperantium tdnthmnon exitium attulerunt* i. qvod Epifcopi

in luxunt profußsfimi bona Eccleßaßica perdite confumpferwt, cod.
Z. £)vöd Epifcopi ultra Sacgrdptii limites dd externum dominatum progresß

ßnt,nj2t
j, Qoodpropter exewptionem bonorum eccleßaßicorum haud exigud territo-
ry portio onertbm civilibus prorsns fubdutatur,at^ßc imperium Prin-

cipts coangußetur magujpßumdjtrarium publicum attenuetur valde (f
• pauperius reddatur,n.jj.
Declamatio in luxum Epißoporum Gvilielmi Budai , per indicem expurgato*

rium indenotati, n. 30.
Jpfos cjvandofa Epifcopos agnovisße,fuum immoderatum luxum conditium ßu

partim convenire^nji.
Frugales ab Coepißopü fuü pesftme & indignisßmis modU tratlatos ejfe , cod.
Eptßopos bodie principum magü titulo & ctvttis alt cujus poteßatü axiomdte

inßgnin mMlcqvam ab ojficio,qv»d gerunt,facro. n.32.
Jacobi Regit AnglU verba in bonorum Eccleßaßicorum ab oneribtu civilibus ex-

emptionem,n.^.
iQpaliterproptermemorata modus a Legislator ibus poßtiu fit Ecclepis circa

acqvtßtiones fundorum & bonorum tmmobilium ? n.j4\,jj. conf.n.jj.
Decoüatione bonorum immobiltum in manum mortuam apud Gallos vetitaß-

ne amortizatione , f. mortkimi beneficio a Principe accepto , velin-

demnitate Fißoprtßita, (f qvotuplutter iüa indemnitas prtßetur?

n. ss-
Dejußitiä diBarum kgum inter Canonißas mdximam ejfe contentionem ,

njö.
Qvfrcla CbilpericifRe^ü Erancorum , d? depauperationeßfci propter divitia-

mm Etdeßaßicarum n>mtum tncremerjtum,eod.

Antonii

CATUT VW. f0£

Antonii Captlli Tranttfcani Conventualü contra Jäcobum Regem Anglu , ö*

Cardinalü Bellarmini contra Tantum Serpitam Vtnttum negatiotot

& tautarum Ecclvßa acqpißttonum , tum fubjunffa epitnß & exemp/o

Eccleßarum A»gh<arum HenrictUL tempore in eontratdum ^ror.filio^

de veriore in variier egiombiu (f bominum (f redt tun w eccleß *ß':corum

talculo inpentendo. v /7,
Vijure exatlionü tributorum & praßathnum public ar um circa bona eccU*

fiaflicdiSdericorumpatrsmoniaUa , dtfy Juris dtätone in ca omnta 9

n.jS.
Non rußte 4 1 ant hm Je d urbanaetidm prad'ta dort eccleßaßica augmentuntm

dedüje.n.jp.
Vrxdi4,qV£ ß/co pindiCAta^publice adfixis titulis infignitaejfejbid.
SimobttiatAntum qvU elargitus fuerit Ectleßa indotem,vcndiUla Cf exprt°

cio fundos & pradia comp Ar Art necejfefuüfe^n.ao.
Plus CAUtionU fjr fecuritAtU intffe in immobiUbui,qvam in mobiltbtu * (S plus

inprjediu rußicü,qpAm urbanü. edd.
Repetitio ex capitepracedente,de manfo uno velpluribiu Eccleßa dsßgndndid

priniAm & praeipuam fuißlt car4m,n.a:t,
Mdnfumnon integrum tantumtf jußa menfura t er m inaturn , fed et'tam ve»

flitunt ßve cum inßrumeoto/uo dari oportuis/e. Et manfue veßitut

qviditlusßt. edd.
Mdnjb veßieo oppoßtus rnanfus apßa fpradium nudum & invtßeßne inßrw

mento rußteo. eod.
Man/um veßitum Colonicdm veflitam appellasfe Patres in ContUio Vdlcnti*

no-,eod.
Diplom atis,qvo Bruno Irevirenßt ArcbiepifcopusprivilegiarnsnaßeriiMü»"

ßerienßsionßrmavir,inbanc rem perbai eod.
aManßu indominie dt tu qvis dicatur leod.
gyid proprio ad manfum veßttum reqpiratur, n 0.2,4}*
Multum dtßerrefundum inßruBum afundo cum inßrumento f Et qPtdfut$»
dutinßrutlm denotet in legato & tndotis cccleßaßica tonßttutionei

n. 42.
lmnßrumento fundi qpa continednturtf qpainßrumtntd dd manfum eccU»

ßaßicumßnt necesfaria in. /f.).
Tranßtio ad disfertationem de bominibm ißis % qviEedeßg extra facra in rf*
but dotalibm wfervternnt. eod. •

0 Rtdiius

io* CA TUT VIII;

Reäitus annuos ex pftdiu in dotem Eule fit confiitutos ,manenie dominw pr&-
dii apud c0»jitiHe^tem\r(gulariie% cty.feritrredimib.ttes. nee /Heran de-
bttorem.fifubt pro eu ßstem *d rationem ufnrarnnj cor*)purat4m fi/pf-
re velit ^dduüo prtjudtcio JCtorum Wuuberger.fium oßendttur,
n.4i.

SUb finem capitis antecedentis defrin, Pilfor, qvtfl. 124. n. 49. Joh. \
diximus ■» unum manlum mini- Koppen dftt/24. nj.
mam fuifie dorem, qvam conftitui II. Eft enimverohsec bonorum
©portuit, qvippeqvenvftim\ erear- mobili um natura atq; conditio , uc .
bitrata fuitifriustemporis Ecclefia, variis forrunac ludibriis expofira
titinde pardchus alimenta fua h*-v . fint, qvaedam eriäm iVr.vandoferva«
bereqveat. . Prbr.atione igiruiEc- ri ne }veant,iitadeö inhis nihil prae- \.
clefiae , & inftituto aedirieantisaut fiüi habere qvear Fcclefia , qvoi
dotantis dup plijresve manfi dari perpetuüm fix. Perperu: cas autera \
folebant. Et illi qvidem omnes de praeeipuaeft afFe&iodotis Ecclefia-
terräarabili , uti dicicur in C.onlli- fticae ,uci ipfius triam EciJclia: ptr-
tutioneLotharii Imper^toris, qvam petuirasab aedi'icanrib ;s femper m-
fupra addutfrnus , itaüt nori cpm-;. . tenditur. Linde eft , .qvödfu
putarentur paludes &,iylvas rabu,* commisia famii arum nobilium in
ftiore1*, uti diferte illas exceptae fue- bonis mobiiibu*. confHrui neqve-
runtapud.Helmoldurn-y./. H>nc anr.PhUip. Kivpich Id defidet<owm
igitur concludo , dotem Ecclefiae m'tsf.fam. c.ip, $tnum /.qvippe qvae
nonnifun bonis imrnobil.bus *.on- hu.19 unncipalem fiüem baie.nr > ut
ftitui oportuifTe, five jam ipfa terra bona in fam'liä perpetuo -coKi-fer-
in EcclefiaedomiivuiTi tra.nsiafa.divc ' yentur , & ut mde fpiendor.feiKili* .
redirü?ex illd certi 5cperpcui, atep conftet. Jn bonis autem mobiii-
irrevocabiles asfignati fuerint. Ex bus,qva tal;bus,perpetuüm & dura-',
communienim Do&ar-aui o-p.inio- b:lcqvidem"<;i neqvit Lutio-v. Mo-
neannüi reditrjs perpetuj , praefe'r- J i na, de prim ttge+i. RifpJih 2. csp.'i*.
Um ir.redimib.Jes , q.yal'e^.ciTi ppor- ».£. Immobilum veiö long« al.a
tet in dorem Ecclefiae contrirueos, eftratio, Etfi en m pei-j-ncursiis
infer bona immo^i^a ,rercrunrar. hoitium & ipfa devaftari» nonrrurJal
.Andr. GaiT. / 2. obf 10. MynYing. /. et kam incendio confümi qv<*ant, re-
•/>//>. Anton. Gabriel, c*mm. con- parari tarnen ea faeihus poiiünt, 3&
tluf ' hb 6. ttt. deV. S. roK(/tf.$. Joh. manet interea rundus , ager ,area»
ÜdiLtd9£il,t.rtr.£[Pottd<€ij.§*&MQ- pratum&c: ^vac'ufus aliqvan^io ex

CAPll
feplemoresfperarefactunt. Eteft
tarnen ih-his qvoq,-a!iqva differen-
tia , qvnndoqvidcm ionge fecurior
•ccnietur crediror,qvi in agro , pra-
to , fylva pignus aut hypothccam
■fcortitirutam habet,qväm cui domus
obligatacft,ciim habe i'neendibcon-
fumi qveat, illa verd 1 perrculö taN
prorfusexempta fint. Et percon-
feqvensdos'etiam Ecclefia»!in illis
potiüs,qvam in his conftitui debet ,
idpo" feil, ut eVitetur , qvoad fieri
posfit , ejus defe&us & confumptio.
Et in hoc feil, multurh dirfert dos
Ecclefiac,ab ea,qv£E Uxori in matri-
monio contrahendo vel contraclo
conftituitur, edmab Uxoreaut pro
Uxoredari posfint non fundi tan-
tum, Ted mobilia etiam & moven-
tia> & talia irifuper , qvae numero ,
pondere, & menfurä cooftant , Qc
- qvorum ufus in abufu confiftit,/.^.
. ff.de furjotd un, $ty. C. de R. U. *s4.
idqvod doti Ecclefiafticae conveni-
-re non videtur.

III. Sunt vero mobilia qvse-
dam, fmeqvibus peragi iacra com-
mode non poftunr, &qva?proinde
partem dotisE'celefia(tica:facere vi-
dentur,qvalia iunt vafa facra&or-
namenta. Atq; iftarum ferum a-
Iienationem jam olim feverepro-
hibuerunt leges tum'civilesjtümEc*
clcfiafticac/i/. C.deSS. EcdefNoveü.
j.c.J.tan.Jpißoiuosu, cj 2, ni.fi for-
te redemtio capuvorum , vel ali-
menta in pauperes ar&iori tempore

r nu. t lr?

eroganda id ex"egerrnt , qvoniani
tion abfurdumeft , animas horni*
num qvibüscunqvc vafis vel vefH-
mentis prxferri , uti loqvitur Jufti*
ni-musImp./W.V.j/. Conf. Marc.
Anton.de Dominis de Rp. Ecclef.
Üb pc4pj.ft.4f. G. Franzk. lib. 2. v&
folnr,j.ntfotft, Im6 vero follicite
magis &inajori cum circumfpeftio-
ne procedendum eft in alienatione *
rerum ifrarucn.qvam aliarum rerurri
dotem Ecclefiarticam ingredienti-
um. In ilÜs necesfitas & urgens
qvidemutadfit,reqviritur,- in his u-
tiiiras qvandoqve fufficit» Atqve
de h's mobilibus intelligo , qvod
feribit GulielmusRedoanusate reb,
Eulef,non at.qvtfl.ip.n. $4 in alic«
nätione rerum1 & bonorum Eccle-
fiafticorum ordinem ferväri, &im-
mobilia priüs , qvam mobilia , qvae
non fuperflua funr, diftrahitlebere ,
qvia, inqvit, fincmobilibtu necesfA-
riu Eccleftunon potefl fjß cammode ,
ffd bene ßne itkmobilibiu , & itäpo-
tiitt ißafunt atienandarfvant'alia.

IV. Sed enim uti mundus mii-
liebris hodie in dotem compurari
non foJet", qvippe qvi ad or-
natum pcrtinetTnon ad matrimonii
ondrä'ferertda •: #g eriam tentafi
pofletrnöqv6 ornatum Ecclefiafti-
cum^qvi in vafis & veftimentis fa-
crisconfiftit,addotcm Ecclefiaeper*
tinere,ut verum adtrtic fit , qvöd fu-
pra dixi , nonnifi inbonis immobi-
libusdotemfioclefiÄ rede conftitui.
O 2 Eaciant

10* CAVUT Vllh^

Faciant tarnen vafa illa & inftru- pereeptkprimitus donatione legitim^

mentafacra partem dotis , facient
nihilominüs illa partem bonorum
immobil ium.. Etfi enim inftru-
menta ruftica praedii partem non

id eß fundos campuhs cum condum*
unebnes domitosparium u»um,vac*
COS duas , argenti iibrai qvatuor , U»
clumßratumunum^ in pect* ho c'apita

faciant itaiUt neceflario eum feqvä- qvindec$m,armenti capita duo, ferro*
tur, & ab eo prorfus infeparabilia mentanumeroqvinfoprtfentesltbe

fint, cum neefundo legato fuppel-
lex ruftica fimul legata cenfeatur,
l.fin.ff.de fuppeüccl.lcg, difpar tarnen
videtur e(Te ratio fuppelle&ilis fa-
ers, qvae Ecclefiacita addicitur , ut
perpetuo ejus fit , &ineÄ perpetuo
maneat. At qvae praedio aut fu-ndo
ita infunt , ut perpetuo manfura
fint,faciunt partem praedii,*/^./'.^.
ff.de Ug$.l}2.ffMpign* t.jj. $. rtrum
ff.de bered.infU.i.&z.CJe V.S.

V. Anteqvam ulteriüs perga-
mus,monendus- mihi es , Leclor be-
nevoIe,& hie & in feqventibus pro-
be discerni debere dotem a dona-
tione & largitione^vac fit Ecclefiae;
illam npn nifl in bonis immobilibp,
hancinqvacunqverei five mobili ,
fiveimmobili confiftere,veterum o-
ftendunt monumenta. Saepä ta-
rnen utraq; in eodem comprehenfa
legitur inftrumento , qvatenus , qvi
dotem conftir uir,ultra illam übera-
us eft,& non dotatam tantümcon-
grue , Ted etiam ditatam & variis
bonis inftruetam voluit Ecclefum.
Qyorefero, qvodferibit Gregorius
Magnus ad Paflivum Epifcopum
Firmanum Hb. 10. indid.j^epiß.u.
ubi agit de Oratorio confervando:
Et idcfon^ritiFrarcr ghttrüfime)— —

ros a tributisfiscalibtu folidos fex,ge-
ßü% municipaUbtt* alitgata , pradi-
dum Oratorium folennitgr confetra-
bü,8cc: Et in Epiftolä ad Fortuna-
tum EpifcopumNeapolitanum,qv*
extat iib.i.indicl.ii.n jj. Rußieam ait
Oratorium extruxis/e,& pro votofuo
qvatuor untias totius fubßantiafu*
teßamento leg.-ufeyataj binefierijubet
confecrationem. Deindeaddit : St
q*id pro diver forum devot ione com-
moditatu accesferit , fibi aßimet ven-
dicandumftve aurum,five argentumy
five prddium, five veßimentum, omni-
bm modU conßrußio prafata posß-
deat. See: Sine dubio Ruftica; illius
fubftantiaex pluribus rebus , non
immobilibus tantüm , & illic confi-
ftentibus ,fed pluribus etiam mobi-
libp aliis conftitit, ex qvibp omnibo
dodrans pro parte indi visä ex dona-
tione Oratorio aut Ecclefise cesfit.

VI. PcrtinethucDipiemaGcr-
hardi Viri Principis,qvem Aubertus
Miracus putat fuiftc 'DucemLotha-
ringiae Mofellanac ordine fepti.
mum, cujus intcr alia ex recenfione
Miraci in donat% Belg. L, t. e, 2$.
hajc funt verba : Perpendens er- „
goa DEO mihi re/irpatum bujiu „
bcneßcemia fruSum tobtuli DEO >,

fan fto%

CAPÜ
« ftn&ocjj Mdrtyri Btmgno pro pec-
«« cdtorum meorum db/olutione, profa
«* ?4tru mti Addlbetti & Avunculi
« mei Gerhardt animarum falute j*m
«' memomtum prxdinm, tfilldm /eil.
« Vulferei cur tu, qvd ftta efl in conti-
** atu Solecenßffupmflumen,qvod di-
«« ciiur Mo/una, cum omnibui JuU dp»
<* pendiciü : inprimit feil, cum Ectle~
«« fid in boffore DSI Genitricü diedtdy
" /ervit & anctllü ibi commdnentibw »
<• fen altbi dispcrßs, fihü, pa/cuüs , 4-
*' qvu , tqvdrumcj; decurfibus » molen-
*4 dinie, cunclu infuper ad pradiclum
«» locum interiüs dut extertits perti-
«« nentibue , qvtßtü & inqpirendit,
" totum ex integro de med poteflate
" in prdfati Mondßerit Reclorumm^
« ejus trdtisfundo. tfc. Tottis ver-
borumcontextus univerfitatem re-
rum'ad Villam iftam pertinentium,
non immobilium tancümv fe d ctiam
mobilium,pr*fentium & futurarum
aut comparandarumexprimit, ne-
qve adeö qvicqram exceptum vo-
luit Donatorrprattcr jus Advocatias,
de qvo in leqventibus plenior erit
dicendi locus. Ad eundem mo-
dum Jacobus Presbyter Leodien-
fis Diceccfeos , cum Ecclefiam oppi-
ÄBredani parochialcm in conven-
tualem &collegiatam evehi vellet,
teftamento bona fua pleraq; omnia
ei addixk, atqveinteraliahis verbis
m ufus eft : Omni* etiam alia bona
** med mobilia & immobiltat deqvi-
*' bw non ordmavi, dut non $rdin*bö

T VI1L ^ iop

expreße,vo/o,qtodddaugmenta- ,,
tionem cedant dicldrum prdbendd- „
rum , fieas contingdt ad effeüüm^ „
ptrduti «See. recenfente eodem Mi-
rsco /./. don4t.Be lg. c.ixj.

VII. Reditüs, qvi in Ecclcfiarum
ususexdonationibusccdebant, ad-
moduravariierant , prout qvisqve
donator ipfe eos anteä habuerat. Hu-
go III. Dux Burgundiae , cum funda-
ret Ecclefiam Divionenfem reditüs
illl dieavit, qvos ipfe ante pereepe-
rat, de qvibus tarnen, qvalcs fuerint,
vix hodie licebit certi qvid afterere :
In eddem r'\n^'it i viMd in proprio* U
ufus reditüs dsßgndvi , videlicet, „
qvicqvid bdbebdm de ventit , Ö* „
dßdlagium , qvod mihi debebdnt „
pdnntfici & calteamentorum con- „
ßrutloreti & pldcitum generale^. ,,
Diplomareferturab AubertoMi- „
raco in donat Belg. lib.t. cap.yo. Qvid
fibi verba ifta velint , difficile eric
explicare , certas tarnen redituum
fpecies petilla fignificari, dubium
non eft. Habebant alii telonia_.,
censüs, aliaq» Jura, qvz indotem

, conferebano. Sic enim Johannes
Dominus de ValeryAbbati & con«
Tcntui Cliytiacenß dono dedit vil-
lam cum omnibus cenfibus-t taliiu,ju*
flitiü (4 juribus yvibuicuncfri utl ha-
bet Charta in Biblioth. Cluniacenf.
iub jvon.l. pdg.ij2j. Alii ufum fylvae
conceflerun t, uti exemplum habetur
in eädemBibl. Clun. fubHugonc-.
Wl.pag.ijio, ikubi Humbert usjDcmi*
O j nut

iTO tAPü

4ius Belli )oc\ in nemorlbus de Pir.oi
& de Roncinis & de Ali conoedU
ufagium, qvaaturn necefle fuerit do-
■mui de Arpa-jaco tarn ad ealefacien-
dum,qvämadaedificandum &ahos
usfts domüi neceffarios. Lnvenio
etiam haieces aüqvando datos. Sic
-cnim legitur in ftindatione M-*na-
■fterii prope Infulam Flandriae em-
porium , qvara fecitjohanna Con-
ftantinopolitana Flandriae & Han-
noniae Comitifla, apudxMira». tfiVOZt.
Dmat: he Igte, cap. 96. his verbis::
** Didimtis pr£terea in cleemoßnam
*l Jpß Monaßirio iwutn laft baleüumy
" qvod ßngulU annit in feßc S. Mar-
" tini debet aeeipere apui Mardic.
Et a Nicoiao Camuzat.//* antiq. Tre»
xenf.p 371. recenfecur inftturneotürn
donationis Erardi Comitis «Bfenen-
fis, in qvo refertur , patrem ej-j» ter.
centum halecia mönäfterio in per-
petuum oontuliiTe.Sed & cafei qvan-
doqve in donationem venerum, ali-
qvando & angvillafj.pelles, cerevifia,
&qvicqvid deniqve emolurnentum
aliqvod praeberepoteft. Patetidex
xiiplomate Philipp» Flandriae Comi- .
tis, inqvorefertea , qvaea Patrefuo
Theoderico AIfatio,Ec<^eu> in bur-
go Brugenfiin dotem data fuerunt,
apurieand. M'\rz.tib.2.capJj. In-
jer alia haec ibi habentur vcrba_> :
" Praterea in min'tfteriumEcclefie e-
«• jus dem Cußodem ßatuerunt , eifo
«« in usus p/os asfigna-öerunt qvinGjve
< « pifa-s cajcorum , viginti qvatuor ho-

t vni

■dos.*venj>t dtuenfAf stypifias in ,-,
Ghyjidragcßr/jji^cjvatuor ptfics ix nti- y,
nißerio Dicrkimt in oßido Lamber- fa
ti Notarii xerevtfiam^ex Hofporcü ,,
viginti no.veM denarios in Rogatio- ,»
mt>ui &c. Referuntur ibi eriam bir-
tyrum, oleutrucera, Sc aJis plura. ;
Vlii, Lic hsbeanr antlqvitatis
ftudiofi , in qvo fe exerceant, & inr-
primisilli, qvi inbarbarjjmis expH-
candis operam atqve induftriam.fu-
-am ponurvf, ex inftrqmenro dona-
tionis .ab Hen r i c o Gam pani x ComfJ-
te Ecclt*fi_ae.S.Stephani Trecenfis col-
•Jatae, uti id totum ab Nicoiao Ca-
muzat injntiqv. Tricasfin. pdg.tfr.
refertun^ , nor.nuila huc raciemia
ad/cribere libuit , qvae, haec funt—.^
■Concedo ügitur' pr<cdift& Eceießä
-claußrum tamejmetum (fUtterum^
qvam eft ipß Ervie/ia, qvicqvidhvit
bebam in molendinis juxta baiuea,
, — & p'fcariam & curfum aqv<t
Secfvana ßcut babebam , — me-
Jtemttm molendinoruw te Infults-,
domum 3 ' juftitiam ejusäem mo-
lendtni. Dedt & deeimam aven£ „
nemorum circa inßiiis , ufnarmm ,t
omnium foreßarttm mearttm ad 0- »
ptu Ecclefia (f ip forum CAnonico- ,,
runtiefvibuicunoj^nd'gucnnt. deci- %
man* de ba/neo , — ,med/eCaeem ,,
furni hilduim de vendopera hbemm „
dnte Domgionemitnedietatcmfur- *,
ni berfredi iiberatn , qv<£ tenetur ab ,t
Eccleßa in cafamento Itbera. la tar ,,
tn£n,qvod ß furm fo.( fi. comburati-, „

turf

CAPU

• 'tntlnniFurrtoi, tos re-

«* fi 1. i»f, & ' futnü nct-ß'.irm mttitfirA-

H bunt. L*nctsfioritm,qvMm feCtVO-

* IU, /et/, ne fi-tr fumwa turfu Se->

4tt£ ttbt äittturpons -auUpstfo sd
g s'AVtrtäin nift .ifjenjü tafitttli ve-
** ßru D»mum nnam , — - dhnium \
H jlum — tehrieum & libertärem

siusCaroli. -**. — - Itbcruren
'* qnt»q. ftäUomm , ^p* dvderunt in
** f*r< Er tieft* »oßrtTbeobufdiufcri.
«* bs — Sttllum in fort ttbtVum}»*
*<* <jpod emtßti ab amtto filto titltni.
«« i:fo>nnm Jöbn /ine tn peÜ'pani
u _ Job/ammMgtßri Roberte &rr,t-
«« dutattm Jobi4rHr*,(}V4 ^ärtiuntur
«« /-/zw JVrro r^/f , ^5* Jobiam torri-
«« gi.irun. in mtd.o-fero. Iilonwm
*'» i orvf-irt* in nuhdwif ($ pt* tarum>
*t Atwutn , hbifrtor.ve/i'*»/ v$käJr*r;

cntum mmuti mmißerti ubutwcfe
•l //-r /w nundinü tS per totttm annum.
«* Tilomumiottusfer* ubtttoi^/Trecis
»« 'vendui ■ > ünratem trlttni't

•f gWHipiarum- pfd.ta'üpor/s t^fjr^o-
«* sru*npe> tQtumJtr,tiutn /me nundirt&r
** - nundwamClaußomn'im) ltbet-am,s
•i 7 < mttptt in /</?« $ l'imentti\ &T
trat ptr j>. a/ri. pedjotnm piT
** ttlo dui pnfl ntondinas, (S'pedj*.
«>■ gm»! de refi iuo Mftidin.itum tU*a--
*<■ ß. tnfdtt&ico ■ prn-i dwmoturn c/ätt»'-.
«i y? tncadt m nundma. Primum n<en±
*<■ furarum fa ta , fciundwn metirnes
*f jÄ/jQUi & unun- qvdrie triutn fin-
«' gulU qvxdrtgu , ^i'jf a fißo S. An-
4 • ^rV * /<>^ .4^ ^p«* 'fit*U6httfi B,M*~

T VW. irr

rt<e fa/ adduturii. Cenfuw qvem ha- „
l/erü in cCaußy CT jußttiam don.o- ,-/
/»w, ex qvtltt* tcnjtu tße pervtnir, ,,
-- •- pedagium do/totumiitnumde ,,
y/>r«. advebehtium. — — decimam „
frumentr, qvödvtnit *d grandrinm „
ttttum de pateßate Trec^rum. — .- „
/f /-* arpenm vtne* &c. „

IX. Plura non addam,qvanqvam
ejusmedf inftrumcnra adducr po«-
{irnt pene infinir». Haec autem»de6
reccnfcrc libuitr-tJt oftenderem, ni-
hril omnrno inveni-i'* in hominumj
commercio , dum alicjvaic falttm
cmolumentum pra?ftet , qvod oon
aHqvando in fuogenere fcc(.\-fü% Qc
pits loci« dicatum fücrit. QvinöC1
rediiO«; feßh injurte acqvifit» , qvo-
r'üUiq,- tit Jus plane viriofuseftSfacris
d?>t»^antür ar.i'fi< iis & min iNrHiJ
Freftkil. t» humani ingenfl indo-
lr9>, n bona male cjva-fira non dtira-
tura parent, nifi ex his portio altqva
d»vino aslignerur cultui. Et hmc
ad d qvamplurimos qvotidie vid*«r
H« , cf*i poftqtarti'civium füofum*
o'ppreshone, St avaritiä , atitarribus
inhonelHsatqve iliicitis ingentes di*
vn as i "om»ra'rärunt , omnemexvi»
tili Ujt<contraÖam macul-*m elui.dC
«imriib'us n-imeris abfolutdnv deli-»
dorum luorum venuim itnp«trafi
cdn^dunr, licubi >A niosulus por«
tionem lu^ri acqvifin impendanc-..
Ete'J lane eoruin hoc co. (ilium noa
omninöimprnbandum. Etfi e.nim
1-uda.dfieqveat, 4viidc<>i«f£!b.is >|.
• lui-

itt CAPUT Vlll.

Itciris utitur« uteleemofynas faciat, Gratianum c.no* tft pumda t. *. r.
aut pias caufas promoveac ; fi tarnen & porrö : Unde etiam ctrtum eftrfpU
anteqvam in tali modo fe peccare etß monaßeria vel xenodotbi*,*el s/pid
agnofcac, magnas conflaverit diyi- aliud expecuwa, qva pro /acrü »rdi»
tias , poftca vcrd pergratiamSpiri- nibusdaturyconßruantur%nonproßcit

tüs S. illuminatus » & de earum inju-
ßa pofTcsfione cooclue 5c convi&us
fuerit , debet is ut iq v e , (i poetft , tili
ipfii cujus funt res ablatae,r eltiruere,
aut fi iile in vivis efle defient , ejus
heredibus ; fi nee his posGc * tum ad
cgenos & pias caufas faculratestfta?
funt transferendat. Hoc conßlto, in-
qvitB. Chrmnitius intiarm.Evang.
f. 2019. Chrißtani Imperatores Con-
flsntintUy Carola Mdgntu, & ip forum
fimilet fecuti fffe videntur. ^vi & tpß
magna bella gejferunt , muttos oppres-
ferunt , immenfas opts congefferunt , in
qvibtu bellt* imposßbile eil , qvw mul-
tü bonis & innocenttbm vit fuerit il~
l*i*i qr>i bonit fuu praeter ju4 & £•
qvum funt executi. Sed iidtm Prin-
cipe* beüo finita, &"pace r eparat *xqvo-
tüam non emnibtu bona amtjfa reßi-
tuere potentnt , DEO & pauperibus
eleemofynat dederunt,£cclefias amplis-
fimii reditibus dotarunt &c. Coof.
Joh.Conr. Danhauer in Tbeol.Con*
feient tom.i.fetl.2.art.ö n.4. Gisbert.
Voet. Polit.Scctef. part.u Hb. *. tr.j.

e.f. p.pj*.

X, Extra hunc cafum ,.qvo rffti-
tutiodominis Eerineqvit, non eft
putandaeleemofyna, fi pauperibus

dispenfetur, qvod ex illicitis rebus
acqviricur. uti ait Gregorius M.apud

mercedi &c. ' Et ex hac ratione im«
probat Ihdorus Pelufiota ad Euna-
pium epiß.jj. I.l, inßitutum iftud,
qvo ex fpoliis pauperum aedifican-
tur Ecclefiae. Condu tjvidem , inq vit,
EcdefiaminPelußo , matbinü qvidem
de molitionibiu conß)icu<tm, [edimprt*
bußudiü & ' faernrum eletlionum pre-
ciü & tnjuriis atq2 contumeliü , Ö" te»
nuiorum oppresfiombu* & pauperum
fumptibm ld qvod nihil aliud eR,qvdm
*i ficare Sien in Jangvinibut Ö* Hie-
rufalem in injußitiü. D E US porrö fa-
crificio ex Alterns bonis cenflato mbH
opus habet. Verum illud, perinde atfa
eum.qvt canem maftat,execraUtrm <%v£
cum itu fint , Gf ad/ ficare & Injuriant
alt 14 inferre deßne : ne alioqvi domus
iüate apudeum prodat & eonvineaf,
ut qpa /ublimü qvidem 0* excel/a ßet$
verum ob ea mala , ex qvtbus extruUd
efl, te tondemnet.

XI. Eleganter circa hoc argumen.
tum declamat Nicolaus le Maiftre
de hon. Etdef. part.z. hb.i, c.tf. cujus
aliqva hie adferibam verba: Olimt'
inqvit» txilites credebant purgari fe
comtmßu in beUo fctleribut & totpra»
dationum ae latrociniorum fordet e-
iui , cum prxia partem Vulcano ado-
lebant » & in fortem fpoHorum r.ipa-
tisfimum vocabant dement um. Nunc

komi-

CAPll
homlncs DEUM ' ollivlfi furtorum &
lacrymU paupcrum gaudere arbitran-
tdr t ß langventium & fame pcrtun-
tium vifcera arü admoveant , ft in fo-
ri et dt em fcedisßmi Uteri Ecctefiamini-
ßros ddfcifcant, ß Chrißi fmdttm ra-
pinis augc mt. Non amat Servator bis
drtibas fplendeßere , exhornfiitalai-
ria , qvd auro infami ac furtivo ni-
teni. TcmpU ißay qv£ pauptrum fm -
gvis & vifcem extruxerunc , lotige ipß
ftid crnce atrociora funt : famemfuam
ti9n vult djim§nis auxilio fedari &c.
Sed ifla aJ{ c* irtt^olca- Redimusin
viam, &qvod reliqvum eft, confi-
ciemus.

XII. Potisfima vcro in dote Ec-
clcfiafticä conftituenda habita fuit
ratio alimentorum, qvibu6 Clerici
fuftcntari poflTent. Atqvehinc inan-
tiqvis monumentis, tum frumenti
tum leguminis variae fpecies donatae
leguntur. Nee tarnen frumenti ap-
pellatione legumina veniunr. Sunt
enim frumenta, qvacariftäeontinen-
tur: legumina, qvaifiliqvä. Itaqve
necJupini, neefaba , nee ciccr,nec
pifa frumenta funt, fed fruges 1.77-jf.
de V. S. Lj.§.S.ffdcperrdeg. Proinde
ctiam in donationibus piis probe irta
dileernenda funt, qvandoqvidem ä
donatione unius argumentari non_,
licet ad donationemalterius,.neqvc
plura comprehendi/Te cenfenduseft
donator, qvam verbis expresfir. ■ In
antiqvisScripruns faenebladi nomen
oecurrit, qvod qvidem. aliqvando

t vnt iTj

valde gencraliter omnem fruclufru
denorat, etiam arborum & vitis, ali-
qvando illa tantüm femina , qvae in
areä teruntur , uti iftasvocis aecc-
ptiones explieat Henr. Spelmannus
in glojfar. Sed fpecialius aliqvando
rcilringi videtur ad cerrum genus
frumenti. Qyod oftendunr verb*
donationis ab Alidc dominäBoula-
riaefa&ac, apud Auberr- Miras././, do-
tidt. Belg.cgZ* in hanc fenrentii»m_. :
Super addidi etiam reditumfex mo- ,,
diorum dtiri ilad'h & decem modio- „
tum avetid &c. ,t

XIII. Abeo fere tempore, qvo
Chriftiani rerumpotiti funt, perfva-
deri eeepit fundatorbus, Ecclefiam
fubfiftere non pofle , nifi proprios
haberetagros &bonaimmobilia.At-
qve ea non exigebant tantum Epi-
fcopi & Clerici, veluti debitumali-
qvod, fed illi etiam ipfi, qvi p;etati
ftudebant , fpontaneä Lberalitate
certatim fua praedia ad pias caufas
conferebant. Conltantinus qvidem
ipfe perfingulas civitates certam ve-
ctigaliumparremfifcofuo detra&am
alendis Ecclefiae mimltris impendi
voluit , qvodhaudobfeure colligi-
turex Lu.C.deSS.Ecclef. & diferre
traditura Sozomeno//£ j.bifi.Ecclef.
c.j. dum ait : Nam cum Conßantinus
res Eccleßd rite dißiofiijfi t , CT e x ve*
tTigaltbiu cujus tj3 civitatis ea,qv£ erant
Jatii ad res comparandas neccjßarias9
Clero cujus % Eccltßc < rogavit , Mudcfo
legeßalrilivlt ; qv£ lex eo tcmpore,qvo
P moritp

U4 GAP ii

morkbatur Juliamis, haäenus diligen-
tcr obfervata fttit &c. eodcm plane
modo, qvo genriliumSacerdotibus
alimenta ex publico praeftita fuifTe
refertAmbrofius adverf.Symmacbum,'
dum fcribit : SacerdoiilfUs qvogs fuis
qveruntur alimenta publica non pr&'
beri : qvdntus binc verborum tumultus
ir?crepuit,8zci Idem tarnen ille Con-
ftantinus fpeciali constitutione, qvae
extat in /./. C. de SS.Ecclef. unicuiqve
dedit licentiam fanctisfimo Catho-
lico venerabiliq,- concilio relinqven-
di teftamento, qvicqvid voluerit.

XIV. Noninven:o, Conftanti-
num bona immobiliaGentiliumfa-
cris olim deftinata , in pios Ecclefia-
rum usus vertifle,nec aflerere aufim,
intra fui imperii terminos ralia Gen-
ti'lium facris deftinata fuifle. Si ta-
rnen fuerint,videntur mihiomniail-
la in profanos usus converfa , uti o-
mnia eorurn templa funditus fubver-
fa leguntur apudEufeb. devit. Con-
ßant.lib.j.c.jd.fjjö'.jg. Alibi tarnen
äRegibusfacraiftaGemiliumpracdia
in Ecclefiarum Chriftianarum usus
verfa fuifle, dubitare nos nonfinit
Galfredus Monumetcnfis biflor. Reg.
Brit l.j.c.r.qvandoa\t:Intereaglorio-
fux ille Rex Lucius , cum intm regnum
fuum cuhum ver£ fidei magnißcatum
ejft vidijfet, maximo gaudw fluiluans,
poj[esfiones&territorta,qv&prius tem-
pla idolorumposßdebant , in meliorem
ufum vertens, eccleßü fideliumperma-
nere concesßt. Et cpia majorem bono-

t niL

rem ipßs impendcre' dehuerat> ättgmen-
tavit Was amplioribus agris & manßs^
omniq3 Hb er täte fublimavit. Imo Ve-
ro infeqventibus temporibus fano-
rum hanc in Chriftianos usus con-
verfionem non p'robavit rantiim , fzd
& fieri jusfit PontifexRomanus.Gre-
gorius enim Melito in Angiiam ad
Auguftinum proficifcenti utiliter__»
pracipiens de non diruendis fanis,
qvae ä gentilibus Anglis daemonibus
confecrata erant , ita fcribit, ut dele-
tis idclis Fana ipfa confervarentur,
& ad ChriftianaeEcclefiae ricus cul-
tumq,- divinum a ge.ntilitiis profana-
tionibus expiarentur. Vid. Britann.
antiq. qvas evulgandas curavit Mat-
thäus Parkeriis ÄrchiepifcopusCari-
tuarienfis in vit. Jugußini.

XV. Conftantinus igitur mini-
ftrosEcclefia: ex publico fic ali vo-
Juit, ut tarnen non vetaret, Ecclefiae
propria effe qvaedam pracdia , cer-
tosqj ex iis proventüs : prasfertirru
cümfciret, valde plerumqve mife-
rumefle, ab aerarii praefectis pende-
re. ' Fr. Baiduin. de Coyißantin. Legib.
Li. p.22. Sanclisfimum a.utem iftud
& venerabile.Concilium, ipfamEc-
clefiamdenotat, non utfinguliCle-
rici , id qvod legatumeft , fibi v>ndi-
carent , Ted ut eo jure iftud habere-
tur, qvohaberi folet, qvod univerfi-
tari vel collegio licito Jegatumeft.
Omnino enirn locum hk inven>t_.,
qvod mrer gentiles pJacuir Scaevolae
JCto in 1.20. §.i.ff. eleanndeg. nempe

in

CAPUT VI IT. irc

in inftrumentis ulrimarum volunta- r'uis , inqvit Sozomenus /./. c.ip.f.

omnem imwumt.itcm , honorem , ö*
frumenti congiaria ipfis a Conßanii*
»o donata, adetnit, ltgcsg~ eorum i Ali-
sa conditas abrogavit , curiu addi-
xit. Porrb a Virginibm & vidttü,
qv£ in Clerum crant propter cgeßatem
adfcript£, ea exigi mandavit , cjv&
Ante ab drario publtco /iccepemvt 6cc.
Nee lieuie igitur eo tempore aperre
qvicqvam vel donare vel in docem
dareEcclefiis,qvibus etiam id, qvod
habueruncfubtrahere&auferre non
erubuit afrutisfimus & fubtilisfimus
perfec.utor_,.

XVII. Jovianus Julianum fecu-

tus res Chrirtianorum collapfas re-

ftituit, laudatq; eum Theodoretus

lib 4. htßor. Ecclcf. c. 4. eo inprimis

nomine, qvod edita lege puffen t,Ee>

ciefiis rettitui frumentum, qvod iis

de publico prxftari juflerat Con-

ftantinus , Julianus vero prohibue-

rat. Necadeo qvenqvam inter Im-

peraroresinfeqventesfuiiTeputOjqvi

ad Juliani exemplum rem Chriftia-

nam evertere, & Ecclefias deftruc-

re aufus fuerir. Imö vero cum circa

annum CCCCLIV. non deeflent-,,

qvi ftipendia alendis EccleGac mini-

ftris ex publito deftinata paniüs

praeberenr , forte etiam negarent ali-

qvando , noluit Valentinianus III.

Imper. fpeciali ineamremconftitu-

tione, qvae extat in In. C.deSS. £V-

f/^ qvicqvam detrahi, fed jusfitto-

tum & integrum.*, ut constitutum

P z fuit

tum minifterium qv.inJoqve defi-
gnari,datumaptem intelligi templo.
Sic cnim eti.im, qvod civibuslega-
tur , ipfi civitati legatum intelligi-
tur, 1 2.ff> de reb.dub. Per ifra autem
Conftantini verba Chriftianorum_,
miniftrorum ordo aut corpus haud
obfeure inter Collegia licita refer-
tur. Corpori enim, cui r.on licet co-
ire , fi legetur, non valebit legatum>
nififingulis legetur_>. hi enim non
qvaficollegium, Ted qvafi certi ho-
minesadmirtentur ad legatum , in-
qvit Paulus JCtus in Lzo. derebdub.
Qyä ratione Judarorum univerficati
teftamento nihil omnino relinqvi
poteft, /./. C. de Judx. fingulis tarnen
legari potefr. Marqvard.de Sufannis
part.2. de Judx.c.j n.24. Carpzov.
part.j.conß.ij. defjö. Er qvia olim
nonminüs Chriftianis , qvam Judaeis
in unum 'corpus coire prohibitum
erat , uti ex Tertul liani Apologet, c ig.
patet , non eritid ampliis prohibi-
tum , aut pro illicito collegio haben-
dum , cui exxeftamento capere licet,
qvod Coniiantini conftitutio con-
cedir_>.

XVI. Port Conftantinum Julia-
nus, poftqvam Libanii Rhetorisalio-
rumq; Ethnicorum Philofophorum
artibus, Apoftatafaclus & in genti-
lium fupcrliitionem relapfus e(Tet_>,
nervös ifros ineidere , omniaq;ifta
beneficia Chriftianis ä Conftantino
collatarevocarcnon dubitavic. Cle~

liS CAPUT V1IT.

fuitabinitio, illisexhiberi. £hia, Theodof.eod. necmagis iftis, qväm

inqvit , bumanitntis noßr* eil , egenis caeteris Ecclefiafticis aut Viris conr

pro/picere, ac dare operam , ut pau- tineotibus ex liberalitate mulierum

peribus alimenm non defint ; falar'u acqviri aliqvid permittit.

ttiam , qv£ facrofanühs Eccleßü in

diver fis ßeciebus de publico hablenm
mintftratn funt , jubemut nunc avofo
inconcujja & anutto prorfus imminu-
ta py&ßari.

XVIII. Coercita tarnen fuit

XIX. Caufara impulGvam & oo
cafionem legumiftarum exmoribus
Clericorum iltius feculi repetere_»
oportet. Nempe plurimi eorum_>
heredipet« erant , & bonorum ca-

aliqvandopote/ras, qvamin ultimis ptatores , asfidcntcsatqve infervien-
voluntatibus libcram cuiqve efle_» tesfoerninis fimplicioribus, utl.be-

voluic Conftantinus , relinqvendi
feil. Ecclefiis earumq; miniftris bo-
norum fuorum qvodcunqve volue-
rit. ExtatValentiniani Senioriscon-
ititutio in /. 20. C. Theodof.de Epifc.
Ecclef.tf Cler. qva prohibenturEc-
clefiaftici & continentes (h. e. qvi
privato perfe&ioris vitae Audio du

ralitatem earum provocarent_. , &
vel donatione intcr vivos vel ulti-
ma voluntate ab ipfis conditä , fuam
explerent avaritiam. Turpisfimum
iftudaucupiumHieronymus ejusfe*
culi Doclorceleberrimus epiß.2. ad
Nepotian. de vit. Cler. & ficerdot. his
verbis deferibit-, : t^udio praeter-

öi coelibem vitamafFecT:abant)qvic- eh in fenes & anüs absq; liberis ->qvo-
cjvam capere ex mulierum qvaruta- rundam turpe fervit'utms : ipfi ap-
cunqveliberalitate vel teftamento : ponuntmatuUm^obfidentletluni , pu-
reli&o tantüm eis ex propinqvorum rulennarn ßemachi , & phlegmam
fuccesfionecapiendi jure_>. &addi- pulmonk manupropria fufäpiunt, pa-
tz, poena, utqvicqvid adverfushanc vent ad introitum Mediä , tremen-
legem a mulieribus viris Ecclefiafti- tibu*cjs labiis an commodius habeant,
eis reli&um vel donatum fuerit, id feifätnntur , & fi paulum fenex ve-
fifcoPrincipis vindicetun.. ... Et ne getior fuerit , periclitnntur , fimuU-
qvis Ecclefiafticos & continentes taqs Utitia mens intrinfecus avara^»

irrige nimis aeeipiat, «StdeCIericis
tantüm inferioris gradüs , aut conti-
Rentibus Viris tantüm legem ifram
interpretetur, idem ille Valcntinia-
t\w% Imp. poft biennium ad Epifco-
pos etiam & virgines DEO dicatas

torqvetur , timent enim , neperdant
minißerium^. Ex his rnoribus na-
tam fuifle iftam legem agnofeit &
dolet H eronymus , qvod feii. nimia
&qvotidie magis exerefeens Cleri-
corum & Monachorum cupiditasle«

«am diferte appHcac— , in /. 22, Cid. gi ifti fanciendae occa/ionem dederit.

Pudet

CAV
Pudet dicert) inqvir, Sacerdoies ido-
loruK,mimi>& Auriga & fcorta bs-
rtclit.itcs eapiuntffolis Clericisac tno-
nacbu bäc lege prohibetur. & non
prohibetur d perfecutoribu4 , fed d
Principibus Chrißianü, Nee de Le*
geeonqveror^feddoleo cur merueri*
Wut baue legem. Cauterium bonum
ejlyfed qvo mihi vulnut ut indtgeam
cauterio. Providatfr feveracfc legis
tautio : & tarnen nee fic refrenatur
ävariia. Per ßdeicommufd legibus
illudimus,ut qvaß major a finr l*npe.
ratorum fcita,qvam Qjrißi , leget ti-
wemus^ Evangelia contewniripScc:
Similia hibet Ambrofius adverß
Symmach qvieodem hoc tempore,
qvo Conftitutio ifta prornuJgata
fuit , inEcdcfiäMediolanenfi cla-
ruit.

XX. Probe autem norandum
eft , per iftas Valcntiniani leges Ec-
clefiafticis rantum & DEO dicnrls
perfonis ex mulicrum donatione
aut ultima voluntate capiendi jus
ademptum,Ecclefiis vero iftud fal-
vum relidtum fuiile , ut adeö parum
illae facere videantur ad noftrum
hocinftirutum, hifi qvod Ecclefiae
in miniftris fuis hac ratione injuri-
aminferri, &leges ipfas parum ae-
qvas cenfeat Cardinalis ßaronius
ad ann CCCLXX.num.nS ßqq cu-
jus tarnen hanc ipfam cenfuram pa
rum*aeqvam'efle , oftendit Jacobus
Gothofredus<*<s/^. / ,20. Fuit vero
etiamEccIeujs aliqvando jus capi-

UT FW. m

endi exteftarnemo ademptum,fed
in cafuaJmodüm fpeciali, qvando
feil. Diaconisfa teftamentum con-
dit,&Ecclefiis aliqvid in eo relin-
qvir. Conftitutio edita eft: a Theo-
Jofiw. Magno, & habetur in l. 27. C.
The od. eod. his veebis : Si qvando cü.
em obierir ( fc: Diaconisfa , de cujus
minifrerio videri pofluntjqvaecollc-
gitChrifrophorus Jufrellus in Cod.
can.Ecclef.univpjg.2jj. & Gabr. AI-
bafpinac. /, /. ob/erv.za..) null am Ec •
clefiamwullurn Clericumynullumpau-
perem fenbat beredet. Careat namfo
neeeßt eß viribus, ß qvid contra Peti-
tum circa perfonas fpecialiter com*
prebenfw fuerit d moriente confe-
clum. lmo\ fi'qvid ab bis morienti
fuerit ext or tum , nee tacito fideicom-
miifo Clericis in fraudem vener abilU
fanätohts caüida arte , aut probrotd
cujuspiam conniventid 4?feratur : ex-
torresßnt ab Omnibus t qvibus inhia-
vetant bonis. Et ß qvid forte per
£pißolamycoditillum,donationem-,te-
ßamentum, qvolibet denify detegitur
gener e confcribtum trga eos,qvos hac
fantlione fubmovimus* idnec in Judi-
cium dcvocetur,fed velex inteßato ü ,
qvißbt competcre intelligit.ßatuti hu -
jus dcßnitione fuccedat : ßqvis fe ag-
nofat filiunt , ßqvu probat propin-
qvum,fi qim denifc vel cafu veljudi-
cio.profolido pro portione,beres lega-
taritis , fideicommüfarim apertis de-
' prebenditur cödicillisfruatur fortu-
namunereiConfcientiafutfrufiu : (f
P j fubmo-

US CAPUT

fuhmotu hü atfo dej'SIU in berrdita-
riis corporibtu poteßate utatur bere-
dt*.

XXI. Cur de Diaconisfis fpc-
eia lern hanc conftitutionem edide«
rit Theodofius, cum tarnen, cjvia vi-
cfuac erant,fub generali, qvam fupra
adduximus, Valentiniani conftitu-
tione comprehenfae ihte'lligantur,
caufa fine dubio haec fuit, qvod le-
gem iftam nonnulli ad Diaconisias
extendi ide6 noluerint , qvia ilLaein
notitiam,indicem & catalogurn Ec-
clefiac relatae erant,eum in finem, ut
ex Ecclefiac iftiusfacultatibus ad vi-
flum neceflariaaeeiperent , &fici-
pfsmet fpecie tenus & habitu de
Clero eflevidebantur, licet revera
inter Laicos computarentur. V:d.
Francifc. Fiorens adrubrjit. de vir,
& honeß.Clcr. Qyo faciebat,qvdd
& ipfac ordinarentur , feeundum
Concil. Chalcedon. can.ij. non qvi.
dem per confecrationem , fed per
manüs impofitionem , uti exponi-t
Fiorens </./. Qvia igitur facris mi.
nifteriis adhibebantur Diaconisfac
& ex Ecclefiac bonis viclum aeeipie-
bant , videbantur fub generali vi-
duarum nomine non amplius com-
prehenfae, Ted reliqvarü ordine vel-
uti exemptae. Ut ne ergo^ iftao-
pinio qvenqvam incesfeTret, fpecia-
lem hanc de Diaconisfis & haud
paulo abValentihiani lege dirferen-
tem edere voluit Theodofius con-
ftitutionem,^vä inprirrüs hoc cavit»

Viru

ut qvod ab Diaconifsa Ecclefiac, aut
Clerico,aut pauperib9 relidtumefr,
pro non feripto haberetur, & fic he-
redibus qvibuscunqve , imdh'S de-
ficientibus,& legatariis & fideicom-
misfariiscederet.

XXII. Rationem autem , cur
Theodofius noluerit Ecdefiis -&
pauperibus qvicqvam ex Diaconis-
farum teft imentis acqviri,ipfa ,, ni
falJor, prodithaec conftitutio , his
verbis : fmo ß (jvid ab bis morifnti
fuertt extortum, nee t actio fideitom-
mufo^ aliqvid Glericü in fraudem ve-
nerabilü fanßionU calhda arte , aut
probrosa cujtupi'am tonniventia de-
feratur : extorres ßnt ab ommbusy
qvibiu inbiaverant, boms, &c: Idem
Theodofius fua haec verba haud
paulo cIariusexponit,in/./e^. 4,C.
Tbtoiof, eod. ubi legem fe promul-
gafle ait , neqvis Clericus neve fub
Ecclefiac nomine rnaneipia, fupelle-
&ilem,praedam, velut infirmi lexus
dispoliator inva leret,&remotis af-
finibiJS acpropinqvis, ipfe fub prac-
textu CathoHcac disciplinac fe age-
ret viventis heredem. Duas igitur
hie referteaufas fuarconftitutionis
Imperator» infirmitatemconfilii ex
parte Diacomsfarum teframenta
condentium , qvac perlvaderi oppi-
do facile poflunt, ut, liberis fuis aut
propinqvisnegle#is,facultates fuas
fub fpecie pieratis Ecclefiac auf Cle-
ricisrelinqvant , häc rationeaeter-
nam beatitudinea» fibi comparar.

exifti

CA TU

•exiflimanresj&aväritiam ex parte
pcrfvadentiumclericorum,qvaetan-
taktpeelr , utextorrum meritö du
catur Imperatori , qvod a moriente
impetratumfuerit. Idq/fub eädem
häc nomencJaturä gravi ter perftrin-
git Ambrofius ferm. 7. de Ciericisi
Licet dicere poß'umtu , inqvit , nemo
■nos invafionis arguityviolcntia nullud
aceufat. Ghafi non interdum ma-
jorem pradam a viduis biandimenta
eliciane , ejvam tormenta, Non in-
tfrefl apud DEUMt utrum vi, an cir-
cum 1 entione qvis res alienas oecupet,
durr.modö qvo paäfo ttneat alie-
num.

XXIII. Facit vero utraqvehxc
ratio, utcredam,etiam in Valenti-
niani constitutione fuperiüs addu-
ctä inter eos, qvibusjus capiendi ex
mulierum teftamentis ademprum
c(r, etiam Ecclefias fubintdligi de-
bere. Etfienimearumdiferra nan
üatmentio ; qvia tarnen Sacerdos
habet, qvod Ecclefia» reli&um eft,
c.Ponttfices 12 tj.j. & fic bona Eccle-
fiar principaliter in ufum Sacerdo-
tum atqve Clericorum cedunt,nihil
intereritjutrum Tibi, an Eccfefiae Je-
gatum a muliere exoraveritClericc?,
nifi qvod priori cafu plus juris in re
legatä accjp'ar. Utrobiqve tarnen
idem poteritiubefle avantiae ftimu-
Jus. Et haec avaritia Clericorum
impulitlmperatores , ui jusacqvi-
rendi ex mulierum reftamentis iilis
adimerenr, Neqve coeVcira fatis
dieiposfetavaritia, fiper obliqvura

T VI IL np

& fub Eccle/i« fchsmate Jiceret
Glericis inhiarc bonis mulierum j
cum tarnen maxime hoc intende-
rint Imperatorcs,ut omnes fraudes ,
qvac legi fieri poflent , praeeaverent,
adeö ut ne qvidem fideicommifla
hoc cafu admi tterent.

XXIV. Cacterüm ipfoTheodö-
{\us\\\dJ.2%.Q. Tb. de Epifc. nonihil
immutavit legem fuam antchac de
Diaconisfarumliberalitate ab Clo
ricis non reeipiendä latam , permi-
fitqve,ut liceret Diaconisfis mobilia
in Ecclefiam & Ecclefiafticos per
donationem inter vivos conferre.
De teftamentis atqve ultimis volun«
tatibus,itemqve de fundis & immo-
Bilibus qvod conftituit, nihil omni-
no immutatum voluit. Jdenim,
qvodfaciliüs qvisfacit ', legislato-
res folent inhibere freqventiüs*
Qva ratione Lex Julia prohibnit
alienationem fundi dotaiis , nid
fi muiier confentiret Viro alie-
nanti robligationem vero , etfi mu-
l.er confentiret,inhibuit./.r/». §. //.
C.deRU.A. Judicabatfcil. Augu*
/hisTnip^cüm legem illam ferret,
muliercs faciliüs confenfuras fundi
obligationi,qvam alienatiohi. itaq;.
illam magis, qväm lianc uihibuit.
Qva ratione nee donanti mulieri
fuecurrere fckbuit SCtum Vclleja-
num,fed obliganri tantum , qvia fa-
ci litis fe mulicr ob! gat,qvämalicui
donat. /. 4, in fin ff ad SCt. Vellej*
Necigirur revocandas efle putavit
Iheociofius mulieres ab illö tarn

l.baali

nö CAPUT VIII.

liberal! confenfu, a qvo natura fe- Conf, Jacob. Gothofred. ad d. I. 2f.

XÜs avari facis eas revocare videatur. CJheod.de Eprfc.

XXV. Leges has Valentiniani
&Theodofii,qvanqvam parum in-
telleclas&inalium prorfus fenfum
contortas, memorat Marcianp Imp.
in Noyella.qvarn fab titulo , dete-
ßamenttsClericorum,?d'n}'\t,dz ab il-
lisdiverfum plane, fimpliciter arq;
abfoluteconftttuicue five vidua, fi-
ve diaconisfa, feuvirgoDEO dica-
ta,vel fan&imonialis mulier , five
qvorunqve alio nomine religiofi
honoris vel dignitatisfeemina mm-
cupetur, teftamento vel coJ'cillo
iuo, qv-od tarnen aliä omni ratione
juris munirum fic, Evclefia? vel mar-
tyrio.vel Clerico, vel Monacho, vel
pauperibus, aliqvid vel ex integro,
vel ex parte, in qvacunq; re vel fpe-
cie credidit relinqvendürruid modis
omoibusratum firmumqve confi-
(tat,five hoc inftitutione, five fubfti-
tutione,feu legato & fideicommisfo
peruniverfiratem vel fpecialiter fi-
Ve fcripti,five non feriptä volunta-
tefuerit derelidurn , omni inpofte-
rumde hujusmodi negocio ambi-
guitate » fubmotä , donationibus
ctiam vel qvälibet liberalitate
tarn vfduarum * qväm diaconis.
farum five virginum,% qva? DEO
dicatsefunt , vel fan&imonialium
qvaecunqve in Ecclefiam vel mar-
tynum vel Clericum, vel mona-
chum , vel pauperes collata fue-
rint,pari roborc iirma habcantur.

XXVI. Häc ratione abrogatis
Ulis , qvas anteriores Imperatorcs
fecerant , conftitutionibus , noluit
eas deincepsCodici fuo inferereju-
ftinianus Imperator,qvanddqvidern
ipfi nihil immurarepropofitumfue-
rat. Er faneivit ipfe int. 4.6. C.de
Epifc.&Cler. ut impleatur omnimo-
do,fi qvis moriens piam fecerit dis-
pofitionem vel per inftitutionis
modum , vel per legatumautfidei-
commifTum,autmortis causa dona-
tionem, velaliunrqvemcunqve mo«
dum legitimum ,• utq; firmura & ra-
tum fit,qvod qvis fupremo & ulti-
mo mandato Ecdefia?, aut Xenodo-
chio , aut religiofis domibus reli.
qvifiet. Et in /.^,£,7. C. *W.con-
ftituit idem Juftimanus f utfipi«
caulae hereditas vel legatum relin-
qvatu-r, nulla inde detrahatur Falci-
dia, h. e.uti Andreas Fachineus /./.
c.ty. explicat, ut Occonomus, vel
Epifcopus non habest Falcidia: c-
molumentum, licet heredes efle vi-
deantur. Atqvehincpater,qvanto
ftudio Imperator ifte EccUfiarum
emolumenta qvaefiverit, & procura-
verit,id q vod etiam aliac ejus confti-
tutionesprolixe comprobant.

XXVII. Ab eo tempore plena
manu ab Laicis coilata fuerunr in
E< clefias bona tum mobil-ia tum
immobilia ; cjvod häc ratione vendi

fibi

CAPU

(Ibi «fcrnam falutem , & infcrni
cruciatus cvitari pofTe perfvafum
haberent. Indc crebrae in hanc
«4 rem donationum formulae : Ego
«* N. cogitavipro antma mea reme-
«• dto(f pro aterndretrtbutione, ut
<' vemampro peccatis meü in futu-
«♦ rum adtpi/ci merear , & in die tre*
u mendijudicii ante tribunal Cbri-
U fii ftcurtu adfiflam. ideirco dono
&c:qvam refert Atto Clericusapud
Goldaft. tom.2. Alamannicar.antiq.
tf.jo. Etaliam fimilemlfo Monacho
•* apudeur^i. n.$4, his verbis: Hu*
•* rnano gener i peccatorum maculis
if Jjuciato,atgs ob eulpam inobedien-
«i tiaa paradyfi gaudtis dejetto,intcr
u catera curationunt medicamenta
u cttam bocDEUS mundo remedium
•l contuhtyurpropriis divittis homi-
•l nes Juas animas ab inferni tartaris
<• redimfre'potuif[cnt,ßcut per Sah*
*c monem dicitur: Redemptio anitme
'♦ ViriproprUdivitia ejus, ü'mc &
u per femetipfum divina dementia
U in Evangeliobortatur d'tcens: Da-
1 te & dabitur vobtitä iterum : Da-
«» te eleemofynam & omnia munda
'* funt vobis. His igitur atg3 aliis
" Scripturarum admonitionibus ego
41 N.iompunflus trado arq, trans-
if fundo &c: lftiusmodi plures
habenturpas(im,& in omnibus fere
monumenris, qvibus aliqvid Eccle-
fiae tradirum aut donarum fuit. Ean-
dem commendant pietatem inflru-
menta^qvae vernaculä d«inceps Ger-

r rm. I2I

manorum lingva coneepra faipenu-
mero inveniuntur,qvale mihi nuper
exa&is publicis in manus vcivr,
feriptum anno MGCCCXLI.
cujus haec erant verba initial a»

3d) ffreDcricb ^on ßfificbcui
äu^melenqefeßin/tinbe tnune
reebtenerbin uuDe erbnebroirt
befennenttiif Vtfm unfern of#
fen brcue&or aflen/ Dnen febn
abbir borin If fin / Daß 3<*> im*
guten tvillin/tinb tvobl bebacb*
ten fluide babe gegeben leu*
(erliefe umb ©ortännflcimre
burd) wenn unb rm;ner alt*
fabren feien roiUe ein feboef
grofeben fäbvücf) Smfeä 511
eroigen gefeiten bem ©otiö*
(Hife 511 #nielen&c:

XXVIII. Intcr Alamannos fub
id rempus ufu invaluit , & lege de-
ineeps confirmatum eft, ut qvi res
fuas Ecciefia; da^bant , preeibus ro-
garent,ut fibi,qvoad vixifTent, iis uti
rrui liceret>ipfi verö interim merce-
demqvandam feu cenfum annuum
darenr. Siccnim fe habent verba
Leg. Alamann. cap.2. uti ab Fried.
Lindenbroggio in Cod. LL. antiq,
recenfentur : Si qvu iiber rts fuas ai
Eecleßamdederity & per cbartam fir-
miratem fei et tt,& poft b*c a Paßore
Ecdcfia per bentfii tum fufteperit 4 i
Vttiualem necesfitatem tonqviren*
dam dtcbusvitafu£i& qvod/pond t ,

m CAVu

pnfohit äd£(cleßA*n tenfum de illa
ttrrk.fS ' b*>c per Eptßolam ßrmitatu
fiaf , ut pofi ejiu dütejfum uütts de he-
redtbus non contradicat. &c: Con-
tra&us ille fpeciali nomine preca-
ria ci cebarur&ex voluntatecontA-
hentium pactisqve intervenientibp
invariasfigurasdeclinavic, qvas e-
rudite exponunt Georg. Franzkius
delaudem. eap. 12. G/egor. Biccius
de pos(esf,duortcjV£ß 7 Ant. Ben-
geu* & Francifc. Pinsfon. de benef.
tit.de reb Ecdef.al. %.u. Jofeph. Gl"
baiin. de ufur. hb. 4. f. 2 art. 2.feqq.
qvi eruditc&prolixe ea de rc agir.
Originem ejus refert ßcatus Rhe-
nanus lib.2.rer. German. ad tempora
Clodovei Francorum Regis , dum
ailipoß vifloriam illa*» ad Tolbia-
cunt prdß ant em% dt Alemannia a Clo
doveo obtentarri , qvosdamin iüo re-
centiCbrißianisnio res [um Eicieß*
do/i.isfe , fif ' rurfui agros attt domum
in bencficiimodum rcc<püfe ad vit&
fustempu») t.en ta*nen citra pevßfa*
tionew, necpcß wertem parrts ß.tos
aut beredet vinditare ßedatapotuis-
fe>& bot Colonos Eetlefjaßhos dtftos
Nonaberrant, qvijam tümab Leo-
ne &Anrhemio Imperatoribus an-
no CCCCLXX negocii id genus
Jege firmatum conrendunt, uri per-
fpicue idappare* ex /./.?.§./. Cod. de
SS, 6c tleft

XXIX. vSoIebant autem duot-
ßcü<& circa hoc negocium eunfki

t r/n.

infrrumenta , alrerum qvi dem ex
parte ejus , qvi res Ecclcfiae utendas
fibi darirogabar,idqve pröprie/»v-
tana dicebarur , Eplftolam firmita-
tisvocar Lex Alamannorum fupe-
riusadduc^aj-alrerüm veroex parte
Ecclefiae , qvo Epifcopus vel Abbas
rem Ecclcfiae concedebat , idq;/?^«
ßaria vulgo dicebatur,five^^^jf/ö«
nü charta. Hieron. B ghon. ad Mar-
culf, form / 'z.c. 49. Utriusqvefor-
mulae extantapud ipfumMarculfum
1.2 c.j.& 40. aliarplures apud Gul-
daft. Alamanntta*-. rer twnt.2,part. t.
num.66.fecfq. in qvibus tarnen faepi-
uscule precaria? nomen pradrariis
aecommodatur. Add. Chriftoph.
Lehman. Cbron.Sprr./.2.f.4j. Cum
verddeineeps precariae inbeneficia
diumrnora & rändern perpetua de-
generasfenr, iraur exLaicorum ma-
tt' bus vix u-nqvam ad Ecclefiam red-
irent , multa faepe & prolixaeä de
re in conciliis exorra eil confulta-
tio,qva ratione ad prifrinum frarum
redigi&in Ecdefiar emoiumenturri
transferri poflent , uti fiiuVis iflao-
mnia exponit G balinus^. L

XXX. H:s &alüs modis multa
6V maxima in Ecclefiam translata
fuerunrpr<eJia,tüm urbana.tum ru-
ft ea ,-atqveampI:sfima iarfundia,
cum nemo qvssqvam eilet opum
fuarum tätn tenax , ur de falure fua •*
asterna folJicitus 1 non al-qvam ex
iJlispartem in Clericosaut religio«

los

CAP

{a ex piefate conferrer. So res
ifitiu <t?t devenerum , inqvit Sigo-
nius/. 7. dt reg». Ital, ut homtntbtu
{.itorit Orcum expavescenti-
biu,»cma fe fjtu fHicent (f ' pium exi-
Rimirrtyvrfiinrevplorum (f rnona-
ßeriorttw fubflrnfllionrs, in Ordwum
facrarum con[crp<itioncm attt totum
patfim/)niitmtaut inßgnem ejiu par-
tem attercrer. Ex hinc vero tria
pra?cipüe ;nRempublicam redunuä«
runt mala,qv* majeflati imperanti-
um tanuim non extciuin artulerunt-
Primüm cnim Ep Tcopi in luxum
profufisfirrfi bona EcciefiahSca per-
di econiu'iipferunr&'procefserunt
</ehi.ulis infi.lcnres circumfpe&e
veftitiicpulascurantcs profufas,ad-
co uteorurn convv.ia R:gales fu-
perarinc menias , qvemadmodum
noeavithomo ä nofträ religionea-
lienus Amm'anus Marcellinus Wo.
27. In luxum iitum ierio & animo-
se declamavit Guiliclmus Budaeus
fub Francisco I. Confiliarius Regius
&fupplicium libcllorum Magifter
lib.j dejffc,his verbis : /ige, reciten-
tur txpenforum nomtna , prob fuperi
immorralestm cupedias , in deluias
popimles t in luxum menfaru*n , in
eqvitium numerofum & elegäns , in
hßrumentum lautum Epifcopii , in
[upptüettiUm ,invaf* argentea , in
veßem flragulam ö* peripetafmata*
inßiptndfutn cohortu bonorari* fe-
titatorum & ctltmißratorum , in
4Vidriuw vtttAticumt (S accipttrA-

ur rm. Tij

rios , tn VcnationU ntinißeriutH in-
ßrumentnmcfa , in fercalorum ß ru-
ft or es , inßurrjisi in tudiost in rcroa-
rnata , in tbymelicos , in tos , qvos 4)
cavillit haben e , & a volupranbus ,
in de/itiarum nj'tlle nomin.t. ut vix
decim.i pars in erogationes pidf &
in rem dominicam fuperfii. &c: Fe- *
cit verohaefuä cenfura Budaeus , ut
per indicem expu-gatorium 110-
taretur , & inhumane ab autori-
• bus ejus confoderetur , ex causa
nonaliii nifi qvod Epifcopis ni-
mis ace<be infultaverit , eorumqvc
mores cum 7fapp}jjia. aiiqva per-
ftrinxerit.

XXXI. Et agnoverunt ramen
ipfi qvandoqve Epifcopi , fiium
hunc immoderuum luxum condi-
tioni fuae parum convenirc. Sic
enim Fulbertus Epifcopus Carno-
tznbsepiß.-Qo ad Robertum Regem
Francorumverba facit : lllud&grius
tolerabam,qvodres E(c/<ߣ infttper*
ßuorum domeßteorum viftualia ßc
expendere compeUebar ex pravk tott-
fvetudtnepr&decesforum me-jrum, ut
officium bofpitalttatU & eleento(yn<t%
ficut mea tniereß , adm'tmßrart non
posfe*». Prava haec. confverud»
faciebat , ut pesfime arqve indi-
gmsfimis modis ab Coepifcopis
fuis traclarcrur, qvisqvis prifhnam
frugalicatem vitac iuas regulam pro-
poruiirer. Memorabile eft , qvod
de Thoma ßradvvardiuo Archi-
Qj. Epi-

u4 CAPUT

Epifcopo Cantuarienfi referunt
annales ferum Britannicarum. In
ipfo confecratioriis conpipie Hugo Tu-
tdenfis Cardbialls Vir faßu i»4nis,
Iböm* Qantuar. jdm facrati bumi-
lit.it t Cf ßmpluitate defpecla , ut ei
tonvttiumfaeeret) vilem qvendam (f
fibjeftum bomunculum aßno inßdente
& Archieptfcopatum petentem indu-
xit,qvi atoto Cardinatium coetu re-
prebenfiu& ßultitiä notatus dtßesßt.
XXXII. Secundum eft , qvod
Epifcopi ultra Sacerdotii limites ad
exterhum dominatum progresfi
funt, uti inEcclefiafticähiftoriaau-
toreft SocratesM. 7. c. 11. Utqve
poteftasilla majori niteretur auto-
ritate , Veterum fcripta & Ignatii
praecipue, ut antiqvisfimi fcripto*
ris, epiftolas interpolarc haud fimt
veriti, qvod erudite oftendit Jacobo
Usferius Archi-Epifcopus Arma-
chatius not. in Ignatcap.io. Et mi-
rari tarnen fubir, cum in illis poft
Epifcopumdemum jubeatur hono*
rari Rex,atqve fic Ecclefiaftica pote
ftas mtiltd dignior atqve honora-
tior habeatur , qvifiat,qv6d prin-
cipummagis titulo , Sc civilis ali-
cujus potefbuis axiomate infigniri
m.Wint hodie Epifcopi , qvam ab
officio , qvod geruntJacro. Semel
ß ttuant-, finqvit Georgius W'ce-
Jius in piaReq. ad Art. de pot.EicU-f.)
poreß %tem EccUßatlicAm^qviEpifcQ-
pi junt-iQmninQ exceUere^iS Uage in-

VIU.
feriorem effc poteßatem, qva princi-
pesfitnt. Qvod cum ßt irrefrag**
bilc atfoimmotum » tarnen gAudent
audtre tantitm principes,& propentO'
dum pudet Epifcopos dici, Imo illo-
rum aula non (uftmet patienter audi»
reßqvis roget,ubi Rep. Ep'tfcopmfit :
pracisc dicendum eß , ubi repcriam
meum glorioßsfimum Dominum &
Princtpem ;fin fecus , ad/ufpicionem
tnalam protinus rapitur. Cujus rei
•for/an caufa eß,qvod malint ejfe rei»
psa Principes^qvdm Bpifcopi 1 ö* pro-
penßoresfint ad Principatum , qvam
Epifropatum. &c. Iftam \sarse>0'
%qv Epifcoparem in ipfo capitePon-
tifice Romano graviter perftrinxtt
anno MCCCCXUI. Johannes Pe-,
trusde Ferrariis/w/jr**. tit. ioglosf.
7. «,,2.hisipfis expresfisfimis verbis :
Fides qvod ipßePapa,qvi deberet tan-
qvam verus Vicarius veßigia feqvi
Jefu Chrißiyposfidere & manu arma-
ta nititur dctinere juris dicltontm in
terrisicipitatibus,& villis , 0* loiis ,
qp<e funt naturaliter & a tnundi crea-
tione & Cbrtßi ordinatione imperii
Rontam. - Im 9 ipfe Pap* in ipfum
Imperattrem nititur /uperioritatem
babere,qpod rtduulum eßdiccre, atcfc
abominabile au dir e. Nim natu-
r.iltter d prindpio rnundi omnes
tler tri , nedum Lftici erant fub po-
teßute £T jurisdtflione Impeni , fed
ip forum Iftperatorum dulttdtne &f
b*nigmta.te fserunt Clerut dimts-

ß

CAPUT
ß [üb potcßate Pap* , & bencficium
hoc i tnnqvam ingrati [ciunt male co-
gnoßere &c.

XXXIII. Tertium deniqvecft,
qvod proptcr excmptionem bono-
rum Ecclefiafticorum haud exigua
tcrritorii portio oneribus cirilibus
prorfus fubducatur, atqvc fic Impe-
rium Principis coanguftctur magis,
jpfumq,- aerarium publicum aucnuc-
tur vülde & pauperius- reddatur_,.
6hod ß potentisfimus qvisßvrflrum,
inqvit JacubusRex Angliae, &al!o-
qvitur omnes Principes Chriftianos,
alte [eribtfc recogitet, pene tertiampo-
puli , [olift veßri partem Eccleß* ejße
dicatam , nonne ittius qv<t[o jaclura
fenßus animos vefiros ptrcutiet , qvA
tan tum bominum [undorumcfc veßro
Juri [ubtrahat , ut ubifc Pontificipro-
zincia colonuq^ conflituantur 2 Imo
qvantum ßinarum & tribulonnts
in mediü veflrü ditionibus relinqvi-
tur , cumaßeratur tarn potsns bomi-
num [actio ßub imperiis veßris na[ci,
edw.ari opimistfo prtdiü [rui poßksj
qva a veßra potcßate immun Is ßt, nee
ttllo jure veflrü legibus, judicitscj3 [ub~
jedas ? Adeb ut cum antiqvitus Cle-
rici nihil ultra decimas adpcterentjtsq^
eontentiviverent, nunc Papa Clerico-
rum rapat, nonvß tertia Civium &
bonorum ac [und er um parte in omni-
bin regnis o" provineiU acceptn ac-
qvußcat.

XXXV. S;ng»'!a:fta juftampr*-
buerunc Leg'slaconbus cauiam> ut

Vllh !2<J

circa acqvifitiones fundorum & bo-
norum immebilium Ecclefiis mo-
dum ponerent, &, ne perimmunita-
tem Ecclcfiafticam nervi Rcip. inci-
dcrcntur , conftitutionibus in eam
rem editis cavercnr. RefertLeun-
chviustom.i. tib.*.jur. Oriental. no-
vellam Nicephoii Phocaelmpcrato-
ris, qväprohibuit, ncqvisin poftc-
rum fundos agrosve in monafteria
autEcclefias transferat, eä ferefola
indu&usratione, qvodMonadii &
Clerici nimium qvantum a prifrina
vivendi fatione reccflcrint. Cum,
\n<\vü,Monaßeriorum[acrarumqspie-
tatis officinarum manißeßisfimum mor-
bum intueor : morbum enim appeüo-,
banc infztiabilitatem 5 qvodhmc malo
remedium excogitem, ne[cio, qvave ra-
tione modi exceßiim co'erceam, £$v}'
bus enim p atribus obftqventes , auf
ftnde nacli occaßones , adtantam [tt-
perfluiratem , £f vanam inßamam , ut
cum Davide loqvar , exorbitarunt :
dum infinim terra jugera , flruflurat
dmbitioßti » greges eqvorum , boum,
camelorum, jumentorum , aliorum in-
numerabilium , fingülh horit acqvirere
ßudent t totamcfo animi curam in b£C
intendunt : adeö ut ifla ßudia rnsna,-
ßica nibil a vitä mundana, mult'tstfo
[ollicitudinibui * flu ante dißcrant. Qv i-
bus itaprxmisfisconftiruit tandtm:
ttnqs ab hoc tempore neminj liceat nee
[tuidos agrosve , nee hia Monaßerüs,
aut Gerocomiis aut Xmonibus qvoeun-
qve modo transmittere , adeofö nee ali-

JL 1 ftii

u6 CAPU

ctti metropoli , vel Epifeopatiti. nee
enirn bte iüis qvideondtieunt.

XXXV. T.^les conft tucioncs a!i-
bi qvoqve prodi«runt plures , qvae
tarnen faepisfime ah SuccefToribus rc-
fixas fucrunt. Vid ftatuta feeunda
Robcrti I. ScotireRcgis^./. qvae e-
didit Joannes Skenarus. Etexcon-
ftitutionibus Germanicis liqvet, in
provineiis Saxonias inferioris talia
feculoXIV.extitiflfe ftatuta, qvae ta-
rnen Karoli IV. Imp.fan&ionepecu-
liari abrogara fueront. Referrur ea
ä Goldaftorow.2. C0nflit.Tmp~p4g.92.
Et ut propiüs ad noftra tempora pro-
grefims facia*m , nota eft Caroli V.
Imp. conftitutio in Belgio promul-
gata, qva proh^buit , rieulli cujus-
cunqve loci autordmis religr S\ ßa-
bilia ulla bona fine'Principis diferro
perm'flu mercari pofTent. Similem
legem circa imtium huju* feculi edi-
derunt Veneti , ne bona alienentur
in Ecclefias & Ecclefiafticas perfo-
nas i &neeislegata adferibi posfint
(ine licentiä majoris magiftratüs vel
Senatus Veneti. Apud Gallos vero
ncqvc hod;e qvidem bonaimmobi-
lia feu ftabiliaEcclefiis utCoJlegiis
&corporibus, qvas manüs mortuas
vocant, eoqvod nihil conferant,non
«lircr reete relinqvuntur, autab his
aliter acqviruntur_>, qväm amprti-
zationis feu morticinii beneücio a
Principe aeeepto , vel indemnitate
Fifcopraeftita perFinantiam feu prar-
ftaiionem femsl fadamjvel per pen-

T P-1IT.
frationem annuam , vel deniqve vi-
cario hominc oblato vivente , confi-
fcante,moriente j horum (\ nihil fa-
ctum fueritjEcclefiafund um fibi re-
. liclum intra annum alienare cog'tur*
Jacob. Gothofred* ad l.$ C. Tbeod.de
Epifc. Ecclef. & Chr. Joh.Papon. ar~
refl.l.t. tit.i+.n.i. Anton Mornac. ad
l.fen. C. de SS. Eeelef. Anton. Ben-
geus & Franc. Pinsfon. <& benef.tit.
de orig. bon: €celef n.p. feqq. '

XXXVI. De jüftitiä harum legum
maximainterCanoniftas eft conten-
tio , uti videre licet apud AugulH«
num Barbofam de jur. Eeelef. Hb. 2.
c.j. num 2o-d..fi,qq. Philipp.Maynard.
de p "iviltg. Eeelef. a her f.Venet.art. 22.
Nicol.Rodriguez Fermofin. de Leg.
Eeelef. a'd c.JC. de confl'tnt. qv&fl.j.
& S. Antonin. Dia« refolut.rfioral.
part.6. rit i. refolj.feqq. Carol. Moli-
nas, dd Conßitut Friderici Imp.fub tit.
Cod. de SS.Sci Uf. 3* adcovfvetud. Pa~
rif §.f>. n.go.ßq. Sane nonaudet
Antonius Perez Cod.de SS. Eeelef». u.
C3toli V. conftitutionem, cujus fu-
pra menrionemfecimüs.iniqvamdi-
cere , Ted nude refert , ejus rationem
videri in hoc confillere , nc crebra ac
perpetuafacultareacqvirendi Ecclc-
ilis piisve locis permifsä Princ'pes
patiantur fuac junsd;<fl;onisdiminu-
tionem, cum bona illa merefecula-
ria in manum mortuam feuEcclefia-
fticam Jurisdictionen! tranfeant,ficq,-
exuantur a Principis fuperioritate_j.
Et cerce niii Lege publica Ect Icfiafti-

corum

CAP

co tum acqvifitioriibus fibula injicia-
tur , fubvcrcndum eft, ne prorfus in-
tcrc .'ant Reipublica», & contingat
aliqvando , qvod jam fuo tempore
conqvcftuseftChilpericusRexFran-
eorum : Ecce pauptr rcmanßt fifius
tiofier : ecce divido ncfir£ adEccleßa*
funt iransla(£ : nullt penitus , nifi foli
Ep-ifcopi regnant : periit honor nofier
& travsUtiu esl ad Epifcopos civtta*
tum, apt d Grcgor.Turonenf. 1.6. hiß.
Franc, c.ulr

XXXVII. Antonius Capellus
Francifran is Conventualis , qvi Ja-
cob» Regis'Angl aelbrum confurare
aufus e(r , cum adlocumfuprä mc-
moratum de tertiä populi foliqve_>
parte Ecclefiaedicarä ventsfer_, yfub
controverf. 2. cap. 60. fcCjCf. negat-.,
tertiam vel populi veJ bonorum-,
parrem ad Ecclefiam perrinere , &
funpofuisqvibusdam principe is ope-
foseadmodmn ad calculum revoiat
numerum Clericorum, arqve mde
concludit, nee deeimam bonorum
omnium ChriftianaeReip.imo nefe-
xagefimam qvidem ab Erclefiafticis
posfideri. Idem argumentum cum
adverfus PauIumServiram Venerum
tratfälTet Cardinalis Bellarminus,at-
qveüJeafleruirTet, qvarcani partem
bonorum Ditionis Venetarum a per-
cx'guo hominum numero ad mille-
narium vx adfeendente posfideri, u>
trumqve negavit ßellarminus , & ad-
dit tan dem : Deni^ fei um expendere
d'.ocbat 7 qvodfi jam per nullt ducen-

UT Vltt u7

tos annosScchfiaßici vixqvartxmpMr«
tem bonorum Reip. acqvißverunt , *//'•
os ntife milk ducentos snnos nccejfa-
rib reqviri , ut aliam qvArtxm adipi-
feantur ; ftverb nfundus tarndtu dura-
turus nonßr, nunc enim novisßma hora
eff,inanis eorum metus elf , qvi formt"
dant,ne ownibm bonis fuü ß>olientnr9
nifiSenattts legibus fais provideat. U-
triusqvc refponfio hyporhefcs fibi
fingit omni ratione deftiruras , arqve
hinc prorfus inanes; credameji ego
vel Regi Angliae vel Venerispubl cä
fiide & ex rationibus publicis qvid
afTerentibus magis , qtfäm privatö
alicui numeros in angulo computan-
ti , & Ecclefiaefacultares per conje-
fturas arftimanri. Sie eriam Henricus
III. Rex Angüaf per fingulos Comi»
tarus inqvifivit , qvantis exAnglia
Ecclefiafticis anmiis proventibpRo-
mani atqveltali per Romanam Cu-
rlam locuplerati fuerint. Etrepertus
eft annuus reditus fexaginta millia
marcarum, qvam fummam ne regius
qvidem tum attigit rcdirus,uti refer-
tur in antiqvimt.Ecclef. Cantuar.qvas
•evulgandas curavit Matthäus Par-
kerus in vira Bonifacii. Qyi verio-
rem in variis regionbus &hominum
& redituum Ecclefiafticorum caicu-
ium indag'ire geftit , adeatille auto-
res incompendium qvaficontrac^oS
ab Johanne Hoornbeck ad bull.tnno'
cent.X. Ponttf. pag.jj. feqq. Conf.
Petrus Moli na? us de monarch. ren.p,
Pontif. Rom. (aj>. ig.

XXXVIII.

nt CAPU

XXXVIII. Cacterüm haudqva-
qvam invidcmus nos vel Ecclefiis
vel VimEcciefiafticis bona qvalia-
cunqve ; & omninö intereflfeputa-
mus&Ecclefiae &Ref publicae »utfa«
cra cum magnificentiä al'qvä pera-
gantur,utve miniftri.qvi i(ra obeunt,
honefte & cum autorirarc qväJarrL»
vitam tranfigant, neveladulari <ii-
tioribus cogantur , vel contemptui
ßnt aliis , & indigne fe proftituant.
Necprofeftoautores fumus, utqvas
Eccic/iis confervandis &mimfterio
earum deftinata (unt , bona , in cata-
ftra referanrur,& triburis atqve prae-
ftationibus publicis fubjicianturjfed
hoc jure etiam nos utimur, ut bona
iftapleraqveomnia, qvaedoremEc-
clefiafticamconfrituunr, immunia ä
collectisfint, &omnialio onereci-
vili exempta, uti infrä pleniüs docc •
bimus. Vicsfimvcrö iniqva plane
erit conditio Re'p. ficubi liceatEc*
clefiis & Viris Ecclefiafticis alia o-
mniabona, qvaeillis praeter dorem
iftam qvocun^ve titulo obveniunr,
immunia & exempta facerc, fiq; ab
imperio & jurisdi&ione Pnncipum
prorfus dcbeant efiTe libera. Principi-
bus häc in revela laxare vel contra-
here proReipublicae ufu femper li-
cuit, poteruntq; illi , ficubi Ecclcfia
fatis locuples vSa fuerit v ut de reli-
qvis onera civilia praeftenrur, jubere,
aut fi impetfari id neqveat, ediclo
cavere, nc fine permiflTu ftto agri &
prxdia in Ecdefus transferantuL-».

t vm.

Sunt enim bona illa regimini publT-
co fubjccla-j , & ad ipfam fpeftant
Rerppublicam,- neqve pofluntergo
aqvoOjVam ipfiinvitaeauferri autcx-
emptionis privilegio muniri. Ec
grandeomnind poftulatum e(r,qvod
voluntänobis credi Canoniftae »eti-
am parrimonialia Clericorum bona
ab jurisdrctione Laicorum eile ex-
cmpta. Vid. Mich. Ferro Manrriqvc
de diff. & conc. utriusfo for. qvsfl.22.
num.3.

XXXIX. Sedabrumpendumeft
filum, qvandoqvidem nimis diu&
praeter intentionem in 'digresfione
häc de bonis Ecclefiafticis oecupati
fuimus. Caufam eidcdit,qvoddixe-
ram, dotem Ecclefiaßicam inbon's
immobilibus conftituram fuifle , qva
occafione non de dote tantüm> feJ
aliis etiam bonis qvocunqvc libera-
l'tatis titulo in Ecclefiam collatis
fermonemcontinuavimus. Et pos-
fent qvidefn plura iftiusmodi anno-
tari , nifi id noftrum inhiberet infti-
tutum , & nifi exerevifle-nt praeter
opinionemhaepagellae. IiJud tarnen
non erit extra fcopum , fi addamus,
non ruftica tantum,fed urtana etiam
praedia doti Ecclefiafticae augmen-
tum dedific-». Atqve id exdocu-
mentis & diplomatibus pene innu-
meriscomprobari pofiet, fi qvidem
colligere nunc ea vacaret ; Sufficit
unicum audircGrcgoriumMagnum
qvi IIb j. epift.tp- jubet Leonem Aco«
iythum^utpenfiones exommbus do-

mibus

CA TUT VUh ji9

fnibus inllrbe conftftutfs Sc a<\ Ec- pluribo EcclcfTasasfignandisprimarn

clefiam pertinentibus colligat, &in & praecipuamfuifl'ecurarn. Manfum

feparationcm ejus, tum & luminaria iftum non integrum tantüm & jufta

impendat. Etlib.t. eprß.oj. domum menfura terminatum , fed etiäm ve-

Pccronii Notarii Ecclefiaftici injufle ftitum five cum inftfumenro fuo da-

a Confrantio Defenfore titulatam^ rioportuit. Manfusenim veftitusdi-

dicit, h.c. in nTcum redaäam/qvan- cebatur prardium rufticu fupellecljlc

doqvidem pracdiai qvx fifco v i n d i • inftru&um, maneipiis nempe, colq.

cabantur, publice adfixis titulis infi- nis , armentis, qvaead agrumcolen-

gniebantur,Vid.Cujac.,rf^/./ C debj- dumfunr neceflaria. Ei opponeba«*

visvjicantJib.X.) iteqvc vult , ut ti- tur manfus apfus five praedian^nu-

tulusiftedejiciatur, & viduaedoraus
reftituatur_..

XL. Ucin viamredeamus, fuffici-
entcr, ni fallor, demonftratum dedi,
dotem Ecclc/ix in immobilibus dari
&conftitui oportuifTe; idq;ädeo ve-

dum&inveftc fine inftrumento ru-
ftico. Nicoi \z Maiftre de biin.Ecclef.
I j. c.i. V a^fus igitur EccJefiafticu$
debuit efle veftirus eä ratione , ut di-
xi. Colonicam veftitam appcllärunt
Patres in Concilio Valentine» anno

rfi arbit-ror, ut fi mobiiia tantüm qvis DCCCLV. habito,qvando fub ctp.y*

elargitusfuerit, vend: ilia, öeexpre- de doie conftituenda hunc in m <■

cio fundos &ptacdia comparari ne- dumedieunt: Sei & ipfi fccuLtres &

ccfTe fucrit. Xcnod ochis id lege i n- fiieles Uici , ß condere voluerint Baß-

jungit Juftinianus Imp. /..#>. §.3 Cod. Hau iHpr<tdiufuU% ftcut ediftum pii sß-

de £pifc.& Clcr. Omninoenimfic warum Augußorum cem'wet , an im

res habet, ut plus cautionis & fecuri- cslonicam veflimm cum tribtu manci-

taris infit in immobilibus, qväm in piti donationisgmtiaeu conferant 8cc.

mobihb.us, piusq-, in praediis rufticis, In diploni3te,civo Bru.no Trevircnfis

qväm urbacis, cum urbanafubjician- Archiepifcopus privilegiaMonafte,-

tur majori periculo incendii & rui« rii Munfterienfis confirmat, hxcha-

nae.Pyrrh.Maur. dcßdejufs.feci.j. c.2. bentur verba: Das Sccltfi^mänfum „

n.^z. Et proptereä femper jubene E- unum indominicatum (f cjvatuor n

pifcopt, a qvibus confecratio peti- ntanfivtßiti,($mons& pluniiies ab ,,

tur , utagri & fundi in dotem Eccle« extrema turri CdfirUusifo adaqvam. ,,

fiisdentur, dcqvibus fi profpeclum ap.Joh ^znel.inhißor.Luxcnburgenf.

fulficienter non fueric, confecratio- pag.$o. £(t autem manfüs indomini«

nis a&umrantifperfufpendunt, qvo-
ad latisfaclum ineä re furrir.

XLl. Reperendum verd hicexca-
puc^ancecedcncv, deraaufo uno vel

CAtos prard orum pars,qvarufui ipius
dornini refervatu^neqvccolonisaur
emphy :euticariisconccdi tur. H. Spei .
inann.7»^/(?yrmanfusrcil.(aljs,qve!H
R nobi-

l$o CAVü

nobile« ipfi fuä carä atqve impendio
inarabant,& qvi proptereä fineman-
iuario crat.^SIic.Ie Maißre de bon.Ee*
eleßlib.j. c.j.

XLII. Ecuteömagiseon(let,qvid
ad i (lum manfi veftitum reqviratur,
caute cgo inftrumenti tantüm feci
rnentionem , non etiam fundi inftru-
&i. Multumenirn ifta duo inter fe
d ifferre , notat Ulpianus in lu. §.2j.
ff* dfinßrußo velinfirum.bg. & mul-
tö pingvius cfle Iegatum fcribit» fi
fundus ita, ut inftructus eft , legatus
fuerät,qväm> fi cuminftrumentoJe-
gatuseflet. cProinde$tiqvh §.*S.
fifundut fit inßruElut legatus }& fitpel-
lex continebitur,qv£ iüicfuit usus ipfiut
gmt'ii: & vefiu nonfolum ßmgula,fed
qvk uti ibi folebat. menft qvofc ebo-
re<e, velßqva aÜ£ : item vitrea (f au-
fum tfargentum. vinaqvofafiqpaibi
fuerint usus ipfittt causa , continentur,
& fiqvid aliud 'utenßlium &C. Qvod
fiergöqvisfundum,uti<ifl:ruftus eft,
iridotem dederit Ecclefix, non ne-
go , ex hacJCti explicationefacien-
dam cfle interpretationem,atqve de-
beri ttimomnia , qvze usus causa in
fundo aut praedio iftoreperiuntur—,.
Id verototum liberalitati donantis
autdorantis reJinqvitur.

XLII[ Qvandoäutemlegeexigi-
tur, utmr.nfus Etclefiarin dotem de-
tur veftitus; no id praecise reqviritur,
utinftxu&us fitrfed tantum»utneca-
reat inftrumenro. In inftrumento a.
ex ejusdemUlpiani in l.$.ff. cod. an-
noucion« coni.nentur ea> qvtfrucltu

r vnt

qvtrendiy CfigeuJi , eonfervandt grdttl
paramfunt. ^pxrendi : vclut bommesy
qvi agrum tolunt , & qvi eos exercent,
pr£pofitivefiiM bis , qvorumin numera
junt Viüici &monitores : praterea lo*
ves domiti, Qf petora ßeriorandi causa
paratu , vafaq- utilia cultur£ , qv£ funt
aratrajigfines farcultif altes pumtorU*
bidtntes , & fi qva fimilia dtci pej/unt •
Cogendi : qvemadmodum torcularia9
CGrbesfalcescjj mejforU.f altes fenar't£%
qvali vindemiatorti , exceptoriiqst in
qvibus UV£ compormrttur.Confirvandif
qvali a doliajicet dt/ojfa nonfinty&cu-
p£ &c. Pro fundorum varietate varial
etiä inftrumenta recenfet Ulpianus.
J>ed ad manfum Ecclefia"fticum,qvemr
ex terra arabüi conftare debere i cap<
antec. dixi, non alia necefTaria erunc
inftrumenta, praeter ea, qvaeadagr!
culturampertinenr. Et q via fineho-
minibusmanrusfiveagerilleexercc-
ri non poferat , fpecialem nunc dtf
iftis,qvi Ecclefia; extra facra in rebus
dotalibus infervierunt, inftituemus
disferrationem.

XL1V, Unicumiftudaddäm^edi-
tüs annuos exprafdiis in dotem Ec*
clefiae conftituros, fnanente dominio
praedii apud conflituentem regulari-»
ter ccnferi irredimibiles,nec Iiberari
debitorem, fici:bi pro eis fortemad
fationem ufurarum computa.tam Col*
verevelit. Et ficenim pronuncia-
vir CoIIegiurh Faculcatis juridicae iri
Äcadem. \^irtebergenfi an Scniortt
Unb Adfesfores I»cfii©f'^f (f5cncl)fÖt
JU %ütwbo$ menfj Odobr. i 6 $ o4

cAvur vnu ni

J£>abenbie©cb6ppcDe$@taDt* <5tam& flcb Der ©dnift cnf*

©ericbtä gu 3fif erbog von un* brechen mag / mief) fenfren itt

fcenef Ii*cn3a&icn etlicbe©eifc ätveiffelbafften fallen Me jäbr*

liebe ße&nimDCommendenafe IicOen Stnfeii vor ©**gmfcn

Patroni utiö €omt&frf<ii jtt nt(&( ju acbf en ; Dennocb abei*

verleiben gehabt / welche (1c unD Dirn>eü Deirbcp cueb 6iß6c^

naef) öci* reformation/ alö Die ro alfo aetiantUe ©eboppen*

«PabffrfcfKnintonaciones.vigi* ging mebrentbeite Denenabge*

lien I Wtariften unD terflfet^ fforbenen Seelen }u gute/ unb

cben/tvorgufolcbe ©nfunfften j« (Erbalfung Derer Degbalbet*

eigentlich getviebmet genoejen/ erbauten SHfare nad> altem

aufgebort/ an anbere >ios u- <päbftif$c$öabnegett?iebmet/

süs,ftipcndiaunbS5.efolöungen aueb in Dielen S3erfcbreib.un*

Der Streben uhfc ©cfeulbiener gen / Dag folcber eit>ig afc^eftat*

veiivenbet / 9?acbbem aber Die tet werben folte/enf baltcn/ (go

capitahen von Denen 25orfab* fmb Dannenbero Die capitalia,

ven auff gewilTe Käufer unD #eflaflten (gacben nacb / uuD

©rflnDcfundiret/ wollen iei^o DafernefienicbtmieDerfduff lieft

ertic&eSejtöerDerfelbcnficb von verfebrteben/ unableglicb / unt>

folebem 6cböppei'3.inß Durcb mögt 3br folebe von Den ging*

Slbtragung Der capitaüen log üetiten ansunebmen / iviDeu

iiniref en* 2öenn nun gleicb fon* euren SBiflen niebt an*

ften m\ ieDtveDer ©cbulDner gebalten wer*

fc«rcb Abtragung Des i>aupf> Den,

Caput IX,

FamiliäEcclefiafticä, fervis,co-

lonis, inqvilinis, hofpitibus, cafotis, libertis,
& hodiernis Dotalibus.

8L a SUM-

m CAPUT IX.

SUMMARIA.
iSManfus ecdeßaßicut mqvem principaliter finemdatus fueritwdottnt^ ifety

de iüitti cultura & bominibus ad eam neceßarlU , ». i.
Ecihßim etiam fttam habuiffe familiam , n. 2.
Num exfervii mntum,an etiam ex per form liberis c$nßiterit familid ecdeßaßu

ca? n.J.
Jpfas et um Ecdeßarum fervos in der um receptos ejfe, pr£via manumisßone-,fed

non nißinfubftdium,^deßcientibus afiis perfonis ingenuis, r>.j, a,f.
Verba lequm ecdefiaßicArum Karoli & Ludovici Imp, item Concilii Tolefänide

fervis ißvs. ibid.
Tamilia pro fervlf acceptiö JCtis ußtztz , n.f.

£hjbus & qvalibus fervkrcceptio in der um contigerit; Et qvaw rüdes & ignA-
ri Uterarum presbyteri ($ Sirerdotes fqvioribus temporibus fuerint ? n.J.
Rußicos etiam fervos ad facra oßkia promotos qvandotfefuiffe lonfnituf n 6.
Teßimonium eam in rem Agobardi Lugdunenßum in Galfia Epifcopi , ßeeuh fut

dhres perßringentis, eod.
Qvj ferviad faeros ordines promoveri debuerint expr&fripto Patrum Cfffjci*

lii Toleöwi,& Emeritenßs, item Karölilmperatoriss n.7.
Fuiße int er fervos olim etiam band pauca inßudtis doclrinarum egregia 0" vef»

fatisßma mancipia, cod.
Jjhibits compeiierit Judicium de fervis ? eod.

Cur fervißne dominorum confenfu & libertate ordinär 1 non debeant t eod.
Etiam in ußu ecdeßaßico vocabu lum familia de fervis tun tum accipi} de perfenk

turnen liberis ujttrpari fepe j n.g.
Non tantum fervos in ceconomii is Ecdeß* rebus adbibitos fuiße. eod.
Servos intervenire omnino probibitos fuiße , eod.
Diel am familiam in majoribus tantum Euleßis fuiße i in minoribus,& parochiA-

libus tantum, pr&ter fervos ruflicos familiam nullam extitiffe. np.
De Seele fiarum parochialium paupertnt'e & ßatu Ecclefix, Chrißian<e in ea. eod.
%s4utoris meto, fubßßer.di in familiaruflica, qvx (fßmplicisßma & dotis cfigitoi

coAv.t fucrit. eod.
Ex ceconomia civili ptewfc omnia in Scdeßaßicam trän sfumpta faiffe . eod.
De agricultttra (f agricultoribus nafeentis Imperii temporibus primis, n.io.
db aratro olim fynfules (f Diclatores aceetßtos fuiße, eSd.
Hominis iwmortxlitas Catonis Cenforü ab agricultura int er cetera, eo /.
Prißinam reifamiliaru nttionem (ff conditionem nenperpetuam, nee diuturnam
fuiße } ßtbjunclis-mo 4ü exercevdi agricnlturam per fervos & bomines- Übe-
ras ingenuosfo Et ejvid dißerant tili modi ? ».//. '*•

CAPUT TT i?3

biter Über as & ingenuas perfonas , qpA alienos colttnt dgros , qvotuplex occurrat

Differential n.iz.

Ditio res apud Romanos, prater urbanAm feorßmfecum babuiffc familiam rufti-

c.im,ex fervti conflantem} Et qvalti conditi§ & viclus eorumfuerit ? tt.tj.

Supplicü et tarn causkfervts aliqvatido ßudtum agriculturjt impofitumfuijfe* eod.

G}v tili (? qvam copiofa olim apu l Romanos fterit familia rußica^ßenditur per

le^es tf autbores recitativc cf rcmisßve n id.
Jnßrvifundo colendo deßinatiin ipßtcs fundi partibus numeratl & pro inßrti*

meniis ejus babiti fint ? n.ij.
Inßrumenti dtßnitio , eod.
dn ß fundus cnminflrumento legatus fterit,amnes etlärh ferviin fund§ tüo exi.

ßentes legati inteüigmtur ? £t qvti fidc dommitd colere die atur fundum ?

eöd.
£h}d ßr} qvodin 1 20. $.i-jf. de inßrutf. vel inßrümdeg. dicitur, fervum fundum

colntJfeyut extranei colont fulvnt ? Et cur dicatur ur extranei ? //„•/£
Fuijfe etiam colonos adbuc aliot,qvi nonjuerint extranei, fed domeßici, (f de fa-
milia patrUfumiliiis; neeferves tamen,nec liberos prorsus,fedfuö ßngulA"

ri jurcutenteSy interfervos amen ftre numeratos, n.i-j.
Colkclio, reguitriter colonos partem fr utluum in natura doniinU dedijfei a/i-

qvando tarnen änro atit peenma numemtÄS codi
Diclorum colonorum uberior covfidemtio 0.1$.
Conditionu vocabulum inmateriä de eclonü -, itemconditiotiale inßrumentumi

(f colonaria conditio qvomedö aeeipiatur ? n,ip%
Coloni ad feriptitii C glebu inhsrrntes, eodi
JVjg caufa ßt , cjvbdcüm Judxü non Uceret in dominio Chrißianum maneipium

habere, coloni tarnen inpojftsßonibas eorum permanens ' qvitqvid dt es*

Unis Jura prxüpianti peragere jubeantur ? eöd;,
Adfcriptitierum aliqvando a coloriis diftinüio , n.20.
In conditione fervorwn nullam fuijje dijferentiam* eod,
Ipfos etiam adferiptitios colonorum nomine venijfe% eod' m
^Dii inqvilinü (S dijferentia incercos > ddferiptitios f. originär tos & coloms » //.

de origineqverumfy , n.21.
M-iteriam de dieiit bomimbus obßuram & obfoletam effe * deefs ea ferjpicur tr**

denda plerostfo omnes olim dejpcrafe, cod.
Jn Ecclefia etiam Jervi% coloni & inqvilmi nu-n fuerint ? n.22.
Colonos tat fuiffc gleb&s cuife dcvuvemnt, zeluti incorpomtoSiUt etiam domint)-

rumautoritate AVQÜinon potuerint . bim fundum eos fveutos, & ttna tum

donatione aut permumiione fundi ßmul donatos effe (fpermutztes. eod»

H4 CAPUT IX.

Strvos ♦ per in de ut colonU terr£ affixos nonfuiffe , pferumtfc tarnen hominis , fi

qvandopr&dium a/iqvod Ecdefia donarint y ipfa ettam mamipia prfdio

i'di defimam unddondffe^at^fic Ecdefi&propria feaffetä non potutjje tnan»

fum in dottm Eedefia conßttui , nifi ' adjuhÜu fimul certis manctpiü Vjslco»

lonüi attfc binc manfum apfumfveßitum ^integrum non inteüttlum effe%

nificoloni fimul aut feryi addtti fuerint. eod.
Exempla cbarmrutn antiqparum de reprdfenti^ qvidem (i) defervü, ^1.23.
hege ecdeßaßica cautum fuiffe , fie manfiu ßne mancipii* traderetur Eccießa in

dotem. n.24.
Biß os fervos rußicos ab LowgobardU maffarios vuncupatos fuijfe. eod.
4lios donaffeEcdefu fervos tantumfuosfine agrotdemonßnftur tnßrumenw an*

tiqv6,n.2j.
(l.) de<olonis Ecclefuttß'imonia n.26.
Etiam in aliciios cotonos Ecdefiamfepe.jus alicjvodexercuiffc , cftendituvper de*

trttumConcilii Eliberfini anno CGGV.cdebrati ; Et ubi decretum illud.it»

gatur ? £h<etH{ confiitutionU ejus ßt ratio ? Et qvalü ipfa etiam caßigatio

effe debtat ? n.27.
£hid intuitu Ecclefis t propter operam addiclam,pro ßrvupracipui babuerint

colonialitni? n.28.
JmeriusT^oveüarum Juß'inianearum epitomator, eod.
Inqvilinos etiam in. Eccießa fuiffe ($ ad ejus famütam per tinuiffe prob atur nu»

mer. 29.
tAdßriptitium cum terra Sominio expeBi potuiffe , ficut fervtu cum pecutio ma*

•numitti-, eod.
Hatos exfervit & colonis famitiam auxrffe , (f conditionem parentum , matrk

imprimü, /ecutos tffe , njo,
Si bomtnes duarum vicinarum Scdeßarum comm'tfceantur , adutram Ecclcßam

pertineat id^qvodnatumeil f eod.
Cbevagium qvid fit ? eöd.
De Hojbiiibus , ÖJimtttam ad famiHam Eccießaßicamrdatü , num. 31,32,33,

34>SJ-
hafforum Saxonicorum conditio & origo n.32.
Servi cenfiti fecundum Francifcum Connanum qvi fuerint ? n.33.
De CafatUEcdtft* n.j6> 37,38,39.

Dtftinclto cafatorum in Vafaüos cafatos & fervos cafatos , n.39. 40.
Ca/am non tugurium tAntumßgmfiuaffe > fedomne adificium, ettam palatium &

fiegiam. n.40,

Ipfa

CAPUT IX. ,j$

tpfd et'umfeudj qvdndotfo ed/a»ienrj dtSla eße& eafamenU Ecchßdt pr*,

diu tll.t>qv<c ftudt nomine ab Eccleßd aucptajutrtnt. edd.
Cäfatos Eccleßd in milttiatn irttoafios fuijfe. tod.
Caftto^umnomen inprovinciü iaxonicü rontinudtum & propdgdtum Qerifi-

militer fuiifc adrt4ßicos illi$ryvibodtl &!f (Eoffiifen vviar>tur%*ltl>i difli

©drftlff. It. Ca/dti qpißnt (f qvdt operaf praßent ; n, af.
Ca/atat ((Erdteil ©Ufer ) etiani noftrtti»jporU Eeclrßdt qvandofcposfiJtrc ,

oßendnur ex matricuU Conß/iorii EaUßaßiti Wtttbergenßt de Enlcß4

Clödienß , eod,
Habuüfe Sceleßam infuperetidm fuot liberiotitos^ exmatmmußone vel pro»

prid tvel alten a \ Cumfubjuntla dißßerentid int er libertot a Laie ü in

favorem Eecleßd manumüjot , & int er cot , qvi in Ecclefia manun.ußCf

tbartularii dicti. n. 42.
t>e manumUßonummodu & ritibftt,degj diverßt fpeciibm liber forum , wprh

mit de manumisßonibm%qva ßunt in Eccleßa^(misC\vc,n.4j.
1)e utilteate Eccleßa ex manumußontbut in Sicteßa fatiis eod.
Nuüib, i (opioßorem de /ervü Eccleßd, qpatenut manumtttere eot Ute dl , de£

UbertUindefallU octurrer* duejvifuiontm, qvdm in Conalio Toletano

ir.n.44.
Nuni Epißopi Autorität tutertedere debuerii & num ü ipßt pro lubitu manu»

mittere potuerit ? edd.
• Dtrtnovatione originü & profetßonu liber tu injunda^votiet novtü Epißo»

ptu fuccederet, n.44, a\f.
tonae aliamfuiße conditionem tiberiorurn y ddßacrot ordinet promotoruw 9

dtq3conlm »qifiriufldtdli qValitdtepr&diti. ».^/.§7.
Juipatronatut iexmanumisßonerefultant % qvibut in rebus cotißiterit , ö*

num qvofa locum invencrit in manumisfbfurit ordmtbut iattia/o P

edd4
Z)ireffa ntitnttmifßo qvdvocfiur Pdtribiu Tötet anitl eod»
Exemplutnmanumisponit% qvo Abbatitfa Engeltrudit Sigimdrum qvenddtti

facris ordmib.-u initiandunt manumißt,%,z,
Num prdter hatteniu reccnßrafamilid rußitd adEtchßain pcrtlnentü genrra

etid'» plura dentur ? Et qvi fint modi dcqvirendorum ecrum ? n. 46,
Singulare a<cjvißtionii genwrelatum in Diplomatc Hugotiti ///. Dutu Bur»

%undid,& qvale ißwifuerit ? eod.
Wildfangiatm in Pa'atinatu ufutm%e9tt*

Pdtrei

t\6: CAPUT IX.

*¥ Utrts Attt matres familias tum omni faafamilid Ecdtßü ferne t qvmdoa^

addicere at^ devoperetin^ ejus rei memoria*» ac retognitionem , c er tum

canonem » eum% exiguumßpe , avotannU folvewlum conßituere foluos
fuifi,n.47%4S.
tßhunc addiftianem ßeri eofine , ut jurkdiclione fecuUri eximantur itafe de-

VQPetites\ghalts escemtio omnmm fere puirarum olim in Gaüiaper ton

furam obttnucrit. eod.
£hidin noßris Eccleßts & pro7j'wcus obtineat ? n. 48.
Tdm amplam nuüibi txtarrfamiliam Ecdcfi*%qv<tnta adbuc inter Pontißdos

confyiciatur, eod.
fsr<fc\iiaUiim Esdeßaram earumq3 di feiplinst vix umbram aliqvsm fuperef*

fe. eod.
Necnecesfaridtrt eße>nec preficuamtantam bominum vel d'untulorum copi*

am, eod,
Mala bemgniorem eleri fortunam fecuta eod.
SecuUri potefijiti Qf autoritati t am 0 plus decedere^qvanto majorem am bit um

fibifecerit jurisdtfiio £ccUßjßicay eod.
Äepetitio ex fuperior'ibus , bona 1 empor alta > & immobilia imprimis ., Erdeßai

idto dari oportcre , ut babeant minißri ejus ,unde cumj-'amtlia fua b$'

neße & cumautboritate qt/adam vivere qveant, & unde ipfi et tarn

Ecdefia ea , qva ad eultum divinum necejfurtafunt , comparari posßnt ;

item legibus antiqvis conßitutum fuijße •> utunm manftu integer Jeuco*

lonita veßita in dotem daretur\ Idqvod in plurimis apud nts pa*$-

cbiis , prafertim (uburbicariis (f rureßribus §bfcrvart adbuc lueat ,

ft. 4p.
%ecitatio vetcris forwuU ftmilis . in eundew fenfum c6neept*,$j.
Terba Ordinationis Ecdeßaßica Eleäoralis de reprotfenti^eod.
Ußbus etiamfacris (S ceremoniis expediendis deßinata qvando§3 bona im*

mobilia fuiße, oßenditur ex MatricuU Conßßorii Ifitteberg. dearmt

iJff,n.jo.
Sdlis & O/ei in Ecdeßaponrificia ufis, eod.
Inier diftapradia rt/ßica qvtfit dijferentia ex titub acqvißtionis,(f rejptfl*

atienationis.n ji.
litulum^qvo prsedia talia ad Eeclefam pervenerunt , plerum febodi) incer-

tum eße ? Ö* plerarunq^ Ecdefiirum orig'wem prorfiu ignorart ob

amisfamper belli caUmifares inßrumcntorumpublicornto pa-tem ma-

xima\m%

CAPUT IX. nr

xmam ; Et qvkm ed res Patrimonium Ecclefu ejusd^ dotem extenuave-

tit & attriperte t eod.
Hoc et Um incommodum infecutum eße , qvod int er cos bodie , qv i agros Ec-

elcßdcolunt j vix appareant ampltüs , imö qvandofoprorsüs non appa*

redntqvi o/im fervittis ißU deßinati dfandatgribus fuerint qvigj adet

dotiseccleßaßicäpartemfaciant. n.jz.
NtimnrancipiaCf oionicum agro aut manfo etcleftaßico Ectlcß* ßmuJ trd»

ditipdrtem AotU eccleßjßtca conßituerint ? eod.
Dotales qvivocentur f & qvibtu boc nomen bodie per abu/untapplicctur}

Num item ißi dotales olim propriefue^int ? eod.
Non conflare bodti de diß'erentia , qv£ olim int er peros dotales ♦ Ö* eos . qvi

Ecclefid dito qvoeunq. titulo depuiati fuerunt^intercesferitjdfy obdeßci~

entta nunc fundationuminßrumenta. eod*
Non unam bodil interminißros Ecchßttfreqventart rationem & modum ü»

• tendiagrü eccleßjflicis.n.jf,
J)e primo genere ß$ t alt um bodternorum.eorumß.* qvi prxter operam & di-
ligentia™ in eulturd mbil ommno prdßant , Ö* fide dominica eolunt.

eod.
J)e feeundo genere* illorum nempe^qvi expradiis eccleßaßicU emolumentdßd

faciunt-,qvid3nonßde dominied > fed fuo commodo agros colunt*ita ut

dominium & posfrsfio penes Eccleßam m antat ,(f t/ßveteertum cenjumt

velfervitium praflent.H.ya:.
De Empbyteuß Sccleßaßic* > remisfivef^.
'De tert'to gentre Dotalium.qvifub certo tenfa dnnuo & ' fervhiü qvibtuddm ,

manfum ecckfttßicum fibi proprium ($ bereditartum faeunt , ejusifo&

dominium V posfcsßonem nanci/£untur.n,jjtj6,f?.
De qparto Dotalun gtnere , utpote eorum , qvi d /upertore fuo Eccle»

ßd & ejus mintßru addituntur & veluti maneipantur , ut /ervitid

fud aut aliaemotumenta Eiclsßa praßent» Et qvotupliciter ißa ton-

cesßoficriposßrl n ff-
%%um, qvi certä mercede lonßitutd agros eccleßaßicos condueunt. dotales dt"

et posfint ? n jp.
Locattont* rerum Etcleftaad loMgius tewpus probibitio Juris Canonici & pro'

•Vincialts toi.
fradia 6ctl(ftaßicd lotari folita ttnäe dkdntur $a(j<JUfCC Germanica}

eod.

S LocatiO"

!$ CATUT IX.

Locationtm illam nonfieri debere ßne folennitate,netßne prt/ciiu SuptrtorUi

eod.
JSlum & ex qva rat tone conduüorpradiorum eccleßaßitorum immunitatibm

& pritilegiU inbxrentibtu iUfruatur ? n. 60,
Pripilegiorum realium & perfonaltum natura (£ conditio, eod„
In oneribm realibus non tarn per fonai & posfesfores.qvkm res ipfai & prjid'14

teneri. eod. •

Parofbiavü injungendum eße munui colendorum agrowm parotbialium , fi

nullt tales omnino adfint,q*i vel ex obligat tone dotali »; ytlex lontracltt

culturam iflam infefufcipiunt, n. 61,
Conßitutio Eccleßaßica provwcialü ea dere,eodt
Vropter diverßtatem dotalium eos/ub ttna generali defynitiont comprebendi ti«

niverfos nonpoße. n. 62.
Qyi propriisfime dotales dicantur ? edd.

Ißos dotales dici eigene SOlanner/eigene ^eufe/eigene &ten(Hct»f?. eod. .

"\ /JAnfus Ecclefiafticus , deqvo
J-V-lplufima jam dixi,non ided da-
tusfuitindotem , ut in dominio
tantum & posfesfione EccleGae ef-
£et,fed eum prineipaliter in finem >
utalimenta mde & alia neceffaria
miniftrisEcclefiae fuppeterent. Ifta
vcro omnia expe&ari inde non po-
ferant, nifiille per culturam fuba.
Aus & per fementem ad ferendos
fruclüs exe: tatus fuifler. At Sacer-
dotibus & illis>qvi facris operaban-
fur,indignum hoc erat munus , non
qvod probrofumaut indecorum ef-
fet,fed qv6d minus profieuum eflec
Eceleuae, Ci illi ab minifreno fuo a-
vellerentur, & circa to' ßtoTwoi oc-
cupati elTe cogerentur, Häc igitur
rationeunä cum manfo etiain de
hominibus , qvi curam &operas i-
ftasinfeiufciperent , Evclejiacpro-

fpicereoportuit,arqveficetiam per
Oeconomicarri focietatem illa fua
aeeepit incrementa, qva non magis,
qvämalimentis,carere potuit.

IL Factum inde , utEcclefia et-
iam fuam haberet fjmiliam,cu.jus in
antiqvis c^anonibus non una fit
mentip. Sicenim conftitutum le-
gitur in Concilio Emeritenfi tan.ig.
ut parochitaniPresbyteri , qvando
Ecclefiae facultates id ferunt, ex ejus
familiä eligant,qvos officio & minf-
Qerio facroaptos & idoneos faci-
ant. Inßitutt bac fancla Synodns ,
funtverbaipfiusCanonis, ut omnes
parotbitjniprcsbyteriijuxta ut in re*
busßbi a DEO credttisfentiunt habe-
re virtntem , de Ectlefi* fua fa&iilia
Ciericosßbtfaciant , qvos per bonant
voluntatem ita nufianl, ut (f offici-
um fanclum digne peragant & ad

fervi-

% CA TU

fervhium fuunt aptos eos babeant. '
Hi et tarn Vitium tf vtßitum di/pen-
fatione prubyttri merebuntur &
prcsbytero fuo a(cj3 utilitati Ecckfu ,
ßdelcs ejfe debent. &c:

III. Exhisvcrbis colligi poflet,
noncxfervis rantum , fedüberiset-
iam perfonis conftitifle familiam
Ecclefiafticam'» qvandoqvidem li-
berefledebet, cjvi divinaeaggregan-
dus eft militiae c. i. diß.f4.& tot.tit.
X de ßrv.nonordin. At veroipfiet
iamEcdcfiarumfervi inclerumrc-
cipiebantur, praevia ta-men manu-
misfione, uti liqvidd apparet ex
C.4.& *j dtft.esd. ut adeo necefle
non fit,in canone Synodi Emeriten-
fi$,fupponere perfonas nativitäte
liberas,qvae exfamilia Ecclefias CJe-
ricorumordiniadfcribi pftfTent. Id-
«ve luce mcridiana clariüs often-
dunt Leges Ecclefiafticas Karoli &
Ludovici Imp. Üb. i- capituL SS- ubi
harclegunturverba: DeEccLßarum
verofervU communi fententta decr-e-
tum eß,ttt ArtbiEpijcopi per ßngufat
ptovinctai anftiiuti noßram auclo-
rit ateno , fuffraganei vero tüorum^ex-
emplar ttlius penes fe babeant. Et
avandltcunfade familia Ectleße. utilit
inventui aliqvti ordtnandiU efl , in
aw.bone ipsa autlbritas coram populo
legatur , CT coram faccrdottbw vel
torawfidcltbus laicis ante comu al-
tarUifnut in noflra aucltritatt conti»
netur , re/r.ota qvalibet calliditate li-
btrtatem eonfeqvatur^tunc demnm

atgraduf Eccleßaßicts promove*-
turt &c:

IV. Imo vero anterioribus rc-
trö temporibus & iecuJum Karoli-
num anrecedentibus anno Chriftt
DCXXXIII. in Concilio Tolerano
IV. ca».j4. constitutum legitur : De
famtliü Etclefu conßituerepresbytt-
ros & Diatonos per parochias liceat,
qvos tarnen vittretlitudo & probitat
worum commendat ,• ea tarnen ratio*
ncyHt antea manumüßhbertatemßa'
tüs fuipereipiant, & denub ad Eccle.
ßaßiios bonoresfuccedant ; irreligi«-
jum efl enim obligatos exifltre /ervi-
tuti,qvif4Crti ordinü fu/eipiunt dig-
nitatem. Qyieqvid autem talibut ata
per libcrtatem tonces/um , autfucces-
fione extiterit debitum , aut a qvoli*
bet qvoqvo wodo collatum-,non l'tcebit
tu qvippiam inde in extraneas perfs-
na4 t*-ansmittere , fed omniaadju*
Eccteßji , a qva manumüßfunt , opor»
tet p*ß eorum obitum pertiner'e. Hit
qvec^ficut & c£terü Eccleßa liberfUt
aciufandi vel teßificandi adverfus
Ecclefiam aditus intercluditur ; ad
qvosfiadfpiraverint&onfolumliber-
tatU bentßcio tareant , fed etiam bo-
norU gradu,qvem non d'gnitate na-
tur*,fedtemporü necesßtate pront-
ruerunt. Qvx verba perfpicue c-
frendunt,fervos EccVefiae qvandoq;
' in Clericorum ordinem reeeptos
fuifTejfed ut videtur,non nifiinfub-
fidi'umj&deflcientibusaliis perlb-
S 2 nis

14» Cd?

nis ingenuis , qvibus digne confe*ri ■

ifta munia potuiiTent.

V, In his igirur locis ftriöe fu-

mitur familia.pro fervis , qvac acce-

ptio JCtis ufuata eft. Vid. /. 40. § /.

I.166 l.ipf.ffJe V..SJ.f .ff.de jurisdifi.

I.j2 prff.id L.Aq*U.L2.pr.(5 '§, 14. ff.

de vi bon.rapt. tot. tit.ff.fi fam-tl. fürt.

fec.dicat. Ec poterat adeo iervus

Ecclefiae,qvi idoneus eiTet officio fa-
cro obeundo,inClerum recipi ; ut
tarnen priüslibertate donaretur,&
fervirutis jugo eximcretur. Nee
verdarbitror cuiqvam infer fervos
idfacile contigisfe olim , praeter-
qvam illis,qviliteris inftru<fti>& bo-
narumartium cognitione imbuti id
meruiflfent ; qvales vix erant,qviad
{Hv^rn & ligonem nati maximam
atatispartemin opereruftico con-
fumpferanf. Qyanqvam feqviori-
bus temporibusperEpifcopaüs tor-

' poris ignaviam tarn expertes litera-
ruminventi fuerint presbyteri, ut
non modo eorum,qvae Jegerent, in-
felligentiam non atringerent , Ted
iyllabtim qvoqve vix ipfa decur-
rentis articuli elementa balbuti-
renr,uti loqvitur & conqveritur Pe#
trusDamiani Hb 4 epiß. 14. Atqve
tunc etiam rufticos fervos ad facra
officia promotos qvandoqve fuille
nullusdubito.

VI. Et qvo minus eä de redu-
buem , facit infigne teftimonium
Agobardi Lugdunen^um in Galliä
EpÜcopi,qviinuactatu de privile-

UT IX. -

gio & jure facerdotii aa Epifcopnm
B-rnirdum fcripto,inter alia., feculi
fui mores , his perftringit verbis:
Contueamur jaeittatem noßri tempo*
ttSy omni lairybtarum fönte p'or.tn-
dtm , qvando imrebutt tonfvetudü
impia.uf pene nulltu inveniatur anbe-
laus CT (jvantulum(unq}proßciens ad
bonores (f gtortaw temporalem , qvi
non ctomeßunih babeat Stterdotem ,
non cui obedtatȧd a cjvo iniesfanter
exigit Itiitamfimulatcfe illttitam ebe- ■
dientiaot^non folum in d/vinis officti$%
verum etiaw in bumanis. Ita ut
p/er ig3ivveni.intur, qvi aut ad menfits
mtnifirent,aut facrata vina mijceanty
aut canes ducant^aut caballos qvtbtu
feeminafedent , regant , aut agellos
propideant. £< qviatahs,de qvtbtu
h<ec dieimui , bonos jacerdotes in do-
tnibiu fuis habere non poffunt^ (nam
qvis ejpt bonut Clericui,qvi tum tali-
biu bominibus dehoneßari nomen &
Vitamftrret?) non eurant ommno\
qvales Clerici illtßnt , qvanta i%no-
rantiafeucriminibm involutt , tan-
tum ut habeant ptesbyteros proprios,
qvorum oetaßone deferant Etclefias ,
fermones Cf officia publica. Qvod
autem non habeant tos propter reit-
gionis bonorem^apparet ex bot , qvod
non babent eos wJ)onore>unde &con «
tumeliose eos rwmlnantes , qvanda
volunt illos ordtnari presbyteros , ro-
gant nos,aut jubent^dicentes : Habeo
unum clericionew>qpevj mihi nutrivi
dejervismeis proprus, aut benefida-

tibus

C /i r u

tif>'(4 five p4gctifit>tt4>4ut obtinuiab ti-
li veliilo bomine , five de tlto vel illo
p.i^p* vo lo ut orämcs eummibi pre-
f. yrewm. Ghun.cfefaflum fuerit ,
pmunt exbot,cjvod majoris O'dtnts
Sa erdoris nonek ßnt netrsßrii Ö*
derel'tncjv int freqventer publica offi-
cia & pr&dicatnentA five pr&dtcaiiQ-
nes. Ha&enus Agcbardus.

VIL Tales fine dubio non ad-
nvfisfentvel Concilii Toletani vel
Emerirenfis Patres, velKarolus Im-
perator, qvorum expraefcripto illi
tnntüm Ecclefiae fervi ad facrosor-
dinespromoveri debuerunt,qvi of-
ficium fanclum digne peragerepo-
terant, & qvi utiles Ecclefiae inve«
niebantur.Fuifle vero inter manci-
piaolimhaud pauca in ftudiis do-
ctrinarumegregia & verfatisfima ,
prolixeoftendit Laurentius Pigno-
rius de fervis pag. io8.fecjq. Cjvorum
ingenia, fiqvando in ftudio facra-
rum iiterarum abunde promovif-
fent, maximum ex fe Ecclefiae pro-
mitterepoterdntemolumentum. Et
de lervis Ecclefiae qvidcm nullo nifi
folius Ecclefiae opus erat judicio;
fed de illis, qvi in alterius cujuidam
erant fervitute ,etiam Domini ne-
ceftarius erat confenfus-; qvando-
q.idem hoc nomine olim Clerus
faepe infamabatur> qvöJ fervis alie-
nismordin&mfuumreceptispatro-
ciniumpraefTarent . atqve fic face-
rent,utadvcrfus Dominos in con-
tumaciam erigerentur alu cjvicun-

/ /.*. 141

qve. Hanc enim reddit rationem
Geiafius c. generalis aifi.j4. cur fervi
finedominörum confenfu & liber-
täre ordinari non debeant , ne fcili-
cziperCbrifitani ritmini $ inftitutum
aut alten4 jur* pervadi , aut publica
videttur difiiptina fubverti.

VIII. Etil vero familiär vocabu-
lum etiamin ufu EcclefialHco , uri
haclenus explicavimus , de fervis
tantumaccipiatur,faepe tarnen iftud
deperfonis liberis ulurpatur, nee
aufimadeo dicerenon nififervosin
Oeconomicis Ecclefiae rebus adhi-
bitosfuisfe , qvos tarnen omnes ad
Ecclefiae familiam percinuisfe du-
bium apud me nullum efr. . Ipfos
aliqvando Oeconomos Ecclefiae
La i cos fuisfe,ex c. indteatum efl diß.
Sp. confrat , arqve illos infamiliä
Ecclefiae fuifle cercum eft , fervos
fuifie nemo dixerit. Nee infubi-
dumeft , qvod exfubfcriptionibus
qvarundam donationum colligit
Nicolaus le Maiftre l.j.debon.Ecclef*
f.j. fub nomine familiae Ecclefiafti-
caenonfervos tantüm, fed alioset-
iam,qvi ihpatrocinio Ecclefiae ef-
fent, faepe comprehenfos fuifle. II-
Juftre ejus rei oecurrit exemplum a-
pudAubertumMiraeum donat. Belg.
Jrb.i.cji.ubi inftrumentum vendi-
tionis , qvo caftellum deCovinoa
Comite Montenfi Balduino in Ec-
clefiae . Lcodienfis dominium trans.
latumeft , ut teftes fubferipferunt
primiim Clerici , deinde Decani
Sj .de

I4i CAP

de aiiis monafreriis, ferrio Ioco Lai-
ci aliqvotnobiles , & fandem haud
pauci de famil'4 Ecclefiae , uti ex-
presfa harc ifthic habentur verba. Jft
verö fervos in fubfcriptionibus fe-
ttes adhibitosfuifle nusqvam legi-
tur,imö vcro intervenire illi omni-
no prohibebantur , uti erudite &
prolixe oftendit Jacobus Gothofre-
dusadhyj.fdeR.f. add. Profp. Fa-
jinacius deteßtb .qvefl.JS n.i6-j. Per
confeqvens , qvi inftrumento illi
vendirionis fubfcripserunt,& de fa-
inilia Ecciefiac fuifTe dicuntur, in-
ter fervos refetrcperqva-m crit ab-
furdum.

IX. Talis vero familia in majo-
ribus tantüm Ecclefiis cernebatur.
In minoribus enim,qvae parochiales
tantüm erant,prxter fervos rufticos
familia nulJa extabat. Paupcres
earumerantfaculrates, exigul rcdi-
tüs,dos ipfa tenuis, & plerumq-, , uti
fupra diximus , in uno aut altero
manfo confiftebat. Et in his ta-
rnen ipfis maxime fib'i fufficiebant
Ecclefiae , creditumqve inde fuit a
qvamplurimis,nunqvarn meliorem
fuifleEcclefiamChrin-ianam , qvam
dum vixit in paupertate.Vid.Marc.
Anton. deDominis de Rep. Cbriß.
lib.6.* ij. ]a,c. Usferius de Chriß. Ec-
• stef/uccesfa.i.n. ip.feq. Nos ad uni«
verlos iJlos , qvi qvovis modo ad
Ecclefiae famiüam pe,rtinuerunt,ut
nunc excurramus,& vinculum , qvo
önusqvisqi illi obligatus fuit , eno-

ÜT IX.

demus , caufae nihil funeuSfed ünice
nunc in familia illä rufticä , qvae &
fimplicisfima & dotis origini coae-
vafuit, fubfiftemus. Et qvia ex
Oeconomiä civili pleraqve omuia
in Ecclcfiafticam transfumpta fue-
re, pauca hie de rationc, qvä Roma-
ni in colendis agris ufi fuerunr, prae«.
mittere operae eritprecium.

X. Primis illis nafccntislrrjpc-
rii Romani temporibus , ipfi , qvi
domini erant agrorum , fuä manu
fuoqvelaborearva üibigebanr,neq;
erat qvisqvam , qvi id fibiturpeauc
parum convenienspuraret. Gaude-
bat terra vomere Jaureato & trium-
phali aratore, atqve cädem manu
tracTabantur femina, qväbella, uti
loqvirurPlinius/»F4A?^'r. Iftudq;
agriculturae ftudium tanto.olim in
preciofuit,ut abaratro Confulesöc
Diclatores accerferentur. Laudat
hoc Cicero inOrat. pro Rofcio , &
per iftud agriculturae fludium ä ma-
joribus ex minima tenuisfiniäqve
Rep. maximam & florentisfimam
reliclamfuifie feribit. Suos tmm ,
\nofi\i>agras ßudiose colebant : non
Mienos cupidc appetebmr, qvibus re-
bus,($ agr'tS)& Urbibus & nanombus
Remp. atfc hoc tmperium & populi
Romanifiomen 4uxerunt &c: Atq;
inea artemultum exceiluit , atqvc
immortale fibi nomeh inde compa«
ravit , etiam in caeteris magnus&
incomparabilis Cato Cenfori us , de
qvo cum .verisfime. feriptum fit,

optimp

CAPUT IX. Hy

optima* SenatotSöptimusOraroii.,, tia. Aliqvipro mercede conftituta

optimus Imperator, tandem laudis operasfuas Jocant, itaut totumagri

ad cuiiuilum ilJucf eftadditum: finc emolumentum a<J dominum fpcctet,

acmulo , five fine cxemplo fui tempo- ipfi vero, praeter merccdem, nihil ac-

ris agricoJa. Franc. Petrarcha de re- cipianr. Atqve haec operarum.loca-

med.14tr.fort.dial.j7. tio , ctiamfi in perpetuum facta (iff

XF. Sed ifta rei familiarrs ratio Sc nihil omnind jjugnat cumlibertate.

conditio non fuit perpetua nee diu- Vincent. Carocc. delocat.part.2. qr.

turna. Simulatqve enim induftriam /7/. Petr. Nie. Mozzius de reb.qv*

unius hominis fuperärunt poflcsfio- loc.poff. n.io. Udalric.ZadpararitL

nes &fundiacqvifiti,deadminiculis deafufr. n.44. Aliqvi non nuromis,

cogitari eeepit , qvibus retineri illi feel parte fruetuurn aeeepta alienos

in dominio atqve poflesfione, &fru- agros colunt, atqve illi colon? par-

etüs nihilominüs peralienas maniis tiarii vulgo dici confveverunt. /. 2/.

colligi autpefcipipofTent. Sed hie §.6.ff.de locat. ipfum verö iftud ne-

diverfas plane patresfamilias inic- gocium fpeciem focietatis facit, /j2t

runt vias. Aliqvi enim per Servos §.2.ff. pro foc. Mozz.de /oc4t. n.26.27.

agriculturam exercebant , aliqvi per Tandem aliqvi ipfos fundos condu-

homtnes liberos ßcingenuos. Prior eunt ad fuam propriam utilitatcm>

ille modus antiqvisfimus videtur , & ita uc omnesfruclus*fuos facianti-,

rei ceconomicae maxime naturalis; riuilumqve inde emolumentum ad

alter confeqvensmagiscft, & in dfl- proprietarios redeat , #praeterqvam

feclu prioris fuperveniens. Ille in- certa illa, deqväab initio convenit,

tra familiam fubfiftit, & in unam do- peeunia. t.tj. $,2. ff. locat. l.zj.C.eod.

mum, unumq; Patremfamilias omne Vid. Petr. Gxtgor. ßmtagm.jur. I. ig.

emolumentum crFundit ; hie extra 0.23. n.14. Et hi qvidem omnes, qvia

familiam egreditur, & adeiviratem libero confenfu rem alienamcuran-

mogis inclinat , duarumq; aut pluri- dam fufeipiunr, ex conventionis cu-

um familiarum confervationem in- jusqve natura atqve indoletenentur,

tendit. Ille ex juffu & imperio, hie Gve jam ex nominato contractu ob-

ex confenfu & conventrone origi«
nern ducit. In utroqve tarnen maxi-
m ) iterum efr varietas & figurae inde
refultantes diverfisfimae.

XII. Inter liberas enim &inge-
nuas perforus , qvae alienos colurrt

ligari velinr, five innominato, prout
cuiqvc utile vifum fuerit 6c profi-
cuum...

XI II. Siqvis tarnen ipfe rebus futs
fuperefle, & per fuam propriam fa*
miliam agros coIere,reliqvamve rem

agres, triplexfereoecurrit difFeren- juftieam, curare pourac, potiori ti

tu!o

144- CAPUT IX. •

tulo is boni patrlsfamiHas nomcn awtorz_j>: nunc eotdemvintti pedesf

gercbat , qvandoqvidcm ab condu- damnata maniu , wfcripti vultut ex-

&oribusnunqvam<ranta infumitur_. ercent. h&c enim uwm pcena genta

opera»qvantam impenderc folet ipfe fuit, qvamfine dominorum fraude fcr-

rei dominus. Qvi ditioreserantapud vi poffent luert_*.

Romanos, praeter urbanam feorfim XIV. Qvalis &qv^m copiofa o-

fuam habebant famiLiam rufticam, lim apud Romanos fucrit £amilia_,

exfervisconftantem, qvorum durior ruftica, intelli.gipoteft ex iis, qvae ab

erat conditio , & vidus multd afpe-
rior, qvämeorum, qvidomefticiat-
qve in civitate erant, & ruri fere vin-
di opus faeiebartt, uti id colligi po-
teft ex feftivisfimo düorum fervo-

JCris notata funeßtb titff.de injlrutt.
velinßrum.leg. Recenfenfur illicho«
mines , qvi agrum colunr, & qvi cos
exercent, praepofitive iunt his, qvo-
rum in numero elfedicuntur villici

tum colloqvio apud Pia u tum Moflell. & monitorcs, itematrienfes,fcopa-

dü.i.fc.i. Sicigiturad fervosdevo- rü, topiarii, pafrores,faltuarii >L$ff.

luta eft ifta laborum congeries , qvi- eod. pitlorcs, tonfores, lanificae , ful-

busgenus iftud vitae maxime conve- lones, focariae, ceilarii, oftiarü, mu-

niensefTeindicat Athenienfishofpes Iiones, venatores &veftigatores, <5c

apud PJatonern /i&. 7. delegib. ytug- plurimi alii /. 12. $.j. p. /2. feq.-eod,

yiam &e ok^s^o/jSjjch <$aAo<c » aimf Immanem enim qvibusdam fuifTe_>

yjjj) T&ff 6k tnc yr,c ^totbXä«" '**- fervorum numerum.» , praeter alios

tlw dvS-^oiTmq £<v<n KocrfJbiUQ. i.e. Athenaeus tcftiseuSqviunialicuiul-

agrorum colendorum labor fervis re- tra viginti milliaferviifle feribit 1.6.

linqvatur , qvi fruttut ex agris red- cap.7. Alia ejusmodi exempla re-

dant , qvi fatu effe qveant hominibui cenfetj. Lipfius adTacit. sinn^l. l.j.
tnoderate viventibus. Imdverofup- XV. Ex numero fervorum, qvi

plicii causa fervis aliqvandoftudium fundocoleridodeftinati erant, in i-

agriculturae impofitum fuifTc, > ex pfius fundi partibus numerabantur,

Plauti fupra addu&ä fabulä liqvet, &pro inftrumentis ejus habebantur.

abi fervus rufticus comminatur ur- Sic enim definitUlpianusinftrumen-

bano : Cü her de pauca* tempeflatcs, tum L12.pr.ff. deinßrutl. velinflrum.

Tranio augebü ruri numerum , genus leg. qvod fitappararus rerum diutiüs

ferratili_s. Idem clariüs ediflerit manfurarum , fine qvibus exerceri

Plinius //'^./J'. c.i. Ipforum Jnqvit..», neqvit poffesfio. Proinde fi Fundus

m.znibus Imperatorum coli folitos a~ cum inftrumenro legarus hierit, o-

gros,utpareücredere,gaudentete'r- mnes etiam fervi in'fnndo illoexi-

ra vomere laureato , & trium(bali üentes Jcgati inteliiguneur. d.i. 12.

Sed

CAPUT IX. i4y

Scd tarnen ipfum hocnonfuit per- nifTenr, auf minores fruclus: fi ma-

petuum, qvandoqvidem diverfimo- jores, nihil practerea. Atqvihifcr-

defe habebant Uli, qvi in fundoru- vi dicebantur, ut extranei coloni fo-

ftico exiftebant. Negat UJpianus pro lenr, fundum colere : ut extranei, in-

i(i<}rumenroefle fervum , necdeberi qvam> qvia feil, certä mercede con-

legaro inftrumenro, qvi qvafi colo- ftitutä colebant, qvalem contraclum

nu« inagroerar. d.i. 12, jf.-f. Negat locationis condmftionis, qvilibetex-

criam Scaevola deberi , qvi fub pen- traneus inirc cum patrefamilias po-

fionis certa qvantitate agrumcolir. terato.

i.i$. §.*.ff.eod. qvia feil, non fide
dominica, fed mercede, ut extranei
coloni folent, fundum coluit, I.20.
§.i.ff.eod. Fideautem dominica co-

XVII. Erantvero coloni adhuc
alii , qvi non erant extranei , fed do-
meftici , & de familiä patrisfamilias,
neefervi tarnen, necliberi prorfus,

lere is dicitur, qvi periculo dominl fed fuo fingulari jure utentes ; inter

colit, qvi praeter operam & diligen- fervos tarnen fere numerabantur_,.

tiam nihil affert, cum lucrumomne Atqveilli non, ut extranei, mercede

vel damnum hinc veniens fibi habeat fundum colebant, ita ut ad certum

dominus , ipfe fervus nullam in par, tempus contrahere , & finico contra-

tem vocatur.Francifc. Co nnan. //'£.,*. du difeedere ab colonia liceret, qva-

comment. jttr. c.io. n.z. litcr loqviturScaevola d. I. zo. S-j.jf.

XVI. Scd qvideft, qvod dicitur de inftrutt. velinßrum. leg. fed par-

in d.i. 20. §.1. fervum fundum coluis- tem frudruum pro folo debitam do-

fe, ute?Xtranet coloni folent ? Idvc- minispraeftabant, l.$.C.de agric.&

ro eleganter iterum exponitConna- cenfit. & ab eis domini praediorum

nus d.i. nempe fervos rufticos ab ini- id, qvod terra praeftabat, aeeipere te-

tio eum in finem fundo impofitos nebantur , l.j.C.eod. nifi, qvodibi-

fuifTe, urcorum vicariis operis, tan- dem additur , confvetudo praedii alt-

qvam inftrumentis uecrentur domini ud exigat.ut feil, in peeuniä prac(ten-

adcultumagrorum. Pofteaverö ut tur reditus. Ex qvibus verbis col-

fervos fuos diligentes efficerent, & ligo , regularitcr colonos parterrL»

rerumrufticarumattentosjcertä pen- frucluum in natura dominis dediflej

fione fundos eis dedifle colendos, aliqvando tamen,fedfortafserarius,

qvafi exeraneis colom's : ut fi fru- inauroaut peeunia numerata, qvod

clusmercedem fuperarent, id totum uberius patet ex L20. §.i.Cod.eod.

fervi haberent,fuo periculoararent, XVIII. 'Atqve hi coloni in rela-

pafeerent, fererenr,penfionem qvot- tionc dominis opponebantur /./7.

annis folverent, etiamfi nulli prove- . /. iS- 1> ip- C. de agric. Et Uli tarnen

T fervi

146 C A P U

fervi eorum non erant__» > fedliberi
diferteappellantur Lun, in f, C.deco-'
lon.Iüjr, & tum fcrvis tum libertis
opponuntur. ibid. UndepofleflTores
pracdiorum , qvibus Uli qvafi affixi
crant, in relatione ad eos non domi-
ni, fedfenioresdicebantur, uti ha-
betur in fragmcntis concilii Eliber-
tini vkcapiQ. Sed & haecpcena colo-
XRS fugitivis decreta legitur, qvod in
fervilem conditionem redacti & fer-
ro ligati fuerint, ut officia, qvae Iibe-
ris congruunt, merito fervilis con-
(demnationis implere compelleren-
tur Li. Cod.Theod. defugitiv.col. At
reda&io aut revocatio infervilem_»
conditronem flatus libertatem prae«
fupponit. Nee tarnen liberi prorfus
crant, fed ä liberis difcernebantur_,
I.16. l.ult:tod.de agric. & erant in do-
mini fui poteftate, /. //. C.cod. qvi
uti fervum cum peculio manumit-
tere,ira &adfcriptitios cum terra do-
rniniofuo expeilere poterat /. 21. C.
eod. Tandem &ipfi more fervorum
peculia fuahabebant, 1.8. l-2j. #•.*.■
C. cod.

XIX. Erant igitur intermedia? cu-
jusdam conditionis inter fervos &
libzros ; qvod condirionis vocabujufn
in häcmateriä fingularem plane ha~
buit fignificatum&ufum, uti vide-
re licet Qtl.22. C. de agric. ubi &con-
ditionale irtftrumentum dicitun_. ,
q*'odfupernegocioadrcriptitiae con-
ditionis conficitur. Atqve hinc con-
ditioni öbligati dieuntur LeoniPa-

r IX.

pa?., c. admitttttitur .dißj4. qvs colo-
naria conditio vocatur a patnbusin
concilio Arauficano I. congregatis
cap.ö. apud Gratian. can.eos diji,8y.
& in Conciiio Aurelianenfi III. ca-
hon.20. Intermediam iftam eonditio-
nem in Lun.C.deColon.Thnuenf.hunc
in modumexponir Imperator Theo-
dofius : Licet conditione videantur
ingenui , fervi tarnen terrae ipfiut , cur
nati funt , exifiimentur. nee receden-
di } qvb velint , aut permutandilocA
habeant facultntetnje d pojfeffore s eo*
r'um jure utnntur , ö* patroni foüici-
tudine & domini pvteßatts. Nempe
non tarn dominorum, qvam fundo-
rum crant fervi, qvanqvam idem do-
minus adfcriptitii & terrae dicitur_*y
/. pen. ß.f. C. de agric. erantcj; velutt
membra terrae feu agri, d.i. pen. inpr.
neqve poterant ab his agris amovertr
l.ij. C.eod. Nee ergo poterant au-
ferri ab eo pra?dio, cui femel dfputa-
ti crant, neqve in vendendo fundö
retineri , I.26. C. Tbeod. de annon. &
trib. I3. C. The od. de cenf. neqve ad
aÜurh transferri , ibid. Nee pote*
ram ipfi recedefe ad alienum praedi-
um , feu ad aliam perfernam , Lun. C*
Thcott. de inqvilin. Et propterea gle-*
bis inhxrere dicuntur,/./j.C.^ agrid
&adfcriptitii mde vocantur I22.C.
£od. &alibi pasfim. Et h«c caufa eff^
qvod cümjudaeis non liceret habe-
re in dominio Chriftianum manet*
pium, Lun. Cod. ne Cbriflian. mar.i ip.
■coloßi tarnen in pofTesfionibus eo-

rura

CAPU
,tum per manere , &r qvicqvid de co-
lonis jura praecipiunt, peragere ju-
beantur,apud Gregor. tib.j.epiß.21.

XX. Adfcriptitit tarnen aliqvan-
doa colom's diftingvuntur. Agrico-
JarumalivnqvitAnaftafiusIrrfperat.
jqviderr» (um adf.riptitü , & eorum
peculiadominis competunt,- alii ve-
*6 tempore annorum triginta colo-
ni fiunt , liberi manentes cum rebus
fu;s : & ii etiam coguntur terram
Colere & canonem praeftare. /. i$, C.
de agiie. nee habebant ultimi hi,per-
inde ut nee illi , facultatem terra de-
relivltä in alium locum migrarc 1.31.
§. i. C.eod. Nihil vero inferri inde
porerit al.ad , qväm qvod illi adftri-
.ctvus, hi vero laxius habiti fuerint,&
qvod aded in ipforum conditione
qvidam extiterint gradüs, qvod fe-
cuseft in fervis , in qvorum condi-
tione nulla erat difFerentia. §.fin.Infi.
de jur. perfon. Ipfos tarnen etiam
adferiptitios colonorum nomine^,
venifle certumeft, (iqvidem diferte
coloni adlcriptitiidicuntur in 1.22.
C. de agric.

XXI. Er qvia inqvilini etiam ali-
qvando in hunc cenfum veniunt^.,
qvos inter & colonos , qvantum ad
originem pertinet vindicandam , in-
difcreta eademq; pene dicitur efie
conditio, licet fit diferimen in no-
mine, l.ij.C. de agric. & ipfi tarnen
a coionis & adfcriptitiis diftingvan-
tütinl.f.C.cod. occafionemindefi-

T TX, 147

bi fumit JCtorum difertisfimus Ja-
cobus Gothofredus inparatitl. ad tit.
C.Tbeod. defugitiv.col.tf adl.un.eod.
Cod.dc incjvil. Ö* colon. inqvirendi in
rationes dfferentia:, & origines eo-
rum. Adfcriptitiorum nomen ad-
inventum, tributumcj; putat Ulis, qvi
in terra nati erant, qvorumq; pecu-
liaad dominos pertinebant, uti de-
feribit Anaftafius in l. ig.C. de agric.
& originarti alias dieuntur: Acces-
.fifle deineeps cojonorum fpecierrL.
aliam, eorum, qvi terram tantum co-
lerent,eicj,*adJiaercrcnt,*& canonera
tantum pracftarentjinq; his Colono-
rum nomen remanfifle. ab his ter-
tiana adhuc "fpeciem ortam fuifle^,,
con qvidem qvod condir ionem fpe-
clac, Ted ratione originis & nativita-
tis. Colonos enim ex barbarisna-
cionibusdedititiosfuifle, eosq; alie-
flis fundis colendis operam fuam ad-
dixiffe , fub certä censüs & capita-
tionis lege. Inqvilinos vero ex ci-
vibus Romanis fuifTe , qvi mifiriis
adadi , cum fundum proprium noji
haberenr, alienum cole.r.ent & inco-
lerent , non jam ut liberi, fed ih fervi
operam praeftantes. Et has dirTcrm-
tias tum ex Salviani Epifcopi Masli-
lienfis itb.j.degubem. DEI , tum ex:
Apollinaris Sidonii Hb j eptfi.ip.enu-
cleateconfirmat. Nobis, qvodad-
damus,nihil reliqvum e(r,praefettim
in materiä tamobflura ckobfolctä,
qvaM ille ex primis fuis prineipiis
T 2 magni

148 CA?

mJgna cum induftriä atqve diligen-
tia tradidit. & de qvä perfpicue tra-
d«ndä pleriqve omnes olim delpe-
rärunt, qvibus vifum fuit , perpetu-
am & conftantem iftoruro homi'
num diftinclionem nullibi reperiri,
ne apud ipfos qvidem JCtos , uti
feribit Jacobus Sirmondus adApol'
Jinar. Sidon./.j-. epiß.iy. Conf. Al-
var. Valafc. de jur. emphyt. qv&ft. 27.
Franc. Connan. comment, l. 2. capto.
Anton. Perez Cod. deagrtc. n.t.2.f.
feq. Jofepb Gibalin. de ujur. /ib. 4.
t,2. art.g. Franc, de Amaya ad l.jö.
C. de decurion.

XXII. Videarnus nunc, qvid in
Ecclefiä.obtinuerit-,. In ea & fer-
vos j & colonos , & inqvilinos fuifle
antiqva nobis prodit hiftoria. Nee
fieri aliter porerat , qvindonato&
tradito fundo & omni ejus domi-
nio in Ecciefiam rranslato , dona-
rentur fimul & traderentur omnes
iliihomines, qvi fundo iftiaddicli
&mancipatierant. Qviaenimco-
Joniitaerant glebae, cui fe deyove-
rant, veluti incorporati , ut ab eä
ctiam dominorum autoritate avel-
Ji non poflent» uti dixi , inde fie-
bat, ut rundum feqverentur, &uni
cum donatione aut permutarionc_»
fundi fimul donarentur aut permu-
tarentur. Et qvanqvam fervorum
Conditio non prohiberet, qvo mi-
nus ä dominoretineri , &alüsufi-
bus arq ve fervitiis adhiberi po/Tcnt,

UT IX.

cum Uli, perinde ut colont, terra
affixi non efTent-, ; plerumqve ta«
meudomini, fi qvando praedium-.
aliqvod Ecclefiae donarent , ipfa
etiarn, maneipia praedio iili defrina-
taunä donabant , atqve fic Ec Jefiae
propria faciebant. Imo verö non
poterat manfus in dotem Ecclefiae
conftitui, nifi adjunclis fimul certis
maneipiis vel colonis. Atqve hinc
manfusaplus, fiyc veftitus, fiveco«
Jonica veihta_, , aar manfus inte-
ger, qvalem dari in dotem debere
diximus fuprä, non intelligebatur,
nifiooloni fimul aut lervi additifu-
iflVnt_J>.

XXIII. Plenac funt hac de re
chartae antiqvae , ex qvibus unum
iremqve alterum hie adferibemus
exemplum_>. Et qvidem primo
de fervis. In chartä Karoli Regis
de cesfione Bofbnis Comitis anno
D C C C LXXV 1 1. conferiptä apud
Nicolaum Camuzat. in antiq. Eccleß
Tricasßna pag. 22. haec leguntur ver-
ba_. : Damm ibi duos manfos & »
dimidium in loco , qvi LeriacurrLj ,»
dicitur , <ttema firmitate largtmur „
tum mancipii* , qva bis annotantur „
vocabulu, Petrui,Etdritus , Ardea- „
r/«/, Flogerius , Ingrefridiu, Tor de' )t
rieuij Jojcitu , Rofaut , Bethos cum ,,
eorum Uxoribui , filiti , & filtabw »
&c. In rraditionibus Fuldenfibus
//^./.WilibaldusEpifcopusMonafte-
rio Fuldenfi hanc facit donatione m:

In

CA?

'« In frpradiSIo toco novem trado
«• tolontto{bocfttnt Htbunna) inte-
»* g'.u cum omnibus adjatentüs , &
•• finita fuü,tn arialu,m terrü ar-
** duriUsinJylvUjn campisytn pr ttU^
m inpafiuittaqvu , aqvarumvede-
lt cwßbu4i6dtficiit,molinariis1 man-
M cipttt cum omni fupeüetttli eorum
&c: Aliqvando fervus unus cum
fuä Hobä tradirusiegitur, qvaleex-
cmplum extatapud Goldaftum an-
ttfl. /Ilamann. tom. 2. part.i. num.42,
fl his vcrbis conceptum : Dono va-
•« bu , donatumg. in perpetuum ut
'« permaneat ejje volo — — qvic-
•» cjvid inißai ViÜas vfnsfum habe
•' re, pecuniü, mancipiis,cafis , cafa-
u ltSicampis}pratiStfitvif , aqvts .4-
u qvarumfodecurfibtu ad integrum
u a die prafente trado vobis , & fer-
*' vum meum nomine Nbideng &
" Uxoremejm Bruna , & cum oba
■• fna , & tum omnia , qvoveßiti
11 funt: Gf ali um ftrvum n.eum no-
** tnine Wolf harium cum üxore fud
u tslrane ycumobafud, & tum 0-
" 090*4 ^ix? veßjtui eß, (fc:

XXIV. Utautem hoc fieret,&
manfus , qvi dotcm conftituebat,
non finemancipiistraderetur, lege
Eccledafticä cautum erat. Sic e-
nim ä Patribus Concilii Valentini,
qvod-anno Domini DCCCLV. ce-
Jebratum eft captf. decrerum legi-
tur: Sed & ipßfeeulares & fideiet
Laici.fi condere voluerint baftlicas in
pr/edus ßiis ,fi£ut ediJttm pUsfimorum

UT IX. , 149

Augußorumtontinet , unam soloni.
cam veßitam mm tnbtu mancipiis
donatidnit grau 4 eis conferant,mox-
qve Epifcoporumjuri & Sanol* Ma-
in Eciltfia e andern b.ißlicam fubmit-
tant. Aliter vero nos earum con/e-
cratiomm fetant non impleturos. (Sc:
Provocant patres ad edi&um Impe-
rarorum,qvod extat//£. i.capitul.fi.
& per compendium refertur ab
Aimoino iib.f.cap.io. Et certedc-
buit atqve oportuit iftud fieri,qvan-
doqvidem nimis grave futurum
fuifret Ecclefiis praefertim tenuiori-
bus & earum Re&onbus^fi de fatni-
Jiärufticä ipfimet foiliciti effe dc-
buiirent. Obiter noto,fervos illos
rulhcos ab Longobardis maflarios
diclo« fuiflTe,qvod manerent feil, in
mafsä h. e.villa. Vid, Lmdenbrogg.
in GloJJar.

XXV. Alii fervos tantümfuos,
fine agro,Ecclefiae donatfant , cujus
iutereratfaepe, habere plures, qvo-
rum operis uti posfet. Talein-
frrumentum refert Martinus Cru-
fius annale Svtv. hb. 4. part. j.

mv ©raffe Ulricb t?on 55er*
ge/ genannt von ©cbdlfelin»
gen/ unDttJir ©raffe Jpcnrid)
fein ©cl)n / wrje&en an t>ufm
Briefe/ unt> tfyim funDaüeti
ten/l)ie3bnanfeben oOerbö*
ren lefen/Dag wir ©wrun S5al*
t>f0bolße6 feiigen £od)fer/
Cbcr&arboSobnen ©trtine/
S > tinD

l?o , CAPUT

tmbtßrJttnb/ unb?ftacbfom'
mm j erblichen haben inße$e*
ben iiffe unfer Jrauen Wtav
,ju £ord) 511m Älofter/ leDecf *
lieb tmD fnlich : uo& feajbcn 11116
4>er$teben/ xmb tte^eifrcnunä
anDicfcn QSrieff aöer anfpra*
che / b.ei)ben ©etlicher tfnD
^Seitlicher ffir unö ttnb für
unfereOTacbfemmen/bie «oir
folten oper mochten b^ben/
iimb Die vorgenanr* ©iifun
unoitmb ifrre snaebfommen

.&c: anno* 1313.

XXVI. DecolonisEcclefixnon
minus iiluftria extant tefrirnonia.
In legibus Alamannorum fub t'u.g>
fancitur , ut qvicunq; liberum Ec-
cJefi£e,qvem Colonum vocant,occi-
derit, ficut alii Alamanni ita com-
ponatur. de /üb titt 23. n. /. cavetur ,
utliberiEcclefiafrici,qvos colonos
vocant, omnes , ficut & coloni Re-
gis, ita re-ddan-t ad Ecclefiam, In
donatione Haganonis ad S. Marti-
num Turonenfem hax leguntur
" verba : fridegißf /ibbatt trtdo
*« manfumnoßrum in dominiert um ,
it ._ _. cum bomimbut ibidem com-
<* tnorantibujtqvos colanario ofdine
<' vipere conßttuimus. Etextatin-
terformulasveteres incerti autoris
fub num.i. notitia de colonoevin-
dicato, h. c- teilimom'um de nego-
ciogeftointer Advo'catum i'eu De-

IX.

fenforemEcclefiae , colonum fundi
Ecclefiaftici vindicantem»& ipfum
colonum , qvi fe prorfus liberum
asferuerat , nee tarnen die dicHad
facramentum cum aliis praeftmdum
comparueratj atqveita colonum fc
agnoverat.

XXVII. Illud obiter noto , et-
iam in alienos colonos Ecclefiam
faepe jus aliqvod exercuifiTe. Sic
enirn inConcüip Elibertino , qvod
anno Chrifts CCCV celebrarum efr,
decretum refert BurchardusEpifco-
pusWormacienfis U!» n becret.c.67,
$c Ivo Carnutenfisp 14.C 11 j D(*e-
vitfaniia Synodtu } w Epifiopt at mi-
nißri Epißoporum pro eviminibus C9*
lonos ßjgeüare cum virgispoteßatem
babe4nt>proprer metum altorum , ut
ipß criminoß corrigantttr\& velinvi'
ti peenit enttarn agjnt , ne <eterna!irer
pereantt Si verb Seniores ipforum
colonorum indigne tulcrint , c7 all'
qvdtm vindillam exinde exarcere vo-
luerint,aut eosdem colonosAne dtflrin-
gantur^defendere pne/umpferint , /?**-
ant fe excommunic-itionis Ecchfiz-
ßic<£ fentemia feriendos. Decretum
hoc inter canonesejus concilii non
recenfetur.fed cum apud Scverinum
Binium,rümapud Franci-scum Lon-
gum ä Coriolano legitur in frag-
mentisfuperadditis. Et ejus'con-
ftjtutionis ratio Videtur haec eile,
qvia longiüs qvandoq,- abiunt co-
loni a domicilio Seniorum iüorum,
" - k ' qvorutn

CAVU
qvorurn pföindd coercino fera nf-
misvSc 'mpcdifa arqve langvida cfte
foler. Debet autem ipfaeNam ca-
flfgatio Epifcopalrs ca cum mode-
ranone adhiberi , neflagellain vin-
dictam fangvinfs rranfeant. t. 4. X.
deraptor. Poena enim ifla non eft
proprie Ecclefiaftica > fed ad fpiri-
tualcm finem obtinendum qvafi in
auxilium vocata.Jofep h Gibaiin. de
facrajurisd. disqvif.t. qvtß.i.

XXVIII. IntuituEcclefiar,pfö-
pter operamaddi&an^pfasfervis er-
iamhoc praecipüi habebanr coloni
alieni,cjvöd fervi ignorante Domi-
no facti Clcrici intra annum vindi-
cari inprifrinam fervitutem potue-
rint ; adfcriptirii autem etiam prae»
fer vohinfatcm dominorum Cleriei
flcri nonfuerinr prohibiti , ita ta-
rnen, ut Cleriei fafti impofitam fibi
agriculturam adimplere cogcren-
txix .( . fi fcrviUyiift .54. cujus autor in
inferiptione falso ja&atur fuifTc
Leo Imperator , uti redte notat Ca-
foius Molinaeus de monareb. Fran-
ior.n.iyi. cum pleraqve ifta verba
defumpta fint ex Juftiniani noveÜa
iii.cap.ti. Et cum novellarum Epi-
t matori Irnerio indignum vifum
fuifler, qvod Cleriei agriculturam
exercere debeant , in fine autbent.
adfcrlptitioi C. de Spifcop. &" C/er,
hascaddidit verba : fwrogatQ alt-
qvo qvcmmalacrinrponftatemfci].
faciens Clericis talibus , utperfub-
ftitutum opus rufticum perager$

T IX 151

polTent. De qvo tarnen dubirärc
adhuc licct,utrum id' olim perniis-
fum fuerir,cum inftatu inverfo ipfi
domino talis fubrogatio in loc.um
veteris coloni fuerit proh'bita , /. {.
C- demanetp. & cotontptttrim. Id
qvod nunc aliis discutiendum rc-
linqvo.

XXIX. Inqviünos etiam ejus
/7gnificationis,qvam fupra expofui,
in Ecclefiä fuifle»& ad ejus famüi-
am pertinuifle. , dubium apud me
nullum eft. Etfi enim in antiqvis
charristam crebra eorum non Hat
menrio , comprehenfos tarnen eos
qväm faepisfimefub generali nomi-
ne colonorum aut cenfitorum fuis-
fe,firmi*terperfvafum habeo. Apol»
linaris fane Sidonius Arvernorum
Epiflopusfuo jam tempore , vixit
autem circa annum ChriftiCCCXL.
originalem inqvilinatum", trib'uta-
rium &eolonariam perfonam pro«
mifeue vocat. Nulricis meaßltam,
inqvit,y?//7a tua rapuiti facinmindi-
gnumrfvodcfo nos vosq3 inimica£et,ni ■
fi protintu /cijfem te nrfcijfe facien*
dum4 Sedconfcientu tut purgatio-
neprslata petere dignaris culpa ca*
lentis impunitatem. Sub conditione
concedo , fi ßuprAtorem pro domino
jam patrontu «riginali folvas inqvtti*
natu. Mulier autem iüa jam libtra
eß. qv£ tum demtem videbitur ns» /«•,
dibrio addi£ia,/ed asfumpta conju'gioy
firetunoßer ,pro cfvo p*ecaris , mox
tlitns faclm e tributarioptebcj4m po.

ans

i5i CAPU

tiuflnciptdt habere pevfonam , qv am
cotonartam. &c: iih.f. epiß. tp. Ex
qvodisciraus , potuifie colonos a
dominis originali colonaru folvi ,
eä feil, rarione , qvod /kut fervus
cum peculio manumitti , ira adferi-
ptitius cum terra dominio expeili
posfit,/ 2\.C.de agricCf c enfit. Expul-
fusautem plebejam ineipiebat ha-
bere perfonarn, uti loqvitur Sido-
nius.

#XXX. Caeterum , qviexfervis
& colonis nafeebantur , famil'am
augebant , & conditionem paren-
tum,inprimis vero matris, feqve-
bantur,qvodde fervispatetex/. 5 $.
i.ff.deflat. bom. de colonis ex /. 16*
l. 2i.l,22.l. 23Q.de agricol. Hincadeo ,
fi dua? vicinae eflent Ecclefiae , & ho-
miivsutriusq,- inter fefe commisce-
rentur,contentionesfa;piusculeex-
ortacTueruht , ad utram Ecclcfiam
pertincretid, qvod natumeft. Inter
antiqvitatcs Tricasfinas,qvas edidit
Nicolaus Camuzat fol.$o$. extat in-
ftrumentumtransac^ionis fuper tali
materiä inter Ecclefias B. Petri, &
B. Lupi confedae,cujus 1 qvae ad rem
praefentemfaciunt, haeefuntverba :
•* In 6jvütunqsvillÄ homines S. Petri
" hominibtu S, Lupi per matrimoni'
« • umjunflifuerint,parpi nati de tali
lK matrimonjojnter pradiEioi Etile-
•' [im ex aqvo cliviientur. Extipi-
t* tur de bac partitione fola vilU,qve
" aureum villare'vocatur , de qva
»' Jeiendum eß , qvodfi Vir velfaemi*

T IX.

na S. Lupi in ea matrimoni- m „
(ontraxerttytotaproles dt tali ma- ,,
trimonio intra viUam nata S. Pe ,,
trortmanebit. Homo S. Lupi ve- „
mens in eandem viUam , qvamdiu ,,
vivettjtu fuum fiilnet tkivagwm M
fitadicitur tributum , qvod fervitu-
tis nomine penditur a maneipio pro
licentia vel contrahendarum nu-
ptiarum velcommorarMi extra do-
minium. H. Spclmann./» Glosfa*.)
S. Luporeddere tentbitur, & fire- ,,
cederevoluertt , Ubere recedet, (f }t
parvi nati extra viUam partientur. „
&c: Alias vero 1 ni(i tr.<nsa<frione
Jis compofit^ fuillet,patris domici-
liumattendendum , eiq; liberosex
tali conjun&ione natos relinqvcn- ,
dos fmfle,videtur deeifum in lij-Q*
de agric. & cenßt. , qvam in hanc
rem adducit & ponderat Francifc.
Connanus d,l.2. c. w.n.4.

XXXI. Referebantur olim ad
familiam Ecclefiafticamalii, qvi di-
cebanturHofpites, qvorum inanti»
qvis donationum inftrumenris haud
infreqvens efl: mentio. Sic enim
legiturin chartä Philippi Franco-
rum-Regis de dono , qvod Simon
Comes fecit,in bibliotbeca Clunia-
cenfipdg.j27i Adhac concedoatfc »
reddo tot am pifcationemcnjutdam ',,
vtüa^cfVA Etluton vocatur , Ö" to- „
tarn terram cum bofputbut, & tri- „
gintavnmmorum libroföcc'.Et pag. „
jjo. in aiio ejusdem Philippi Regis
praeeepto de Ecclefia ,Pitueris:

Qvnctd§

CAPUT IX. i5}

" Ctnrcdo etiam pradiRa Eccleßa AbbatisberesiUitufeodumvelter-^

41 hofpttes omnes t qvuuncp. inibi bo- rAtnfuam ab abbat ercqviret ; Ab- ,»

*' (pttari voluerint , r.ec non omnia bat auttm ujun* fruRuariuw unius „

" qvjecunefonuncbihet &c: Etapud anni.foluto cenfutf dtbitoprorele- „

Aubertum Mira;um in donat, Belg . vatione babebit, „•

lib.2.c.2$. refertur Balduini V. Flan- XXXII» Utvocabuli hujus vim

driar Comitis circa EcclefiamWin- & figmficatumexplicet Mirarus , in

nocibergenfem fadta difpofitio, in notüad tap. 106. haecadjicic verba:

qvähacc adnoftrum infritutum fa- Hie (fahbinonuno loco bnfpues funt,

•« ciunt verba : Retiqvos tarnen bo- qvos lingvä noflra vernatula iötfert

** fpites S.Winnoeiprtfentes & fu- vocamtu. Sie BruoU nomen (S pri-

<« turot bofpitibus mei-s in omnibtu vilegtunt Ho/pitunt Ecilefia- S. Dona-

«« paresfeci j ut ficut bofpites metre- tiani bodieefo in ufu efl , ex qvibiu alii

*« jpondent Brugcnß Pr^poßto Ö* Prooß/aeten,a/iiCanoninx/aetenper~

«« ScabinU & Rationatoribus , ito (f naculevocantur. Sunt autemii,qvi

" boJpitesiUi foli Abbati & bom'mir terrts Prtpoßto aut Cantnicü /itbje-

'« nibus & Scabinü ipfitu refponde- Bas incohmt^habent^fua tribuna/id

•< ant. — — Unde & prtfauu Ab- dißincla, Uuumilliex Lasfis Sa>

'< bat Rnmoldtu v.tbi & Juccejforibtts xonicis nomen fcoriginemaeeepe-

«' meis a ßngulis bofpitibus ißit fex rinr,nona«fimafl'erere. Qyjicain

** denarios fi»guli* annis in feßivit*- ^rovineiis Saxonicis dicuntur,pro-

*« te S.Martini dari eonßituit , ade' priishominibusfere a?qviparantur.

•« fumfii carnium.qva in viüa tnea Joh.Rudinger. cent.f.ob/ervjj. Et

il Bergenßjervitio meoprtparanturi hoc nomen ideö gerunt , qvia vieli

<» pro qvocenfuComes eos , tanqpam olim,cum ä Viclrore oeeidi potuis-

" proprios bofpites contra omwm fent, vel in remotiores terra; partes

*« incjvietudintm Ö- ' moleßtaw debeat abduci , relicli funt in proyinciä ,

« defendere. Qpod ß mpoßerum ut fub certo cenfu agros colerenr.

" tnfringeretür , CT Comesfubfidium^ £)a fctC @aCt)ff tl Ut Qbvinßi*

" r,omonferrett pradißt bofpites a j(f)fn£(tTfn fct)hlC(fn lUlt t>Cf*

« ßatuto eer.fu lihri ejfent ö* abfolu- {x{^ / ^tj^ ^^ Jgflurm

tf fi " ' r' Z°b Z i,7b' HB« wn««f*!flqm / im* beff e*

«* lonrrjipfnm Abb.item,vel ip </e Ab - » * ^7 ' .« * v '

K^ coJrahownesfuoscaularrtfuf. tt^tCtlpbriCU t>Ul ^Cfif JU fOl#

«« titdvitjn ejus *v*% monatkorum Ct)C|1 UuCtUffl / dg HOCt) CU

*« capittdo reryinabitdr. Aftrtuoau- £dt)fn böbCll. ianbW.hb.j.art.44.

44 /fw» aliqvo bominum vel bofpitum XXXIII. FranciscusConnanus ^.

154 CAPü

hb.2.comwtnt. cap. \o. num.j. hofpi-
tum conditionem dum inqvirit,fer-
vis eos cenfitis comparat , hos au-
temdicit fuvflc eos , qvi precio&
pecuniaepenfione aut parte fruchi«
um cerra & conftitutä agrum co-
luntv Cenfitu/ervutin<\v\t,ßmi/ef
fttnt ferc ürfvos ccnfuariss voeamus
in Gallia,qvino/ira funt ditionis , qvi
wßngulajugera ejus agri , qvem co-
luntytenfum annuunt nobis pendunt.
Jtaqve bofpites cum appellabantur,
qvafi d'i cas inqviimos. Legimus enim
rJontiuUa bene antiqva ejus rei monu-
mcnta , tu qvibus dicebatur, dominü
feudi tantum poffe ab hofpitibus/uü
ex'gere , iüud £f tllud juris in eos ba-
bere,& ttbiq? qvos fubditos CS" cenfna»
rios dic'tmus bodie ^bofpites appeüan-
tut. Multum tarnen ißt ab antiq vo-
t um fervis ccnfitisdtfferunt'.funt libe*
ri, necfc praeter annuumtributum do-
rn'wo fuo qvicqvam debent aut obfe-
qvii , aut opera omnino uü'ttu

XXXIV. Qvantum igitur col-
ligo,hofpitf s di<ffr fuerunt illi , qvi
terras qvasdam lub certo cenfu ab
Ecclefiaaccipiebant , nee fervis ta-
rnen aut colonis fimiles crant, Ted
protedione tantum Ecclen"ae,qvam-
diu cenfum iftum folverent » frue-
bantur. Atqve fic intercedebat
mutuum qvoddam inter Ecclefiam
& hofpites vinculum , ut illa prote-
ftionem , hi cen'um deberent , qvo-
ruui alrerutro "deficiente ipfa tota
extingvebarur obligatio. Et v'de-
tur eä qvodammodo fimilis fuuTe

r ix.

obligationi feudali , nifi qvod nulla
defidelitate facta fuerit repromis«
fio. Poft mortem enimhofpitishe.
res renovationem inveftiturae aut
contradüspetere tenebatur. Unde
etiamfeudalisifre,&hic contractu*
indiplomate Balduini V. fupra me-
morato conjunguntur , in verbis:
AJortuo autem altqvo hominum ( i. C(
vafallorum,qvi ita faepe in jure Feu-
dali dieuntur. Vid. Cujae. (ib. <?. ob*
ferv.i^.Vranc.Hottomann.difp.feud.
cap.3 & de verb.feudal.vocab.Homo)
vel bofpitum Abbatis,beres lÜnu feo-
dumyelterramfuant ab Abbate re-
qviret, &c: Terra nempehofpiti-
busjfeodum hominibus five vafaliis-
hie tribuirur.

XXXV. Referri huc potcfrrnifi
fallor,itatutum Concilii Agathenfis
anno Chn'Mi DV. celebrati , cap. 7.
apud Gratian. c. fiqvos i2,q.2.\r\ qva
bofpinoli fitmentio his verbis: Si
qvos de fervis Ecclefi* bene meritoi
fibi Eptfcopm über täte donaper/t, cot-
latam libertatem a fuicesforibut pla*
cuit eußodiri , c um hoc , qvod manu-
rnisfor eis in libertatem contuleritg
qvod tarnen jubemus viginti /ötido-
runt numerurntä modum in terrula f
vel vinecla^vel bofpitiolo tenere &CJ
Hofpitiolum videtur hie ipfa illa
terra dici-a cujo eultura qvis hoipes
appellatur. Et haee de hofpitibus.

XXXVI. PergimusadcafatosEc-
clenVqvorum in antiqvis 'rnonu*
mentis faepiuscule fit raentio^diver-
fimode wmenuthincinconditione

«orum'

CAPü
eorum inveftigandä valde folliciti
fuerint Speimannus , Lindenbrog-
gius,Jurctus &alii. Eosdem&ca-
iarios dictos fuifle notat Jacobus
Goihofredus ad/.j.C.Tbcod. de bon.
pmfript. ubi ex verbis textus colli-
git,fcrvos eos non fuiffe , Ted adhuc
digniore loco habitos> qvära Colo-
nes; & fibi videri eos fingulis cafis
adminiltrandis colendis prajpofitos
fuille , in cujusmodi calas plures
majores fundos divifos refert. Do-
natos enimverö caiatos ' Ecclefiis
perindcfuüle arq; colonos aut fer-
vos,antiqvum Albuini Clerici com-
probat inftrumentum apud Golda-
*• ilamfub nuni.j. qvod taie eft : Ego
•* Cotauuina aveiüi Dei dono atq3
** trado ad monaßerium S. Gaüont ,
li ubi ejus f actus reqviesdt corpus :&
" boc eß,qvod ira<Jo,qpod ego in Lu-
*' tinacb vtfurafum baberetf in alio
" loco,qvi sLititurBtfßndorff.&in lo -
u cü,campis ft!vis,($ on>nia qv& wibi
** vi für a fum habere , W cafatos trts
'* bis nommibu4,Ragingeriiu cumin-
44 fantesfuos bis nbminibuss Righero ,
u Wantilone.Waltr'uho tflixorefud
" faßrat a,& filio eorum IVolfriJotf
*< /ervoejus Ifttnberto & alio /irvo,
4 » nomine fPoto, & Haccone^qvi cß in
*• concambio cum IVicbardo redime-
44 refevfitt,det aliud mancipium XI.
" manuum /ongum. &c:Etapud eun-
dem QoldafturmJubnum.jp. Ikata
M filiaRachibertUdonatinter alia/»
•« viüa qv£ diciturCentoprato^cafatos
14 äuQuumommbtu adjacennis vet

»"■•/*... '55

adpendttiis eorum Iilico tarnen ad- ,,

die :fed unum infantem in de mge- „

nuum laxavimus^cliqvi verb ,ßcut „

fupenus diximus itafintfcc. Vide- „

turexcepifle infantem ex cafato ge-

niturn, eiqve hoc beneficium dedis-

fe , utplcnä ingenuitare frueretur,

cum cafaciqvideingenui&l'.beri ef-

fent,i*ed in eä tarne conditione vive-

renr>utdonari & transrerri inalios

perinde ut ebloni cum prardio rufti-

co poflfent.

XXXVII. Sed reperiuntur ta-
rnen caf3torum deferiptiones haud
raro tales.qvae iftis,qvos vidimp ha-
<ftenus,applicari non omninö pos-
funt. InterKaroliMagni capituJa /.
j.cap.jj. De vasfis dommiciSj qvt ad*
buc intra c *f am ferviunt,& tarnen be*
neficia habere nofcunturßatutum ifl,
ut qvicuna^ ex eis cum domno Impe*.
ratore dornt remanferit , vafallos fuos
cafatos fetum non retineat , fed tum
comitc,tu)g pagen/es funt, ire per mit-
tat. Et ex Chronico Andegavenfi in
glosfario, qvod Karoli capituiis ad-
didit Pecrp Pithccus, haec referuntur
verba .Tertullü Uxore ei tradita ade*
qvando beneficioNandonenfi taßrotf
aüqv'bp terris tarn in pägoGiflincnfi ,
qvam in aliis locis perFranciam,ra/a,m
t'umfcctt.

XXXVIII. Nee verol.-nperiotan-
tum autRegno tales e: ant ca!ati, fed
ipfi etiamEcclefiae. D.icimus id ex
Ivonis epiß.iS- qvicum Carnotenfis
e{TetEpifcopus,& cum cafarisEcde.
üx vocat9 fuißet ad placitumRegii,

V i us

IS*

CAP

ut pr&fto eflentjliunc in modum cos
cxcufatos reddit : Prsttrea cafitiEe*
clefu ($ reliqvimilitespene omnes vel
abfunttvelpace v'tolatd excommuni-
cattfunt^qvosßnefatisfatlione recS/
ciliare non valeo , & excommünieatos
in boflem mittlre non de t>eat. Et in
chrofiico Cameraccnfi lib.j. c.6j. le-
gi tur,qvomödo fepulto Gerardo Port-
tißi eHenritun* Megem Lotbarienßum
adierini DomimuPrapofitus (fArchi*
jyiaconoalii^ArcbtDiaconicücafatis
CameractfisEcclefia rcportates bat u/u
p0«//^<r4/?.SiffiJliterFulbert^£pifco-
pusCarnotenfis ÄrchiEpifcopo fuo
Leutherico epiß.ij hxc verba refcri-
h'xV.DtinJe vero qvodAmulphüCafa-
tum Euleßanoßra tibituisifofcripfißi
injurium<£grc centra iÜum & accepi
&fero< Unde mox ädvillamMogiarftj
tibi tunt eße dicebatuv^mifi legatii me-
um , fed in alias partes abier at, Uxor
tarnen ejp mihi remandavit^ qvod ubi
rtdieritßatim ad me veniet* £)vodß
teniens tibi fatisfacere voluertt j per
tneas liter.u feiet. Alioqvin ultra ter-
minam^q" d te prsfixm eß , innoflrd
(Omnutnior-e non er/t.
XXX1X.I . on arbitror,covenire tarn
rivilesfa tsfaclionis exaetiones ca-
fäto call» cjvicoJono fi no p^r omni-
nd,faltem non multo fuperior fuit,
qvandoqvidccoloni verberibo mo-
dicecaftignri poterant i uti pareteX
/./in C. de agnc.l,j2 l,ja..Cod. Tbeodo/.
debxrce. Et ergo majorem omnmö
aliqvorum cafarorurrt oportet fuiffe
dignitatem> qväm vulgarem illam ,

ÜTIX.
qvae ad colonariam qväm proxime
accesfit. Etomnino ita eft,uti opti-
me diflingvitNicolausle Maiftre de
bon.Eeclej. tib.j. capt$. fuiiTe duo ca«
fatorumgenera,vafalIorum alterü ,
alterum fervorum. non qvod fervi
reveraeflenthi ultimi,fedqvddcum
fervis, perindeut coloni', in qvam-
plurimis corivenirent. Unde & fervi
f4/j//qvandoq;diccbantur.Fuldenf.
Üb. 2. tradit. 4.0. unum fervum ca/a-
tuw.qvemcum omni domo fud extra
tradttionem omittimu*. cum alteri
illi, fafalli cafiti,diczrcntur,ut\ pa-
tet ex fupra addu&oKaröli c.yj.libj.
XL. Vafa/Ji igitur cafati feuda"
tenebant , &feudatariojure cenfe.
bantur. Videnturq,\itadi<fHfuifie*
qvod ad cafam Dömini comparerö
tenerentur. Cafa eriimnort tuguri*
um tantüm fignificabac,fed ornrie aä-
diricium.etiam pa/atium &Regiarri*
utipatet ex legibus Longobard./.*.
iit.iy. ubf conftituituf de Gaftaldio,
qvi poß fufeeptds & commisfat fibi
ad gubernandum citrtes aut cafas Re*
gtSydonat'tonem aeeeperie. Jpfa etiarrt
feuda qvandoq; cafamenta diceban-
tur, & cafamenta EccJefiae/prardia
illa , qvas feudi nomine abEcclefiä
acceptaeranr.Petr. dcMarcadepri-
matib.nun3.i2u Qvö pertinet admo-
nitio Bernhardi epiß \^.Noßrü qvofa
deveßrum pariterEpifeopum,ite.Lin-
gonenfem,abundantQri , ut decetybo-
nore fnfeipiatis 9 Ö" de cafamenta
qvodienetis, reverenter ei& bumili»
terojfcrdtif. Ex qvo intelligi po-

teft

CAPU

teft obligatio, qvae cafatosEcclefiae
in militiam irc cogebat , cujus rei
mentiorum facit JvoCarnoccnus d.
tpiß. 28> & Fulbertus epiß. <fj.

XLI. Non dubirojcalätorucnno-
mcn in hisce provinciis continua-
tum Sc propagatum fuifl'e ad rufti-
cos:llos,qv» hodie&te dEofiättn vo-
cantur, qvales in fingulis pagis inve-
niuntur qvamplunmi. Alibi dicun-
tur bic©arfncr« Et funt pauperio-
fesilii, qvi non hübenf integrum^
manfum vel hobam , Ted tuguriola
fa!tem & hortos posfident. Cumq;
reliqvi rijtici , qvi tantum agrorum
posfidtnt, ut eqvos vel boves juga-
torios alere posfint , jumentis litis
fuis infervire Nobilibus reneantuf*
pauperiores .Jii (bte Qtofjdfen ) ope-
ras dunraxat praeftant manuarias. Et
Hliusmodi cafatas,five; praldia (Söf«
fafen>©Üfcr) etiamnoftritemporis
EccU'fiae qvandoqve posfident.Qva-
Je exemplum habetur in Matricula
Confiftorii Ecclefiaßici "^itteber-
genfis de anno 1555. fub pägö j\(6*
t>en / übi haec Jegonrur verKa_, i

ffitci* ©rofcfan / äft)ci) $iixu?
tmt>&et\f>ant>*ot>e ^uß-Stenfl
nacf) giemfigfeif ufömmf Mc
fiird) tön fces ©Dftc6 £<niß
CfoiTafert^off / ivelcfjcn ic§r

XLII. Habuit verö Ecclefia infu-
peretiam fuoslibertos, eöscj; ex ma-
numisfiooc vel propriä vel dlienä»

r /a".

*57

Saepe enim accipiebat Ecclefia li-

bertos , qvos non habuit fervos.

qvandoqvidem Laici farpenumerd

fervos fuos in favorem Ecclefiarum

manumittere folebant, atqve tun

earum patrocinio committebant-.,

certis plerumqvefub conditionibus,

qvibus clientelam & obfeqvia de-

fenbebant. Vid. Nie« le Maiftre de

bon.Scclef. l.j. c.j. Qyö pertinet lex

Wifigothorum lib.j.ttt.j.n.iS. £>>voS'

übet de qvorumcuncfj libertü aut fpe-

eialiter de Eccleßaßtcü dignitat fubli-

totdv'it honoris , aut praßxU fandorum

locU deputavlt velordo reltgionia , vel

ördinatio manumittentis ,non erunt ad

dominum patrocinium reducendi ton'

teniione qvahbet beredt*. Atqve ta-

ies liberti fub fpecialiori eranttute-

lä Ecclefiae, qvim ifti, qvi in Ecclefia

tnanumisfieränt, &chartularii di-

cebäntur , qvi omnes fub cjusdem

Ecclefiar tuitione confiftebant. -Sic

enim conftitutum legitur in legib.

Ripuar. fub tit.ff. Hoc etiam jube -

mtu, ut qvtliscuncfc Erancus,Rtpuariu4 %

feu tabularitu fervum fuum pro anima

fuA rtmedid , feu pro pretio feeundum

Legem Romanam libertäre voiuerit,ut

in Ecclefia coram presbyteris , diaco*

tiibus feu cunclo clero & plebe in manu

Epifcopi fervum cum tnbulu tradat, &

Epi/copus Archidiaconum jubtat , ut

f/ tabula,! Jecundum legem /tomattaw,

qva Ecclefia vivit , fertberefaetat , &

tam ipfe qvkm omnis proerea/io ejus

Itbertptrmaneant , & fub tuitione Ec-

P^S tieft*

tiefte tonßßant , vet omnem redttum
flatus aut fervttium tobuUrii forum
Etclefi* reddant &c. Add. Hieron. Bt-
Phon. ad M<jrculh form, lib.z cap.32.
XLin. Dumnobis adalu prope-
randum eft v merito abltinemus a
prolixiore traäatu de manumisfio-
nummodis & ritibus, deq; diverfis
fpeciebusltbertorum. Poflunteade
re videri, qvae plena manu fuggerunt
antiqvitatum indagatores , Cujaci-
US, Turnebus, Raevardus, Canterus,
RoGnus , Fornerius , & plurimi alii,
inprimis verö demanumisfionibus,
qvae fiunt inEcdefiä, JacobusGo-
thofredus ad Cod. Tbeodof. de manu-
m'tjf.in Ecclef. Sine dubio autem ex
manumisfione tali , qvae in Ecdefiä
fiebat, multa & magna in ipfam Ec-
clefiam redundavit utilitas. Atqve
hujus intuitu Africanae Ecdefiae Pa-
tres eandem fibi adimitationem Ec-
clefiae Latinae ab Imperatore peten-
damlicentiam decreverunt, in Cod.
Canon. Eccl. African. num. 64. De
nianumisßonibut fane in Eccleßa di-
cendü , ß id noßri confacerdotes per
Italiam facere reperiuntur , noflr*
ttiam erit fiduoi* ißorum ordinem fe~
qvij data plane licentia ntiffo legato^ut
fv*cun% dtgnafide proflatn Beließt
& falute auimarum agerepitucrit, nos
laudabiliter in conß/eßu domini acce-
tturos &c. Et breviüs {üb num. $2.
Item placuit , ut de manumisfiombuiin
Eccleßa ctUbrandU ab Imperator* fe-
tatur,

UT IX.

XLIV. Qyanqvam rero plurirn«
fubindede fervis Ecclefix, qvatenus
manumittere eos Jiceat, deq,- libertis
inde fa&is.intcr facros canones con-
ftituta reperiantur , nullibi tarnen
copiofior de Ulis oc:urrit disqvifi-
tio , qväm in ConcilioToIctano IV.
can.6j.feqq. Et Epifcopi qvidem au-
toritärem intercedere debuifTe, du-
biumnonefti Ted isipfe tarnen pro
lubitu manumittere non poterat,ni-
fi ex propriis bonis Ecdefiae fatisfe-
cerit, &,fi" omnimodam libertärem
nullo o-etento patrocinio dare vo-
luir, aüos duos ejusdem «boniratis
&peculii (Vrvos Ecdefiae dederir_,.
Rerento autem patrocinio, declina-
re illud & exemptum fe facere Über-
to nullaienus licebat. Imo neperi-
ret patrocinii hujus memoria , jube»
batur & ipfe & univerfa ejus proge-
nies, qvoties novusfuccederet Epi«
fcopus, profesfionem originis fuae
facere. Sicenim fe ruhet capitulum
9. Conciiii Toletani VI. allegatum
Gratiano c. lon^inqxntate 12. q 2. Lon»
gtnqvimte fitpe fit temporti,ut nonpa-
teat conditio origwis. undejam decre-
tum eil in anteriori univerfalis conci-
ht canone ♦ ut profesßonem fuam liber-
ti Eccleßa dibeant facere , qva praßte»
antur fe(f de familia Et cleftdt effi , (f
eju* obfecjvtum nunqvam reltclurof.
Unde bis qvoifr nos adjuimut , ut qvo-
tiens cur [um vita /acerdos iwp/everit,
& de bac vita migraverit : mox cum
fuccejjbr ejus advenent , omnes hberti

£ct/f.

CAPUT TX. w

Seele fa vel ab eis progentti ebartulas ßbi ertditam ftteecjferit , per clertm aut

fuAi in c orificii« omnttim debeant ipfif
<fvi /ubflituttur , ponttfict public are &
profesfionem in confpetlu Eetlefut re*
novsre , qvatentu flatus fui vtgorem
& tili obtineant, & obe dient ta cot um
Etcl.funoncareat. St auttm ßnpttt-
ras libertata fua in/m annum ordtna-
tionts novi fui Pontificü wanifeßare
eontempferint , aut profesßtnesrenO'
Xare noluerint : vacua. Gf inanes cbär*
tuU ip/a remaneant , & tili ortgint fua,
reddtei fmt perpetuo fervi.

XLV. Sed cum deineeps in pra-
xi rigidtim'hoc nimis videretur , &
ipfi Epifcopi canonc addoclo faepe
aburertniur , anno ChriltiDCXCI.
in Concilio Carfarauguftano III.
eap.a\. remperamentum aliqvod ex*
cogitatum , & ipfcEpifcopus u'de
reetdiva fervitute libertosadmone-
ret,& f<.riptarasipfeexpofcerer>mo-
nicus fuit; <§&<* ergn comperimus,
qvosdam Pöntifices pot>us lucra fuas
ampliare ßudentes , e/vam de mertedis
dpere Domino placentur, liberos , qvos
ex familia Sccleßa , a fuü pradeteßo-
ribuA inveniunt ,pro eo , qv od liberta-
tü fua ebartulas infra confultnm tem-
piu non reprdfentent^ßattm eos in pro-
pridm /ervitutem redigere. Unde boc
rieentu fludio generali modo ßtbroga-
mut beneflsium : ut ßiidem libertufon
ßtun ignon-verint ordtnem tanonum\
attteerte (utadfoletfierij ad prüfen*
tandds libertates fuas tepuertnt , ipftus
PontifiiU filltcitadv , mox in federn

dorne flieos, per cjvirereprocurabit,ejvoS
docentes Epifcopi de familiis Ecchfio]
manumisfionis gratulaverunt: ut eos-
dem Pontißce pramonente ipfi liberi
ebartulas fua libertatü reprafentent :
qvaltter nee tibertati Ecclefia de infti»
tutione canonum ignorantesfe effe pra-
bibeant , n$c faeerdotit eatltda ver-
luntas patefeat * unde contra ordt-
nem reducantur manumisfi ad ort"
ginem fervttutü. £hos , ft Pontißce
pramonente, eontempferint infra anni
ß) actum fuas Übertat es propria fedü
Epifcopo pandere, ticitumfitei,fecun-
dum canonum fantlionts in jure Ec*
clcßafua reducercs.

$. 1. Uiudinfupernönomiften-
dum duxi, ionge aHarn fuifle condi-'
tionem libertorum,qviad facrosorv
dines prbrnovebantur; atqve corumi
qvi nullä cali qvaiitate praediti cranr.
Juris patronatus, qvod ex manumis-
fione refulrabat, partes vel inobfe«
qviis Jibertorum confiftebanr, vel in
öperiseorundem» veliircorum bo-
nis. Nihil hofum reliqvüm fuifle vi*
detur manumittenti , fimanumiflus
facris ordinibus initiaretur. nee er-»
gö jus patronatus hoc calu locurru
ihvenirepotuit. Qvd pertinet,qvdd
ex legibus Wifigothorum adduxi,
fupra »««;. 42. Perfpicuemagis id
traditur in Concilio Toletano IV.
cxn.73. apud Gratianum e.qvicunfj
difl.jd. hisverbis : Qvicuntfoltber*-

um

t6o CAPU

tem a dömtnU fitit im teciptunt , ut fibi
in eis mdlum obfeqv'ium putronus re-
nntet,ß ißi fme crimine funt, adele-
r'tcdtus ordinem liberi fußipiantur ;
qvia direcla manumisßone abfoluti no-
fcuntur. £>hi verö retento ob/sqvio ma*
numisfi funt: pro eo qvod adbuc pa-
troni fervitute tenentur obnoxii,nu!/a-
tenus funt ad Clericatus ordinem pro*
ptovendi: ne qvando voluerint eorum
domini , fant ex Clericis fervi. Dire-
öam manuraisfionem vocant Patres
Toletani , qvae plena eft , & ab orr»ni
jure patronatüs libera , ut nee o-
perac debeantur , & nee obicqvia
<jvwiern_.

§. z. Talismanumisfionisexem-
plum , qvo Abbatifla Engeltrudis Si-
gimarum qvendam facris ordinibus
initiandum manumifit, ex Goldaßt
recenGone exhibet Martinus Mage-
iu$ de ädvocat. arm. cap.u. n.12. his
▼erbis coneeptis : tsiutorita-s Ecile-
ßaßica patenter ammonet , infuper (f
poteßas regt* Canonici religioniad-
fenfum probet , ut qvemcunqs adfacros
ordines ex familti proprid promovere
Eccleßa qvafy elegerit,in prsßntik Sa-
cerdotum Canonicorum fimul , ö* no-
bilium Laicorum,& ejus, cuifubjeüus
tH manumisßone fub libtrmtit tefla •
7t.er.t0 folenniter roboretur. ideireb
ego in D El nomine ENGlLTRUDA
qvondam meumf.imulum , nomine Sl-
GlMAKUM \fdcrii ordinibus dignnm,
in projentii nobtliumVirorum » libe-
rum ab omni vineulo fervitufü dimit-

T TX.

to 1 cui Roman* per hoc autoritatit te-
ßamentum flatuo , im ut ab bodierno
die & tempore bene ingenuus a-tq^ fe»
curutpermaneat , tanqvam ß ab origi-
ne fuijfet parentibus liberis proerea»
tut) velnatus , e andern pergat partem,
qvamcitng- volens Canonice elegerit,
habensq. portat aptrtatdtn ut deineeps
nee mihi, nee fuccrßbribtu meis ullum
debeat noxia conditionis /ervitium ne*
qve aliqvod hbertztü obßqvtum , ftd
omnibus diebusvit£ faa /üb certa in-
genuieate ,ßcuti alü cives Romani, per
hunc mavumnfionis aut ingenuirztü ti-
tulum bene femper ingenuus atfe fecu-
ru* exißatyfuumcfe peculiare,qvod ha-
bet j aut qvod adbuc acqviri poterir,
faciat inde feeundum canonicam liier»
tatem, qvicqv'td voluerit. &c.

§.3. Inter vereresformulas,qvac
comrauniterMarculfi formulis ad-
jiciuntur>alia fimilis in eundem fen-
ium conceptaJvgitur,y«^»»»7./. Igt»
tur ego ille — — te fmtrem no-
flrum , quem fervilis conditio hatlenus
addiclum tenuit , int er hu jus Eccltfisz.
familiam, qvia fratrum teßimonio, in-
terqvof enutritut esdignus ad/acerdo»
taltm honorem fuftipiendu pr&ditaru,
tenfto te atq^ßatuo , ante fair i atmrü
cornu^in conjpttlu S.icerdotumy(2 'Cle-
ri & populi adßaKtüi a prafenti die &
deineeps ab omni jugo jervitutis hu-
man* abfalntum fore , eivemq, Roma'
num appt tUri. Im ut nuüi hominum
pro /ervili conditione qvicqv.im de-
beat /er vi tu nec obftqvtt , nie ctiam

Über-

CAP

libertlnitatis muntu impendere , non
mihi , nee fttccejforibus auf aüoribus,
qvieunfo prtfucrint bitte Ecchfi* , non
judiciaria pr&diris poteßate &c. Vi-
deri ibi poteft Hicronymus B gno-
nius.

XLVT. Vidimus ha&enus fumma
qvafi familiae Ruflicae ad Eccldiam
pertinentisgenera , nee dubium ta-
rnen mihieft, fuifle praeter ilJa, qvae
recenfuimus, adhucplura, maximä
tarnen ex parte hodie incognita. Ac
qveilii omnes, uti nonuno fubfclie-
matecontinebantur,ita neeuno mo-
do EeclefiKcomparabantur , Ted vel
exdotatione,ve! ex donatione, vel ex
teftamento, vel aJio qvovis contra-
ctu emptionis,permutationis &c. fa-
miliae Ecclefiafticaeaccedebant. Sin-
gulare acqvificionis genus refcrtuüj
in Duplomate Hugonis III. Ducis
Burgundia: apud Aubcrt. Mirae. /«_#
donat. Belg. lib.i. cap.jo, qvod, qvale
fuerit , fateor me non fatisafleqvi,
€< J^ponram auremtinc[v\t \b\ funda-
*' tor , Eccleßa iß.t/pedaliter mea efl',
i( & prtcipuum tributationismet re-
li f'tgißWt & obUtio votiva Deo libe-
** ratorimeo, concesßei pliuqvam c&-
*' teris : ut videlieet Clerici & defer~
i( vientrs liberum babeant /tttratlum
"■ in villi Divioncnß , codem modo,
*' qvo ego habeo, idett, Über totem re-
<* tinendi homines e andern , qvant-t
(l egtf babeo , in villi Divionenß.
Nifi ego rotus faIlor,aliqva hie mihi
indicari videtur fpecicsWildfangia-

11 T TX. jö*r

tus , qvaüs in Palatinatu ufifara cfl»

ur feil, hominibusaüundeadvenicn-
tibus , & per aliqvod temporis fpaci-
um in Ecclefiar diftriclu fubfilrenti«
bus, discedere non liecret amplius,
fc! illi Ecclefiac qvafi proprii fierent.
Id qvod tarnen aliis uberiüs discu-
tiendum, & ex feculi illius, qvod
duodeeimum fuit, hiftoriä erucn-
dum relinqvo.

XL VII. Caetcrumfolebantqvan-
doqve patres aut matresfamilias cum
orhiri fuä familiä Eccleßx femet ad-
diecre atqvedevovere, inq; ejusme-
moriam atqve recognitionem , cer-
tum canonem, eumq; exiguum faepe,
qvotannis folvendum conftituere_».
Illuftre ejus rei teftimonium extac
apud Aubertum Miraeum in donat.
Belg. I.i.cjS- his verbis : Ego Gisla, „
cum feeundum mundana dignimtti ,,
gloriam , liberis ortnparentibus., in ,,
Gandavo , fatüforem ingenua , in „
fanilorum Patrum exbortationibus t»
animadvertens , httmilimtem inter ,t
c &te ras ßorerevirtutex, coneupivi ,,
animoyin fantlorumfervitio, carne „
& ' fyiritu bumiliari , qvorumpatro- ,»
cinio & interventuDEl mifiricor ,»
diam aßeqverer. Hac ergo prxmu- »
nita inten tione , me cum mea tota »
fobole , tradidt per liberammanum ,»
be*t£ Gertrudi in aneiüam 9 ut fuo ,»
aeeeptos nos dignaretur famulati/, »
in remisßonem peccatorum. Tradi- ,i
di autem me ,fub hac lege indijjbtu- n
bili t ut tamtpfa qvarn totn proge* „
X nies

i6i CAPll

« nies mea tf poßeritas XVI Kai. A-
" prilis , fingulis annis , pro capitali
" cenfit, adcapitalevirginü almre_j>,
«■ unum denarium pcrfolveremus, pro
*' mortui manu tnntundem &c. Qtfi
hunc in modum Ecclefiae fc addi-
cunt , nonalia flni idfacere viden-
tur , nifi ut jurisdi&ione feculari exi«
mantur, & foro priviJegiato>Epifco-
palifcil. utiqveant. Denarius enim
iüe,qviqvotännis folvi debct,oppi-
do exiguum cft emolumentum,qvod
ex tali Clienterä percipitEccIe{iä_>.
Potiore ioco habendum eft illud,
qvod itafrmbrias jurisdidHonisiuaj
dilatare qveat. Etitaaliqvando in
Gallia obtinnit , anteqvam Petrus
Cunerius Orator Regius fub Philip-
po Valefio jurisdidionem fecularem
ab iniqvis invafionibus vmditarer,
ut pueri fere omnes per orbieuium
rafi verticis ( tonfuram vocanrj ä te-
nerä aetate junsdidioni Ecclefiafticae
fnaneiparentuf, utve häcratione ju-
diciisfecularibus eximerentur. Qya
dere videnpoteft Anton. Momacius
ad Lg. C.de Spific.aud. Conf. And. Ri-
vct>/# Jefuit. vapul.cap^?.

%. i« Addarri ejus rei exempIurrL.
aliudjfed obfcurius,& idiotifmo ma-
gisbarbaro, qvodrefertWilhelmus
Heda in hrfior. Epificr Trajecl. /üb Ber-
41 nulpho his verbis : £hi Je ad
*< tempiis humiliaverit in hujusfeculi
lf area , exalmbitur falvamercede in-
" fracoeleßia palatia. ^vapropter

T IX.

ego BertTt cum fim nöbilU & ' irigf- ,t

nuafiuggeßione & exhortntione do- , ,

mini gloriofi Epifcopi Bennonis in f1

aeeipiendofiatis valentemClcricum, ,»

nomine Geronem, legitime duclum ,,

cum omni her editute patrimonii & ,>

matrimonii fui , nuüa nec es fitzte ,?

coaüa , humiliö Ö* dono caput me- ,,

um libere ad alturtS. Martini in' »

novo monafierio de Utrecht , eo te- ,»

nore, legey (f conditione , ut ego £f ,?

omnii parentcla meaexme profe- ,-y

dura perfolvamus ßngulis annü pro >y

cenfu duos denarios fponte nofira, »

fic tarnen, ut me vivente nemoßlio- »

rum aut filiarum mearum fohat. a

*JM,e autem vi am univerße carnis >y

ingrcßa,/enior,qvi eft major is fitn- »

• tu ßliorum aut filiarum onus fol- ,1
vat, caterorumcfc autem nemo. Et »
fic ca lege utavtur in £vum fiabil'i ,i
lege, ($ fic liberimaneamw feeun- »
dum libitum , ab omni fiervitutvs j»
nota. Mondtbordcm verd vel de- ii
fsnforem alibi non inqviramiu , nifi »y
'adfupradiclifianttialmre, ad de- »*
fendendum feil, non ad inclinan- >>
dumfut ab omnifiervitiopermanea- a
mm iiberi at$ iüjefi ßabili lege_j>. »?
herum ne omnimodvs fine re(peclu »
videatur fanüa D SI Ecchfia pro i>
l'tcentia nubendi infra five extra »»
concedere poteßatem , de'ntur /rx» >>
denarii, nulluni placitum fiervare, it
exaftorem cenfiu nofiri nuüum , ni* a
fi qvem ipfi ex cognatione noßra i»

• e lege rimuiip oft obitum cujus ^ den, 0

tur

CAPU

« tvr XII. dtnarii lege cominu* , &fi
*' non fuppetit facttlttti habendi, den-
,l t:tr vel fex,fi fie>i ponsl. &c

XLVIII. Sednoloinhiscetali-
bus commemorandis diiuiüs immo-
rari. Potius eft,ut qvid in noftris Ec-
cleßis & in hisce provinciisobtine-
at, brevitcr nunc videamus. Ettäm
ampla qvidem nullibi extat familia
Ecdefiae, qvantaadhuc interponti-
ficios inplcrisqve locisconfpicitur,
qvod qvidem Epifcopales Ecclefias
& monafreria attine't. Parochialium
enimEcclefiarumearumq;dHciplinae
vix umbram aliqvam fuperefle-fate-
tur & doJet Nicolaus le Maiftre de
bon. Ecclef.lib.2i c.g. Nee vero vel
neceflaria eftvel prpficua tanta ho-
minum vel clientulorum copia,qvip-
pe qvae oneri faepe effe folec , & tran-
qvillitati Ecclefiafticae plane adver-
fä. Fecit enim ea cleri benignior for-
tuna, ut feqverentur, qvae res feclin-
dascomitari plerumqve folent, lu-
xus,ambitio,& divini muneris negli-
gentia , d« qvibus qvcrelae deineeps
inEcclefia fucrunt asfiduae. Utta-
ceam jam , feculari & pote/rati & au-
toritati tantö plus decedere , qvanto
rrjajorem ambitum fibi fecerit juris-
diciioEcclefiaftica, id qvod tarnen
Reipublicae,Ecclcfiamintrapomceria
fua continenti & fövenci, exkiofum
prorfuseft &infeftum.

XL1X. Suprä dixi,bona tempora-
lia, <5c immobilia inprimis , Ecclefiae
ideo dari operiere, ut habeant mini-

T IX. ,ty

frri ejus, undc cum familia fuä hone-
ftc &cum qvädam autoritate vivere
qveant, & unde ipfi etiam Ecclefiae
ca, qvaead eultum divinum necefla-
ria funt, comparari posfint. Adjeci,
legibus .antiqvis confritutum fuifle,
ut unus raanfus integer , five coloni-
ca ve(tita,in dotem daretur. Id ipfum
in plurimis apud nos parothiis, prne-
fertimillis, qvae fuburbicariae &ru-
reftresfunt, obfervare adhuc licet.
Qvö pertinent verba Ordinationis
Ecclefiafticae, qvam Serenisfimus Sa-
xoniaeElector in terris fuis promul-
gzvhfub tu. @eneral2(rf \h\ mm. 20.

3» !D6rffcrit.ttbcf/n>eiI ibv Un*
tttbalt gemeiniglicf) auf Dem
9(cferbau unDanDern aeeiden-
taüengefe&t/ foflenfkb Die ein*
gepfanfen in fdben gegen i&reri
Pfarrern mit) Äircbmbtcncrn
wrbalfen/ tvie bernacb unfer*
fcbieDlicf) gefegt ifn Etaüaconfi-

miliar, qvje habentur fub num.io.

Damit tt>aöemma()l jur^pfan;
unD©ofte6Dicnft ergeben unD
wrorDnet/ auef) Darbet? bleibe/
t\nt> folget ©eftalt Die jörefren*
Diener ibren gebubrenDen Un*
ferbaltbabenmogetn Loqvitur

autem ibi deagris öcaliis bonispa-
rochialibus, tton fcen ^forr^üfern/
Ober fPfarracfcrn / qvae nomina in
ConfiftoriisEcdefiafticis trita &qvo.
tidianajfunt. Aliqvando dieuntur
X z <pf<u'r«

i64 CAPU

<Pfarr* irter 'Äircjen«^ufen / «pfurr*
öfccr jltrcfyen^n/aliqvandoexfin-
gulari qvalirateextrinfecüs adveni«
ente Säfj.jüfer i qva de re pofteä.

L. Pari modo ufibus facris &
ceremoniis expediendis deftinaca_.
qvandoqve bona immobilia Fuifle
invenio. In Matriculä Confißorii
Wittebergenfis de anno 1555« Fub
rubr. 35rcna/ hacc Jegunturverba_, :

& jmb aucf) t>rci> Jjjufen &er
tyfavv&ivcbt n gebörcnbc fcon
Den 97onnen inö fflofter ge$o*
gen/nad)bem fte bit SSefolbung
ber£ivd)enbtcnet7unb Q3erlc*
gung öücö t>ef]Ten / fo jum ©of *
feebienft t>on nötigen gett>efen
ift/ jnftcf) genommen (jaben/
tt?elcf)C genennet ftnb toorben
Me ©älfclnifen / SBeinbufen/
ßampenbufen / welche fcon
frommen beuten berfralben jur
*Pfam$ird)en gegeben ferjn
tvorben- / baf* Don betfelben
£ufengmfen @afe/©ein uiib
Del möchte etfaiifft rocrDem

Saiis 6c olei in Ecclefiä Pontifkiä
mulrum femper Fuifle uFum,- nemo
efr, qvi ignorat.

LI. Interralia praedia rufticaean-
dem ex acqvifitionis titulo efle dif-
Ferentiam, qvalem jam olim in vete-
r; Ecclefiä Fuifle fupräexpofuij du-
bium apud me nullum eft. Dum

T IX.

enim dotem alia conftituunt , alia
abgmentum Faciunr, non ex neces-
fitare , qvae dotem exigit , Ted ex me-
rä hominum liberalitateproveniens,
Facile inde colligere ly:et>potiori ju-
re cenfenda efle illa priora_>, qvam
haec pofteriora, & difficilius illa» Fa-
cilius haec al enari pofle. Idunicum
defidero , qvod titülus ifte, qvd prae-
dia ralia ad Ecclefiam pervenerunt,
plerumqve hodie incertus fic,neqve
adeo qvisqvam dirferentiam, qvam
dixi 1 in applicatione ad fingula-
ria exponere dilueide qveat. Ne-
qve rd mirum videri cuiqvam debet,
eo jqvödpropterinvafiones hoftilct
roties repetitas , &; tot cruenta beüa»
qvae noftras hasce provincias afflixe-
runt, maxima pars inftrümentorum
publicorum perierit,ut pJerarumqvc
Ecclefiarum origo prorfus ignore«
tur, &j nifi per manus qvafi tradttä
Fuifle t , ipFa etiam juris patronatus
ratio & memoria peninis extin#a_>
jaceret. Atqve ea res patrimonium
Ecclefiar ejusq; dotem vaide exrenua-
vit farpenumero, üt hodie inqvam-
plurimis locis vix alimentahabeant
miniftri &paftores , &anguftamin-
ter bubulcitantesrufticos pauperiem
patianeut-..

LH. Infecutum vero etiam hoc
eft. incommodum j qvod inter eos
hodie, qvi agros Ecclefiae coiunt,vix
appareantampliüs, imo qvandoqve
prorFusnonappareant, qvi olim Fer-
vitiis litis deftinati a Fundaconbus

Fue-

CA?

fuerinr, qviq; ade6 dotis Ecc'efiafti-
caepjnem faciant. Suprädixi, cum
agro aut manfo Ecclefiaftico fimul
mancipia aut colonos traditosEccle-
/i«r f. i ißc. Uli finc dubio partem do-
tis EcJelufticae conftirucrunt. Et
iJli tjmcn ho Jieoppidörari,imd pe-
ne nulli funt. Eft enimvero dotalium
nomen ( ita fc. vocantur, qvi agris
EccIeGae colendis deftinati funt_,)
cthmnum in ufu, Ted confufaneo fe-
re &promifcuo , ita utapplicetur_,
qvandoqve ctiam illis , fed abufive
admoüüni) qvi qvovis titulo Eccle-
fialb'ca praedia posfident , aut levisfi-
mum al qvod &cxiguum fervitiurh
parocho praeftant, aut cenfum tan-
tümal'qvem, fatis tertuerafaepe, &
parcä manufolvunt. Et ifti tarnen
omlics, ut rnaxime Ecclefiae prote-
ftione fruerentur, dotales olim pro-
prie non erant. Uttaceam, necqvic-
qvam conftare hodie de differentia,
qvar olim imer vcre dotales , & eos,
qvi EccJefiac alio qvocunqve titulo
deputati erant, intercedebat. Idqv
unice propterea, qvod inftrumenta
nuncdeficiant) qvibus fundationes
iftiusmodi confignarae fuerunt.

L1II. Ut vero, qvidnuncobtine-
at, in tanta obfcurirate,qvantum fie-
ri potefr, exactiusccnftet,obfervan-
dumeft, non unam hodie intermi-
«iflros Ecclefiae freqventäri ratio-
nem & modum utendi agris Eccle-
fiafticis. Nonnulli enim fuos adhuc
habent dotales operis ifhsaddictos,

UT IX. 165 ,

ctcqvafl mancfpatos. Atqveilli prac-
tcroperam &diligentiä incuiturä ni-
hil omnino pr^franr, & fide domini-
ca colunt,uti loqviturJCtus /./«?. _$\.f.
ff. de inßrutt. vel infir. leg. hoc eft,
lucrum omne veldamnuni hincve-
niens redirad pafrorernEcclefiacipfc
operarius nullam in partem vocatur.
Et de his agit OrdinatioEcclef Sa-
xon.fubiit. General. Hvtifel num.zy,

£)ten>eil an etftcbenDtten tton
ben löblichen ©otfabren/alfen
jjjetTfcbafffenoberCoiiatoren/
ju ben ^pfarren / Dotales , fcaö
iff/ Sienft^cberjtobnleute ücr*
orbner / auf .Dag bte<Pfatm'
£eufe juöienffen fcaben/ unb
ti)vt ©utcr Dcfro geringer unb
beffer befteflen fönnen / foflen
bureb iebes Ditö Qbvigttit/

Ullt) Vifitatores t>\C 2tl\tC Dtt**

mahnet werben/ folebe 2)ten*
fre anflig unb gerne ibren ge*
freuen ©eelforgem 511 feiflen»

Tale exemplum habetur in Matri-
culä Confi/rorii Wittebergenhs de
anno 15^5. & refertur his verbis:

gu Spcrcben finD jwci) 85au*
ven/ fo bei* pröbffep ju Scblie*
ben mit Dienff unbanbem ju*
getban fcpnt) / nemlicb Jjianß
§W unb 3aco& 25ufcbman/
*>ie muffen ben Warfen Gintec
Der Q3r6bffet) afle 3<^1' ftötv

i66 CAPUT IX.

^en/^miffcen^nWmgtoen* ©ccbtf £öff|W uffö <Pf<ur*

t>cn/9)?tftDacauf fubren/imt> <£i\t erbauet befwn m'djfoU

jitir @aat pflägcn / befden unD genbc/ n. n. n. fccm'ie&er jin*

tgten/imfr Die £tnf mwfcn im fet Dem «Pfarrer von feinem

©arfenmet;en* jjjauß iro& £off fäfnlicfc uflf

LIV. Praeter hos danturalii, qvi SÜMd&ädtS 6* Q3rOfcf)Cn / UJlJ)
ex prasdiisEccleGafticis emolumen- fl*0!ttf ttUtftCrj£>an&4*&lgC!C,

ta fua faciunt , qviq; nonfide domi- fi probari non poflet, hos ipfos alio
nicä,fed fuo commodo agros colunt, plane titulo., & jure qvidem h'eredi-
ita ut dominium & poffesfio penes rario praediailla fua posfidere. Qvp-
Ecclefiam maneat, & ipfi velcertum ad enimincertumhoc fuerit, teme-
cenfum vel fervitiurri praeftent. At-
qve hipotiori jure docalium nomen
mereri videntur, qvam priores illi,
ideo qvod non exerceant taneum &
colant fundumdotalern, fed etiam
infiftant eidem, &in pofiesfionc e-
jus perfiftant. Et expelli qvidem illi
po/Tesfione usqve neqveunt , dum
praeftant id, qvod praeftare tenentur;
Ncctamenita glebae funtnddi<5ti , ut
difeedere illis pror/us non licear_..
Differunt etiam ab aliis , qvi ex titu-
lo locati conducTi agros Ecelefia fH-
cosexercent, de qvjbus pofteaerit
agendum. Et huc pertinet integra
ma teria de Emphyteufi Ecclefiaflrica,
de qvä videri poflunt praeter Cano-
niftas, Franzkius de Uudem. cap.p.
n,42,feqq. Franc. Card.Mantiea£/<-
cubr. Vatican. Hb. 22. tit. 7. Bachov.
in Treutl. vol.i. dify.29. th.w. Ad hoc
genus dotalium referremexemplum»
qvod habetur in matriculä Confi-
ftorii Wittebergenf.de anno i^.fub
titSSlitVtöt btföit terfefo/his verbis:

rarium erit qvicqvam certi ftatuere
deillo.

LV. Tertium genus dotalium eft
eorum , qvi fub certo annuo cenfu Sc
fervitiis qvibusdam, manfumEcde-
fiafticum fibi proprium & heredita«
riumfaciunt, ejusq; & dominium &
poffesfionem naneiieuntur. Empto-
res enim praediorum & bonorum^
Ecclefiafticorum, Dotales Ecclefiae
fieri , ac proindepatrocinio judicii
Ecclefiaftici frui, docej Carpzovius
in Jp. Confiftor. Üb, 2. def.joj.. Id qvod
tarnen eotantümcafu iocum habe-
re dixerim, ubi Ecciefia fibialiqvas
refervat praeftationes annuas, qva-
rum refpe&u dotis conftituta; me-
moria confervatur_/. Talis, nifal-
lor, eft ille_>, cujus mentio R: in
matriculä Confiftorii Wittebergen«
fis de anno 1555. fub tit, ^afaitt.

Siefer <})faiT tft tn>n ©Hilf fb
ften 511 @acf)feti fcocblöbKcfrcc
&ba<i)tm$ mit einem 2(cfer>

&t\t

CAPUT IX. xbf

<?>i\i vafcbeu / tmb begnaDet ßfcben auf Der Äircben ©tif 51t

famf einem groffen ©eböfffe bauen / ^arjit gw»o J^ufen ßan*

nnb (Parten / uiiD jw'c^ £ufcn Des gehören / alfo bäg Derfelbe

Santo* I tuib erlieb SDiorgen Q3efer ©Eigner/ feine (Erben/

SDiefcn wxü ipufffcblag / famt unD wer ba$ genannte (Erbe be*

etlichen geringen £ol§ ftyen ttnrD / tm ©eboef imb

fcaffHft *pfarrgut bat ießunD }rcangig©ttfcbenneuei9)iun&

SfafluäÄrflger/unbgiebt&em guter ßanbetwebrung einen?

fPfarrer jährlich 18. ©cbcffel iegfieben Pfarrer ju33ercfjafV

Äorn/i8.@cbe|fel£afer/ h fort mehr juenrfgen Seifen auf

©choef anffiefoe/fott ihm auch Wlavtim ja&rficb }u ginfe Da;

tvieanDcre Des 'Pfarrcrä eigene Von reichen unD geben/ unD

©ienfrieute Davon Dienen* jwecn Sage ©ienftc tbun foU

tuta\A r 1 rilUwm *c"* 9H$babe3d> genannter

LVI. Haud paulo ciariuseKem- ^ o

pIumintermonumenta,qvSreliqva S^UCS »Uffenbdtytt 5« *

.habet , Kcmbergcnfis nobis exhibet UCtt folcftcn / UtUb CfeCCf fUgt*

Ecclefiaiinftrumenrumfcil.qvoPrae- QCtl 25lf tC tPlßett / mCtrtC ©UHfl

pofitus üiius Ecciefiae in aüenatio- u\fi guten 5BiDen gegeben/

nem manfi Ecclefiaftici confenfit-,, . aucj) ^nDcdid) QMer'SEReig*

& hcreditario jure fubeemscond,- ncrn/g)jargam&en (einer e&e^

tiombus 6c pracftanon'bus transla- , , .. ' . J* , ^ r ■

tumvoiüit: Atqvcid.civiavix aüud h#en£augfrauen/unb fernen

fimilcoccurre^integrumadf.ribam: (Erbert/@ObnenUnb£ÖCMern/

^d> 3cba«ne« »uffenbäpn/ Mflelbe^augjuJMiefcben mit

©robjt ju Äcmr ig/bef enne vor *cn S^en £ufen ßattbe* unD

med) unb meine gtocbfommen anbern feinen gugeborungen/

«pröbfTc ju Äemrig / unD f bue als weit Die begriffen tftiD / 511

fimb mir Dem »riefe allen De* rechten (Erbe gereicht/ geliebelt

tun / Die ij^nfeben ober fr&rrtt un&bcfcnnct/m allcn9lc*fcn/

lefem Stach bem Der erbare ibith$cwol)nbcifcnunb$rct)*

SWarfinScbiBing/^farreriu beiten/ iumöffen flc bewerfet*

JPerfjau/ «pefcrStfeiftcrn ge* ben Pfarre berfommen ftuD/

öounet fcat / cm'J&aup juÄi* ©e&e au$ barjumeineSuntf

uiiO

i6g CAPU

imt> guten Tillen. Okicbe/
leibe/ unD bcf cnnc 3&nen t>tc al*
fo gegen mdnniglieb in Ärafft
WefcdSSncfS/ t>tc fürbaß mebr
umb ben genannten ging unD
©ienft ju reebten Qrrbe ju ba*
ben / ju bcftßcn/ju gebraueben
tmb}u genießen/ unD 6ct>Dev
<Pfarr 51t S5crf Jam 511 bleiben/
tfonaflermdnniglieb Daran un*
gebinDert / iniiiaflen oben ge*
febrieben (lebet/ unD (Erbgüter
0\cd)t unD©eftobnf)eit ift/obn
aHeSgefebrDe. Sterbet) (möge*
iDefen unDge$eugen/ Die erba*
ven/ dürr Nicolaus Ofaumnij/

Altarifta lint) Vßtttoifji&f UnD

gtT Nicolaus ©alle/ Hrovifor

ju äcttmg« Des $u n>abrer
Urf unD ift biefcr 95ricff mit Der
^vobftet) 3nfif3eJ 5» Äemrig
ttNflfenDliebwrfiegelt/ unDge*
ben 511 Äemrig an 9Dlittn?ocben
Aiexii nach 0jMfi3frt uitfcrö
JjpSrrn ©ebtutb im tuerjebeu*
jfnmDert unD im neun unD fünf*

LVN. Etfi vero pra?diaEccIefia-
fticainhunemodumprivatorumpa-
trirnonialia fiebant, &ucaliabona
herediraria de manu inmanum qvo-

cunqve alicnationis titulo qvando-

T IX.

cunqve transfern poterant , plcrum-
qve tarnen Ecclefia dominsum eo-
rum directum fibi rerinebat , & in
ejus recognitionem fervitiafibi aut
reditüs annuos refervabat. Qyod
non tantüm exinftrumento jamad-
dueto paret , fed etiam ex alio re-
ce-ntiori, Ecclefiam huic urbi vici-
nam concernente_,\ Arqve ex eo
nonnulla, qvar huc faciunt, verba
hie adferibere operae precium duxf.

3u ttriflfen fep biermit ieDernidn*
niglieb / to$ nacbDeme jur $ir*
eben albier 511 £rebi$ % $Qit?*
tel ganDeä uff Der JpeyDen jtt
germöDorff / eine breite bep
Der roäffrn äRarcf Dfarbef/unD
eine ©tefe unter Dem ÄinDer*
j£>ofi}e gelegen geberig geroe*
fen/ unD big^cro umb einenge*
ringen %in$ auägetban wov*
Den/ StföfepnDnunmebrofoI*
cbe Äircbengüter twD ©rünDe
}ti©elDe gemaebt / aueb mit
wriDtflen unD58ett>ifligung Der
^ermvifitatornDeöSburfrei*
feöjuSacbfen aueb Der Com-
miflTanen Deö loblicben Confi-
ftorü j« QBtrtenberg / ibneti
jmet;en mit?ftabmen £ang $c*
fe unDUlricbÄugfer ju Jrcbig
üerfaufft unD gefolger motten/
ne^mfieb unD aifo : <£$ nebmeri
gcmelteßdujfer Wefe Streben*

guter

CAVU

guter vor ioo.fi; £aupffum*

nia an Docl) Dergeffalt

unD mit auäDrucflicberJöeDin*
gung unD 511 (Erhaltung Der
Äircben©erecbtigfeit unD do.-

minii direfti , bag Dicfc Ätluffcf

Die alten unt> vorigen gmfen
unD £>ienfte/fo big^cro auf ftf*
efeen ©uf ern gefTanDen/ Darne*
ben gleicbroobl öet* Äirc&en }u
ZrebiQ unD Pfarrer Dafelbff
unabbrueblicb reichen unD lei*
fienfolleuK*

LVII.I. Qyartumgenusdotalium
efteoram, qvi ä fuperiorefuo, five
Princcps is fuerit;fivealius,cui im«
mediatefubjedifuntjEcc.Jefix&eJLis
miniftris addieuntur , & v.elut.i man-
cipantur,utfervitiafuaaut alia erno-
lumenta, nonPnncipi amplius aut
dominoimmediato, fedEccIefiasde-
ineeps praeftent. Atqvc ifta cesfio
five concesfio vcl abfojuta efle po-
teft, & iliimitata,vel reftri&a & cum
qvodam refervato.Priorisexcmplum
oecurrit in matriculäConfift. Witt,
ann. iwß'b rubrictya\tx\n. in v-erbis:

QMer ©tanbfeffe ein JM'ifncr
ift VJOti unfern gndDigffenipenn
mit -aller ©erecfcfigfeit D' <Pfar*
rc jugetban/ unD von altera ber
cingetetbt / giebt jdbrlicf) 24,
©cöcffclÄom/ 14- Steffel

£afer/K, unb Dienet ber ^pfarr
nur attetn/unb Darff Derbalbeit
unfern gndDigffen £errn fein
©ienftgelb geben / tt>ie emix*
vc foufav 1$. ©rofeben geben
muffen/ fonDern iftganß fretj*

Pofterioris.exempium ex eädemma-
\x\c\A^fubrubr. JUoben/peti poteft:

11 1 ©rofeben unD 1, tb -2Bac&$
giebt Eorene gelijc von feinem
©ute ju £loDen/unD Dient Dem
©otte^baufe/auögenoinen 4.
balbe£age in Der JpeuernDe/
Dient er Dem3unfet% Et aliud,

x\vo\fiib ruörica 'tflauenbOtff extat:

©0 muß Der ©drtner / fo Der
Pfarren eingeleibt ift/ l Jag
barfen/ unDi*£age met)en in
Der QrrnDen/ unD ftenn Die an*
Deren ©drtner $u#ofc Dienen/
fo muß er uff Der<pfarrarbei*
ten/ n?o niebt / muß er mit Den
anDern 511 e>cbloß arbeiten*

LIX. Praerer hos,qvosenumeravi\
dotales,non puto, inveniri facile a-
Jios,qvi hoc nomenmereantur. Qyi
enim certä mercede co'nftuuta agros
Ecclefiafticos conducunt,erfi ad Jon-
gius aliqvod tempus conrraxerinr,
non magis dici dotales poterunr, qvä
illi , qvi fundum mulieris doralem
conduxerunt. Sed nee licitum eft,lo-
care resEcclefiae ad iongius al qvod
tempus,- idq; non juretantüm Cano-
Y nico

170 , CAPU

nico prohibitum eft, c.g.X. dereb.
Si rlefal. Clem.i. eod. ubi , qvousqve
extendi debeat, & qvod fitlongius
iftud tempus, varie disqvirant Do-
lores. Vid,Barbofa add c.p. Jacob.
Menech. de arb.jud. qvxfi. Hb 2.caf.$,
Marefcotr. 2,refo/.2jSec\ etia provin-
ciali , uti Jegitur in artieulis genera-
Jibus ordinationis Ecc\.Sax.fub.n.2fi.

SDamif auc& Me £aßguter / %t<
rf cr/2ötcfen/©drrcn/oö Sifcfc
toafierjum <pfarr*£eben gebö*
renfce/ ntcf>f prafcnbitrt/ tmt>
unter fcer £eute/ n>clchc bkfclbu
ge umb jdrlicben nabmbaffte
ficngin^/obn'ÜHierf^clD innen
paben/etgene ©uter t>urcf> tan*
gen©ebraucbttermifd)et/ nn£>
eingeleibet/fofoffen fbfc&e@fi*
fer ie jujerfen fcerdnfcert /.an*
Sern au^gcf ban unD verlieben/
ober aber/ fca e6 Dir©ieit€f er*
tragen mögen/ umbgröflern
%inß DcvliitynMYUn/ fcamtt
bte Pfarren bei) r&rcn (Eigen*
tfyiunb bkibm I unt> fte t>te 53e*
figer tJbrtf)rerfdu^f oöerStb?
gut niebf anjieben f önnen/oöer

tllÖgen» Etexhoccontra&uatqve
qvalitate extrinfecus adveniente_>
.praedia ifta EccIeGalrica dicuntur__,
ia§güfcr / tveif fte anbevn »'erfafprn/
-ober auegefaffen rcert>en / qvae ipfa
Jocatio non fine folennitate , nee fi-

r «r.

r>e praefeitu fupe'fioris fiieri deber, üti
eonfhtutum in eädem Ordinär. Ec-
clef.fnb nuw.2g.

LX. Interim non nego,frui talem
conduclorem omnibusimmunitati-
bus atqvc privilegiis prardio Eccle-
fiafticoinhxrenrbus.Q^iaenim pri-
vilegia lila realia funt, & principali-
tcr rem ipfamarriciunt, etramcom-
municativa aut coromunicabiIia_J
fünf, ita ut ad qvemvispofleiTorcn*
tranfeant ; cum ea, qvae perfonalia
vuJgödicuntur, dKoncLvvi*ci fint, &
cum perfonä extingvanrur. /j. §,i.jf.
deeenf. lös, L196.fi de R. f. Atqvc
ideirco conduclores talium fundo-
rum priviJegiatorum non tenebun-
tur ad colleclas ordinar.ias, fed jure
dominorurn utunfur,- ideö (cil.qvia
in ejusmodi oneribus realibus non
tarn perfonae & pofFefTores, qvam res
ipfoe & prasdia tenentur. Vincent.
Carocc. de lopat. tonduft. part.j.*
q.jg n.^o.fecfq. Carpzov .in Jp. Con-
ßß.l.2.def.]io.

LXf. Qy6d fi rales nulli omnino
adfint, qvi vel exobligaticne do?ali-,
vel ex contractu parochialiumagro*
rum eulturam in fe fuYeipiant,injur>
genium id munus eft ipfis parochia?
ms* iEqvumenim e(r,util!i,qvorum
animabus "fervanuis operam & flu-
dium fuum ponünt miniOri Eccle*
fiae, his ipfis vidsfim füa impendant
tempora & operas. Et qvo minus pa-
rochiani id facererecufent,in noflris
hisceprovinciis exprefse id confHru«

tum

VA PUT IX. i7!

tum eft per legem EccIefiaft.carrL,, tiebmCtl/ CO flllb betttt JMHH^etf

qvac habetur inarticnlis gencralibus HJ^arVCfO IWD @Cf)t*CtbCt'Ö 5(6*

fub nun. 27. 2öeil aber aimbu rfer/bajlcnic6ffcI6ffanjitfpan*

fonDeje/grofle unD flemcmcÄfa* nen baben / famf t&ren Stacfc

fle / «acb Dem Mc ?(cf tr&rteft baren DefFcIben ©orfffc %cf er

fobod)gcfticgcn/DagDic<Pfar' umb ein gebn&rlid) un& gleich

rer tbre ^farräefer nicfet Jtfc mäßig ßbbn befebief t tf,

{ftotbDurffr befebiefenfönnen/ lxii. Exdiftispatet, admodum

mit) Der Urfacfr an et(id?en Dr* vari* fefe habere EccIcfi* dotaJcs>

fen Juni theil aar nn'tffe liegen ncc Proindc fubanigcncrai.defini.

l^fi^^Anv« / h^ß.L^A^M tionecomprchehdi univerlos polle.

IaiTcnmt flm/ öagficcilfwcDcc Pr ii$fi ^ }es videntur ef£ iftif

£te<Mcrleufe niebt befommen qvifeccicfi«qvafi proprii funr,qv>cj,-

tOnnen^C!Durc()Nefelbenmit qvämproximeacceduntadiJIos^vi

^Cmß0bllf0bDd)fibCtfa§f iVei^ olim manfis Eccle/Iafticis five" uo

fcen / t)a(] e^ °^blWn fcte ®IÖ&C maneipia , Gve ut colorw addi&i fui-

tmD ilnfoffeif niltt l>Ct*IOf>llCt/ runt- Et hujusmodi dotalium in Ma-

unD alfo Der ?(ccfcr niebtä ae* tricu,is feMwftl«i f*pisfimefir_,

nieffin fönnen / Daber etliche ™™o,ubi*cunwttwtmn.

vaui|aci)ir/ mir tont lugcic* re&c> E jn marrjcu!d Confuro-

getlbetf / OTacbtbetl ItnD BdW rii Wittebergenfis de anno 1555 fub

DCnaitCf)Q3afeUmmßtbre^rtU* rttbr. Ufro h*c leguntur verba^:

DirentinDs23erbtnDening in \\y- 5ütd Dem Fiiiai ufro bat Der

ren&mte/ eigene fpfcrbeju ysfan einen eigenen 9)?ann/

balfem Scrowegen/imDauf Qtfauö jtopman / giebt Dem

Dag Die Pfarrer Die 5(crfcr / fb Pfarrer jäf)rlid) 24* ©cbeffel

3bnen 511m Unferbalr wrorD; ßorn &c- «^ ™^.$«><rn. (£in

net / famt ifjren £ai$gcfmDe eigen üRann Mir «Pfarr gebö*

gcnic(]cn / unD ibreä ftuDierenö tig / *infct 8» Ct;er auf Ottern/

tmD2(mpte Defto (teigiger au^ 10. ©rofeben aufCO?tcbadi£ :c*

tvaitenfonnen/iftunferernftcr Ety?^r«^.gcaffco;2)icfcrü)lattn

233iHunDü)?cpmmg / Da£ Mc iftDcöCSotteebaufpDJian/unD

JSattren frembDe 2(ecf er umb bat Der <pfarr Die £cbn Don ivc^

©clDjttberdjicfenmc^te&ejan^ gen De0©offeöbaufc$ iu

r i cap.

I?2 CAPUT X.

Caput X.

Deforma&modo conftitu-

endi dotem Ecclefiae.

*S UM MARIA.
Ed , qV£ ddtemptu conßitui nonp»fiunt}fied bac fim , uiperpetudfint , inßituun-

turtcertis plerumq^um folennitatibu* initiumc apere ,• Solennttatumdd*

bibttio cuiufiti.fit (S ' qvAntüm iU tribuAtur ? »./.
Vettrum formuUrum editorestf eob!eiiores,eSd.
De Eccltfu apfrobatione, receptione & adbtbitioin > folfnnitaium, ebd.
Pnmam & antiqvisßmam ßAmdj fimplicisfimam ßlennitatem fuijfe , qvod firi-
ptö comprebendere oportuerii dotem conßitumm \ & qp£ ratio bu'jui rei

fuerit\ n.i.
J$um clrcA conßitutionem dotU anttEccleßam ädtficatam a/U folennmies pr*--

terqvarh teftium fubßriptio , fuerint adbibit£ ? n.j.
In donatiombus ,qp£ dotiJAm conßifutt & Scclefi* £dißcAf£fupervenerunt\ ce-

remoniU aliü baud paucis locum fuiffe » q'vddj ceremonia iÜ£ , qvi rittis &

qv£ ßmboln atq3 ßgnd tfadiiionU ißiw fuerint ? n.j, a.,f, 6, y, $} p.
Utrnm ex tradttionibusfymbolicU colligi qveat,pojfesfionemrerum trdnsferri &

acqvirißne aclu atiqvocorporeo, remisfive n.p.
VrdcipUam fen.per curam fuijfe circA chartas AM inßrumenin conficienda, ut iUd

refle & legitime conßruerentur ; Et folitos Juijfe qvandog- , w prologi vi'

cemifuttm de ßriptura conßüum pr£mitterey n.io.
Ojßcii fcribArum utititas juxta Casfiojorum, eöd.
Conßitutio Conßanfini Imperatorü de qvajibutcün^donätionibui in feriptüram

feu inßrumentum redigendü & confcribendUy n.ny 12.
Num ßriptura ad form Am donationis acqviratur im, ui non ad probdtionem

tantum,fied etiam adfolennitatem & /ubßantiAmipfiuj aüusneceJfAriaßt,

(ftfieA deficiat, aÜw ipfe donationis propterea fit nullta ? cod.
FdVorepU caufs. Ö" dotis , aut qv£ buic fere fimilts fit , donationis , fape fußineri

aftum , altas parkm fibi (oviftantem & dubium , e od.
Donatione m Eccleßa faß Am , etiam nondum ab Eccleßd & ejus Reftoreacct'

p tat am, voto ejfe proximam^ } Et ex VOto obligdtionem nd/ciutro^jure»

CAnonico & tivili. cod,

Solen-

CAPUT X. i75

S!:nmtdtcspkras<j, omnet,qvu in donationtbus obfirvari volucrit Confian-

timu ,fuas etiamfectffe Ecclefiam: n.12.
IL Recfviri in ditla Stripturafeu Inftrumtnfo dotalitio , ut nomen donatori*

txprimatur\ n ij»
Additum triam aliqvando ejfe mmenparentum , Ö* cfVändcfo et tarn dignitd-

timaut officium , qvodmaxime excelleret ; maximum vero (S'folennem

ujum praßtttsfe Pronomen demonßrativum EGO, au t NOS. tod.
III. RfejVifitum-,expresfio nominis illius, cuidonatur. n.14.
Expresßonem ilUmttafuilam (jfe,ut vel EccUfia nominal* fit , velmonaßeri-

um , aut ipfe SancJus}cui Ecclefia velmontßcrium d'catum , velfratres

in monaßerio degrnteSjCf ClericiEcclrfig in(ervientes,eod.
. IV. ReqviriyUt prstcr nomen donaiorü ac donat'arii,jus ettam & res donatd

notetur. Et cfvot'uplicem figriificalum posfint habere verba ißa ? n. //.
Nr>m nectffariafit t'ttutiprdfesfio ? n.i6\
Mortuum dtcirfvodin Ecclefia man um peri^enit ? eod.
V. Reqvifiium , ipjefixtbendt modus , n. 17,18^9*
De prohtbit a fripuone fer figlas & notas,ni$,
Rotdriipublictf. tabefliones qvi ? n.tf .
Vi. Recjv ß/t4m,traditio corporalis } ex conflitutione nempe Conftantini,

velfitta & ' Symboltca^s. feceptione Ecclefiae. n.20.
NeteJJafiam non ejje traditionem cdrporalem adperficitnäam donationcm,nifi

lex aliqva poßtiva eam exegerii. tod?
VIJ. ReqvifiiumaConßdntinotJM.prafcriptum , ut traditio fiat ddvocata

v'uinitate & arbitrti adbtbitis \ Eicut'boc f n. 21.
Ztnonit circa iß am tefitiah adbibitionem conßitutio & Ecclefia ob fervatio ,

eod.
VI IL & ultimum reqpifittim , donatwnU apud Att-a inßnuatio ; Et cur hac

indutla ? Numfo ißa folennita-s^atla magißratuum ctvtlium fubmnutns ,

in Eccltfiaßt necesfariai V 22.
(gvod Ecclefi* donatur > exmente Canonißatum juris diftione feculari eximi-i

tod.
Ecclefiam etiam atia habere credi , & g/vod Ecclefia in altari prsftntibus fd*

cerdotibu»& aliisminißrisobUtumy Aclis Eccltfiaßici* inßnuatum dtci

poße. edd.-
Ißrumentis donationum eiiam nomen doriatoru fubfiriptum fuiffe vel manu

ipfitiA proprta , vel altert tu ,• ftipulationesfy abqvando wterpifitas ejfe , et

eat um in fubjcri^ttone mtntiontm faftam,n.2j,

T* RecenfiQ

I74 Caput x:

Recenßo integre formal* Adiüuß>atior>em baftemu diftorum facitntU , /«-

ßrumentifcil. donatiönU t^tathildü^n.id.
&y£ Mathilda ißafuerit ? ».i/.
Z)iftum inßrumemum eß iflud.de qyo tanta deine eps int er Pontifices & lm°

peratores txdtertnt controverßs, eod.
ßvam muitafepe & inconditapUneverborumcaterva,vocibM fubinde ite*

ratit atfy repetti {*>& fententiis ipßs in idemjewper recurrenttbiu ir,ßru-

ment* tonfecerint , ut ne qvid minus per/p uue diftum Jcnprumve ejfet,

tfotdriorumtdxati<r.#2'].

Qvam dirUfimärum dirarum imprecationibtu & execrationibut donatione s

Ecclefwfdtt* communiri confveverint ? n.2S,2p,pjr-J2.
Inter tommtnitiones aliqvando foUmterr>porahm aliqvam psenam » & ut

plurimum mulftampecumartam ttmeratonbm denumiatamtn inßrw

mentofuiJfe,njj. •

Epicrifts de diftü imprecaiiombus & txccrationibuS,eöd.
In majorem reifidem etiamßgtüa impresfa ejfe , &profesßonem hujwfaftam

in ipfo inflrumenii contextu> n.^4.
Subfcripfisfe & obßgnasfe infufer qvindo^ teßes in eam rem invitatos,(f ati-

qvando qvidem benh multos. n.35.
ÜißinUio ßgiüi & ' figni feqvtoübm temporibtu orta.eod.

SUpradixijdotemEcclefiafticarn fui magis confervativum. Etfane

non debuiflfe,nec potuifife confti- creditum jam diu fuit non apudRo-

tui ad tempus,fed ejus emolumen- manos tanrüm, fed eciam plerasqvc

tumoportuifleefTeperpetuum. Ta- omrtesgentes moratiqres , fi qvid

lia autem qv« funt , qvseqve häc fini majoris momentigeftum fuerir,non

inftituuntur, certis pierumq;cum aliasid raturn efle , nifi adderentur

folennitadbus initium capiunr, qvae aliqva folennia, qvibus id veluti fir-

negocio indclebilem veluti chara- mareturSc confolidaretur. Idqve

fterem imprimant, qvaeve in perpe. ipfum praeter caetera ofrendunt an-

tuovigore iftud confervent. Etfi tiqvae ilJae &ad iuperftirionemferc

enimextrinfecusillajadveniant.nec conceptaeformula:, qvas nobisma-

adeo in eflentiam & qvidditatem gnonumero ediderunt Marculfus,

negocüinflüant; negari tarnen ne- AIbanius,Madalfredus, Ifo, & reli-

qvit , per folennitates accedentes qvi talium chartarum colleftores,

(ignificativummasisreddiacl:um,3c qvae pasfim proftant. Ncc dubita-

vit

CA<VU
rff Eccefia hocidem,qvod in civili-
fcus negociisrcceptum fuerat * piä
imitationeappfobare , &qvicqvid
. vel gcritipfa/vclabaliis geftum ac-
cipir, non minore cum folennirate
ratum focercinqveejusrei memo-
fiam monimentum ponere.

IF. Prima &antiqvisfrma ea-
qve fimolicisfima folennitas ruiri-
ft>.,qvod leripto comprehendere a-
porrueritdotem co-nfHtutam/ eaq;
neceflaria vifa fuit ideo*qvdd efTent
feqvioribus remporibus inter hcre-
des & (weceflores dotanris aliqvan-
do,qvi fundum dotalem faclum ne-
g.irent/qvos proindc icripro con-
tiric' oporrebar. Atqve fic in ton-
CilioBra'carenfi IL can. j. primitus .
conftitutumruit : Hoc unus^vU^ve
Epifcopus memincrit,ut non prtitf de-
dicet Eccleflam aut Bafilttam, nftan-
tea dotem bafilic* & ovfeqvtum tpfip
per denationem ibartma confirma-
rum aciipiat : nam non Irvit eß ißa
temeriias, fi ' ßne hminarm , vel fine
fußentattont eorum-^vi ibidem fervi-
tttri (unt^wqvaw 4omm privat*, ha
tonfecretur Ecclcßa;

III. Et qvia dotem conftitui
oportebat-,anteqvam ipfaaedificare-
tur Ecclcfia, nonaliae forre adhibr-
tar tum fuerunt Polennitates , nrfi
qvöd teftium fubicriptione charta
Ufa firmaretur. Et exhinc puto
donationem iilam folennem dici in
c.pia mentit lö.qy. In reliqvis verö
donationibus, qva: doci jam confti-

r x. ,75

tutac & Ecclcfiae aedificat* fupervo-
niebant,ccremoniis aliis haud pau-
cisloeuserat, qvaein legibus anti-
qvis deferiptx inveniunrur. Apud
AJemannos lex prima hasefuit : Si
qvU liberres fuas vel femetipfum ad
Ecclefiam Dei tradere voluertt , nul-
lit babeat licenti.tm contradicendi$
— -• Et cjvi hoc voluertt facere , per
thartam de rebus fuit ad Ecclefiam ,
übt dare voluertt ,/irmitatem facta! ,
Ö* ttfles fex vel feptem adb'tbeat , &
nomin a eorumipfa cbarta contineat ,
toram facerdote ,qvi adeandem Ec*
tlefiam de/ervit , fuper altareponat :
0" proprtetai de ipfis rebus ad tpfam
Eccleßam inperpetuum permaneatt

IV. Similishuic e/t lex prima
Bajuuariorumin hunc modumcon-
cepta : Si qvU über per fona voluertt
£3" dederit res fuas ad Eulefiam pro
redemptione anima fuajicentiam ba-
beat de p ort tone fua , poßcjvam tum
filiit fuit partivit. — — Et qvicetvid
donaverir,vt{lafiterram,mancipia,Vf-l
ahqvam peeuniam^omnia qvacuncjve
donaverit pro redttnttone anima (u<e.*
hoc per epiflolam confirmet proprik
manu fua ipfe , 1$ teßes adhibeat fex
vel ampltus. Si voluertt fimpcnant
mannt fu<u in epißolä , & nomina eo*>
tum notenttir tbi-, qvos ipfe rogavent.
Et tunc tpfam epiflolam ponat /»per
abare , & fic tradat ipftm pecuni.m
coram facerdote , CjVt ibidem fr-
Vit, Etpoß bac niiliam babvat pote.

ßatem

i76 CA Fit

fiatent exinde qvUqvAm auferre , nee
ipfe&ec poßerti ejtu. See:

V. Ritum huncresEcclefisedo-
iiatas vel ipfas,vel earum faltem in-
ftrumenta alraribus imponendi
cornmernoranc, 6cverbafolennia,
qvibustümufifuerunt , aliud qvafi
agendo, referunt popuii Germania?
in generali fuä fupplicationeKarolo
Imperatori oblatä»apud Benedict.
Levit. capitut. lib. 6. ». 28J. hunc in
modum: gvisqvu nofirum fuas res
Eccleßa traditfüomino DEO illas of-
fen atfa dedicatf/uiffa fantlis & non
altert dittndo talia , & agendo ita.
Eddt enim feripturam de ipfis rebus ,
0jvai DSO dare de fiderat , Ö* ipfam
fenpturam coram altari , autßpra,.
tenet in manu, dicens ejus dem loeifa-
c er dott litis at % {cußodibus : Offer 0
DEO atq3dedtco omnes res , qvs.bac
in cbartula tenentur inferta , prore-
tnüfione peccatorum meorum t aepa-
rentum,&fi/iorum(autpro qvocunfa
illas DEO dedicare voluertt) ad fer-
viendum ex hü DEO in facrifiuu ,
misfarumcfefolenniitiOrationibus * tu-
tninanü ,pauperum acclericorum ali-
tnoniu & C£teris divinis eultibus , atefc
iüius Ectlefia utilitatibus . Si qvis
autem eas inde , qvodßeri ntdlatenus
Credo yabßuler'tt , jubpoena facrilegii
ex hoc domino DEO , cuteas .offero
atq. dedico t dtßriclufimas reddat ra-
ttones.

VI. Ritum alium in Daciae Re-
gnoufitatum discimusexlnnocea-

t X.

tiilll. epiftolä decretalU qvae extat
c.z.X.de conjvetud. & ex compila-
tionetertia , qvamedidit Antonius
Auguttinus, ita fe habet: Exliterü,
qvas tu frater lAnhiepifcope deßi-
nafiiy int eile xirnus manifeße , qvod
regnum J)acutqvantum ad ea , qva
jus fori com ingunt , confvctudinilus
fuü>& inßitutionibus Regum fuorum
omninb reg atur. linde nuilum u/um
teßamentoruw tllitu provwci* habe-
re contingit^qvi altbi in ultimis dece-
dentiumvolnntatibusßcundum lega-
lem obfervantiam.cußoditur, Si ve-
jö aliqvis posßsfiones aliqvas clau-
ßrts , vel aliü.reiigiofis locis in bona
■ valetudtne velvoluntate ultima con-
Jliiutus pult pro fuorum remedio pec-
catorum eonferre, banc Bccleßst con-
ferendiformam proponis, qvodin hu-
jtuntodi donttiontbus modicum terra
, sonfvevit accipere,AHt fnextremttatc
pallii,qvodmanu Epifropit vel cujus-
Übet alterius pr&laii Eccleß<e fußme-
jur,aut Juper ipfum altare alicjvo in-
volutum pannieulo cum debitä bumi-
litate ponendum (üb teßimonio viden-
tium CT audientium , forma donatio-
toü bujrucemodifubfeqvente , qx>£ fco*
tatio vulgariter appelUtur &c: Cir-
ca rationem nominis , unde feil, di-
catur fcotatio, nihil nuncattinet ef-
ie follicitum. Conjeduris fuis in-
dulgenr permulti, &admodumva-
rie qvidem , uti hac de relegi pos-
funt Anton. Dadin.Aiteferra*^ d.c-
^.Fraiiciic.Pinsibn.& Ant-ßenge. de

benefic.

CAT>V
btnrfic.tit.de dot.conßit.%1 nj. non
•ufim tarnen vel huievel illi fu/Fra-
gio meo accedere. Sufficit nobis j
rem ipfam exdifta dfecretali epifto.
la intelligi , & manifeftam zftz , per
traditionem feil, glebaj, &impofi-
tionem ejusinalrare, traditumfuis-
fe ipfumfundum donatum.

VII. Apudgentes alias Symbo-

la traditionisaliafueruntin ufu; i-

mofxpe qvalecunqve fignum pro

cujusqvcarbitrio eam in rem adhi-

bitum videtur. Obfervavit id In-

gulfus Abbas feculo undeeimo in

Cbron. Croyiandienf. dum ait : Con-

ferebantur ante» multa prxdta nudo

verbo,absgsfcripto vel cbarta , tan-

tum cum domwi gladioyvel galea , vel

Cornu,velcratera , Ö" plurimatene-

tnentacum caliari, cttmßrigili, cum

'arcu , & nonnttlla cum fagitta. De

craterä qvodait» elegansexemplum

ex veteri chartä refert Guil. Cam"»

denus in Britann. topogr. his verbis ;

UlphuA Tberaldifilitu Eccleßam Ebo-

racenfem dotavtt , utlegitur in veteri

libro,rx qvo notanda eß folennü for>

tnul.i donationum. Dominabai ur

Ulpbtu illcin oaident ali parte Deir£ ,

& propter altercattonem filiorum

fuotum.feniorii 1$ junior U , fuper do~

mtnti* piß mortem , mox ownes tqvc

fecit pares,nam indiUto Sboracum

divertititf tornuqvo btbere tonfve*

vittVtno reptevit , & coram a'tari

DSO & beato Petro Apoßolorum

Prtncrpi omnes terra,! & rcditru ßexn

genibu4propinavtt%

T X. i77

VIII. Alii cufrelfum ejus tradi-
tionis Symbolum efle voluerunr. Ia
cujus rei fidem legi merentur, qvae
huefaciunt, ex inflrumento dena-
tionis-EccIefixS.Juliani deSczania,
qvam fecit anno 1081. cumtutore
fuo ComiteStephanoHenrico Hu-
go ßardulphus Dominus Brecarum
congregationi Monachorum B.Ma-
riaedecharitate,apudN!col. Camu-
zat. in antiq. Trica-sfw.pag.zjj. Ver-
ba haeefunt; Cumfo ei ( feil. Bar- ,,
dulpho) reddi patemam beredita- ,»
tem placeret, exbortatione & obje- ,,
cratione Comitu Ö* multorum alio- ,,
rum admonmsne> (f maxime pro »
cjusanim* redemptioriß , tfpatrü „
Jui atfc avi cognominu ejusf& >p/e ,,
Bardulybus cognominatur , ipfam „
Eccleßam Cf omnem donationem >,
conttsfit & tradidit , ficut & Co* „
nies Henrtctts Stepbanus fccerat,ut „
fuprataxavimus ,n*m ipß ultro „
neus in ipfam deßgnatam Sccleßam ,,
adaltare accesßt,if donum , ut di- »
ximuSstonfirmavit , qvendamni- ,,
grum cultellum nronacbali ufui a ,,
ptum fuper alt are pofuit. &c: Qva ,»
lis fueritufusilie monachalis, cui
aptus cultellus dicitur , cognituth
nonhabeo. Nee feire id inrereft ,
qvandoqvidem non ta;n ad tifum a-
liqvem proprium , qvam cum in ü-
nem , ut fignum eilet rcititurion's
&traditionis fatflae , in altari pofi-
tus fuenr.

IX. S?ppe etism p?r chirothe-

cas,qvas Watuos vocarunt , faepe

Z pec

17« CA?

perfeftucamfeu virgam , perviride

fcirpum feu jancum , per librum
Misfalem , atq; ade6 per rem qvam-
cunq-, obviam , traditionis figna fta-
tuebant , de qvibus videri poterunt
Anton. Dadin.Alteferra ^./.Linden-
brogg. in glosfar. pocab. traditio.
Hieron Bignon. ad Marculf. form.
lib.1cap.13. Nicol. le Maiftre de bon.
Ecclef.lib.2.cap.y. Utrüm vero ex
traditionibus ejusmodi fymbolicis
colligiqveat , posfesfionem rerum
transferri & acqviri fine a&u aliqvo
corporco,contra 1.2fr, & i S- ff de
acq. vel am.posfesf.dWznum hk eft
disqvirere. Videri eä de re pote-
runt AuguftinusBarbofa ad d. c, 2.
X.de confvetud. Nicol. Rodriguez
Fermofin. ibid. Camill. Boreil. de-
cif.14.fJ. 12g- Franc. Duaren.4^. l.j.
de acq.posf Andr, Gail. /. 2. ob fug.
inf.tf obf.ij2. inßn, Anton. Perez
Qod de acqvir.posf.nj.

X. Praecipua autem femper cu~
rafuit circa Chartas aut inftrumen-
fa conficienda , ut illa rede <3c legi-
time conftruerentur. Et foliti fue-
runt qvandoqve , in prologi vicem ,
fuurh hoc de feripturä confilium
przemittere, utde conftanti&cni-
xaatqveperpetuä fuä voluntate eö
magis & clariüs conftaret. Inter
formulas Marculfi deeima nona
lib.2. hoc habet inirium : Licet em-
fti venditifa contrarius fola precii ad-
numeratione (f rei ipßict traditione
$onjißattut tabuUrum aHorumfy da-

UT X.

cumentorumad bot tar.tifn interpt»
natur inflruttio, tu ßde ret-.fatti & ju-
ris ratio (orKprobetur. Eodem mo-
do Henricus Comes Namurcenfis
& Luxenburgenfis in diplomate ,
qvo monafteni Munfrerienfis privi-
legiaconfirmat, haec praemittit ver-
bat Ghoniam memoria ,<p«e fragt- „
lis eß,plnrimis plerumcfc negoeiis „
perturbatur, prudentium provifum ,j
eß conf/iOfUt ejp debilitatifcriptu- ,9
ta officio fubveniatur. &c: apud „
Joh.Bertel. in bßor.Luxenburg.pag.
iz-j. Et Gaufridus iile, qvi hiftoriam
Bizantinas expeditionis literis man-
davit.inconfirmatione , deEcclefia
Saphadini Ecclefias Trecenfi dona-
tä,apud Nie. Camuzat. inantiej.Tre-
cenfp.jij. inhunemodum praefatur :
Ghoniam latente temporum curri* „
culo memoria diluitur bumana^ußt ,»
accid'.t nonnulhs pro fuis posßsßo- >>
nibus imqv£ litis fußinere molcßi- „
am^eapropter adverftu hujmmodi „
periculum proeurans remedium E- ,»
go Gau fndiif de villa H irduihi Ro- ,,
mani<£ Senefchallus &c.Et fane appli*
cari hiepoteft, qvod ait Casfiodo-
rus l.iz.var. Sctibarum officium fecu-
rit.is folet ejfe cunclorum , qvoniam
jus ofinium ejiu Joünitudine eußodi'
tur.

%\. C mftituit verd jam fuo
tempore Conflantinus Imperator in
/./. C/rbrol.de donat. ut qvalescunq;
donationes in fc'ripturam feu in-
fti'um«ntum redigerentur 6c con-

feribe-

CAPUT X. i79

fcribere^rur. Ifrud etG mutatum voto qvam proximam efte. Exvoto

deinccpsfucritab infeqvcntibp Im- autem Obligationen! nafci , jus u-

pcr.itoribusper/.-?^ iS l s1- c- de de- trumq;, Canonicum, Sc civile com-

ujr. inEccIcfia tarnen , Conftantini probat. Vid. c.f.X.devot. (fvot.re-

prxvaluifle conftirutionem , ex ca- dempt.l.2.ff,de poÜicitat.

nonc 5. Concilii Bracarenfis II. fu- XII. Cacterümfolennitates ple-

praadduclo colligere licet. Ten- rasq; omnes , qvas in ctonationibus

tari hinc poflet , lege illa Ecclcfiafti- obfervari voluit ConfTantinus in d.

caferipturam perinde ad formam /./. fuasetiamfecit Ecclefia. Videa-

donationisreqviri,utireqvifitafuit musverba, ckfacilis deindeeritap-

cx lege Conftantini , qvod advet fus plicatio. In confcribendU autem do~

disfentientesadftruit Jacobus Go- nationibusivomin donatoris , jus at

thofredus**/^, / /♦ atqve fienonad rem notari oportet ; nefe'td oeculte ,

probationem tantum, fed etiam ad aut per imperitos aut privatim \ fed

fblennitatein 6c fubftantiam ipfius ut tabula aut qvodeun^ aliud mate-

actus eam necefiariam efle , praefer- rixtempus dabit,vet ab ipfo^velab eo%

tim cum nullam omnino donatio- qvem fors vtinißraveritftientibpplu-

nis fpeciem,ac ne eam qvidem , qvae rimU perferibatur. Et corporalü tra-

piae caufae fit, exceperit Conftanti- ditio /ubfeqvatur ad exeludendant

nus. Sed enim difficulrer admo- vim atgsirrnpttonem , advetatavici-

dum inter Canoniftas hodie obtine- nitate, omnibutefo arbitrü adbibitit ,

bitea fententia , poftqvam vixulla qvorum poßeafide probabitur ,dona-

ad ejusmodi donationem perfiden- tarn rem , ftefl mobilü, ex voluntate

damreqviritur folennitas , & ple- traditam donatorü tvelfimmobilü »

rumqvefolaattenditur intentio do- abftesfudonantis novo äomino pate-

nantis , qvae tarnen & ipfalaepeca- faftarnjaRU etiam adnettendis ,qv<£

pjatur magis , qvam excipitur. Et apttdjudicem vel ma^tßratui confiii-

fanenolimego adferere » eocafu, endafunt. Habetur harc eadem con-

qvando forma ifta in donatione Ec- ftitutio in Codice Jultinianeo/ 2j.

clefiae fada deficit , a&um ipfum dedonat. fed mutila , & in qvibus«

proprereaefle nullum , qvandoqvi- dam partibus inrerpolata. Recen-

demhieck piae caufae, & dotis , aut, febimus reqvifitn fingula. Er qvi-

qvashuicferefimiliseft, donanonis dem de eo,qvod donatior.es inferi-

favorconeurrit , qvo utrovisfaepe pturam referri oportuerit , qvod

fuftine(ur adt9 alias parum fibi con- primo loco notari operac precium

ftans& dubius. Ut taceam jam , ta- eft,jam vidimus.

lern Jon.uionem, etiam nondum ab XIII. In ipsä illa feriptura reqvi-

Ecclefiä&ejusRe&oreacceptatam» rituv/ceundo , uenomendonatoris

Z Z expri»

iSo CA?U

cxprimatur. Idetiamexiguntfor-
mulajveteres per adpofuum voca-
«« bulum ILLE am 1LLA.££0/'» DEl
«* nomine foemina ah qv <a , nomine il-
<« la,dono ad prafatum monaßcrium
«« &c: Idcirconosin DEl nomine ,
«< illetf conjjtx mea,illa &c: Ergo ego
«< in DEInomini Hierin amoreDomi-
« ninoflrijefu Cbrißi & remüßane
Jf» peccatorum meorum,ut veniam de*
f. litti* meU confeqvimerearyinfutu-
«« rum dono donatumfyin ptrpetuum
«' ejfe volo,ad bafilicam ittam &c:Ad-
debantaliqvando , ne donatoris in-
certa memoria efTet, nomen paren-
if tum : Ego iüaßlia iüiut& tütm &c:
" Ego Beataßlia Rachiberti &c: Ego
ff Lantberttu , yf/zw Laudoaldi &c:
qvandoq;etiam dignitatem aut of-
ficium, qvo maxi meexcellebant,(ine
tarnen ambitione, aut proiixisfimo-
rumtitulorum congeftione taedio-
sä,qvalisnuncferein ufu efle foler,
Maximum autem & folennem ufum
inejusmodi inftrumentis praeftabat
pronomen demonftrativum EGO»
autNOS. Idcnim communisfime
praefigi iolebat nomini donatoris :
«• Ego Rinulfus : Ego Haroaldu* : ego
*' ITalfr'tdus &c:

XIV. Tertio reqvintür , utejus
etiam, cui donatur, nomen expri«
matur. Id qvanqvam diferte non ha •
beaturin conftitutione Gonftanti-
ni.ipfa tarnen relatorum natura hoc
exigit, eo qvöd actus donationis fi«
reeo,cui donatur , perfici neqveat.
Nee verdidomifit Interpres Ania-

r x.

nus, de qvo viJeri poteritDidacus
Covarruvias var.refol.ltb f. c.14. n.f.
dum h;s veebis confHtutionem 7r<x-
gcpppa^M '.In confertbendü autem do'
nutionibw bic ordo jervandtis eß , ut
donatio nomen pr uu tont ine at dona-
torüyVelilütu , cui donatur &c: Et
hint igitur nomen donatarii femper
exprimebatur.ita ut vel Ecclefia no-
minaretur , uti häc de re vetuseft
formuAa: per banc epißolam dona- „
tionti dono d;natumfoin perpetttü „
ejfe volo ad Bafilicam S. Adirtini-,u- ,,
bi ipfe predofo corpore reqviescit , »
vel omni congregationi ibidem com- j>
ßßenti ctti penerabi/is Vir tue /4b- „
bat pr£tjfe videtur, &c: vel monaft««
rium, aut ipfe Sanctus , cui Ecclefia
vei monafteriumdicatum eft,qvales
formulas refert Goldaftus in antiq,
Aiimannjom.2 part.i. m1m.36.feqq»
veideniq; fratresqvi inmonafterio
degunt, & Clerici , qvi Ecclefia; in-
ferviunt , qvalia pasfimoecurrunt
exempla.

XV. j^p^/oreqviritur, ut prae-
ter nomen donatoris ac donatarii ,
jus etiam &res donata notetur.Qyae
verba duplicem poflunt habere fi-
gnificatum , vel utJatitudinemde-
notentobjedi,qvod in donationem
venit , qvödfcii.illud fitvel corpo.
rale > veiincorporaJe , res aut jus,
idqve , qvalecunqve fueric , f'pe-
cialiter notari debeat ; vel , uti
explicat Jacobus Gothofredus ad
d. I. 1. ut fimul cum re expri-
matur jus ejus , id eft , ex qva

causa ,

CAPUT X. Iji

causa , qro titulo dominii rem Ecclefiar OTonii erat. Qvid vero hie

easTi , qv^m dotat , habcac_, , ne nemutmortuumt Arbicror ego , per«

forte rem alienam doner, dealieno tinuifle idnemusuiim ad Ect lefi im

itur temere, & imponatdona- Cifonieni. m,ficutipfe totus fundus,

rjio. Urrumvis feqvamur fignifica- & in manus pervenifT J -lunnis de

tum,inE-. clrfia illenon m-nuscom- Landart autejus anteceflorum, nee

probamseÜ, qvaai inRepubl. Jura tämdatum, qv am reftitutum fuifle

enim etiam incorporalia per dona- ab ejus lixore. Sic cnim mortuum

tiones in Ecclefiam translata farpe- dicitur , qvod in Ecclefia? manum

num.ro fefie, fupra cap.S- prohxe pervenir_.. Petr. Petk. de amorti-

oftendinms. Et tale »lind infigne tat. hon. eap.j. Aliqvando rebus

cscemplum extatapud Aubcrt. Mirae. donatis addebantur verba illa_.:

indonat. Belg.hb.2. cap.66. ubi Flo- qv& jure beredimrio ad me perti- „

rennus dominus de Linden jus pa- nent. aiiqvando, uti apud Mar- ,,

tronmis Eccl- liatum de Linden oo- eulfum 1.2. form.6. illa : qvuqvtd „

nat monalterio S.Pauli inUrbeUl- ibidem ad pra/ens tamde alode pa- ,,

traj chnä. rentum vel de qvoltbet adtraflu „

XVI. Pofterioris explicationis posftdere videor. aliqvando ifta : „

rariora oecurrunt exempla_>. Nee qvod manente conjugio apud juga- ,,

forte neceflaria eft tituli profesfiof lern meumiüumvifa Jumconqvißs- „

nee faciet eafidem, nifi cognitio in- /e , vel inmeam portionemreeepi, ,-

ftiruatur, & totum negocium accu» Vel ^qvantumeunqjdefiUi r^et lUivu „

rateexaminetur. Qvin lufficit, ut fi lulluosa beredttate mihi obvenit. „

donator fit in bona fide , transfera- &c.

tur ufucapiendi conditio. Vid. ßa- XVII. Seqvitur reqvifitum qv'm»

chov. ad Trend, vol. 2. diß>.ip. th.j. tum, ipfe feil. feribendi modus, qvem

Itt. B. Std oecurrunt tarnen talialae- fubobfeure proponit Conrtantinus

pe nftrumcnta,qvibusipfe eriam ti his verbis : 2\^'^ id oeculte aut per

tu1 is Sc caufa posfidendi infrrta le- tmperitos , aut privatim i fedttt tabu-

g nrur, Apud Aubmum Miraeum la aut qvodcumj)aliudmatcri£ tenpus

in äonst.Belg. ltb.2. c 64. Johannis de dabtt , velabtp/b, vel ab eo , ejvemftrs

Landaft Uxor Petronilla , ejusqve tniniflraverit .fciennbwplurimü per.

cognati Cilonienfi monafterio do- fenbatur. Qvae verba ita 'so^a^^jt^et

runt partem qvandam nemoris & Int-erpres Anianus : noniuatim ins

cujusdam alneti prope Louilmrru donatione con/tribenda funt , non OC'

frjntis , in qv'bus nemus mortuum cuhhfed publice, non privatim,vcl fe-

fe habere dicebant, qvorum fundus trete, /cd aut in tabula ,aut tncbartü,

Z j AHt

igi CAP

aut ubicuvfo Ugätur faEt* donatio.
6h>am tamsn donationem , ß literas
novit. teftator, ip/e fubftrtbat : fiverb
hnorat , pr^entibtu plurimis eligät%
qvt proipjo (nbfcribat. Suntqviita
cxpltc ent mentem Conftantini, iior
debutffe privatim fcribi iftiusmodi
inftrumenta, Ted manu Notarii pu-
blic'. Brunnemann. adl.zy. C.de do~
nat. Sed utiqve permittitConitan-
tinus^ut ab ipfo Donatorecharta ifta
confcribatur, aut ab eo , qve fors mi*
niftraverit, ut ade6 neceßatia non
fitNotarii publici adhibitio, qvan-
qvam in majorem fidemca plerum-
qve juncea fucrit.

XVIII. AitCouftantinus, non oc*
adte confcribi debete donationum
inftrumenta, hoc eft, non confcribi
debere notis aut figlis , qvae occuka
literarum fignificatio dicitur Agel*
lio lib.iy. noft. Attic. c.p. Ejusmodi
notas Plinius epifl. lib.i. ad Arrium
Clementem illiteratisfimas literas di-
xit,ideo feil, qvia fingularum litera-
rum, qvibusintegra yerba denotari
folebant, & notarum aliarum diffi-
cilis eftlegentibus interpretatio, &
cxvarieratefignificandi proelivis eft
error. Ob qvam eandem rationem
Juftinianus Imp. in conßitut. de con-
ßrm. Digeß.§. 22. prohlbüh * neqvis
in pöfterum leges per figlorum ob-
feuritates conferibat , & jubet per
confeqventiam literarum fine ullä
compendiariarum notarum&figno-
rum dubietate confcribi omnia, la-

UT X.
xioris fcripturae diffufamclaritatern,
brevioris denfisfimis tenebris prjefe-
rens. Sic & in aliis caufarum Hguris,
übi ciara & diftinfta reqviritur vo-
luntatis declaratio, figla & notae dif-
ficilem plane & incertam pariunt
interpretationem , recleq; adeö feeie
Juftinianus , qvod in ultimis voiun-
tatibusconferibendis eas prohibue-
t'ttynoveÜ.iöj. (,i, Vid.Elbert.Leonin.
emendat. lib.4, cap. ij. Barnab. Bris-
hn.JeU6l.antiq.L4. C.21. H.Salmutrt
ad Gvid. Pancirol. pari, 2. rer.meme'
mb.c.i4.. Et tales notas ob eandem
rationem in donationum inftru-
mentis prohibuiilemihi hicyidetuc
Conftantinus.

XIX. Ait Conftantinus, non ptr
imperitos debere talia inftrumenta
conkribi , qvia ex imperitiä feriben«
tiumfacileerror,praefertiminnume-
ris,committi poteft. Sed öeprivatam
porro prohibet (cripturam > h. e. ta-
Jem,qvae,qvalis fit,ignöratur,qv2e in
publicum non producitur confpe-
ctum,ut iegatur. Poterit enim forte
domi intra privatosparietes conferi«
bi,(ed necefle deineeps eft, ut coram
teftibus legarurjqvod perindeeft,ac-
fi feientibus plunmis conferipturru
fueritjUti hie vuk Imperator. Circa
materiam , in qvä feribatur ,nullum
omnino feledum haberi debere as~
ferit, led perinde efle, live in tabulisi
qvae vei plumbe* veJ lignea; cerä il-
litaeerant,livein chartä,(ivein mem.
branä, fiveinprwiyrä, five in qvo

alio

CA?

aliocorio, five ?n codicill's eb r i«,
qv.r fpeciej rcferuntur in Lj2.fi de
leg.3. iiterisconfigiu tur. Arfd. Ale-
xandra Akxandr. /.2. gen. dicr.c.jo.
Salma'. de med ttfur. e.to, Nec inrer-
efle aif , five ab ipfo donatore (criba-
tur, (Weabalio qvem (ors miniitra-
verit. Plf rumqvc tarnen adhibeb-m-
tur Notsrii publici , five uci olim di-
cebantur, tabeJIiones, qvi circa pri-
vatorum conventiones & negocia
verfabantur , eaej; in inrtrumentum
pubicum referebant 6V aucloritate
• donabant , l.zi.Q.ad L. Corn.de fa/f.
Nov. Ü. 44, Add. Suidas vocab.la-
ßsTkioüt. Tandem ftriprunm iiranri
/citmibw plurimis fieri vult Ccnftan-
finus. Qyaeqvidem verba ad calum
poileriorem, qvandoab a!io,non ab
ipfu denatore, inftrumeutum confi-
citur, rertfingendä videntur , ne feil,
fraus committatur , & donatoripfe
circumveniatutL.» i Sed enim, qvia
inverbis fcqventibus traditiunis te-
ßes ex vicinitate &aliuncie accitos
reqvirit Legislator indefinite, neqve
hie qvidtm limitationemfaciendam
pur- Ol , tjvandoqvrdem haec ejus in-
tentioetr, ut omnia aperte & tefti-
bus prafemibus agitari debtre Hgni-
ficet. Q^aeomnia in donationibus
C\x raciis aecurate obfervaia_>
fu'fle, n»ox oßendemus.

XX. Sextant ex conflitutione
Conftantini r • qvifitum eft traditio,
qvam corporate»! elTe jube t, i. e, fi res

in x. ^

mobilis fit, ut donatario tradatur:
fi immobiJis» ut ablceflu domini do-
nantis novo domino patefiat. Et
corporulu, inqvit t traditio fubfeqva-
tut) — — qvorum pofiedfide pro-
babitur,donatam rem^fiesl mobilü}ex
10 In» täte traditam donatorü: vel fi
immobile , ab/ctjfu donantü novo do»
rnino pattfatlam^. Et cfl qvidem
iitiusmodi traditio naturalisfimus,
ut ira dicam , modus transferendi
dominii} fed ea tarnen praecisc ne-
cefftria noo eft, qvemadmodum nec
ad acqvirendum dominium adeptio
poflesfior.is. Nifi ergo lex afiqva po-
fitiva traditionem corporalem prae-
cise exegerit, neceffaria ea ad per-
ficiendarn donationem non eric_.
Qjram in rem optime fiatutum eft in
Legibus Wifigothprum lib.j. tit.2.
c. 6. Res dori4t<t , fiinpr<efenti traditt
funt f nuüo modo rtpetantur a donato-
re. Jjhod fi etiam provenerit , ut qvod
donatur,fit lange pofitum,pro eo dona-
tio evacuari non poterit : qvia tunc
videtur -vem cjfe traditio , qvandojam
apud illum feriptura donatorü babe»
tur , in cuju* nomine confiripta eße di»
gnofeitur. Et ex hoc fundamento ab
hoc Condantini reqvifito recesfijL,
Ecc!e(ia,nec corporakm femper ex-
ig't traditionem ,' fed nec charta ta-
rnen fcla auc.indrumento contenta
eft, fed traditionem infuper reqvirit,
fidam tarnen eam & fymboiicam_»i
qva; traditionem veramrepraefentetj
utiiupräoßendimus.

XXI. Se.

i84 CAfü

XXI. Septikum reqvifitum a
Conftantino M. przefcriptum eft, ut
traditio fiat advoc?tä vicintrate , &
arbitris adbibitis, qvorumpofteä fi-
deprobabitur, donationern vere fa-
(Ttaffl) & per traditionem confum-
matamfuiße, ad txcludendam feil,
vim atqve irrupttonem, nedonator
pofteä dicere posfit, coadium le rem
tradidifle. Ex vicinia teftesaccerfiri
vuit Conftantinus , qvia feil, ifti ob-
vii funt, &magis noti, & faciliüs
corrogari autin unumcogi pofiunt.
Eosq;arbitros effevult, h. e. Ipe-.ula-
tores autfpe&atores, uti id vocabu-
lum ufurpatur ä Plauto in Mil.glor.
a5L2.fc*2.($ in dttlul. a&.d.. fei.' No-
vioriZenonis constitutione in l.ji.
C. de donat. remifla eft ifta teftium
adhibendorumnecesfitas. Sed Ec-
clefia tarnen retinuit,& adhibere io-
lita eft vel ipfos iJlos, qvi funt de Ec-
cleGä, veletiam donatoris domefti-
cos & familiäres , eosqve numero
qvandoqtc haud ex'guo.

XXII. Ultimum deniqve reqvifi-
tum eft,ut donatio apud adta infinu-
etur. Cujus infinuationis necesfitas
ideö inducla videtur, ut fraudibus
oecurreretur, qvac feil, in fraudem
five legum fiveCreditorum ficri pos«
fent. l.2y.C.de donat. Hacc folennitas,
qvae fine dubio acta magiftratuum
civilium lubinnuit , in Ecclefia non
videtur efl'e neceflaria , tum , qvia,
qvod Ecclefia? donatur,exmenteCa-
noniftarum jurisdielione feculari

r x.

eximitur , tum qvia infa etfam Eccle-
fia acta habere creditur,ut aHi 6 q\ od
Ecclefiae inaltari praerent'bus facer-
dotibus &aiiis njinilhis ob'arum eft,
a&is Ecclefiaflkis infinuaturo meri-
to dici posfit. Sic enien etiam circa
manumisfioncs idem Conftantihus
in l. i.C de hüqvi im Ecct ' manam.vicc
aclorum effe dicit , fi qvis in Ecclefia
fub adfpedu pltbis , adfiftentibus
Chriftianorum antiftitibusynterpo-
fitä qvaiicunqveicripturä, fervisfuis
libertatern doriet.

XXIII. Haec funt folennia illa ex
Conftantini M. lege donationis re-
qvihta , qvibus addi poteft, qvod in-
l'trumentü tali nome donatoris fub-
fLriptum fuefrjtivei manu ipfius pro-
priä » vel fi litcras nefciret , alterius
alicujus, qvi in praefennä teftium id
faceret, uti paraphrafin fuam conte-
xuitAnianus. Solebantetiam qvan-
daqve ftipulationes interponi , &
earum in iubferiptione mentio fieri,
qvalem formulam ex Juftini asvo re-
cenfet Hieron. Bignon. ad Marculf.
lib.2. cap. 4. his verbis : Hute cesßoni
4t% donat ioni a mefacl<tin beatisfirne
atfe Apoßoltco Viro facerdote Raven-
natu Ecclefia ad omnia , qv& jlperius
tenentur adfcripm relegt.) con/enß, Ö"
fubfiripß , & ttßcs ut jubferib eretit*
corrogavi,ßipulamibu-> vobü,vrr bca-
tisßme , Ö* aclonbui tuU in prsßntia
conßitutii% in verbUjolennih*u /fioffton-
di. Aliamfimilcm a Jof<pho Matia
Suarcfio prolatam ufert Fridericus

ßrura-

CAPU
Brummerus^Z«. Cinc.cdp.14. hunc
in modum : Hanc autem fcripturam
donatione Feliciano Noturio meo fcri-
bendam ditldvi , ei.js rcled£ a mc fine
dolo malo warnt propria ßubfcripß ', Ö*
geßü allegar i propria volimtatc man-
davi , flipulantibusq. venerabili Viro
prcsbjtero,Didconibuj,univerßscj. de-
rlei* memomtd, Ecclefix de omnibus fit-
praditlis (popondi. &c.

XXIV. Ut verö clariüs confter,
qvibus folennitatibus inftrumcnta_.
donationum in Ecclefiä facta fuc-
rint, qvantumq,- Conftantini Con-
ftitutio in praxi obtinuerit, non erit
hie alienum intcgramtalemformu-
lam ad verbum recenfere , & talem
qvidem . ex qvä pleraqveilla, qvae
ha&enus diximus , illuftrari magis
posfint. Commodisfima, nifallor,
erit , illa , qvam refert Aubcrrus Mi-
raeus in donat. Belg. Hb 1. cdp.36. qvä
MathildisTufciae&LotharingiaeDu-
eifla variaTufciae & Liguriaeoppida
Romanae Ecclefiae a-nno ML^XXVII.
a fe data petente Gregorio VII. Papa
iterum donat & confirmat. Ea in
hunc modum coneeptaefr:

« In nomine fan£f<e (f in-

« dividu£ Trin'urtü. ss4nno ab in-
«' carnationeDomini nofl> i Jifiu Cbri-
» ßimUleßmo centefimofie<undo,qvin-
« toderimo die Kalcndas "Dtcembris,
(i indillione deeima , tempore Domini
* Grcgorti VII. P.ip£ in L/iicrancnfi
" paiatto, in capeüa S. cruäi in pr&-

T *•' .. '8$

fentia Cenctt Frangipanc, Gratiani, ,,
Cencii Franculini^ ' Alberici dePc- %
tro Leone, (fBenincaßa fratris ejus,
Uberti de Tuficia cT aliorum p/u- ,,
riunz.u fJ

Ego Mathilda T)EI gratia Co- „
mitijßa,pro remedio anim<e me£y 0* Jt
parentnm meorum dedi & obtuli jy
Ecclefix S. Petri per interventum^» ,,
domin i Gregor ii Pap£VII. omnia ,,
bona mea , jure proprietario , tarn „
qv£ tum habuemm , qvam ea , qv£ „
inantea acqvifitura eram , (ivejure ,,
fiuccesfionü, five alio qvocunq* jure ,t
admepertinent , & tarn ea, qv£ ex jy
hac parte montium babebam, qvam ,f
Ma, qv&inultmmonmnispartibus if
admepertinere videbantur>omnia, ,,
ficut diclum eff,per manum domini „
Gregor ii VII. Pap£, Roman£ Eccle- „
fi£ dedi & tradidi j & cbartulam „
inde fieri rogavi, „

Sed qvia chartula nusqvam ap- „
paret , & timeo , ne donatio (f ob- „
latio mea in dubium revoectur, id- ,t
cd ego , qvd fupra , ComitiJJa MA- „
THIL D A iterum a pr£fenti die ,,
dono & offer 0 ei dem Rom an £ Bc- „
cleßi£ per manum Bcrnardi Cardi- „
nalü & Legati ejusdem Roman£ „
Eccleߣ , ficut in Mo tempore dedi ,,
per manum domini Gregorii omnia „
bona mea , tarn qv£ nunc babeo, ,,
qvam qvd in poflerum , DE 0 propi- , ,
tioydcqv'fitura fium, & tarn ea,qv£ „
ex bac parte montium , qvam in ul- }i
tramöntanü partibus habeo -, (]v,tm 3,
Aa qv<€

i8* CAPÜ

«■ qv<e in poflerum DEO propitio ac-
<c qvißtura fum al'io qvocting3 jure,
l( pro mercede & remedio ammx mc&
<' Ö' parentummeorum.
" <QvjecurJ& autem ifla mea buna
«' jurü mei fuperiits dicla , una cum
<« accesfionibm <2f ingresßbusfeu cum
*< fuperioribvu 6f inferioribus fuo-
44 rum,qva/iter fupra legavi , in inte-
f* grum , ab ea die ineadem Ecc/eßa
*c dono & offer o , Ö" per prtfentem
" cbartulam offertionU ibidem ha-
ii benda conßrmo , infuperper cultel-
il lum yftßucam nodatam,gantonem
,4< (ff gutta fcionem terrx , atq* ramum
i( arboris. (qvia integrum terrarum
& bonorum univeriitatem donar,
varia qvoq; & diverfa iymbola fi-
gnificantia adhibet, neqvidnon
traditum dici qvear. barbara au-
tern ifta vocabula qv;d denotent,
non vacat nunc inveftigare_>.) Et
« me exinde foras expuli t garpivi,
" £f abfentem me feci , & a parte
« ipßus Ecc/ejt£ babenda reliqvi : fa-
« ciendum exinde Pap£ , aut cuipa-
*f pa illius Eccleßa dederit , a prüfen-
t( m die , qvicqvidvoluerit ffme omni
u rnea & ' heredam ac proberedum^s
u meorum contradiclione^,.
€l Si cpid verö ( qvod futurum effe
** non credo ) ßve ego Cominffa^j>
*<■ tSMATHILDA, qvod abßt , aut
i{ ullus dehercdibus ac pr obere dibus
" meti , feu qv&libet oppofitx perfo-
'< na, contra banc cbartulam qvan-

T X.

d-'jjoffertionü ire , ageretentavc- Jt

rimtt-s 1 aut tarn per qvodvis inge- „

nium infringere qv^ßcrimtu , t'tnc ,,

inferamm adillam partem*, contra \\

qvxm exinde /item intulerimus , ,»

multlam , qvod eH pcena, auri opti- ,,

mi libras mille , argemi pondera ,t

qvatuor millias. Et qvod repe- ,f

titrimus , Z'ind/care non valcamw, „

fed prxfens bac cbartula offertto- „

nis omnibus t empor ibus firma per- , ,

maneat atfe perfifiat , & pergame- „

nam cum atramentario de terra ,,

levavii paginam GvidonisNotarii „

tradidi, £f /iribererogavi. Inqva t»

fubter conßrmans tejhbtu obtuli ft

roborandam. Actum Canuß^fe- i*

Heiter . . ■ , . . „

| tJMATHILDA, DEf gratia, „

ßqvidesi , /» /^<7f charta a „

ine faß a „

f^<? Ardericui Judex interfui. }1

E'^o Ubaldm Jndex interfui. ,s

Signum manu AttonU de Monte ,»

Barrazenü & Bonuicini ,>

//f Canußa-t Rogati teßes. »>

^ö Guido Notariat palatii.fcri- ,,

/tftff ^/(/W ebartttU offer-' „

tionü, poH traditam com- ?»

XXV. H*ceftMa'hildisilla,de
qvä Cofmas Pragenfis in hiftoriaan-
niMLXXIH. Hudiebus venerat Ro-
mam Matbildis potentisßma domirra^
qva poil obitum patrü ftti Bonifacii

totius

CAPU
totitts Lvngobardi* ßmul tf Burgun-
di.t ßußcepit rcgni gubernacttla , ha-
bens poteftatem eligcndi & it.throni-
zandi ßve eliminandi CXX.ßupcr Epi-
fcopos. Hujiu qvafi proprio domina
ad nutum omnu Senator'ms crdo pa-
rebar, & ipfe Gregorius Papa per eam
divina & human a negocia dijponebat:
qvia eratßapientisßma conß/iatrix, &"
in omnibuf aJverßtatibus ßve necesfi-
tatibus Roman*. Eccleßyi maxima ßau-
trix. Et hoc elrinftrumentum do-
nationis ejus , deqvo tamaedeinceps
inter Pomifkes & Imperatores ex-
titerunt controverfiae. Idq; ideo di-
gnum , ut hie legeretur, putavi,c]via
fummo cum arnficio eiaboratum vt-
<letur. Et ex ipfo tarnen hoc artifi-
cio haud parum fufpedumredditur,
praelertim,fi verum erhqvod alii feri-
bunt, teftamenroä Mathilde confe-
d:o bonaiftaad EcckiLm Romanam
pervenifle, non per donationem in-
ter vivos , q.valis in inftrumento ad-
dufto conrinetur_j. Et qvomodo
verd» qvae bona fua omni i & univer-
fa donavit , tarn gravem fibi muletam
imponere poterit, fi adverfusdema-
tionem qvicqvam molita fuerit,cum
nihil omninb in bonis amplius ha-
bcat? Qvae fane non fatis coharent.
Sed ego iithanc controverfiam jam
non discutio. Recenfere vero in-
ftrumentum lllud ideo iibuit, ut
fpeeimen efler donatiunis, qvahter
ea expraeeepto Conlrantini , & prae-
flripto canonum expedifi debuerit.

XXVI. Caererum qvfa 'onatores
maxime cavere folebanr, ne qvid n.i-
nus perfpicue dictum fcriptumve_,
eflet, multä fa:pe & inconditä plane
vei borum catervä , voeibus fubinde
iteratis arqvc repetitis , &fememiis
ipu's in idem femper recurrentibrs
inltrumcnra conficicbanc_ , durrq;
perfpicui efle modis omnibus affe-
clabant , hoc tandemobtinuerunr,
ut non nifi cum faftidio nonnullae
tales feripturae hodie leganrur. Id
vero ne fruftra dixifle videar, adferi-
bam ex Nicolai Camuzati antiq. Tri-
casßn.p.au. inkium,qvod habet pri-
maria charta fundationis Ecclefia:
ß. Marias de Lirego TricasfinaeDioe-
cefis in hunemodum coneepta :

Innotmne D o m i n /, „

Amen. — — Cum mos volentes „
& ' intendentes divinum ampliare „
eultum , £T ipfum divinum eultum „
augmentnndo qvandam Eccleßam „
ßve capellam ad honorem ßumm& & „
individux Trinimtis & glorioßsß- „
m<t & intemerat£ Dei ac Domini „
noßri Jeßu Cbrißi genitricis Virgi- „
nüMaru, £T potisßme ac ßeciali- „
ter annunciationü Dominic£ de bo- „
nu noßrü tcmporalibus propriis a w
LEO & Domino noßro JeßuCbrißo „
nobv$ cottatü , innoßro ßlo &pa- ,,
trimonio proprio in vilia »(ßra de „
Lyreyo prsdicio ob Koßrte paren- „
tumefr, amicortim & bencßaiiorum „
noßrorum _(f aliorum , qpibus tene- „
4a 2 mur

«8 c^p

*f mur ac tenerl pojßumas , ad perpe-

"; tuam rei memoriam remedium ac

*f falutem animarum conßruxerimus

<* & fiundaverimus , ac conßrui Ö*

« fundari ße-cerimus. Noverint uni-

*' verfi fitpra dicli , qvod nos noßro

«■ (f beredum acßucceßorum nomine *

<* ac pro nobis & tisdem heredibus

4t & ßuccejßoribus noflris , & ob no'

*' flr£ parentumtfey amicorum & be-

<4 nefiafforum noßrorum, ac illorum

**" omnium & ' fingulorum , qvibus te-

ft nemur (f teneri poßumus qvoqvo

«' modo animarum remedium & fia-

*' littem ditlam Eccleßam ßve capel-

«' lam noßram coram Notar io ßve Ta-

«' bellione publico , tanqvam coram

«* perßona publica & teßibus irißtrius

»« nominatis dotavimus , & ex nunc

«l inantea dotamus perpctuo,ac etiam

«4 dotavißfe per präfientes confitemur

" (pontanee , «0« foacle,ßicntercfo &

*«" provide,absys vit metu,ßraude vcl

** dfo/<? , /f ^ f Ar noßra merä Überall'

f* täte %oluntatecj3 (f donatione , <*f

** maturo & dclibemto propoßto , in-

t< tcrvenientibus in bäc parte de du-

« centis & ßcxaginta libratU terrx ß u

<» annui & perpetui reditus exitusiß

m & proVentiu turoncnß. parvorum

** Jeu ad parvos Turonenßes per nos

"■ aut her e des vel ßicceßbres ßeu exe-

«* cutores noßros crga & per illußris-

•• ftmum ac Serenisfimum Principem

«' D. noßrum D. Regem Francis &

••« ^//V'x qvoscunfc a qvibus ßuerint

u admortißand<£ bonorum noßrorum

II T X.

propriis famptibttt & expenßs et- ,,

tiüs qvam commode ficri potuerit ,,

adwortiJandU & admortißari pro- ,,

curandii in eo caßu videlicet , in qvo »

nos ad vitnmnoßram ac nobis a~ »

gentibus & viventibus inbum.wist M

//?/^ ducentas & ßexagintz Itbratas 1»

ff rr4! yj« annui ciT perpetui redi- 5>

f/W exuusyL & proventus erga tf f)

per /). Ä, -^w prddiclum alios% , ^ „

qvibus admortifandi ßuerint , /// ,j

/'/•^/ /■////• , »0» procuraremus ad- j>

rnortißari. ^as qvidem ducen- ,,

/^/ ÖT fexaginm libratas terr£ ßeu n

^«»«/' «^ perpetui redditus , f */'- »>

/yjvj. 6T1 proventus ditlorum par- ,>

vorum tur. admortißandorum & jt

ad-nortißari procurandorum ob i>

divini eultus augmentum & ex »

causa prxditla Ecchßx ßve capel- j>

U noßr* , ac Decano ($ Capnulo •»

feu CanontL U ipßus Ecclcfit , de qvi- ?>

bus inferius fit mentio , ac corum »

fiucceßoribus in e ädern Ecclcßä ß- >»

ve capeüa nofirä per nos at bere- »

des (f ßtcceßbres noßros ponendis »

& inßituendis, & qvi in ipsä Eccle- »

ßa ßve capeüa noßra temporibus "

ßuccesßvts ßuerint inßituti , ß>on- »

tarn us non co actus y ut fiuprä mit- "»

titur , coram prx diclo Notario ßeu ♦>

t ab elltone publico , tanqvam coram "

perßonä publica & teßtbus ficriptis »

dedimus , donavimus , contulimus, ">>

concesßmus , dimißmuscfc ac in per- '»

petuum qvittavimus , (f ex nunc ">t

inantea perpetuis temporibus da- »

mint

CAPUT A-. 189

«w i donamus , conferimus i ro»- w<?»/7 /'« qvibusvis loci* rebusve & „

, dimittimtu , rf^ qvittA- bonis fittt.wtur (f exißant, fub ta-

mnt, ac nos dediße, donavij[e,con- mcn modis conditionis (f formis

ttt/iJ/L* » concesßßegs Cf perpetub inferiüs decLiratii ac etiamanno-

qvitt* vijfe per prjifcns confitemur, tati*,videlicet in eo caft, in qvo nos

donatione , concesßone ac qvitta- ditlAS 200 & 60 ItbratAS terrs feu

tiyne perpetUA tf irrevocAbili /a- annui perpetui redi:us exitUSfo & „

üa inter vivos ßne ße feu inten- proventus Alibi , qvkm fuper ditlU

tionc donAttonem comesfionemq^ fructibus , redinbus , proventibus,

& qvi ' tAtionem perpetuAm hujus- juribus , obventibus tf rediventiis

mod inpoßerum aliqvaliter revo- d:tl<e terrx noßr£ ac diclorum no-

caniti ftit repetendi vel et'iAm re- ßrorum hereditag'iorum prjiditli

cl miAndi eisdem Eccleߣ feu ca- noßri pAtrimonit d'.cl^EccUßi feu y<%

pelL'voßr£, AcDecano ($ Capitu- CapelU noßr£ ac DecAno & CApi- ft

lo yfe t CAnonicU ipßus £ccleft£, qvi tulofive fanonicu ejus dem non as- »

pro tempore fuermt , ut pr£ferturi ßgnaverinuts & asfederimm , feu »

ac fu 4 ßtccejforibus melius & ' uti- non duxcrimtts asßgnAndas Aceti- },

Um , qvAm fieri v Alebit , perpetuis am Asfedendas , qvod nobU & pe- ,»

te-nporibus convertendiiApplicAn- res nvs tenore pr£fentium retine- >y

d- , Asftgnanduj- & asfedendi in_» mtu ac etiAtn refervamus &C &c. j>
dotem pr£ iift.im V<b eis dem Deca-

XXVII. Sed defino ineptias pro-
duecre Iongiüs> qvarum vix qvartam
parrem enumeravi. Totumenim in-
ftrumentum verborurr. turbam ma-

dicj, & habendi , ac inter ipfos dis- -gnitudine inani vaftam , & meram

tributndt, prout infenits videbi- fententiarum ineptisfime repetita-

tur decl.irATum intcgmliter ac ad rum coiluviem continet, ut mirer,

plenum fingulis Annis perpetuo in j^m eo tempore, fconferiptum au-

ac fuper omnibus & fingulis Annis fem icl dicitur anno 1353 ) inloqva«-

qvibuseunfe frttc}ibus,(txttibus,re- citatem iftam indifertam adeo pro-

ditibus , proventibus, juribus , ob jeftos fuiiTe formularum conferi-

ventiis & redttibus perpetuis qvA- ptores. f ..fleautem iftum totumcon-

libuscuncfe dielii Ac nuncupAtis o- rexrjm abNotani manu , ipfa ejas

mnium iS ' ßngulorum qvvrumcurnfo cohfcsfio & fubferiptio ^ndicar. Idq>

hereditAgioru:* noßrurum ac to- genus h(^minum in diJatandisfenten-

tius terra noßra at^ »oßrifatri- 1115 & varus au fuperftuionem ust]- e

Aa 3 eon-

no & Capituto feu Canonicü di-
äx Ecil fi£ noßr£ , qvi pro tem^
pore fuerint fuccesßvo i /evandii
pcrcipiendi, recoüigendi ob t inen-

ioö CA? 11

c nnandis claufulis vaUeopero-
fum efle, qvotidianadocet experien-
tia_, : qvos proinde plurimus picae
& nfitraco fimiles effe haud infubi-
de Jixit non nemo , apud Vcntur. de
Valenciis in Partben. litigiof. lib.i.
cap.p. n.36. Qv^nro brevius vero
tota ifta donatio olim ab Romano
aliqvo coneepta fuiflet! & qvantö
fatius faiflec clare & perfpicue men-
temdonacoris exprimere, qvämfub
tot verborum involucns «Sc diftortis
ligamin'bus intentionem ejus in_.
longum & prolixum fermonem ex-
tenJere_>! Sed enim ita fieri volunt,
qvi formulis dominantuc-, , qviq;
claufulas , qvas ipfi faepe non in-
telligunt, pene innumeras, veluti
amjleta qvxdam inflrumentis fub>
inde inferunt , qvos abundare fuo
fenfu haud inviti patimur.

XXVIII. Porro ne qvisqvam in-
fringere aliqvando id qvod geftum
eflet , aut violare donationem fa-
dam conaretur , folebant plerum*
qve diras imprecari , atqve immanes
execrationes conj'cere ineum, qvi
taleqvid aufas fuerit, qviq,- inalios
usus, qvod Ecclefiae donaturh eft,
converr'erit-.. Nee enim pecuma-
riam tantüm pcenamchartarumflve
inftrumencorum ian&ionibus adde-
re ufitatum erat, fed aeternam etiam
temerator bus intercludere falutem
perhorrendas qvasdam imprecatio-

r r.

nes intendebanf_,. MemonHle&
plus caeteris afKciens in h.mc rem te-
ftimonium adferibam ex reftamento
Willelmi , cognomento pii , Arvcr-
norum Comins, & Ducis Aqvita-
norum,deconl}ruclione Cluniacen-
fis loci , qvod dirisfimis hiscediris
& imprecationibus communivir_. :
Si qvü forte , qvod übfit , & qvoct ,,
per Dei miftricordtam & patroci- „
niaApoßulorum evenire r.on aßi&o, ,,
vtl ex propinqvis vcl extraneü, zcl ,,
ex qvulibet conditione,fivepotfßa~ „
te , qvalicunq, ca&idnate contra hoc „
teßamentum , qvod pro atr.ore DEI ,,
omnipotentü ac veneratione prin- ,,
cipum Apoßolorum Petrt & Vau- „
li fieri faneivi-, aliqvwn coneusfio- „
nem ixferre tentaverit , primum ,',
qvidem imm omr.ipotentis DEI in- „
currat , ^auftratq- DEÜS partim „
iüiiu de terra viventium , & deteat „
nomen ejus de hbro vit£, fiatq7 pars ,,
tili tu cum bU , qvi dixerunt Dornt ,,
tioDEOi recede d nubu , & cum „
Dathan & Abiron, qvos terra aper- ,:,
to ore deglutivit , (f vivtu infertitu „
abforbuit , perennem ineurrat da- „
mnationem_3. Sociiu qvofa Judd ,,
Domini proditorü effvüus dtternü ,,
cruciatibus retru/iu teneatur , & ne ,,
ei in prüfen ti feculo bu^anü oculvs ,,
impune tranfire videatur, tncorpo- ,,
re qvidem proprio futura damna- „
tionis tormenta experiatur , forti- „
ttu änpiuem direptionem cum He- ,,

lio-

CAP

«* fioioH & Anttorbo , ejvorum alter

»« .um verbenbus co'ercttus vix fe-

♦ , tnnivmiz ißt y alter verö nittufu-

«< ptrvo ptrtt -ßiu pttrefcertttbtu wem-

•« / ru ö' fcsttntlbuA vermtbtu mifer-

•4 rin.e tr.teriit : cxterüj. facnlcqü,

4k Cjvi <£t:irit,m dowut Domini teme-

m ruft pr.,f >rr>pj{rutit •> particcps ixi-

" //^ / , babcatefo niß reßpuerit Arcbi-

t( ilazum totiu* Monarchie Ettteßa-

44 rum junElo fibi Paulo obßitorem^j

te & arr.otni paradiß ad: tut lontra-

" ditlorem 1 avos ßv<Utt,b./be>e po-

•« t erat pro fe ptisßwos interceßbres.

44 Sctnndum wundialtm viro legem,

•« hü äviküs tntuUrit calumniaw,cen-

*« ///w <*«r/ libras, cogente judiciaria

44 vottßate compulßuf exjolvat , £T

M cvhgresßo iliiu* frußrumnitüum 0-

44 ßahe ubttntat ejftctum &<.

XXIX. Alia fimilis, Ted brevior
extat in eädem ßibliothecä Clunia-
cenfi fol. ia.jf. ubi Aloef^nfus Rex
HifpjniaE,- dum Ecclefia? Cluniacen-
(1 Ecclcfiam ß.Mariae de Naz<ira con-
cedit, inrtrumentum donationis his
»* verbis concludit^: SiqvUauiem
*l buj'U rti temerator aut cotitemptor
44 extfiere voluertt , excor/.mur>icatu4
1* & unatbematizutiu £terrt£dan>na-
*f tioni fitbjJieat cvndemnatui > fi^tf
»4 «4/4 rn^rte percußfiutf^nclam Ma-
44 j-m/» & on,nct DEI elißos b'tc &
»4 /'« futurojenti tl fibi c3t)trjrios,atfö
** in inftrnu infenort ]u»*m tradite*

11 T t ,9,

rf «7 babeat cen/ortem, & diabolum „
coKjolatorem , inciptum fuumirri- ,,
turnmaneat. lue auiempro tnqvie- ,,
tudtnt fceleram mille talcntu auri ,,
f <g/> />4r7/ per/otvat , fiT damnum „
1» duplum pr<edi£id Eccltßu reßi. „
///4 f. „

XXX. In diplomare Hcnrici IV.
Iwperatoris , qvo monafterium Hir-
faugienfe per Adalbertum Comi-
tem de Calwe reftaurarum confir-
matur_. , dirae hx leguntur voces :
iSV /or/? cjvispiam Regum velpoße- ,,
rorum ejut , /f» qvarumcunqve bo-
tno perjonarum , qvodabfn f teßa-
mentum hoc uüo ingtnio wfirrna-
re vel infringere pr&fumpßerit ,
__ — obfervat Comes idem &
omnino teßißcatur ApcßuiuunL^
Pontificem per CHRISTUM&
per S Petram Apoßolum & S. Au-
reltunt Epifeopum & per omnes
Sanclos D E I » & per trtmendum
judicti dient , ut illum DEI & San-
tlorum ejus (ontemptorem , fiT te-
ßamentart£ bujut conßrriptionü de-
ßruEiorem , nift reßpiterit , tradat
omnino Sarana & anatbemattzet
cum ac propbanet a confortibtu £5*
fiuü E(d<ߣ faniU DEI & bere-
dibia v>t£<eurn4 , ut Ö* auf erat
D EUS wemoriam illtm de terra
V:V<.ntiHm,& deleat nomen ejus di
Itbro vtt£ , ut & cum\ Datban &
vAbiron > qvo$ terra aptrto ore lt

degißt*

i9i CA? II

" deglutlvit , Ö* vivps infernus ab-
" forbuit , perennem incurrat da-
to mnationem^. EtutHerodis , P/'-
" /4/j & Jud£ focius fablns in £ter-
" »«w difcrucietnr , & cutnSodomi-
« tis & Gomorris ignis &" fulphurü
,a imbres hie experiatur , & Heliodo-
«■ ri piagas (f verbera hie perpetia-
« tur, & Antiochi tormentis , vermi-
«' £/«■ fcil.fcaturiens , £f cum feetore
«« compatrefeens miferrime contcra-
*< /#r. Etniß reßpifcat}Petrum Re-
<i gni coelorum arcbiclavigerum cum
(i S. sAurelio & tota coeleßi militia
«' Porta Paradiß obßitorem habeat
<( in £ternum->. &c. Diploma in-
tegrum extat apud Martinum Mage-
rum ä Schonberg de advoedt. arm.
capp- pofi num. 625.

XXXI. Tnter antiqvitatesTricas-
finas plurimae tales in inftrumentis
illic recenfitis inveniuntur formulas :
«< Siqvü qvod fieri non credimus de
« heredibus vel proberedibus noßris
ti contra hanc epißolam donationis
" infurgere conatus fuerit , inprimis
<<■ vita proprio, careat , atcj3 mmßir-

» pe fua captivtu &ßc ut

" Sodoma- & Gomorrba inprafenti
t < fetulo pereuffa eft , fimiliterpercu-
« tiatur poteßas & habitatio tpfiws.
*' Alibi: Siqvü autem fuccejfomo-
<* ßcr tacluinvid'ut. inflamm atus hoc
" opus pietatü & mifericord'i£ , qvod
" a nobü conßitutum csl , deßruere
i « volucr-t, ßt atienit* a Chrißo , &re -
»' für gen s injudicio-, duplicicontri-

T X.

tione, corporis , conteratur & am- „
m£. Et rurfusalibi : Si qvü au- „
tem contrarium hujus inß'itutionü „
attentare prjfumpferit , velipfam ,,
aliqvo modo mutare voluerit , mi- „
litantü Ecclefi£ tanqvam aridum ,,
membrum fine gratis coeleßis hu- „
more feqveßratus corporaliter per- „
r^i & nifimotum maUvolunta- „
/Äf 4^ petram Cbrißum poenitens „
aüiferit , triumphantis Eccleß&glo- „
r/i privatum perpetu£ damnatio- „
«w tormento fubjaceat. ,,

XXXII. Tales formulas pluresre-
fert Joh. Hoornbeek /» ^a-^w. ^»//.
InnocentiiX. p.iöj.fi'^q. inter qvas ma-
xime terribtles funtiftae : J£vi fe- ,,
cuifecerit , portionem habeat cum ^
Bathan & Abiron , »? remittatur „
ei peccatumynecin hoc feculo 1 nee „
in futuro. Fiatifiat. hem: Siqvü „
infringere hanc donatio*nem volue- „
r/V, tremendoDEI judiciofe feiat „
fubjacereftf nißpoenituerit, nonfo- ,,
& />^ /?/«■ , y£ ^ f/i#>« /rö alienis ,f
reatibus^nferni poenas fubire.lum: ,,
Si qva perJona hanc noßr£ Confli- ,
tutionü paginam feien s fernere eam ,,
infringere tentaverit , fecnndo tcr- „
tiove commonitZjß non fatüfaftione ,,
condigna emendavcrit,poteßatis ho. „
norhsfy fii dignizite careat , reaefafe „
divinojndic 10 deperpetua in qv'ttnte ,,
cognofeat , t^T i fantlisfimo corpore ,9
Dei acDominiRcdcniptorünoßriJe- )9
fu brißi aliena ß*t-,.<it:j, in extremo „
examine dißritl£ ultioni fubjaceat. , ,

Et

CAVU
Et memim ego, in teftamento non—
neminis legi/remeadfcriptum inte*
grum Pialmum CIX. qvi tot im-
precationibus & cxccrationibus rc-
fertuseft,uttenera:mentes ad ipfa-
rumauditummeritd exhorrescanr,
earumqvefulmina dcprecentur, &
longisfime a fe e(fe vclint.

XXXUII. Aliqvandovcrointer
comminationes fola tcmporalis ali-
qva pocaa, & utplurimum mul&a
pecuniaria temeratoribus denun-
ciara in inftrumentofuit , in hunc
u fere modum : Si qvti verö , qvod
*« futurum eße non credo, ego ip/e aut
«' aliqvU de beredibus meU, feu qvjtli-
" bet uüa oppoßta perßtia , vel qvi
<c contra bane traditionem venire
** tcmptaperit , aut eam infrangere
11 voluerit,tuncßt culp.ibtlis adipfuntJ
'» monaßcrium duplum , qvantum
11 traditio tßa continet, (f in fifco au*
4t ri unc'uu III, £f argcnti hbras V.
11 coaftutexfotvat &c: Qyales for-
mulaehaud paucae reperiu.ntur apud
Goldart", jntiqv. Atamann, tont. 2.
part.t.v.^.fecjcj. Er vereor ego , ut
inter ChrilVianos cxcufari execra-
tiones & imprccariones fupra me-
moratac fatis qveant. Vid. Andr. Ri-
vet. in Pfalm. XLyV(rfi6, qvanqvam
negare oolirn , permittcre fajpe
DEüM, ut erfeclu fiiononcareann
ejusmodi imprecationes.

XXXIV. Tandem in majorem
rei fidem eriam figilla imprime-
banc 1 idc[ve fe facere iplo in inllru-

T X. fpj

mcnti contextu profirebanturmunc
fere in modum: Htncitag3 auto- ,»
ritatem,nt tat» noßris % qvam fu<. tf
eesforumroßrorum rcmporibtu in» „
vioUbilem obtineat ßrtnitatemyma- ,,
nu propria [abtut firm awm<u , Ö*„
ßgillinoßri impresfjone jusßmus ro- ,,
borari. Sive etiam hoc modo:
Ac ut bic traditionU noßr<t con- „
cesfio ßrmiorem in bei nomine obti- „
neat pigorem,veriuä%per fucceden' u
tium curricula temporum ab omni» ,,
bus credatur^inviolabilirer^fcpf ,p
tur,ac incorruptajvgirerperduretf ,9
tnanus noßra fcripto illud firmavi- ,,
mus , ö* annuli noßri impresßoie n
jusßmut corroborari. Sive : Ut au» „
tem pr&dittaperpetuomaneanr in- ,»
concusfa>pra(entem chartam figillo ,»
noßro fecimtu roborari. „

XXXV. Subfcripferunt & obfi-
gnarunt infuper qvandoqve teftes
in cam rem invitati , & aliqvando
qvidem benc multi » qvod exindc
majorem inftmmento accedere fi-
dem piuarent. Dixi^vjwV^^ob-
/ignalFe teftesh. e. /igillomunivifTe.
Non enim obfignaruntfemper , Ted
fignärunt tantüm, h. e. fubfcripfe-
runt, fignificatu vocabuli fignandi
plane fingulari, & uti in medio aevo
ufiratum fuir. Etfi enim puriore
Latiniratis feculo fignum & figil-
Jum idemprorfus fjgn:ficarent , fe-
qvioribus tarnen temnoribus dirtin-
gvi coeperunt ,ita ut/ignam, ipfum
nomen fubfcripfam , ügillum » cha.
ß b radle-

i94 CAVU

ra<£terem irapresfum denotaret.

Plerumqve vero eo tempore & (i-

gillumfuum inftrumentis adpende-

bant & fignum fimul , i. e. nomen

fubfcribebant. Nee tarnen ex vo-

cabulo//g»*obfignatio femper col-

ligipoteft. Ucm'ximeenim tefti-

um nominibus praefixum inveniarur

yocabulum Signum hoc modo : St'

gnum Wigonis , Signum Rataldi , Si •

gnum R'imberti &fY: vel per notam

hoc modo :S, Wigonis , S. Rataldi,

S. Rumberti, non tarnen inde proti-

nus inferre licet, teftes etiam figil-

la fua adpofuifle , qvia fignum ali-

qvando idem fuit,qvod nomen. Uti

obfervat Claud. Saimaf. adverfus

Herald, defubfir. &ßgn. teßam. cap.

24. Demore&modo fignandia-

pud Veteres ufitato confuli poteft

T X.

idsrixSalmafius de wodi ; ufur. c4p. it.
Et memorabiie eir,qvod ex antiqvo
diplomate ? feculo undeeimo con-
fcripto,notat Colle&or antiqvita-
tumßritannicarum , qvas evulgan-
das curavit Mattheus ParkerusCan-
tuarienfis Archv-Epifcopus , in vita
Anfe'.mi, dum ait : Mignum Regit
ßgillum , qvodnunt infine diploma*
tum adpendifoleti in hoc antiqvo dt'
plomate admodteam membrant par»
tempaulum extenfam (£ extifamex
diplomatis finißro latere adbtrct. Si*
gilla. vero antiqvitlis diplomattbut
fuk Reges non adpendebant, qv od ta-
rnen ab Sdvvardo Rcgum Anglidt pri-
mo indutlum fuit , qvichartU fuis ad
Verität is teßimonium ceram impres*
fa>n adpendebttt. Sed haec u$ b
7ra%6oüi.

Caput XL

Dz~>

Finedotis Ecclefiafticas.

SUMMARIA.

Penes qvos dominium bonorum ecchßaßkorum primis Ecthftt nafttntU tetti*
poribm fuerit \ qvibus admwißratio eorum commüft,(f in qvos usus ed
dißributa? n.i.

Rationem vit£ (ommnnis Cbrißianorttm fub *s4poßolU pnmum toepisfe , edd.

Utilitai ißius vit£ & contraria n. 2.

Inter ipfos etiam Apoßolos alqvando rxortamfuisfe litis materiam ; St Apo*
ßoios yuAas mundi & Scclefi* dißos ejße^tdd,

Vropter

Caput xr. ,9$

Proptev immen/at contentiones plerumfc rem addivißonem pervenire, & pri-
mam tüamCbrißtunorum communtonern non adeö diuturnamfntjft ,cod,

Propttr penunam etiam ingentem brevi pbß in Ectleßa exißentem , (f cjvod
tte( fuffecennt precta ex vcnditione bonorum immobiltum acccpta ad a-
lendumtantum fideliu», 7,umcrum,cfvotidiemagU excrescentem f com»
munionem ißam Eulefis non uscfcqvafcproficuAm futffe, n.j.

Verba Chemnitz eam in rem cod.

J£j>o Ufa in Ecdeßi communis excrcita fuerit. n 4,f.

Urbumu I. Papa qvando vixerit ? Et de cpißola ipßus,<jVAmddomries Cbrißta»
tjos edidi • rtt ? eod.

Inßituntm tßud , qvo prtdta ab Ectleßa retenta , & proventus cor um dißri-
biiti fuerunt , cui * Jfcribi debeat ? eod.

Integru adbtu fcculu poß Urbanum obtinutjfe communionem int er Cltrkos.

»;•

Verla Augußinide tötend* a C/ericü communione, cod.

Num A'.igußmiis commune tflud 'vivendi inßitutum tan/um continuarit , au

coli ipßtm penittu Ö" exnntlum in ufumrevocarit \n.6.
jfugnflinv prim am Canonicorum Regularium ortginem tribuere hodtepU-

rostj; o*> ■ nes,cod,
Vcrba Posßdti in eam rem , eod.
Orämem ab Au^ußtno inßitutum etiam apuriorc inßituto multum deviafle,

procedemc tempore • Gf regulär U vit£ communitatem ab/ccü/e, cod.
Canonicörum fpecies du£ntj.
Divifio untper/brumredituumeccleßäßicorumqVfwdo eeeperit , & qvorr.odo

ßrridebuerit? n, 8, g, 10,11,24.
Principalu & primariru dotisconßituendtfinit n. it zy.
D'w'tßo in ejvatuorpartes in qva Ecclcfia pri^itm coeperit ? n,i2,ij.
Eam etiam in Germania reccptamfmße, ». /j.
Num in Galliis qvoqs eadem ob/ervatafuerit, n 14.
Jgvalu divifio & dißributto in Hifpaniä receptal n.t^i6,iy,i$, 10 20,21.
J)e divißone alia in t res partes in Hi/pani<£ Regno imroduQa pecunne /< //, ex

collitione piorum diebmfeßis communuationU tempore in Ecilcßis col-
Ulla, n 22.
Num exeluß fuerint pauperes in H/pania,ut nulla Ulis perinJe , ut in Italic U ,
Germanitü & Gallicü Etcleßutdtßinata fuerit portio ? Et qvibtu cura
torum iniubuent i n.2ß,
fies Sctleß* patnmonia pauperum appclhrijod.

Bb 2 Antt

i96 CAPUT XL

Ante totiitimasfadißributionem deduci debere impenfas fruftuum c ollige n-

darum causa fatla4 } Et qvateniu fruttus intelligantur ? n.24.
Ttutltu deminui debere per id^qvod in redigevdos cos impenfum, & nullum

cafum intervenire p(/jfe,qvibocgentis deduttionU imptdiat}eod.
Exceptio Canontßarum in decimU pmdialtbus , edd.
Partes ditlat qvarta* aqvales ejfe oportuufe,non proportionales ', eod.
frimam portionem Epifcopo deberi , & ultra eam ex reliqvis nihil ampliu/,

n. 2ft
Ratio > cur tantaCf tarn inßgnis portio uni & foli Epifcopo asßgnatafuerit ,

n.26.
<%vid dijferant Qi\6£sroteJfe , Ö* £«o7o^c» j tte m bo/pitalitas & fusceptiol

eod.
Seitin dam portionem ClericU de bi tarn non in partes aqvales , fed proportio*

nales fubdivifam atqve dißrtbutamfuiße & clericos eo tonten tos ejfe

debuUfe , qvod ex judino & discretione Epi/copi qvufe acceperint ?

n.27,28.
Bp'ßopumposfe qvotannts pro rat tone cirtumßantiarum cujus fo partem vel

augere,vetminueret n. 28-
Cialis dißributio ciborumolim in AgapU Cbrißiamrum cbßrvata fueritl

eod.
Conßitutionum Apoßolicarum authoritas^od.
Ex ditla dißributione partem fuam etiam accepisfe Wos,qvi feorßtn ab reliqvis

Clericis ö* extra tommunionem vixerunt, n.2p.
Prower Aqvitanus qvando fcripferit ? eod.
Controverßa circa qvartas Epifcopo & ClericU teliqvU debitas /uperiire fe-

culo mota , utrum nempc Ecclcßaßicißnt Domini redituum fuorumt

an vero adminißratores tantum ? Et confeqventia cujusc^ asfertionü ,

tumfubnexa refolutione qv£ßionis , n.30.
Non videri abfonum^ec injußum.fed pene necesfarium , ut Eccleßa minißer9

fi aliunde habeat^ex qvo v'tvere posßt^bona Ecclefta^Clericorum indigen-

tie deß;nata,prorfui intatla relinqvat. eod.
Fttijfe aliqvando in Ealefia ita obfervatum.ut nee qvüqvam ex Eccleßa bonis

qvicqvaw aeeeperit Clericut)nißindiguerit,nec idfuumfecerit,qvodfu'
perßuum.n.ji.
£tiawpoß.jvam extra monsßeria praxis Clericorum plane contraria es je cce-
fit , (fprebend* ac beneßüa ufa invalaerttnty manßsfe disptttationem

dt

de jußitU cauße , num rette faciant derlei dominium ißorum redituum

fibi vindicantes ? n.j2,jjt
Epicrißs de ißbae disputatione t?,tf.
J)e tertia redituum ecileßaßicorum portionepauperibus asflgnata, & qvomoda

in dispenfatione Ö* distributione iß ins verfari & feger er e debeat Epi/co-

put ? n.j4,i6*
Disput. uio tJMoralißdrumrfVatenui velin vulgdribas,vel in extremis paupe-

rum necesßtatibus facienda fint eleemofyn* , & utrHm iniflü erogandü

conditio ($ decentta flatus Jui d dante attendi debeat , num applicari pes-

ßt,qvando de Epifcopofermo eß ? n.jy.
ILleemofynas in abfcondito dari deberet njö.
In dißributione portionispauperum ab Epißopo non tarn dari eletmofy not y

qvdm ab aliis data erogari. eod.
Epißopum meri adminißratoru partes in dißributnda pvreione pauperttm /U-

ßincre. eod.
Adminißratorem rationibus reddendisobnoxiumfefacereteod.
24um etiam Epi/copus rationes r edder e debeat ? eod.
De ultima portionefabric* Ectleßd deßinata n.j?,jS.
Plera% Gelafli ejfe , qV£ apudCjratianum inveniuntur, n.ff.
Tituli ateeptio pro Eccleßa ipfa 3 titulata frepteied di&a & OratoriU privat is

contradiflintl,t,edd.
Csemeteria primis Cbrtßianis qvtdamveluti !emplafuisß>& templis originem

dedUfe^eod.
In soemeteriU memoria* Sanftorunt confervari , inter pietatis operareferr'h&

ipfos Gentiles major um fuor um fepulebra religiöse conßervdsfe ,eod.
Entbeßsqvid duatur in t. qvatuor. 12. q. 2. five entbeca in c. nolo, li,

q. 1. t$d.
CoUellio exditla redituum Eccleßaßicorum divißone, nondum e$ tempore in u*

fufuüfepmbendas & beneficia, qv£ deine eps inv aluer unttn. 39.
Gratiani qvätfiio: an Itceat res Eccleßa per prabendas dividiyut annuos redt'

tut qvUfaßbi fpecialiter vendicetl Ejm^refponßc3eod,
tjfytarci Anto*di de DominU fententia ea de re , cum cBrntpitm

Autorü j tarn de pr ebendarum dipißone > qvdm äe prtbendü ipßs ,

eod.
Adminißrationem ißius pecunU & redituum, ex qvibus porthnes enumera»

ufaftt , priwu temporibus ad tpfum Epißopum fpecifijfe^umgj in cre^a-

tione Dicton 0 r um operdu/umfurjß, ».*.

Mj Ißi

ipg CAPUT XL

Iftirei deinteps Oecovowos pr&feÜos ejp,ejvi fub dircEl'ione Efifcopi bona Sc»

tlefiaßtcd Adwiv<ßr,irerUyd<q3 iVü ßato tefnpöve r.uioncs redäerent \ Et

ex qyibiu caitßs boc faÜum jir ? tod.
Gfohttmulraabeo temporeOeconomorum Ecclefiafiicorum pAsfiw mentio ßatt

etiam in legibus Imperatorum. n.41.
Opinio Claudii EJpencat , Oeconomos diaconis ftiisfe fubßitutos tum ,

dkm facris magis , qvam profanis menfis minißrare coepisßnt %

eod.
Magnan-jfuijfe poßea Oeronomorum autoritärem , eod.
O ßjycti Öiaotofz^ qvisfit Georgia Codino CuropaUt*. ? eod.
yerbaJacobiGrftferiinapptllationetM %ü usyetT^a eod.
Imitationis (pthoTHiictq Gr<ecorum in (gv&ftonbut hodiernis taxdtit

auA.

In Occidentaii etia>n Eccleßa feqvionbrtt temporibits vocabulum & officium

Oeconomi additamentum accepufe,eod.
De Viccdom'wis , 91.42,4$,
Epifcopium qvidfit ? iitdem,

Jgvj dtjftrentia fr inter Ononomum & Fite dominum Nüdem.
Qvifintfex EpifcopitircalAtuA Pontifi' 14 agenteS) & qvi a«t' .e^o^vfriced9^

minorum apptUationem habiierint ? n-4j.
Vicedom'mi unde dic4ntur ? ibid.
Summa eorum,qv<t batlentu cotle£lat n.44.
Einem lonßitutadotis eccleß.ißic£ ultima to in pietatem & charitatem Chri-

ßianam refolviyut & Deo & proximo in/erviatur, in qw.bu* duabus totui

divinut cultus confißat. eod.
Deum non amare ßnceretqvt pauperi denegat,qvempr£berepoteßicibum& oe-

ßitum, eod.
J)eum conjunEiim exigere utrumfoamorem fiti , & bunc qvid'm principaliter,

{$ amoremproximi > ncutrifo /atisfacere , qvi alttrutrum ncg/git.

eod.
Kum t>e$ aliqvid dariposßt , .0* qvaliter id ,qvod datur , ab ipß aßimetur ?

eod.
lltrum ,& qvibus caßbtudn aliosusus.qvam qvibus ab initio deßinatafuerunt^

convertiqveant bona eccleftaßica '{ eod,
G)vam liberale/ majorum £tate ex juperßitione bomines fuerint tum

in dotibut Eidefit conßuutndU > tum jn donAHonwm ßuperadditis ;

tt

CAPUT XL 199

et per ejVAi artes Ckr'tci (f monacbi intrgras qv.ändc,^ hereditates plu-
ilu bona acqvtfiverint \ n.<fft
Inßrumenti cujus d. eam in rem recitatio n. 46.

PR'mis Ecelefoe nafeentis tempo-
ribus omnium bonorum Eccle-
fiallicorum dominium penes totam
eratEcclefiam, id eft, penes omnes
Chriftianos , qvi in unum coetum
conveniebant. Horum adminürra-
tio Diaconis & iubdiaconis , ali-
qvando jeriam certii in eam rem
conftitutis Oeconomis commifsa
erat, infpecHone tarnen Epifcopis
&SacerJoribusreliclä , ut eainvi-
clum miniftrorum>viduarum , infir-
morum,pauperum, in educationem
puerorum&adolescentum , inho-
fpiralitatem, redemptionem capti-
vorumaliaqve opera pia diftribue-
rent. Ratio ejusmodi vitas commu-
nis fub Apolloiis primüm eeepit,
qvibus oppido gratum arqve jueun-
dum erat,audire, qvod muititudi*
niseorum,qvi crediderant,cor &a-
nima una efTet,qvddqve nemo qvis-

qvam aliqvideorum , qvfchabebat,
fuum efle diceret , Ted omnia eis cs-
fent coramunia. Aclor. IVrfz.

II. Et poterat qvidecn ifte vi-
vendi modus Chriftianam charira-
fem & mutuam diledtionem fum-
mopere commendafe, cultusqve di-
vinifpecimenvaldeiiluftre tarn Ju-
daeis qvam Gentilibus exhibere, nifi
ipfos iJlos,qvi in tali communione
vivebant, incesfisfent mox contem
tiones,a;mulationes> excandefeen-
tia?,rixae,obtredationes, feditiones,
&alii disfenfionum fomites, qvales
in Corinthiis fuis extitisfe,haud ob-
feureprodit Paulus 2. Cor. XII, 20,
& i.Cor.l, 11. Adeö verum eft, qvod
veJutioraculum qvoddam ex Grae-
corum verfibus laudat Antonius
Momacius4^ /. 2j. ff< de /erv, urb»
prtd.

Ok iv&v o* £iu/«TftJ t" otüa 1 f(&j oeuii yetiScu-

flurimx enint contentiones , odia , tnimicitta^ latentes
Ft contewptuummultitudophmma huc iiluc deßliens
6is insidif9qvicommuni tS 'domo & mensd utunturs

Ut

toö CA?

Ut taceam jam ,..*'nter ipfos etiam
Apoftolos, qvi^t/Aci mundi & Ec-
clefiae dicebatitur, uti notat Patri-
tius Juni us in nott ad ClemtntU epiß.
p.$. exortam aliqvando fuifle litis
materiam. Uciigitur propter im-
menfas contentioncs plerumqve
resad divifionem pcrvenit/.^ß. de
S.P.U. itacredibile eil , primamil-
iamChriftianorum communionem
non adeo diuturnam f uifie , qvippe
qvam conditio humana pati vix po-
tefi\& qvam vixferrepoflunt hodie
anguftailla ascetarum fodalitia.

III. Fuit enirnverd etiam ex a-
Jiofundarnento communio ifta Ec-
clefiae non usqveqvaq; proficua ,
qvod brevi poft ingens penuria in
eädem exifteret,nec fufficerent pre-
cia ex venditione bonorum immo-
biliumaccepta ad alemium ranrum
fidelium numerum , qvi qvotidie
magisexcrescebat. JNotabtle eß,'\n-
qvit B.Chemnitius/>4>7„2. Loc. de
paupertate.pag.iS7. inßitutum tllud ,
licet bona intentione , nee impia opi-
nione fuseeptum • qvia nonbabebat
verbwn P£I & tnandatum,non utfo
adeo felietter cesßjfe. lllu enim% qva
in commune coliata erant, cito con-
fumptit>magna £f pertculofa egeßate
presfa efl E<cleßa Hieroßolymitana^
ita ut Paulo 0* aliii ApoßolU valde
multum exbiberetur negotii , in cȟi-
gtndU tleemofynü in Eccleßis aliü ,
pro fußenratione pauperum fanclo-
tum Hier ofolymk. Et hoc exemplo

UTXT.
admonitipoßeanec inßttuerunt ,'Wff
confuluerunt talem communionem
intergentes. im 6 ne in Judaa qvidem*
IV. Qyousq; verd in Ecclefiä
communio Uta exercita fuerit,dice-
renonaufim. Si credendum Urba-
no Pap«e I. eo tempore , qvo is epi-
ftolam ad omnesChrifbanos edidit,
cujus fragmenta Jeguntur apud
Gratianum c. feimus & c. videntes
12. q.i. nondum illa fuit disfoluta»,
fed inviolabilitercuftodita. Sice-
nimait : Seimut vos non ignorare ,
cjvia baffenas vita communis tnter
bonos Cbrtßi.woj viguit , & adhuc
graria DSl vigcti&'maxime intereost
qvt in forte*» Dumini funt elecli , id
efl , Clericos , fnut in Afttbui legitur
Apoßohrur», &c: Vixit autem Ur-
banusilie circa annum CCXXVII.
Sed ipfam toram EpifroJam com«
mentitiam,& ex Profperi,Gregorii,
Eufebii Gallicani , Concilii Parifi-
enfisfub Gregorio IV. & Codici$
Thcodofiani leotertr is confarcina-
tam efle , erudite oMencir David
BJondelJus in Pfeudo Ißdor. ' Er imo
patet ex veibis feqvennbus • reces-
fum haclenus fuifle ä corr.munione
prima?vä , ita ut non vendfrentur
ampJiuspraedia , fed in Ecclefia? pa-
trimon o rerineren ur , & ex fructi-
bus aümenra fideJibus pradlaren-
tur. Sicenimast porro : Vtdcr.tes
ergo Sacerdotesfummi , Ö" afii atqve
LfVtt£,& rehcjvi ßd'lfi , plut t,tilita-
tüpojfe afferre^ß hereditates , & a*

CAPUT XL 2or

gros , qvos vendebant , Eccleßü , tjvi- rem , feorjum vherent. — — ^t»#

bin prtßdebant Epifcopi , träderent , nonvult rr.etum magere & in com-

ei qvod ex fumptiLtu eorum tarn pr&- tnunt viver cb4be.tr Ubert atem : fed

fentibtu , qvam futur'u tcmporibtu % pideat,utrum habere posßr feltcitati*

ptttrima & elfgantiora pojfenr mini' herediratem. Add. ejusdem Augu-

ßrare fidelibut communem fidem du- ftini ulteriorem dedarationem a-

centibu4yqvkm ex prec'to eom*n\(oe- pud eundem Gratianum c. cir/^/2,

peruntpr&d'tatf agros qvos zendere q.i, £c in concilio Turonenfi III»

folebant , matricibia Settefik trade- qvod annoDCCCXlII tempore Ca-

re, & ex fumptibtu eorum vivere. roli M. habitumfu r, can 2j. hoc fa-

Ex his verbis videtur inftitutumi- clum eftdecretum: Canonici & Cte-

ftud, qvod praedia ab Ecclefiä reten- rici ctpttarum , qvt in EpifcopiU con»

ta y & proventüs eorum diftributi verfjnrur,fonßieravimta,ut in ilau-

fuerunt.non ipfi Urbano, qvod poft flris babitantts ßmul omnes in uno

Baptiftam Platinamjacobus Revius dormitorto dormiant , /?»«/& in une

& aW'iinipßus vitd referunt, fed aliis reficiantur refeclono , qvo facitius

CJusAntecesforibusadfcribi debere. posßnt ad bor** canomeat celcbran-

V. Qvod vero in ordine Cleri- da* oecurrere , ac de vita & conver*

eorum communionem iftam maxi- fatione fuä admoneri & doteri, yi-

me obfervatam feribit Pfeudo-Ur- ftum & ' veßimentum juxta faeuita-

banus , id multispoflannis&inte- tem£pifcopijaccipiam,ne paupertans

grisadhuc feculis obeinuit. 5>ubdu- occaßone eompu/ß>per dtverfavagarit

bitatuciqve Auguftinus qvi feculo acturpibtu fe implicare negocus co*

V. vixit , in fem de communi vita gantur : dinisfojj Eccleßjßico ofßiio%

der. apud Gratian. c. nolo 12. q. 1. u- ineipiant indisctplinate vivere,® pro»

trumvereclericus fir ille , qvi non priis defervireveluptattbus.

vivit in communi ckannon ckrica- VI. Sed cnim commune iftud

tumauferredeberet illis,qvi viram vivendi inftiturum non tarn conri-

ejusmodi vivere nollent. Qvi ha- nuaffe, qvamcollapfum penitus &

buerit proprium^ inqvit > vei habere extinetumin ufum revocafle vide-

<voluerit,(f de proprio vivere* & con- tur Auguft:inus,cui ipfiprimam Ca-

trapr£ceptaißjfAcere,parumefli ut nonicorum Regularium originem

dicam,hQnme(ummanebit \ fed nee tribuunt hodie pleriqve omncs.F^-

Clertctu <rit. dixeram enim , & fcio ftiu emm ts presbyter ( verba funt

nie dtxißr, nt ß nvütnt (ufiipere etiam Posfidii in vtt. S. Augußin r./.) mo-

foiiahm vi/am mecurr.t'Uis non tolle- naßeriunt intra Etcleßjnt nox inßi»

rem clericatum , fed ftorfummane» tuit,0' (umDElßrvis vivere torpit,

C€ jtiun*

20i CAPÜ

fecundum modttm & regulam -fubfan
fiisApoßolis conßitutam : maxime ut
nemo qvidcfv am proprium in Htm fo-
cietate haderet , fed eis ejfent omnia
tommuniatä dißribuerentur unicui-
qve,prout cuiq3 opus erat. Ghodjam
ipfe prior fecerat, dum de transmari-
nis ad fua remeasfet (fei Hac ra-
tione novum qvafi ordinem infti-
tuit Auguftinus , ad ideam prifti«
nae communionis « ab Apoftolis
comprobatae,fed qvi ipfe deineeps ä
purioreinftituto nimium qvantum
deviavit, & ftrictloris virse regulam
plane irregulärem fecir. Proce.
denteenim tempore pluresEcdefiae
divitiarum copiä oneratae & pietate
defecla?,diver(is qvidem tem{;oribo,
fed uno iropietatis fpiritu regularis
vitae communitatemabjeeerunt , ut
Joqvitur AbbasTritbemius/« Cbro-
nico Hirfaugienft ad ann. pyy.

VII. . Et qviaadeö ex permisfio-
ne Auguflini liberum fuit Clericis,
velillam , qvam propoiueratipfe,
vitas communionem amplecti , vel
feorfim manere & feor/im viyere»
non-male duas inde Clericorum
fpecies ortas dicit Franciscus flo-
rens adc.ß.X. de vit. & boneß. Cler.
alteram eorum , qvi Canonicorum
regularium nomen meruerunt, &
alterum eorum, qvi fimpliciter Ca.
nonici di&i funt. Sed prcfe&o Ul-
timi ifti adeo irreguläres fadi funt,
utmeritö interPoliticos nunedis-
puceturjUtrumCollegiumCanoni-

T XL

eorum ordinis Ecclefiaflici , an
politicae focietatis fpecies diei
debeat. Vid. Jac. Lampad. de
Rep. Rom. - Germ, partj.c.n. ».47.
Canonicum utiq; fecularem, uti vo-
cari fiolent , qvi funt ex feeundo or-
dine,monftrum fine exemplo, regu.
larem fine regulä, canonicum fine
canone optime dixit AlbertusCran-
zius metroplib. 4. cap. /. Add. Andr.
Rivet. in animadverf.ad Hug, Grot*
annot.in G.^aifandri (0njult.artic.25*
VIII. Ut maxime verö Clerici
vel ante, vel etiam poft Auguftinum
communi uterentur conviclu, inva-
luerat tarnen ab multis retro annis
divido univerforurn Ecclefix redi-
tuum in qvatuor partes, itaut prima
cedefet Epifcopo,fecunda Clericis ,
tertia p'auperibus, & qvarta fabricae
ipfius Ecclefia?,urfarta tecla'confer-
var'i pofTet. Primus, qvi ifrarum
qvartarum porrionum apud Gra-
tisnum mentionemfacit,in c.dere-
ditilui iz.q-2. oeenrrit Simpliciii's
Pontifex,qvi feculo V. vixit,& hunc
in modum in eptß.aä Florentinurn (f
Eqvitium Epifcopos , verba facit:
De reditibtu Sccleß-e vel oblationefi-
dclium fola Epißopis ex bis una por-
tio remittatur;du& Ecclcßaßicis fa-
br'uis ÖT erogationi p.iuperum proßu~
turdi a p*eskyf(ro fub periculo ftti of'
dinis ninißrentuT' ultima Clericis
pro finguhrum weritis dividatur.
Qvx verba ultima non videntur
communioniaecommoda , qvippe

qvae

qvae in proportione arithmetica, uti ratü See: Vocabulum actus in cäde

vocariiolet,magis fundutur , qväm fignilkationeinveniturin t.Epifco-

gepmerrica ,• nifi dreere vclis , ad piuio, q. 2. in verbis, qviaca qvtex

communionem iftam fuffiwere com. reditu vel ex qvolibct afluScclefi* ob-

munem diftributionis materiam,
qvartam feil. Clericis deltinatam ,
fed qvzeeommunionemracit maxi-
mc impropriam.

venianr, &c: Grxch eu\>? x, s£ sie*?s
ip(y(pa<rectic coc*\t)<jiariH*)S > id efl:,
vel etiam ex qvaltbet alta causa &
occaflont Eicleftaßua , uti notat An-

IX. Divifionem iftam inomnibp toniusAuguRinus^fw^»^/. Gra-

Ecclefiarumredicibus five ex rebus tianilib.i, dial. u.fubnum, ij. Et (ic

donatis, e:npcis , aut alto qvovis ti- igiturGelafius omnem actum &to-

tulocomparatis , fiveetiam ex dote tum Ecciefia; Vulterana: patrimoni-

ipfa provenerint, inlTitutam fuifle , um fub iilam divifionem revocari

non ex allegaris tantum Simplicii juber. Cumq; aliqvando in Siciliä

verbis, qvae redituum ing.mre& credirum eilet, antiqvos tantum re-

oblarionum mcntionemfdciunt,fed ditüs ita difrribui debere , noviter

exaliis etiam locis paraiJelis colli, autemacqvifitosad folius Epifcopi

gitur Sicenimfcribit GelafiusPon- usus pertinere,erro rem idum corre-

tifexapud Gravumumc.vobts i2.q,2. xit Gregorius M.apud Gratian.r.fö-

omni.iprdidi.i (fub qvibus (ine dubio gnovimiu n. q. 2. ut adeonuiloso-

etiam comprohenduntur manfi Ec- mninö excipere Jicuerit reditus ab

clefiafricij ad vtßrum revocetis flu- iftä divifione , Ted omni s & univer-

dium, -- — omnem penßonis fummam fos,qvalescunq; illi fuerint , diftrj-

exomnibm pradr.s rußuis urbanisq3 buere oportuerit.
collellam ad anttflue*n defcratis. — - X. Bene autem notetur,qvod di-

cY qvatuor porttonesvideluet vel de cit Gelafius in d.c.VobU izq.z. omne

ßdehum oblatione , vel de bac fiant penfionis fummäcx omnibus prze-

tnodisomnibtu penfiane. &c: Idem diis rufticis urbanisq,- collectam ad

Gelafius apud eundem Gratianum antiftitem deferri,& tum demum ab

can./eq. 2j. referibit in hunc modü : eo fummä ifram in qvatuor portio-

Vulteranx calcfii aciiu vel patrimo- nes dividi debere. qvod idem repe-

nium^qvod bafienus comperimpdeßi* tit inr. Futterana ibid. Hmcadeo

tutum , & fofl damnationem Eucha- putat Marcus Antonius de Dominis

riflt , qvo fnerat depravante di/per-
fum,iur£ veßr& deireviyr.us ejfe dele-
gandum.ut diligentia • - pradia ml-
turateßituatu antiqva, ■-— itaut
fenßones annuat ad ponttfltem defe*

deRep.Eccleflib.p.(ap.y.f7um^j &jj.
ex omnibus reditibus Ecclefiafticis
pluriumEcclefiarum totiusdioccefis
conftitutam fuifle unicam malTam
illius Ecclefiae matricis,&tüm demji
Cc 2 divifio-

204 CAPU

divifionemfaclamfuifle. Mihi ve-
röid non videtur; qvin puto,unam-
qvamq;Ecclefiam particularem cu-
juscunq; dicccefeos , uti feorfim fu«
um habuit Patrimonium, iraetiam
feorfim ex ifto patrimonio , fuas ac-
cepüTe ab Epifcopo portiones. Di-
elt enim Gelafiusr . qvatuor 12. q. 2.
qvatuor fieri debere portiones,pö«/
cujiulibet Eccleߣ facultas aämittit.
Qvaeverbafaciunt , utputem, ne
qvidemqvartas iftas locum femper
habuifTe, aut divifionem ita inftitu-
tamfuiffe, nifi eam admitteretEc-
clefias facultas.

XI. Sane principalis Sc prima-
rius dotis conftituendae finis hie eft ,
ut miniftri ejus Ecclefiaecommode
fuftentari , &luminaria inde com-
parari qveant, uti pleniüs expofui
eap.y. Dixi ibidem, neqve oneraEpi-
fcopalia, neqve reparationem Ec-
clefiaeindote conftituenda necesfa-
rid attendi debere. Nee ergo , fi
praeter dotem necesfariam EccJefia
nihil posfideat aliud , difrributio in
qvatuor partes fieri poterir,fed tota
illa & integra Ecclefiae miniftris ce-
det» qvi jus qvoddam protimifeos
habenr. Qvod fi omnium totiusdi-
cecefeosEcciefiarum reditüs in unä
masfam conferri , «Sc ex iJlä demum
mafsä diftributio fieri deberet, uti
vultdeDominis,nonfanenece/Teef.
fet,ut diftributiofieret,prout cujus-
qveEcclefix facultas admittit, fed
potius,prout masfa ilia congefta ad.
mitti'Oqvia turn, qvod uni dee/l Ec-

T XL

clefiae , facile fuppleri potent ex u-
bertate redituum alterius Ecclefiae,
Qyanqvam non negem,potuisfe E-
pifcopumex abundantia unius Ec-
clefiae defe&um alterius fupplere, u.
ti constitutum legitur in concilio
Nicenol. can.jj.. ex verfione Ara-
bicä. Iftudvero fupplementum non
ex mafsä omnium Ecclefiarum com-
muni, Ted ex cujuscunq; alterius Ec-
clefiae divitiis petebarur. Id tarnen
nihilominus certum eft cujusq; Ec-
clefiae reditüs univerfos ad Epifco-
pum deferri , &ab illo dispenfatio-
nem five diftributionem expedari
oportuiüe fecundunW. c. vobistf s.
Vulteran* 12. q 2. ubi hoc inter ejus
privilegia refertur.

XII, Qva;dixi haclenus de qva-
tuor portionibus,in Romanä primü
ccepcruntEcclefiä. Etfi fides tribu-
enda eft Concilio R'omanoII. anno
CCCXXIV. fub Sylveftro habito,
jarn tum eo tempore can. 4 haeepro-
muJgataeft lexEcclefiaftica : Com-
moneo auterh vobis omnibiu mibicon-
fortibus monimentü boc^ut de reditibg
Ecclefis qvatuor partes fianr, qvarum
una cedat Pontifici ad fuifußentatio-
nem : altera presbyteris & Diatonis
(5 omni Clero : tertia tewplorum
& Ecclefiarum reparationi : qvarta
pauperibus & infirmis & peregri-
nis* Sed enim autoritati hu.
jus Concilii multum detrahit Ju-
dicium Hincmari Archi - Epi«
fcopi Remenfis , qvi , cum in
ejpifi. 4j, qvam nomine Caroli II.

Impe.

CAPU
Imperatoris ad Johannrm Papam.»
fenpfir, ejus fccillet mentionem, lub
n.zi. hanc de eo fert fententiam : Cx-
terum,qvoniam qvidam qvafiinauClO'
ritate proferunt , Sanftutn Silveßrum
Pap am decrevijfe talia, qv£ Catholica
Ecctefia inter Jynodalia deerem non^
com put at y qv£ majores noflri inde no-
bis tenenda juU pofleru reltqperunt,
hie r.tiejjariuwi ponere duximus &c.
Add. Petr. de Marca deconcord. fa-
cerd. # Imp. L i. c. //. n. 4. Nee eft
ergo, qvod autoritärem iftiusCon-
cilii in partes vocemus.

XIII. Potior nobis eft autoritas
Simplicii, Gelafii, & Gregorii Ma-
gni , qvorum verbafupraadducla fa-
tisnosinftruunt deconfvetudineEc-
cIeliaeRomanacqvameandem etiam
a tibi obfervandam proponunr* Et
in Germania qvidem eam reeepram
fuifle, ex r4».7.ConciJii Wormatien-
fis, qvod ann.Chrifti DCCCLXVIII.
celebratumeft, abundepateti.,: De
reditu verb Ecclefix » & de oblatione
fidelium , qvatuor fiant portiones, qva-
rum unam fibi retine at Epißoput , ai-
ttram Clerüis pro ojfiiiorum fuorum
fedulitate dißribuai , tertiampauperi,
bin & peregrinis , qvartam Sctlefiafii*
cu fabricis noverit refervandam. Et
ex canon. 13. Concilii Tnburienfis
jub Arnulpho anno D C C C X C V.
Qvatuor fieri partes juxta eanones
judicamus , dedecimü ö" oblatiombut
fidelium, & ttnaßt Spi/copi,altem Cle*

T XI. 205

ricorum , terti.i pauperur», qpartxre-
ßaurationi Ectlefiarum fervetur.

XIV. Sed & in Galliis eandem
diftribuendi rationem obfervatarru
fuifle, ex ftatuto Concilii Nanneren-
fis c. 10. qvod circa fioem feculilX.
habitum fuifle , haud pauci exifti-
mant, darum evadit: Inßruendifunt
presbyteri-, pariterqs admonendi, qva-
tenus noverint deeimas (f oblationes,
qvas a fidelibus aeeipiunt, pauperum
& boßiitum & peregrinorum cjje fli-
pendia>& ' non qvafi fuis^fed qvafi com-
mtndatü uti , — — (jhaltter ve-
rddiß)en/ari debeant , canones fantli
inßituunf , feil, ut qvatuor partes inde
fiant, una ad fabricam Ecclefia rele-
vandam : altera pauperibus difiribu-
enda :' tertia presbytero cum Juü Cle-
ricü babenda\ qvarta Epifcopo re/er-
vandayut qvieqvid exindejußerit,pru-
denti confilio fiat. Etil verö ineun-
te feculo VI. in ConcilioAurelianen-
fi I. c 16. &17. ( qvem utrumqve re-
fertGratianus c. de bis tf c.antiqvos
ro.fr.) diverfumqvid ftatutum le-
gatur , dum ex illis , qvae in altari Ec-
clefias cache dralis aut ejus, qvae inci-
vitateeft, (dehäc enim explico ca-
. fion.iö. argumento can.j.ConciL/iu-
rcl.HL) ofFeruntur, dimidium Epi-
fcopo , & altera medietasCIero, ex
altari verö EccJefiarum parochiali-
um in pagis tertia Epifcopo, duae ter-
tiae reliqvae Clericis asfignanturj non
videtur tarnen idipfum fuifle perpe-
tuum , qvandoqvidemiidcm Patres
Cc 3 Aure«

io<5 CAVU

Aureüanenfes d.can.j. concil. III.
eodem feculo. VI. circa annura DXL.
oblationes in bafilicis ciyitatum fa-
ctas Epifcoporum difpenlationi ita
fubjiciunt,ut in ejus fit arbitrio,qvid
in reparationembafilica?,qvidveob-
fervantium ibi fubftantiae deputare
velit } in pagis autem finguIorum_>
locorum confvetudinem öbfervari
prxciptunt. Qvjn & in Concilio
Aurelianenfi I. ^.r./7.di(rributionem
cjecimarum ad Ecclefiae Romanae
confvetudinem fieri jubent : Sed ta-
rnen , inqviunt , nos feqvent es Roma-
nos fingulü annis qvartampartem, aut
in qvarto anno totam Epifcopi reti-
piant.

XV. In HiTpania tarnen divido
ifta in qvatuor portiones recepca_.
non fuit , fed totum id , qvod diltri-
buioportuit, intres tantüm partes
fedtum legitur. In Concilio Tar-
raconenfi anno DXVII. can.S- ftatu
tumeft: ut antiqv£ confvetudinis or-
do fervetur , (5 annuis viribus ab E-
pifcopo dicecefano vißtentur : & fiqva
forte bafilica reperm fuerit deßitutn ,
ordinationeipßus reparetur : qvia ter-
tia ex omnibus per antiqvam traditio»
nem , /// aeeipiatur ab Spifcopis , novi-
mm ßatutum-3. Canonem hunc re-
fert Gratianu* c.decrevimus w. q.i.
fed verba ultima fub hoc fenfu : *s4b
Epifcopis autem tertia ex omnibus ac~
tipiatur,ßcut antiqva traditione novi-
mwejfeßatutum. Qvae verba pla-ne
feaifim & feparatim ftant ä priori-

r XL

bus. Seduti nosea exeditione Gar«
fiae apud Severinum Binium recen-
fuimus » connexa illa & per modum
rationis fubjeeta reperiuntur , hoc
fere fenfu,debere Epifcopum Eccie-
fiaeruinofae, fi tertia reparationide-
ftinatanon iufficit, ex (uä tertia fub-
venire, qyia ideo aeeipit tertiam.,,
non ut fibi tantüm bene fit, fed ctiam
utconfulat fcclefia:. Nifi dicere ve-
lis , in verbis illis ulrimis tertiam in-
telligi ifram , qvasreparationi defti-
nataeft, qvamq;, ut reeiperet Epi-
fcopus , & in eum finem apud fe cu-
ftodiret, ejus teuporis Ectlefiaper-
mifi.nc_».

XVI. Sane unam tertiam fingu-
lariter Epifcopo,& aliam Eccle«
fiae reparationi deltinatam fuifle ex
conciiio ßracarenfi I. qvod anno
DLXlII.ctiebratum e(\,can.2f. patet :
Item pUcttit , ut de rebus Sccleßaßicis
tres *qva fijnt portiones , id eil , ima
Epift opi , aha Clericorum* tertia in re-
parat ione , vii in luminarik Ecclcßa:
de qva parte five Arcbipresbyter^ ßve
Arcbidiaconus illam aäminißrans , E-
pifcopo faciat rationem. Cümq; dein-
ceps Epifcopi avarä manu adfe ra-
perent omnia , &Ecclefiae ruinam
minarentur , 'pficj; hinc deficerent
Sacerdotes,annoDCXXXIII,inCon-
cilio Toletano W.can.j2. tertia Uli
fuä contenti efle jubentur ,atqve ul-
tra eam ampliüsaliqvidauferre pro-
hibentur : ssivaritia radix efl eun»
ftorum maforHm , cujtußtU etiam fa~

cerdo-

CAPU
ttrdotum mentts obttnet. Multi enim
fideliuw in honorem Cbrißi & martj.
ruw, in pjrocbtu Epißoporum bafili-
ۊs conflrutrnt , oblationes fanfias tri-
bunt. Sacerdotes bdt auferunt atfe in
usus /uot convertunt. Inde eil » qvod
cultores (acrorum deficiunt , dum ßi-
p<ndid fud perdunt. Inde labentium
b.tfihcarum ruina non repardnturyqvid
AVdritia faeerdatab omnid auftrun*
tur. (tacitehic fubinnuunt patres
Tolctani , qvorfum relicjvac duar ter-
tiae infumpta; fuerint , videlicet in
ftipendia Clericorum altera, & alte-
ra in reparationem EcclefiarurrLjJ
Pro qva re conßitutum efi a prsjinti
Conciito, Epißopos isa dioeee/es fuas re-
geltet ut mbH ex earum jure prdjumant
drtftrrc'y /ed juxtu prioruno autoritu-
tem Concdiomm-, tarn de oblationibus^
qvam de deeimis i tributis de frugtbut
tertiam confeqvdntur. £>hod fi am-
plius qvippidm db eü prsfumptum ex-
titcrttyper concilium reßauretur.Qfc.

XVII. Aiiqvando tarnen ex paro-
chialium Ecclefiarum reditibus ter-
tiam dari Epifcopis noluerunt, fed
integram eam, cum aliä tertiä, repa-
rationi Ecclefiarum applicari jufle-
runt. Anno enim DLXXII. in Con-
cilio Bracarenfi II. cdn.2* hoc fadium
e ft ft a t u t u m : Pldcuit , ut nutiut Epi-
fcoporum per ßtdm diceceßn dmbulans,
pr jeter honorem cathedra fu£ , /. e. fo-
lidoi du os , ahcjvid aliud per Ecclcßdi
tcÜAt. Necjj tertiam partim ex qvaeun-

T XJ. 10?

qve obUttone populi in Eccleßu paro-
(hialibm reqvirjt , fed ilia rertid pars
pro luminaribus Ectlefi* vei repard-
tione ßrverur , & ßngulis dnnü Epi»
Jcopo inde rdtiofidt. JVdm ß tertiam
pdrtem tüam Eptjcopw tollat , turnen
& fartzteftd dbfiulit Ecchfid. Pote-
ratvideri, aeeipienda efic lila verba
de tertiä reparationi deftinatä , ne
eam in fuos usus verteretEpifcopus;
at verd deipsa tertiä Epilcopo alias
debitä ea explicari debere , dubitare
nos non finit Concilium Emeriten«
fe, o^foAcan tö. hoc promulgavicde-
cretum : Bcne dijpofuit divina gra-
tid , ^vicqvid undqv&q3 Eccleßd afide»
Itbus collatum es7,bdbeat. Prifcüqvip-
pe canonibus erat decretum, ut Epi/co-
put de pdroebitanis Eccleßü tertiam
confeqvereeur, cui fud plenisßme fuffi-
cere pojjunt. (Gratianus,dura cano-
nemhunc c.prifiü 10. q.j. recenfet,
negativam inferit: cuifua plcnisßmc
fufficere nonpojfunt. qvä ftante leclio-
nc» colligere licet , Patres Emeriten-
fes arbitratos fuifle , Epifcopis fuis
jam fatis profpedum effe , etfi tertiä
Ecclefiarum parochialium careant.)
Tlacuit huic fanfto Concilio » ut nul-
lit* provinti* Lußtdnid Epifcopus fen-
tentix hujus terminum excedat , nee
a qvMibet paroebitani Scfleßa terti'
am duferre pr<efunnat , /ed qvicqviA
exinde confeqvi potuerdt , totum in
repdrationem ipfarum baßluarumpro*
ficiat &c.

XVIII.Ne

tot CAP

XVIII. Ne autem inter Cdncilii
Bracarenfis primi & fccundi vix no-
vem annorum fpsuodiftanttun^lu»
pra addudloscanones pugna aliqva
fingatur, dum alterum Epifcopo ter-
tiana fuam relinqvit , alterum ean-
dctn in Ecclefiae reparationem im-
pendere jubeti exiftimo ego, pri-
mumillud de reditibus Ecclefiae ca-
thedralis, fecundum vero de obla-
tionibus Ecclefiarum parochiaüum
in dioecefi exiftentium difponeTe__,.
Primum en'm iliud Archipresbyteri
& Archidiaconi facit mentionem,
qvibus hoc onus imponitur, ut ra-
tiones expenlarum reddant Epifco-
po. At non arbitror,eo tempore ar-
chipresbyteros & archidiaconos in
aliis qvam cathedraltbus Ecdefi-is
conftitutos fuifle. Certe in Urbe Ro-
ma per aliqvot fecula non nifi uni-
cum inter presbyteros archipresby-
terum> inter diaconos archidiaco-
num fuifle, erudite oftendit David
Blondellus apol, de£pifc.& presbyt.
fe6ls.pag.22j,

XIX. PoftqvamitaEpifcopis ter-
tiam ex reditibus parochialibus ade-
merunt Concilia Hifpanica.hanc ni-
hilominüs eis reliqverunt potella-
tcm j ut vel ipfi Uli Ecclefiae , ex qvl
reditusiftipercipiebantur, velalteri
magisindigenti tertiä iftar» addice-
reprolubitu poflent. Sicenimcon-
ftitutumlegitur in ConcilioToleta-
no IX. can.6. Cumpr&teriti» fanSlio-
wibiu nottsßmum babeatur, qv£ de rt»

UT XL
bus parocb'tatiunt Eccle/tarumpdrs E~

pifcopo corferatur : opportune tarnen
ditximut dcccrnendum , ut fi Spficoput
tertiär» partctn, qvam de rebus eis dem
famfiione paterna fibi debitam novit*
auf ipfi Eccleߣ , cujus res effe patebit
aut altert Ecclefi£,qvani elegit, confefm
re decrevcrit, & litituntmaneat,& ir-
revocabile robur ejus fententia /erat»
Eum canonem adducit Gratianus
cu/t.i2.q.j. Exiftimo tarnen, id inte-
grum non fuifle , nee talem potefta-
tem competiifTe Epifcopo, fi ipfa ilU
Ecclefia , cujus funt reditus , hujus
tertiae indigens fuerit. Sine dubio
enim jus praelationis tum Iocum ba»
buit. Qyö refero verba ex Concilio
Emeritenfi adducla : Bene difpofuit
divin a gratia , qvicqvid unaqvcqve
Ecclefia k fidelibm coüatum eii , bd-
btat.

XX. AnnoDCXCIIi.Conciliura
ToIetanumXVI. canj. circa tertiana
Epifcopalem noviter hanc fecit con-
ftitutionem. ur, G exegerir ab Eccle-
fiis parochialibus eam Epifcopus,
onus reparandieasdem fubire tene-
retur ,• G verö eam Ecclefiis iftis reli-
qverit,ab hoc onereimmunis exilie-
ret , neefru* ipfe eädem posfet alio
cafu , qvam ubi Ecclefiae iftae nulJä
omninö reparatione opushaberent.
Praemittuntejus Concilii Patres,pro
re nata novis conltitutionibus con«
fverudines priftinas aboJeri vitiiscj;
feculi fub aliäratione remrdia qvae-
ri oportero : £hanqvam in pr*.

teri-

CAPUT XL iop

teritis ßintlorum Patrum de diverßs mm omnibus Epißropü curam Laico-

taußs ßentcnt't£ enitefcant,ßed & nunc> rum in/Lire , ut fiqvos in fide Chrißi

CV£ tempori ordinid, congruant , or- invenerint *mmio afßeclu dtligant , 0*

dinatojure inflituendaßunt.Namßcut infuper conßrmamiu , ut fi aliqva ab

antiqvitas de caufis ingruenribus edi- ipfs acüpiant dona ßatim in qvatuor

tlamultimodaedidit , im nunc nofiri dividant partes : im ut prima pars

temporis £tas de his,qv£ occurrunt, ut ßecundUm Apoßolorum pr£cepm titu»

faciatconvenit. — — Idcircb unio lorum nee non coemeteriortim reßau»

tioßrdt adunationis decernit atq. infli- rationibus dtligenter attribuatur , ße-

tuit 7 ut tertias qvas antiqvi Canones eunda ckricis , tertia cuntlis panperi»

de parochiis fuis habendes Epißopis bus , qvarmverb advenü. fatentur_»

cenßuerunt , fi eas exigendas credide- tarnen , qvi a Gregor oX l 1 1. Pon-

rint , ab ipßs Spißtopis dirutzEccfeßu rifice recenfendo Gratiani Decrero

reparentur : ßverbeas maliterint red- prarfccli fuerunt, capitulum iftud in

dere , ab earundem Scclefiarum eulto* nullo Tolerano concilio aut impres-

ribus,ßtb cura (fßollicitudineßui Pon- (o aut manuferpro inventum efle_,,

t'tficis , reparativ eisdem adhibenda esl ut aded probabile fit, inHifpaniä

bafilicis. £$vod fiomnes Eccleß&,aut canonem iftura conferiprum non_»

incolumes ßuerint , aut qv£ diruptt fuifTe, & nunc veluti incertum prio*

erant , reparat a extiterint , ßceundum ribus illis objici haudqvaqvam pos-

antiqvorum Canonum inßitum tertias fe_^.

Jibi debita-s unusqvis^ Epißcopus aße- ' XXII. Obiter addo, inHifpaniä»

qviißvoluerity facultas iÜi omnimoda Regnoadhucaliam in tres partes in-

crit : im videlicet, ut citra ipßas ter- troduclam fuifTe divifionem, pecu-

tiait nuüus Epißcoporum qvidpiam pro niae feil, ejus , q vae diebus feftis com«

Regit inqvifitionibus aparochitanü Sc- munication-s tempore in Ecclefiis

clefiisexigat,nibilckdepr£diü ipßarum ex collatione piorum coJlecla fue-

Eccleßarum cuiqvam aliqvid, causa rat,dcqva nihil omnino reparatio-

ßipendiidare pr£ßumat. ni Ecclefiarum deftinabatur, Ted ea

tota in usus Ciericorum cedebat-,.

XXI. Ex qvibus omnibus patet,in Sic enimconftitutum Jegitur inCon-

Ecclefiis Hifpanicis tres tantüm fa- cilio Emerirenfi canon.14. In ßancla

&as fuifTe porriones , non , ut in reli- DEI Eccleßa diebus ßeßü\pro conßve-

qvis Romanam imitantibus» qvatu- tudine & mercede , communicationis

or_,. Ecfi enim Gratianus c.fanci- tempore a fidelibus peeuniam novi-

mus u.qv£ß.2. ex concilio Toletano mus poni: prohoc placuit ßanlloCon-

hunc recenfeat canonenu : Sand» cilio banc reftitudinti ponere regulaw*

Dd ut

2io CAPU

ut qvia omniClero communis labor wa-
rtet in officio fantto , omni bin juxm
Vneritum ex hoc rependatur vicisßtu-
do. Statuimus in noßris Eccleftis vel
civitatibus hoc eße fervandum^ T ut
qvicqvid peeunidt a fidelibiu in Eccle-
ßa fuerit oblatum , fideliter coüeclum
maneat , & confervatum & fi deiner
Epifcopo pr&fcntetur : qvaliter exin-
de tres partes fiant aqvales , unam E-
pifcopus habeat , & altcram presbjte-
ri & (Diaconesinibi defervientes con-
feqvantur , & interfe , ut dignitas &
$rdo popo feeritt dividant : tertia ve-
rb fubdiaconibiu (£ Clericis tribua-
tur ; ut a primiclero , juxtn qvod in
ejßcio eos pr&fcit eße intentos, imßn-
gulis dij}enfetur. Simills forma tf
de parochitanis presbyterü in Eccle-
ßis Ulis aDEO creditis erit fervati-
das. Qvaeverbaoftendunt,difh-i-
butionenveam faftam fuifie, inter
omnesqvidem Clericos , verum fe-
eundüm cujusqve meritum , fecus,
atqve conftitutum oiim fuerat, ca-
none 30. Concilii Bracarenfis I. Pia-
cuit , ut ß qvid ex collatione ßdelium
aut per feßivitates martyum aut per
commemorationes defunclorum oß'ir-
tur , apud unum Clerk orum fideliter
coWgatur , CT conßituto tempore , aut
fcmely aut bis in anno , inter omnes
Clericos dividatur. Nam non modi-
c<e ex ipso. in<£qval':tate difcordi<s. ge-
tterantur, ßunu*qvtiq3 in fua Jeptima-
wa qvod oblatum fuerit-, ßbi defen-
dat. Improbat hie wnon ambuia-

r XL

toriam per finguläs hebdömadas u-
nius inter clericos univerfarum ob-
lationum pereepeionem , qvando-
qvidem non eadem hebdomadatirri
colligarur qvantitas , & hinc faepe
exigua; nonnullis fperandse fint acJ
cesfiones, metuendumq; fir, ne pro-
pter ingecjvalitatemiftaminvidia pri-
müm & mox inimiciria inter Cle-
ricos rcfuiiet-. ,• proinde jubet, ut
exaeqvo omnes partieipent, citra rc-
fpeclum meriti aut ordinis. Sed a«
liud qvid, & plane diver-fum , in ver-
bis Concilii Emeritenfis modo ad-
duetis constitutum legitur,-

XXIII. Qvandoqvidem verd , ut
haclenus doeuimus, non plurestri-
bus irr Hifpaniä fadte fuerunt par-
tes , haudfruftra mirari qvispoflet,
cur ita ubiqve exclufi fuerintpaupe-
res, ut nulla ilüs , perinde, ut in Ita-
licis, Germanicis & Gallicis Eccle-
fvs feorfim defrmata fuerit portio,
cum tarnen res Ecclefiae patrimonia
pauperum appellentur c. qvia juxm
16. q.i. acfi iilis praeeipue deberen-
tur, & jureqvodamdominii propria
effenr. Vid.Didac.Covarruvias üb. 24
refol. cap.it/. num% 8- Ego verö arbi-
tror, exelufos eosnullo modofuiiTe.
Etfi enim nulla eis portio fpecialiter
addiclra legatur , cura tarnen eorum
tum ipfi Epifcopo, & huicqvidem
inprimis , tum verd etiam reliqvis
Clericis incabuit-.. Ut enirnredU
ait Hieronymus apud Gratianum c,

glo-

CJP
glori/t 12. q.2. gloria Epifcopi e(t,
pauperum opibus providere , & c.
qvonimn 16. qveft'.i. cjvicqvid habenr.
ClericKpauperum efr. Qvapropter
voluerunt Hitpania? &Lu(itaniae pa-
tres, Ep fcopum &Clericos exluis
porcionibus fubvenirc pauperibus
debere, ncc adeo necefie eUe,ut feor-
fun portio aliqva h»s asfignetur_, ,
qv6d hanc iplam • fi vel maxwne ca-
Jem ai qvam Facerent , exUlorumL,
n.ambus ac cipcrc oporteret. Fuit
ir,c]Vc'.(i per Hdrionem brevis ma-
nu*, illa ipla portio , qvae pauperi-
bus dcberur_,, Epifcopo & Clericis
tradira, eorurrq; portiooibus com-
mixca, ut ilii indc,qvantum exdicla-
mine confcientiae viium f uent, inter
pauperes diltribucrent.

XXIV. Sed rcdimus ad qvartas,
qvippe in Ecclcfiis extra Hilpaniam
magis ufitatas , ckubiqve pcne rece-
pr.is, qvas fingulas nunc ordine vi-
debimus. Anteqvam veromaÜa to-
ra diftribuatur, notandum elr, habe-
ri debere rationem ejus , qvod ad
caufas vel expenfas accedentium ne-
ceslitatum opus efle perlpicitur, uti
Joqvitur Gelafius c.vuiis 12. qvncß.2,
hoc e(t , deduci debere impenlas fru-
duum coilg^ndorum cau-ä faclas.
Frudu1« enim incelliguntur, deduclis
impenfis, qvae qvoerendorum, cogen-
dorum , coniervandprumq,- eorum
gratiä fiunt/ $6. §. fin.ff.de bvred. pe-
tita Et qvod infruftuaredigpndos

UT XL

impenfum e(l, nonambigi'tür ipfos
fruclusdeminuere debere, L46.jf.dc
ufnr. qvia nullus caiüs intcrvenke
poteft , qvi hoc genus deduttionis
impediat, l.jt. ff. fam. bereife. Add.
/,7./:/o/. matr. 1. /. /j. ljf.fi de im-
penf.tnresdot.facl. ExcipiuntCä-
nonillaedeümas prsediaJes, C.28.X.
de declmü , qvorum rariones nunc
non diieutio. Vid. Joh. Garfias;/*
expenfitf mtliorat. c.i. num.\y. Di-
dacus Spino ä Caceres in /fiecu/. te-
fiam. gtoJJ'.ij. num.j8- Delnde &
hoc add: , partes ilJas q\ atuor arqva-
Jes efle oportui/Te, non proportiona-
les, uti id recle flatuit Marcus Anr.
de Dominis de Rep.EctlefAib.g. cap.j,
num.jo.

XXV. Prima portio Epifcopo de-
betur, &qvidem ulrr^ eam ex rcli-
qvis nihil . mplius. CümenimGau-
dentius Aufinienfis EccJefiac Epifco«
pus totam cStinregram mafTäm uni-
verlor um redituum per trienniumii-
bi uni vindicaflet , eä de re certior
fadusSimplicius Pontifcx, ad Flo-
rentium , Eqvitium & Severum Epi-
fcopos inhunemodum refcrjpf;c_:
Simul etiam dereditibus Ecclefis , vel
oblatione fidtlittw, qviddeceat , nefei-
enti, nihil Heere permitt.it (Severijs^
fed Jbla ei ex bis qv.irtn portio rt mit-
tatur. — — cui etiam hoc ßecia-
litcr pratipimiu immin er e , /// tres il-
las portiom s , qvas per triennium di-
elt ur fibi tani. vwditäjft , re-
jtituat. Exta.t apud Gratianiun c. de
Dd 2 redi^

in CAPUT XL

reditlbtu 12, q. 2. S'cetiamEpifcopi genas, ficenim carnis 2ß*ec*\u labora-

ToletaniinConcilio IV. can.32. ul-
tra tertiam moribus fuis receptarru
Ep fcopo ampliiis aliqvid tribuere_»
noluerunt. JQvodß, inqviunt, am-
■pliits qvippiam ab eis pr&fumptum ex-
titerity per concilium reßauretur. Ea -
propter adftipulari neqveo Marco
Antonio de Dominis,qvi putatlib p.
de Repub. Scclef.c.j* num. 41. Epifco-
pum , Ci tota qvarra pars er non fit fa«
tis proipfius honefta &frugali fus-
tentatione, anteomnia ex rocä mas-
sä fibi plene providere poffe , tum
verd reliqvum totum in tres aeqvas
partes dividere debcre. Foflet enim-
vero itacontingere, ut,fi Epifcopus,
<jvod fibi ad pJenam pravifionem..
neceiTarium purat, abftulerit, nihil
omn'nofuperfit, qvod interCleri-

revideretur, fed in exterosetiamck
peregrinos &advenas, qvod majus
erit fraterna? charitatis indicium , li-
beralem & benigmim_» , hofpitium
non habentes humanitatis intuitu
hofpitio recipientem. Claud.Efpen-
cjeus/«/. Tim. II f. verf.2. ubi <p<*c£s-
»0» eum efle jubet Paulus, non fce*68o-
%av tanfüm. Amplius qviddam eft,
<pi\o£ii09 efle,qväm fm^^pere-
grinorum amantem.qv am hofpitem.
Id. Efpencaeus in Tit. I. digrefs. 2. Ef
hoc eft, qvod conjungit Gregorius
in verbis addudis hofpitalitatem &
fufceptionem,cüm hofpitalitat's vo*
cabulum non fatis exprimat virtu-
fem > qvam in Epifcopo reqvirit Pau-
lus, fufceptio plus dicar, qvippe qvae
in peregrinos etiam &: plane igno-

cos dividi qveat; id qvod Ecclefia- tos bemgnaeft. Haec igitur (pAc£f
fticoinftituto plane eftadverfurn. tia dum familiam reqvirit, &fum-

XXVI. Sed cur tanta tamcj; infi-
gnis portio uni &foli Epifcopo as-
fignatafuit, cum reliqvi in univer-
fumomnes, qvotqvot inCleroejus

ptüs haud cxiguos, Epifcopo portio-
nem asfignare oportuit ei rei con-
gruam & fufficientem.

XXVII. Secundam portionem

Ecclefiae funt , qvorum afiqvando Clericisdeberi diximus.Et hiqvidem
haud exiguus numerus eft, pari por- cumEpifcopomaximampartemfinis

tione contenti e(Te jubeantur? Re-
fpondeo cum Gregorio Pontifice ex
c. mos eil 12, q.2. deberi eam qvartam
Epifcopo & familia; ejus , propter
Jiofpiralitatem atqve fufceptionem.
Epifcopus enim etfi uxoratus non_*
fit t fine omni tarnen familiä elfe ne-
qvit. Hofpitalem qvippe eum efle
oportet^ nonincivesmodo &indi-

ejus conßituunt,propterqvem ab in-
itioEcclefiis donationes factae funt,
ut feil, haberent illi , unde vivere
poflenr. Et qvia in partieipatione
hujus qvartaepluresconcurrunt» qvi
non eandem operam , nee eädem fe-
dulitate Ecelefiis pra:ltant,qvarta illa
non in partes a?qvaJes,fed pr« portio.
Haies fubdiviia atqve diftributa fuit.

Hoc

CAP

H">c enim fubinnuic Gclafius in c.

voüu u.tj.i. dum ait : aliam ClericU
pro pt jti iicto & ele Eltone dtfpertiat.

& haud pauIo clarius ine. Vulteran*

ibid. his verbis : ita ut portionem
qvartam*qvx ad eos pertinet.faa Pon~
n/ex ordmat'one dtßribuat,prout cu-
jusj. /cum meritumfo cogno/cit. & in
ftq. ibid. alter am QericU pro officio-
runj fuorum ftdulitate dtßrtbuat.
Uti vero id intendereEpifcopus ma-
ximedebet,ut fine uliä derra&ione

portionem eam int^gram inrer Cle-
ricos diftribuat ; ita , qvod qvisqve
exjudicio &. disercrione Epifcopi
accipir,conten:us eo e(fe debet » nee
licitumeft ipfi qvidampliusexpete-
re. Sicenim idem Gelafiusin c.27,
ibid. Deqvibiu fuutSacerdotii int er*
ent intigram miraßrit Ecclefi* nie*
moratArn dtspendere qvantitatem:
fu Clericiu ultra delegatam fibi /um-
mam ntbilinjoienter noverit expeten-
dum*

XXVIII. Ubiqjdicirur, divi/h-
nemiftiusportionis ex Epifcopi ju-
dicio feeundum cujusqve merirurri
fi:ri debere. Poteritqveadeo Epi-
fcopus non uniformem qvotannis
diftributionem obfervare , fed pro
rationecircumfrantiarum cujusqve
partem vcl augere vel minuere. In
agapisolim Chriftianorum, /icre- •
dendum eft CJemenci Romano /j£.
2.Conßttut. 4paßol,Lap.2$. cum dis-
tribaerentur eibi , perpecua aliqva
obfervatafuit pro^ortio, qvamex-

UT XL „,

ponir his verbfs : Seponant in conti-
vio paßori,qvod confvetumeß , ort»
mit tat dtco tÜiyj epuli.tanqvam facer-
doti)qva*nvU non adfit in convivio%
idejj tn honorem Dei , qvi ri factrdoti-
um mandavit. Ghiantum vero cuifc
impertitur,a/tero tantopltu Diaconis
imperttatur , ut fit ntuntu Cbrifio.
Presbyteri autem , fiasfidue inßudio
docendi verbum DEllaboraverintJe-
ponatur dupla etiam portio in grati-
amsSlpoßotorumCbrißi, qvorum /0-
tum t enent ,/ anqvam Confiliarii Epi-
/copi,(f Sccle/u torona ; funt enim
tonßlium & Senat tu Eec/efia. St au-
tem C Le Hof efl , ü partem unam in
honorem Prophetarum acc'piat. item
Cantor & janut cufios &c: Talis
vefö proportio in hoc diftributio-
nis genere nullibi veJ praeceptavel
obfervara unqvamfuit, fedeaexu-
nico Epifcopi arbitrio aeftimari de-
buir. Uttacfam,incerrumeflei u-
tfuminagapis unqvam ea propor-
tio ufureceprafuerir, cumipfae illae
ConfHcutiones Apoftolicae , Cle»
menti adferiptae, vjtio vdSho^ labo-
fent.&rgnoti adeo parentis Kvntia
/int. Vid. qvae dixi diflertat. de orig.
& increm. jur. Canon, n. 14. Conf.
Andr. Rivet. CrtticSacr.lib.i. c. 2. Sc
]oh-Da\lx,dejejun & cjvad.Lz% er.

XXIX. Ex häcvero diftributio-
ne partem fuam etiam aeeipiebant
illi, qvi feorfimab reliqvis Clericis
& extra communionem vivebant.
Pateeid ex verbis ProfperiAqvitani
Dd s *•*-

2T4 C/fP

l.z. de vit. conte*»pl. e. u. qvae adda-
cuntur in ConciJio Aqvisgranenti
fub Stephano V. cap.io8- Clcrici qpo-
avetqvos pauperes aut vofuntas aut
nativitaf fecitscum perfeßtome vir t li-
tis,Vit <& necesfaria five in dttmibgfitü,
ßve in congrtgitione viventes aicipi-
mit : qviaad ea accipienda noneos
habendi ducit cupiditus ,fed cjrgit vi-
vendinecesfitM. Fuit igitur jamae-
tateProfperi,qvifeculo V. fcripfit,
receptum, utClerici nonnulli,qui-
bus id placeret, feorfim ab reliqvis
in aedibusfuisviverent,& nihilomi-
nus partem fuam ex communibus
Ecclefiae reditibus acciperenr. Id
qvodetiam ante iftud xvurn fuis
temporibusAuguftinum permifisic,
dixi fupra.

XXX. Circa has duas qvartas,
Epifcopo& Ciericis reliqvis debi-
tas,infignis fuperiore ieculomota
eft controverfia, utrum Ecclefiaftici
fint domini redituum fuorum , an
verö adminiftratorcs tantum. 11-
lud cnim fi adferueris, liberum erit
Epifcopo&reliqvoClero. qvod fibi
reliqvum & fuperfluumeft » in co-
gnatos transferre,&prolub;tufuo,
cuicunq; & i n qvoscunqve usus vo-
luerint , erogare aut teframento re-
linqvere. Hoc vero, fi dixeris,non
nifi in alias pias caufas impendere
eoslicebit. Et fic igitur in hanc
qvaeftionem totum negocium refol-
vitur : Utrum miniltris Ecclefiae
lautiora danda fint ftipendia > cjväm

U T A7,

qvae ad frugalem victum qvotidfa-
tium , cv annuamaut biennalem ve-
ttern praecisef'ufficiant ? Cui confi-,
nis eil altera : An miniftris Ecclefiae,
qvi vel ex patrimonio vel ex here-
ditatehabent, unde vivant, nihilo-
minus liceataeeipere ftipendia , an
veiodeiuo vivere teneantur? Utiq;
en m fialiunde habet minifter Ec-
cieli2e,ex qvo vivere posfit , non vi-
detur abit,numnecinju(rum , imo
veropene eritneceslarium , ut üle
bona Fcclefia»,%[V3e indigentiaeCle-
ricorum cteftina-ta iunt, prorfus in»-
ta&a relinqvat , cum nee indigenti-
am qviüem praeeexere qveat,

-vi. Et fateor extare talia
veterum tefrnnon a , exqv.bus col-
Jigi posfit . luillealiqvanJo in Ec-
ckfia ita obiervarum , ut necqvis-
qvam ex Ecclefiae bonis qvicqvam
acciperctClericus,nifiindigeret,nec
idiuumfaceret , qvod fuperfluum
eilet. Dii'erte Prolper Aqvitanus
1.2. aevir.iontimpl.c.io. Neci!Jiyqvi
fua posjidtntts dun ftbi aüqvid va-
ttintyfinegranäipeccaco/uOiUndepau-
per vifturus erat,ac(tyiunt. De de-
rma äuit per Propberam Spirirp San»
ilus : Pticütapopuli mei comedunt,
Sedftcut nihil hubentes proprmm^nen
peccata%/ed Mimen* 'a , qyibm innigere
vidtntur tfufcipiunt : na posfesfores
non alimenta. qvibtts abunr.ant , fed
altena peccatäfufcipiunt. &c; Ver-
ba illa referuntur in diclo Concilio
Aqvisgranenil iub Stephano V.

cap.

CAPUT XL

cap ir/j. In Cöncilfoautem Anrio-
chcnoJ. cjp.2j. hoc legitur ftatu-
tum : EpjfiopHj SciUß .ßicarum rc-
tum babeat poteflatem,ad dispenTan-
dum erga omnes, qvi indigent , cum
fumma reverentia & timore Dei.Par-
ticipet auf cm t$ ipfe^vibus mdiget,fi
tarnen tndiget , tarn in bis , cjv.nntn
fratrum , cjvi ab eo [ujr.ipiumur , ne*
ces/ariü ufibiu profuturü , ita ut in
nullo qvalibet otcaßone fraudentur ,
juxt 4 S- Apoßolum ßc die entern « Ha-
bsvtu vtftum & tegumtntum , bis
content! fumtu. Qvod fi content^
ißis mihime fuerir^convertat auf? res
Ecciefi.t in fuos usus domeßiros » &
ejiucommoda vcl agrarum fmilus ,
fton (u*n preslylerotum tonftientia
diaconorumcfepertratlet , fed hör um
poteßatem domeßicu fuu,aut propin-
qvis,aut fratribiafiliügj comwittat ,
ttt per bu):umodi perfonas cccidtc cjt-
ter<t UdanturEtilefistSynodo propin-
ti&patnasiße perfolvat, &c: Con.
fimilia referri poflent ex SaJviani
Epifcopi Mas.filien(is libr. 2. contr.
Avar'u. itcmqve ex Hieronymi epiß.
ad Nepo/i^snum, cu\^ maximam par-

*<5

clericidarmniumifrorum reditnum

fibi vindicantes P Qyae qvidemdis-

puratio fuperiore maxime feculo

agitari coepit. Scriplerat enim

Dominicus Soro de jußt(£jttr. hb.io,

q.q.art.j. conclnf. 6. unumqvemqve

fieri dominum fuorum redituum eo

modo, qvo domini funt frucruum

omncs uCufrgduarii. Ejus vero

coaetaneusMartinus AzpilcueraNa-

varrus, tum in manual. confcsf. tum

in fpeciaii de reditib. Ecrtc f. \ibro id

adeö negabat,utnon tantum asfere-

recCIericum ne veftis qvidcm j qvä

feqvotidieinduit,dominum efTe^fed

nee panem,qvem mandueatejus ef-

i'e , verum etiam Clericum abuten-

rem reditibus , vel beneficiarium

impendentem fuperflue vel profane

rcditüsfui beneficii, teneriad refti*

tutidnem. Qyam eandem fenten-

tiamvidctur tueri Cornelius äLa-

pide /« /. Jobann, Uh ij. qvos fe-

qvunturalii. Hin*? ifdeo acerbisfi-

mc Sotuminfeclatur Com.tolusje-

fuita Refp. moral.lib. i. qvaß. 70. Ab

antiqvU,\f\<y\K.iMagiflrhs & meltori*

buj autoribus fupertorü atefe adeb no>

Um recenfetGratianusf.f/Vmj« 12. ßraxtatis ,tn controverßam nunqva
q,i & aliis, Ci qvidem plunbus opus vocatum eß^nnmii-, qvibus Ectleßa-

reftimonüs.
XXXII. Puftqvamvero extra mo-
nafterra praxis CIsricorum plane
contraria eflTe coepit & prasbendae
atqve beneficia ufu invaiuerunt ,
manfit nihilominus difputatio de
juititia eaufae , num rede faciant

ßiea beneficia mandata ß<nt ,ßnt bo»
norum fruüuumofo domini. Et ta-
tuen autores qvidamreantioreSiqvO'
rum Dux eß Dotminlcu» Soro , novam
(5 perit utufaw opimonem pofl miüe &
qvingentos annos in Cbrißianam
Revp. invehert conati.funt,cos,a qvi~

bttt

n6 CAVU

btu beneßciä Eeriefiaßkä obt\ncnrur%
frufiuuwi£jVOS t'Ja pariunt , veros ejfe
dominos. Eodem modo fententi-
am ifram perftxingunt Marcus An-
ron. de Dominis de Rep.Ecdef iib.p.
c7.r1.32/eqq. Willelmus Wendrok
ad Ludovici Montaltii Epiß.provin-
ti*l,i2,not.z.

XXXIII. Contrariam vero,
qvam Soti effe diximus , fententiam
tuentur pieriqve ilii , qvi moresho-
minum hodieformant, &confcien-
tias inftruunt inter pontificios,qvo-
rum nonnullos recenfet Wendro-
kiusa'. /. Eorumqve thefis haeceft ,
Clericosnon lolüm de fructibus feu
reditibus Ecclefiafticis polVe /ibi , &
his,qvi fibi ferviunt , necdlaria fu-
mere,fed &reliqvavqvae fuperfunt,
non teneri itenm erugare in pau-
peres , vel alios usus Ecdefiae , Ted
pofTede illis.prout Jibuerit , dhpo-
nere , tanqvam veros & propriosi-
ftorumredituum dominos. Argu-
menta eorum adfcribere hie nolo.
Videri poflunt ipfeSotus d.i. &Fran-
eifeus Üarmientus de reditib. fit rief,
tap.i. Qyae vero adverfus Sotum
repofuitM. A. de Dominis, minime
mihi videnturdeflruere ejus fenten-
tiam,nee tanti momenti funt * ut
contrariam perfvadere qveant.
Cumq; nulium omnino praeeeprum
extat divinum, qvod proprierati ra-
liumfructuurn refiftat , qvodq,- ili-
pendia miniftris Ecclefiae adimat
iupeiflua , cur tarn rigidi in eos exi-

T XL

irere,corumqveheredesomni emo«
lumento privare debeamus , praeier-
tim pofrqvam hodie ordinar'a eis
conftituta funt fripendia,nulla ratio
cogit. Vid. Gerhard. Loc, de mi-
tiifier. Ecrief. n. 3*6. Danhauer, in
Cotteg. Dccalog. di/p. //. §.4. Gisbert.
Vott.potit.Ecc lef.pjrt. /. Lb. 4. tr.j.
prob/. /.Joh. Hoornbeek in exam»
buli.innoc.X. pa^.128.

XXXIV. Tertia redituum Ec-
clefiafticorum portio pauperibus
asfignata fuit , arqveeamfub omni
conlcientia erogari jubet Gelafius
c.vobu i2.q.2, hoc eft , exdiclamine
redtae voluntatis; ira Ut in diftribu-
tione hujus portionis qvam maxime
tranqvi'Uitati confeientiae fuae ftu-
dere debeat Epifcopus,ne qvidali-
um in ufum erogetur,neve pauperes
hac fuä portione vel in minima rc
defraudenrur. Nee ergo poterit
Epifcopus de häc portione qvicqvä
in fuam utilitatem transferre , aut
inde emolumentafuajugere ; qvin
de fuä potius portione, nifi&ipfa
tarn exigua fir, ur aegre inde alimen-
ra fupperant, pauperibus fubvenire
tenetur. Gloria enirnEpifcopi eft
pauperü opibus providere? ignomi-
niaiacerdotis eft propriis ftudere
div)ü\s e.gforij 12. q.2.

XXXV. Difputant inter fecon-
feientiarum peraeqvarores,qvatenus
veJin vulgaribus , vel in extremis
pauperum necesfitatibus facienda;
iinteleemofyn«) &ucrum in illise-

rogandis

CJPll
rogandis conditio &decent;a tatüs
fui ädatucattendi dcb.at,u.i videri
licet apud Ludov, Mcntalr, rpiß.
provinciaL 12. Georg Fra; zk. /. 2.
refol.7n.22, Sedenimotiofa pla-
ne mihi in praefen:' cafu,qvan.io de
Epifcopo fermoeftyfta videtur qvae-
ftio, necapplicari ea hie commode
poterit , qvandoqvulem potisfma
hajcEpifcopidignitasefi, fi | aupjer-
tatem ipfe,ut pauperibas fubveniat,
nonreformidet, fi decentiam flatus
fui minus aeftimet, fiipfeincer pau-
peresconnumerari gdliat. Opti-
mein hancrem ConciJium Caitiia-
ginienfelV. can> ij; apud Gratian.
can. Epifcopiu diß.fi- Epi/topm vihm
fupe'dtfttlem ö* men/a-» ac villum
pauperem habeat,& 'dignitatü fu* au*
Elotitattmfidei & vitd meritu <jV£-
tat, EtHieronymus/»f/"y? ad Tit.
capj.Epifcoput qvi Imitator Apoßoli
tjje (upitjjabens vtftum 0* veßitum *
bUtwtiimdebet ejfe contenttu. gvi
dltari fervierint , de altari vivant.
yivant,incfvit.>non divites fiant. Linde
(f as no'bU excutitur de Zonay & u»a
tantum tunica induimur , nee de cra-
ßmo<ogitamtu. lurpU lui ri appeti ■
tio eß,plu4Cjvam dt prefenttbus cogi-
täte.

XXXVI. Caeterum indispenfa-
tione& diftributione iftius portio-
nis ita verfari & fe gerere debet Epi-
scopus, ut fuspicionem omnem,
qvantum fieri pote/r,eviret , & irre-
prehenfibilemfe in hoc officio fuo

7* XL

u7

ubiq; praefter. Non occulte igirur,
& remotisarbitris, led aperte & in
confpectu fuorum presbyrerorum
&reliqvorum dericorum expenfas
iftas & diftributiones faciat , ut vi-
deant iili & fehrianr , portionem i-
fram revera & bona fide in usus i-
frosverti,inqvos deftinaraab initio
fuit. Etfi enim alias in abfcondito
dari eleemofynae ex praeeepto Sal-
vatoris debeant, tSWaith. Fl, 4. in
praefenti tarnen cafu ab Epifcopo
non tarn dantur eleemofynae , qväm
abaliisdataeerogantur, ita utmeri
adminiftratoris partes fuftineat E-
pifcopus. Talisautem rationibus
reddendis obnoxium fe facit. Vid.
J h. Heefer de rat. redd. loc. 1. ». //.
Et qvamvis ab Epifcopo rationura
redditio non ita rigide, uti abaliis
alienarum rerumadminifrratoribus
exigatur,fed tota adminillratio ejus
confeientiae commifla fit , uti fupra
dixi,fecundumqvam divino eft red-
diturus rationem examini , uti lo-
qvitur Gelafius cconcesfo n.cj.z. nun
debet tarnen ejus ha?c confefentia
tarn fecreta efle , ut ,nul!am plane e-
jus,qvodgesferir, notitiam accipiat
Ecclefiareliqva, cujus omnind in-
tereft nofle, qva fide , qväve rationc
bonafua diftribuantur. Ethucper-
tinent verba Gelalr c.feej. qvatuor
u.q.i.propefin. Ipfam nihilominus
adferiptampaupenbus portionem ,
qvanqvam divinis rationibus fe dis-
penfasfe monftraturus efle videatur,
E e tarnen

2i8 CJP

tarnen juxta hoc qvod feriptum eft,
ut videant opera veftra bona,& glo-
rificentparrem veftrum qvi in ccelis
eft, oportet etiam prüfend teftifica-
tione pra2,dicari,commendari,& bo-
na? famaeprarconiis non taceri.

XXXVII. Ultima deniq;portio
fabrica? Ecclefiae defrinata fuit , ut
farta te&a ea confervari posfet.
Eamq,- ultimo loco pofuimus, ideo,
qvöd prior hominum debeat eße
cura,qvam Japidum &a:dificiorum.
Alias, qvia feorfim & feparatimu-
naqvasq;,ciii debetur, exhibenda eft:
portio, nihil intereft , qvo loco Sc
ordine unaqvaeq; recenfeatur. Ipfe
Gelafius, cujus pleraq.Tunt , qva*a-
pud Gratianum inveniuntur, non
eundemfemper obfervat ofdinem,
Ted in e. vobü &" c. qvätuor 12. g. 2.
hanc,qvaead fabricam pertinet, ul-
timo loco<& xwc.concesß ibid.tevtio
&penultimo numerat. Concilium
autem Toletanüm , cujus autoritäre
idemGratianusf./rfflf/w«* ibid. ad-
ducir,pfimo loco ponit, & qvidem
cum ampliatione aliqvä hisverbis:
ita,ur prima pars feeundurn Apofto-
lorumprajcepta titulorüm nee non
ccemeteriorumrefraurationibus di-
ligenter attribuatur. Conjungir ti-
tulos&ccemeteria. Titulusaccipi-
tur hie pro ip'säEcc!eii3,qvce propte-
rea tirulata dicitur,&Oratoriis pri-
vatis contradiftingvi tur. Vid. P. Gre-
gor, debenefii.cap.s. Dav. Blondeil.
ripol.de Epifc>& preshyttp 222 .($226.
Anton. Benge. & Franc. Pinsfon, de

ur xr.

bcneficjit.de dupsnf.hcn. £c<!e/! #.#.
Coemeteria autem primis Chriftia-
nis qvaedam veluti templa erant \ Ted
& lpfa tempiis originem dedifle , ex
primis religionis Chriftianae monu-
mentis obfervatum fuit. Vid. Chri-
üoph.]u(\c\\. ad cod. ej^.Eec/cf uni~
verf.pag. 200. Nicol. le Maiftre de
bon.Eccte/./.t.c.ij.At^ in iftis coeme-»
teriisSan&orum memorias confer-
vari , inter pietatis opera refertur,
eum&ipfi Gentiles majorum fuo-
rum fepulchra religiöse confetva-
verint femper, & charitatis aliqvod
haud vulgär« in defunclos fpeci'
men exhibuerint.

XXXV1IL In hanc igitur tem.
plorum atq; coemeteriorum confer-
vationem atq; reparatione integra
qvarta leponi debuit , neqve ex cä
qvicqvam retinere potuit Epifcopo*
Nefasenirn eft , fifacris aedibus de-
ftitutis in hierum fuum prasful im-
pendia his facris aedibus ,(Jepu rata
cönvcrtat.uri kitGtefafias c.cjvn fto?
12 cf.2. Et potuir qvidem efogatio e-
jus qvarta? abaliis f eri,qvibus ea res
commisfa fuerat,non tamemnifi ad
ordinationem pontificis c.vobü ibid.
hoc eft, feienre &difponenteEpifeo-
po,r. Vulterandi , i&. Er debent adeo
ea,qvae Ecclefiafticis reilaurandis x*
difieiis atrributa funt, in rem verti ,
uthuic operi veraciter pra?rogata
locorumdoceat inftauratio fanfto-
rum man.feftäfd.c.qvttnor. Jgvod ß
qvid fo-tv fub aienua remavebit ex'
p< «/4,hgc eft f fi refiduum qvid fue-

rit,

\j/J l LI 1 ^llt

t\t,eb>8o idoneo ab utrag.pirte (h. e.
Üpifcopo & illis , qvi crogationi
praepofuifunt) cuflode tradarur en-
ihefis (Tivc cntheca,uri dicitur c. no-
lo u.q.i.) hoc efl-,capfula , qva rcfer-
Varikiporeit » Ut fi major emer/erit
fabrica , jit fuhfidio , qvod ex diverfi
temporü diligentia potuerit cufiodiri:
tut certee^.itturposfcsfo.qva utiltta.
tts refptctat to^unts d c.vobüji.q.z.
XXXIX. Exiftäredituum Eccle-
uafticcmi'm divifionc colligere li-
cet,nondum eo tempore in uUifuis-
fcpraebcndas & bencfTcia.qvaedein-
ceps invaluerunt. Nee fr ultra pro-
indeqvarrit Gratianuspoft c. tili u.
q.\. an liceat res Ecclefiaeper prae-
bendas dividi , ut annuos reditus
qvisq; fibi fpecialirer vendicet^ Et
cum ex communione« qvae in prima
Ecdefia obtinuit,objectionem mo-
visfet, fuam hanc addic cJtHh^tih:
HU ita refpondetur ; Stent perfeclione
cbaritatü m wenre, feeundtim dücre-
tionem Ecclcfurum^dißributiofit Ec-
cleß.tßtcarum facultatum , dumaliU
pos/esßones bujus Ecthfia ad dupen-
fandum committuntur \ ex qvibus li-
cet res Eiclcfi* ommbiu debeant eße
communes ;prtmüm tarnen fibi & fu&
Ecclrfia dffervientibiu necesfarta E-
pif(Op»-t fubo iniflret : rtWfVA qva ftt-
perftntyfidtlium ufibw rninißraturtu'.
ita (f probend* Ectlefi.*rnnt eddem
cbarttate manente , pie & religiöse
pojßint dißribui^nec tuni rebp cedefia
ut proprtü fedut commttnikp utihta-
tibp deferviturU^ut ex bis, qva fibi as.

zip

fignata funt,primüfibineces[aria per.
cipiat.fi qva vero fuii neces(it.rtibpfit~
perptnt , in comtnunes usus Ecclefnt
expendat. Nonimprdbathanc Gra-
tiani refponfione , nec approbat ta-
rnen per omnia Marco Antonius de
Dominis litt.p.de Rcp,Eccleßc.ytn.j2.
qvippeqvi divifionem prazbendarü
prorfus illegitimä.atq,- contra cano-
nes introduclam ftatuit. Sed n. cum
omnes.iJli canones ex diapofitione
pendcantEccJenafticä,& inmero ju-
re pofkivo confifrant. cur mutare iJ-
los pro re nata &ex ufuEcclefiae non
liceat, nullaratioapparet. Nec ergo
improbari posfent praebenda? poftea
introdudae,nifi in illis reditus magis
&pingves proventüs1, qväniipium
mintfreriü, &Canonicorum magis,
qvämEcclefia; fal9& utilitas qvajre-
renrur.Scd qvia hodterhveffoplartic
ordmenonprajbenda proptermini-
fterium,fed minifreriü propter prae-
benda appetitur, eritfaneomnisifre
apperitp innrdirratp,perceptio prae-
bendae illegitima & praebenda ipfa
vitio percipientis affe&a.Sed in eam
rein dcclamare nunc nihil attinet.
XL. Adminiitratioift.uspecuniae
& redituum,ex qvibus portiones fu-
pra enumeratae fiebant, prim;s tem-
poribusad iplum ipeclabat Epifco-
pum.utiexfupra di&is , &inprimis
excan. 2j. Concilii Anttochcni pa-
tet. qvi inerogatjone , &potisfimii
qvidem in eleemofynis dandis,Dia-
conorum opers utebarur. Pofrea ve-
ro , cum animadverfumfuifiet,rcrü
•E? z E'ccU-

220 CAVU

Ecclefiafticarum curam Ep'fcopos
avertercäftudio legendi & concio-
nandi , eosq; ita veluti in ordinem
dispenfatorum, cauponum , procu-
ra torum,publica norü,qvaefro r um q;
redigi , uti loqvirur Chryfoiromus
homjt,S6 in /f/j//£.placuic Oecono-
mos ei rei pra?ficere,qvi fub Epifco-
pi direclionebona Ecclefi.aftica ad-
miniftrarfint, deq; Ulis ftato tempo-
re rationes redderent.Sic enim con-
ftitutum legitur in Concilio Chal-
cedonenfi can.2j. qvi eft ducentefi-
mus qvarrus in Codice Canonuni
Ecclef. univerf. ä Chriftophoro Ju*
ftelIoedito,& refertur a Gratiano
c.qvia d$ß,89- & e* qvoniam 16. q. 7.
Ghoniam in qvibvudam Scclefiü Epi-
fcopißne Oeconomis res EctleßußicM
traftant , placuit omnem Ecdefiam
Spifcopum babentem , habere etiam
Oeconomum de Clero proprio, qvi du-
penfet resEctlefiaßiiat fetundum fin-
t enttarn propni Epi/copi. &c: Conf.
Perr. de Marca de (oncord.facerdot.
& intp.t.S-.e.ig.n.j. 4./. Aug. Barbof.
dejur, Etcltf.l.i.c 46, n.j.fiq.

XLI. Ab co tempore mulra pas-
/Im Oeconomorum Ecclefialticorü
fitmencio,etiam in legibus Impera-
torum,ut l.if.C.de SS Ecclef l.uteodt
L2f.ljid.42. I49. C de Epi/c & C'er.
L j. C. de iü qvi ad Ectlef.config.
Novell. 7. noveü. 23. & all bi. Pu«
tatqve Claudius Eipencaeus hb. 1.
ätgrefs.c.4, diaconis , cum facris

T XL

magis 1 qvam profanis menfis mini-
ftrare incoepisfent , Oeconomos
fuiflefubftitutos. Fuitvero poiri-
dea magna horum Oeconomorum
autoritas. Ec refertur ä Georgio
Codino Curopalata de offic. Scclcf.
Conftantinop. cap./.o(j,iya4 dtofo-
^(g^five Magnus Oeconomus, &
deferibitur ab eodem , qvod in o-
mnes posfesfiones Ecclefiae autori-
tärem habeat , omnemq; reditum,
qvi ex eis pereipitur. miniftret au-
tem facerdoti fummo & Ecclefiac
hac Oeconomica procuratione.
Hanc «rot/ (Msydha appellationem
false ridec & acriter perfrringit Ja-
cobus Grerferus in obfervat.ad eund.
cap.$, cujus verba, qvod indvilibus
officiishodiefimiie qvid apud nos
contingere foleat , non pigebit a*d-
feribere : Natum f/?,inqvic, itlud 0
fisyae exrecentiu*n Gr£iorum ambi'
tione qvt officiü & dignttatibtu titu-
lum ßeydxa admodum ttberaliter
prjeponebant,(f fiepe dito afficia , C£te-
roqpw paria,alttemon difiingvebanty
qvdmvocü tqv usydAy appofittone.
Qvä in re longe parciores & reßrU
fliores funtifemperfyfuerunt Latini ,
qvi &f ad omnes etfi virtute fif erit'
di tione prtßames rar 6 boc elogium
cjvtfi pr&nomen aut cognomen
transtulerunt , cum tarnen apud
Grtcos nihil fit freqventitu , qvam
ittud , 0 fjLsya; % 6 ixiyat, ÖV:
fiepe ex muscä ueyetv Elepbantem
fucere fltm. Et jam qvoqve ex

inge-

CAPll
ingfvito f.tßu utya'Kv tltuU minfiie
ftfe ctriumffticunit. p usyac prirzo^i
o uiyau, onKS^d^^^ö ß?y 04 outo-
vou&i cuwfwt omni um prupe morta-
lium longo tniferrimi proprer jugum
Turcicutn-3. Hanc fane Graecorum
QiXo-nß'iM imitantur hodie Qvoefto-
resnoftri, qvi cuminfimi faepeinter
literatos finr, & judiciorum ordinem
atqve proceflum plane ignorcntL.,»
\ssrepvip01 tarnen cVefle &dici vo-
lunt. Caererum non apud Graecos
tantum,qvod putat Gretferus, Ted in
occidentali etiam Ecclefiä feqviori-
bus temporibus, Oeconomi vocabu«
lum & officium addiramentum acce-
pit. D.iferte enim ArchiOeconomi fit
mencio in capir.Caroli MMb.2.c.2p.
XLII. Oeconomisperqvam firni-
les fulfle qvibusdam videntur Vice-
domini, qvi & ipfi rerum Ecclefiafti-
carum adminiftratorcs dieuntur, c.
falvatori. q.3. circa med. EtaitGre-
goriusM-/^./- epiß.n. feDiaconum
Anatolium conftituiffe vicedomu
num, cujus arbitrio epifcopium com«
miferit diiponendum. Epifcopium
autem ex interpretatione Concilii
Meldenfis cap. 26. domus Epifcopi
appellatur. Habebit igitur Vicedo-
minus adminiftrationem rerum Epi-
fcopi domefticarum. Undeingenere
Speculator Hb. /. tit. de Vicedomino-,
cum dicit prareffe rebus Epifcopali-
bus. Etgloßa W^/.r. Salvator, hanc
facit inter Vicedominum & Oeco-
nornum differeniiam, qvod Vicedo-

T XI 121

minus in rebus Epifcopi, eeconomus
in rebus Canonicorü verfetur. qvam
feqvirur Marr. Mager ä Schönberg
de advocae. arm.c 2. n.rjg. Scd enim
adftridrior mihi hsec videtur diffe-
rencia, cum utriusq; officium multo
Jatioremambitumhabuerit, neq; ad
Canonicorum praebendas tantum aut
portiones limitata fueritadminiftra-
tio Oeconomi, fed rotum aerarium
Ecclefiafticum commendatü habue-
rit.Et qvid efl enim,qvod aitSigeber-
tus Gemblacenfis in chronica , Theo-
philum Vicedominü feeundas partes
Ecclcfiafticae difpenfationis fub Epi-
fcopoegiiTt?Qyaslane difpenfatioad
folas res Epifcopi reftringi neqvit.

XLI1I. Sic igitur cenfeo, Vicedo-
minum ipfumofficiü Epifcopi fufti-
nuifle etiam in rebus fpiritualibus;
Oconomü verö temporales tantüm
res & serarium Ecclefiafticum curae
fuaecommiflum habuiffe. Etqvod i-
gitur ex Gregorii M. epiftolä de Epi-
icopii difpofitioneadduxi fuprä>non
maleGratianus fub c.volumus diß.89.
de ipfoEpifcopatu interpretatur.Nec
infubida eft Hoftienfis & Panormita-
niin c.j.X.deconfirm.util.ohisrvaüO)
qvam ad c.ij X.dejudic. probac Cuja-
cius , Vicedominos proprie conftitui
ab fex illis Epifcopis , qvi circa latus
Romani Pontificisagunt, qviq; pro-
ptereä ipfimet inEpifcopatibus fuis
officium fuum adminiflrare ncqve-
unt, qvales funtHo(rienfis,Portuen-
fisjSabinenfis, Albanus, Prsneftinus,
Ee j Tu-

m C<4P

Tufculanus. Et videntur hl fex Vica-
rü ÄÄT*i£o^(!u/ViceDominorum ap-
pellationem habuiflfe. Solos enim ita
dicftos fnifle-redte negat Anton. Da-
din.AIteferra *d d.c.ij.X.de.judic.Dim
cuntura.Vicedomini, qvia Epifcopi
ipfi dicuntur domini f.//.X^ f*^/J.
pr&Ltt. Etiie enim iis occinitur : Jube
Domine benedicere. Conf. Cujacius
/,/.F^Ä^.<:.2.Anton.Mornac.^//4.C.
de SS.Ecclef. Jacob.Sbrozz. de Vicar,
Ej>ifc* Li. q,2.n.2l.

XLIV. Summa eorum,qvsehac"te-
nus collegimusjhijc eft>reuitüsEceIe.
fiaeuuiverfos,&interhosetiam illos,
qvi ex dote proveniunt , in usus tum
facros,tüm alios, qvi vel Ecclefiae mi-
niftris,vel pauperibus alendis^vel as-
dificiis facris confervandis necefiarii
erant, infumptos eosq; diverfimode
pro inftituto cujusq;Ecclefiae diftri-
butosfu.fie. Qyjbus fi addantur ea,
qvae fuprä iub cap. 7. dicere anticipa-
vimus, plenisfimejam de fineconfti-
tutae dotisEcclefiafticaeconftabit.At-
qve is qvidcm ultimatö in pietatem
SccharitatemClifftianamrefolvitur,
ut & DEO & proximo inferviatur, in
qvibus duobus totus divinus cuJrus
ponfiftit.Nec enim Deum amat fince-
re, qvi pauperi denegat,qvem praebe-
repotefl,cibum'&veftitum.Utrumq;
Deus conjunclim exigit,amorem fui,
&hunc qvidem principaliter,&amo-
remproximi. Neutri fatisfacr, qvi
alterutrum negligit. Nee verö dari

UT XL
Deo poteft qvicqvam, qvod non jam
ante ejus fit, "atqve iderrcö, qvod ex
reditibus Ecclefiafticis in eultum di-
vinum impenditur, non altera Deo
aeftimabitur, nifi expio reftituentis
aPFc&ü.Im thusDSO damufyinqvitjui.
Casf. Scaligcr in po'et. non qvafi ' egeat,
fedqyafi, fi cujus indigeret reix qr>£pd-
nes rws esl , ejus nos iüi copiamfafturi
yTwzw.CaJterurnutrum perverti posfit
finis iflrc,& utrum h\ alios usus, qvam
qvibus ab initio deftinata fuerunt_,
converti qveant bona Ecclefiaftica,
inftituti ratio non admirtit , uthic
prolixe difqviramus. Breviter: -Non
videtur id admictendum , nifi vel ne-
cesntas exegerit , qvam ipfam prae-
fumptive excepifTet donatoc_, , vel
fupsrltitione infe&a fuerit intentio
donantis, qvam non admittit, nee
admittere debet Ecclefia_,. Et huc
facit,qvodModeflinus]Ctus \nii6.

ff. de ufu & ufu fr. leg. de Iegato civi-
tati ad fpe&aculurn publice prohi-
birum relifto, refpondet_,. Conf.
Joh.Hoornbeek in exam. bull. Inno-
centii X. pag. 64. öj.fcqqq. it.pag.tp.

& 2()S<

XLV. Ulud extra dubium cft, ma-,
jorum aetate eultum divinum multis
iaperftitionibus inqvinatum,libera-
l'tatern hominum tum in uotibusEc-
clefiae conftituendis , tum indona-
tionibus fuperadditis provocafle_,,
aliosq; metu cruciatuum infernali-
um & purgatorii , alios verö metno-
riaefuae confervandaegratiä bonafua

Ecde-

CA?

EccJefiis addixifle. Adeo emmfuper-
fticio invaluerar, ut Alexander Äle-
fiu? ad Jacobum V. Scotiae Regem.,
feribat , vid:JJe fe literas.m.igni auto-
ritate feriptas k Francifcaviis , in qvi-
btu pollicetintttr cuidam prineipi vi-
venti ottegintz miüia mitf^rum , mor-
tuo autem du o de des centumnnllut-».
His vero artibus Sc fub fpeciofo hoc
pieratis commentiria; praetextuCle-
rief atqve monachi integras qvando-
qve hereditates plurimaq,- alia bo-
na acqvifiverunc. Neqveextititfe-
re qvisqvatnpaulo opulentior , qvi
nonunam aut alrerammifTam anni-
verfariam , fa Iuris fuae promotricem
poft murrem fuam expeterec., Jega-
ta airtdonatä hancinrern bonorum
fuorum parte haud contemnendäi

XLVH Adduci biepoffent pluri-
irsa,qva?hucfaciunt, infrrumenui-..
SufEciat unicumjqvod nuper mihi in
manüsvsnit^his ipfis verbis conferi- .

pturn-,: 3* .J^etirtc& ffdhWj }tl
Sabbrun gefeffen befrnrie in
tiefem mei;m offen briuc wvaU
Icrmdnmgltcf)/ biccitfc&cn/ f?c»

ren / abber fefen I Daß 3$ mit
turflbuvtb/ gunft/ftMffcn/tinb
Wille metjn* gudbigffen £ertn/
Mm Jriebricbs £erj6g 511
©achfen unb fffnirfurft Je, mit
ttobibebacbfcü mufb unb re9*
fenraf&ewrmicfj/ äfle meine

erben unb erbenemen (oben üiej*
feil ßanbeä uff Der bepbc gefe*
gen / unb eiju boff juXrebijii
bureb fonberlicbe tjngrjgunge
be£ beiligcn getfte/utfte aÖ mep*
ner uoifabren/ meiner eifern
unb meiner feien felfgfeit wiU
Ien/ bem ©off gfjaug unbbem
belügen Jjpenrtberro" Sanäo
Martin 511 Strebt^ OWc&e
unb gebe fuldje^fbemeftegu*
fer bem gebacken ©off 6bat\ß
mit aßet* unbiegfieber jubebo*
rung/frei)f)eif en unl) gercebt fg*

feifeu/ 3nniaflen3cb baffelbti*
ge vonuiepnen ehern unbttor*
fabren gebraucht nnb ererbet
J;cm/ tfoiuwlcbengnt bte fcor*
ffe&er bcS cf er beftpmfen (Bot*
ti$l)au$ meinelfern mein&or*
fahren unb mir/ Daju allen ^cn
meijn I ein (\v ige gebdeöt nid aU
le jar jdrlicb/ wenn enbatfem*
be^uemff iß/ mif jcö?ei;en pri*
(lern unb fo Diel ff öfteren mit:
tilgen (vigiiien)unbfeefmeffen
untterbinbert fußen beftellen/
unbbieiwffeberüifgenantful*
len ^k pnfier mif famf ben ff u*
fTern mif einer meßigen collati*
en unb mogdieben t?ma£ »er*
forgen / barju na# lauft ber

jeeit

ti4 CAPUT xr.

jccit bat t?tfgcngelb frebbnen Dag fulcbö aHcö /tvic tcvurf ffc^

unD ugricbten. © fuH aucb f e/ t>aff / unwbrocb / unDe an

fulebeä Durcb Die$((terßeiit ob* alles geuerDe gebalDen roerbe/

berurt unt>erbt)nDert ci>nt<;et^ habicbmct)ningc%clüormicf)

\t\) jjperrengebotb / aDDerfuft memie erben unD erbnebmen

gebotb jarlicb }tt balfen beffalt 5cu roarer befenf mge an DttTcn

tt>erDen* UnD 3* uffbemelf er meinen offen brtuc ivigenblicf)

jg>ei>nricf) £ant$ retebe unD ge* bangen lagen» ©er gegebin iß

be fottanne geDacbte guter Dem jeu ©abbrun nacb Xpi unferS

bemelten©ott6baug/unDSan- £errngepurfbtteräcebenbun>

ao Manino uon Der franD n>eg bert / Darnacb im {oben unD

in frafft unb maebt beä briueö acftätgtflcn jabr am Montage
nacb aller rcctg/ form / fo Daö am 25arbare Der belügen
boreb t'icbt ftcb gebären mag/ 3w»8fröucn*

Caput XII.

Privilegiis DotisEccIe-

fiaftiese.

SUMMARIA.

Opinionem Gentilium ipforum antiqvisßmam effe , qvbdin nullius bonUßnt , nee

in commercium proinde venire qveant resfacr<e , n.i.
<jjh£ resfacr£ dicl£ , &a qvibtu dedicatio earum fatla ? eod.
Diu pluribus unam e 'andern^ remdedicarenonlicuißc , eod.
Tantum apud Gentiles fuiße religionü vim atfo numinU reverentiam , ut etiam

inruderibus facrum agnoverint cbarafterem. eod. .
Jfibanc Gentilium pietatem exemplo fuiffe Cbrißianis , ut & ipfinon minus ea,

qv£ Deo confecrata , commercio hominum exemerint , & veluti transfeen-

dentia extra omnia civitatis jura pofuerint , eod.
Cafus de campana jam baptizata & appensa, per rei vtndifationem ab artißee,

cui fatisfatlum Of precium ßolutum non fuiffet, in Judicium dcducla,rela-

tm ex Antonio Mornacio n.J. Epi-

CAPUT XU. nJ

Epicrißs fitper decißone ißiitf casus ; n.a,
Enumeratio rerum facrarum ex Johanne Azorio cod.
Num camp an £ etiam refcrantur int er res facras ? cod.
Res facra qvotupltces ßnt (fqvomodo int er fe differant ratiom alten ation'u?

num. j», j.
De baptizatione campanarum apudPontificios & baptizatarum carum perfva-

fis facultatibus (f virtutibus eod.
Res [acras qvandofe gener alitcr dici de Omnibus Ulis , qvs> qvoqvo modo ad reli-

gionem promovendamfaciant, n.f.
Dßintlio rerum jacrarum in facras {peciaitter fic diclas,£f eccleßaßicas, & qvid

reqviratur ad utrarumq* alienationem ? eöd.
Int er res Eccleßaßicas pr<ecipuum tenere locum dotem Eccleߣ, ipfamqs qvodam-
modo in Ecclefi* pr<erogativain venire , & eodem fere cum iüa privilegio
gaudere , nd.
Eccleßam religionü tffidei matremperpetuam eße, & '.ejus Patrimonium jugiter

ßervari debere , cod.
Dos Eccleßaßica num& exqva caußa alienariqveat ? eod,
Accesfionis tan tarn dignitatem non ejfe,qvanfiiesl rei ipfius principalU, eod.
Propter qvodunumqvodfo tale, iüud magis tale est. eod.
De folennitatibus & reqvißtis alienationU dotis eccleßaßica aliarumq3 rerum

ßacrarum n.y.
Rcpetitio ex baäenus difiis: dotem eccleßaßicamper abdicationem dominiipri*
vati, qvod bominum es7,in dominium divinum^non generale Mud&fuper-
eminens, qvod omnium rerum ßt,fed feciale plane & ab humana Proprie-
täte liberum tranßijfe j & hincfatlum effe,ut nuUum ampliüs in ittius bonk
int er homines ejfet commercium, n, S*
Primum illud Privilegium-, fundamentum ejfg reliqvorum omnium. eod.
An Eccleߣ da tum aut donatum dici pos fit , qvod in dotem datum ? eod.
Eccleßam corpus aliqvodmyßicum eße, cujus caput ipfe Cbrißus & Dens ', eod.
Etiam in fecularibus dotem tarn in mariti, qvam in uxoris dominio eße , eod.
Rcccnfio Conßitutionis Karoli Magni de obßervandis rebus Eccleßaßicis n. p.
Tertium Privilegium dotis Eccleßaßica , qvod ejus adminißratio pertineat ad

£pißopum, cjusfy cur£ tota ßtß/bjecJa. n.w.
Ejus fubjettionismentionem plerumq3 faSlam ejße in cbartis dotalibus, nit.
ipso jure dotem conßitutam unk cumipfa Fccleßa Epifcopo ißius diceceßeos ftib'
fuiße , licet fubjeSlionis ißius cxprejßa mentio fatla nonfuerit , & reliqv*
bona univerfa Epißcpofuiffe commendam, eod.

Ff Verb*.

nS CAPUT XII

Verla. Posßdii de Augußino & Chryfoßomo , curam ißam ßcorfomtcäm a poputi

fußcipi volentibus n 12.
Nonrepugnare rerum eccleßaßicarum temporalium natura * qvb minus cura &

adminißratio earum ab laicis ßußcipi posfit-, nij.
DiBam Epißopi adminißrationem & tertium hoc dotis eccleßaßics privitegiur4

non effe ex jure divino , fedp'otiits ex jure ecclcfiaßico pofitivo , qvod pr&

re natu mutari , & in aliam plane formam verti qveat. ebd.
Gfoartitm privilegium dotis eccleßaßic£ : qvod im exeat dominio donantis , ut

nuüum omninb jus ei reüqvum fit. n. 14, 20.
Jtfum patrömu tempore ßundationis conßenfu Epißcopi ßbi reßervare & ßipulari

tenfium qvotannis fiolvendum (f alias indicliones extraordmarias am cer-

ta commoda &f emolumenta alia posfit l n.ij> 16.
Non eivili tantum-,ßed etiam naturali juri eonfentaneum ejfe, ut cmoi remfuawf

prout libuerit , alienare Uceat , atgu integrum adebßt in rebus donatis ali*

qvod jus reßervare , qvo frui deinceps fine cujusqvam comradiclione qve-

at. n. id.
Ex qva caufia Canoriißa conßnßum Epißcopi reqvirant ? ebd.
Verbddiphmatis Rudoifi Comitis Ht Ifßenßi-inii in rem prxfentem^ eod.
Etiam in aliis donationibus, & qvidem in hisfiaciüits, qvam in dote conßituenda

refervationcs admitti , n.iy.
Reßervationes ißa in qvem imprimis ßnem addita videantur ? nag.
De precibuspro defiunclis, äpud Pontißcios , cod.
Patrono ne qvidem adminißrationem dotis ger er e lieh am ejßc , & qvidipßextrd

diflum refefvationis jus liceatt njp
Num circa res temporales rationes redJend& patrono Uico apud Pontißcios t

Etqv: i in voflris Eccleßis obtincat? eod.
Patrono ad pxupertatem redatlo fuppeditari ab Eccleßa debere temporalis vit£

fujßrdgia ycod.
In antiqvis chartü dominii vocabulumßepe improprie pro imperio , autjureßu*

perioritatis aeeipi , n-20.
Jtisßuperioritatis a principe refervatum intcUigi^fiexprefse idnon refiervaverit,

dato licet Ecdcfi£ caßrb. eod.
Dominium proprie ßc diel um patrono ita von pojße competerein conßitutadoCe^

ut nee reßrvare ißud per exprcjßam conventionem ei Uceat. n.21.
Donatione™ eße ß>eciem alienat!Ovis,& tnlis qvidem^per qvam de dominio trans-

f er endo agttur j indetfo reue genm acqvißtionü dici, eeJ*

Num

CA TUT XII n?

bfum Donator pJtipicjveJtjHr res donata in dominiofuo maneat ? eod.
Pnncifj/ifet ex gl in dote tonjlitttenda , ut donator ea tr.entt der , utßatim velit

accipientis fiert , nee uttö cafit ad /e rc verti , tod.
Modeßtni Pißorü vtrba eam in rem , eod.
De G)vinto privilegio dotis tcdcfiaßit*, cxewptioneß. a juris diHione ßcu/ar/,

num.22.
Sccuhs primis nulla omnino eccleßaßicajudicia, nuüam Ecclcfi& jurisdielionem,

ntillum forum Eptftoporum fmße ; fed uleimam animadverßonem per ex-

communicationem exptdtmm eße^va tarnen & tpfa nuüam aäjunclam ha*

buerit poteßatem <x\nyKa'<7inluj- eod.
De inittis, inerementis &" dx.fj.ri j uns diel tonis Ectlcßaßicx , n.22, 23.
In perJonas primüm Jurisditlioncm epifcopalem terminatam , de bovis autem

ccclefiaßicu nullum adhuc pencs Clericos fuiffe Judicium , fed penes alios

ä Regtbiis fwgularitcr adtdconßitutos ♦ Vtcedomiaos , ($ Advocatos ali-

qvando nowwatos. eod.
Sutctjß t empor is etiam de Eecleßttbonis in judicioepifcopali Cognitionen* inßi-

tut icepffi't/e d tantummodo de illü primitüs, cjvdi in dote m data. n.24.
Etiam in altu dvnationibus id maxime operam dedtjfe » ut res donam ab jurisdi-

fttone ßculari exemptn fieret, & donato'rem, fi is ipfe terra Dominum fuis»

/er ,plert4*r.ci, in ibarta drnationis privthgt.um tmmumtatis addtdße s to»

tumq. donatum lotum liberum feeiße, n.2j.
C^vil faß um , ß donator 73 kv^iov non b.ibuertt in terra Ecrfeßa donatn ? n.2lf,
Ei tarn alias , qvi jurisatcltonem habet in fun-Jo aliqvo , & fundum illum cum

Omnibus juribus &" qvaltt itiitis , utt optimus maximm eff, donatt vendtt,

aut qvotuna modo altenat \cum juribut tßu etiam jurisdtfttoncm, qv&fun-

do ißt inb<t ety tranßre , /. /.
Judicia crtminaVa, qv<e peenam Javgvinis inferunt ,ab Etcleßa & perfonis ectleßd-

ßuis expedtri mmime poff? , & hinc terrae Dominos ßbi band rar.b me-

rum imperium ($" Cognitionen* de crimimbtu refervare folttos eße-, n.2j.
Etiam in civili juris diu tone fecularemjape cum eacleß.tßna coneurriße, expaflo

aut transattione , n.2$.
Sine confenfu ejus , cujus esljurisditlio , bonaper donatione?» in Sccleßam trans»

lam boc fort privilegium nonnamtßi , tdcj3 multb magis ho die obtincrey

num 29.
De qvalitate bereditaria & fruflibus juris ditlionum bodternarum eod.
Confenftm ißum qvkm maxime necejfartum eß'e in rebus Stileß* w dottm datü.

num.jo.

Ff z Mona

«S CAPUT XIT.

Bona EcclefiaßicA pr£ter ea , qv£ immediate culttti divino inferviunt^ koct e£a«

yhj) dici illa, qv£ in dotem dam ßint. eed.
Caufaconfcnsus amagißratibus fecularibus non diß'culter dandi tfjudicid ec-

cleßaßicafeorfim inßituendi , eod.
De Judiciis Eccleßaflicis ßve Conßfloriü harum provinciarum Saxonicarum e •-

rumcfc cognitione n.31.
Debonis Clericorum patrimonialibus in Galliaftpe judicatum cffcqvodpresby»

ter debeat cedere rebus fecularibus^ nifimalitfolverc & renunciare. eod.
Utriim viüiciifacr£ Ecclefi£ competat privilegtumfori ecclcßaßici, ne alw,qvam

ad pontißciumtribunal, evocenturt H,J2yfö*
forum eccleßaßicum in noßris provinciis ab ipfo Principe conflitui & ex ejus irn-

perio dopender r. n.jj.
Principem , utpote jurisditlionis fu££Jlimatorem , exercere eampoffe per qvos-

eunfo & qvomodocuny. velit,ßmodö ea , qv£ naturam procefsüs judiciarii

(onßituunt , non omittantur, eod.
Forum competens effe,ubi res, de qva agitur,fm esl , n.tf,Jj.

£hid ratione juris ditlionU ßatuendum de dotalibtu noßris ho diernis in gene-
re_3 , ö* in ß>ecie 1. de iis , qvi agris parochialibus colendü deß'wati f
mim. 34.

I. De iis, qvi pr<eter agros ecclfßaflicos-, alios infuper coluntproprios ? n.jj.

3. De iis, qvi agros eccleßaflicos titulo emptionk hü conditionibus fuos faciuntt
ut in recognitionem dominiiprißini qvotannü vel certnfervitia^vel c er tum
cenfumpr£flent fßmulcfo de iüsqvi tale qvidnonpr£ßam ? n.36.

Omnes fundos, qvi in territoriofunt, etiam de teritorio intclligi, & ex hoc cem-
munibiis oneribus äffe dos effeinißß>ecialiter exempti fint. eod.

Conclußo ex anteditlts : jurüdiclione feculari regulariter cenferi debere exem-
ptos , qvi vere & proprie dotales Eccleߣ funt , & in hunc finem ab initio
Scclefis agris in dotem datü maneipati funt , aut adhuc maneipantur -, Et
qvi tales in dubio intelligantur? qvalüq3 ßt hoc cafu pr£fumptio pro juris-
diäione eccleßaßica F n.tf.

Caute (fprovide admodum agendum ejfe in judicio , fieubi controverßa flatus
moveatur, ne eximantur dotales temere jurüdiclione feculari , ve leidem
fine jußa ratione adjudicentur. eod.
Jjh iliter Domini Conßßoriales Witebergenfes antehac fe gefferint in pronuneu

ando fuper juris ditlione in dotales ? töd,
Sententia, eorundem banc in rem n.jS*

Dt

CAPUT XII. m

DeVlto dotU eccleßaflic£priviLgio,immunitate fc.ab omni [vrvitio , eenfu,

t'ibuto yaut altaqvacunq. exaftione i & L qpidem de /ervitiü n. $pf

40,41.
Major um (fScniorum appeüatioie dominor defignari,n.ig.
Uuw omni* promijcue immobilia,qv& Eccleß* qvocunfo titulo scqviruntur ,

dfervitiUßnt immunia ? n jp, 40.
Num dotales , qviapud nos kodil funt.ad ßrvitia alU,pr£terqvam eccleßaßi-

ca,adJbibcri posßnt aut dtbeant 1 n. 42, 4^4.4,4^46.
Conßitutio Elettoris Saxonia in Decreto generali de fervitits dotalium f eod.
Obßuritas (fanceps cau/4 eventus unde najcatttr circa qvteßionem de dotdltn

Jtrpiriü ? eod.
In caufafervitioruw dotalium qvU fit judex competens ?n.4j.
Servttia tßa conßttuere partem faUrii Ecilefui mwißrii conßituti , & taufai

ißndconcerneties in Conßßorin ecclefiaßicis decidi debere, eod.
Cau/arum ecclefiäßicarwn int uitu forum eccleßaßicum adeundum ejfe. eod.
Interejfe E(c/efi<e>ades habere liberaspotiüs,qväm ab alto occupatas, aut onere

gravat.ti. eod.
Praxi* & pronunciatumölimConßßorii Witebergenßs circa materiam pr£-

ftniemn 44.
Ipfos Elettores Sirenhßmos propriU fuis rebus atfo pradiU adbiberi tioluufe

fervitia dotaliurntniß bmon paßori tantum,fedin(upcr etiatualiti prd*

flare eadem obligatifuisfent, n. 4 f.
2. De tenfiitf tributis/. colleclit ».46,47 62.
Dißinflio prtdiorum ecclefiaßicorum ratiorit tributorum H-47>
TerrU tributorum expcrtibut ,ßcubiad Eccleßas pervenerint , nonfacile tri-

buta impofitafuUß d Principibus Cbrißianü , nißqvando vel necesßtae

idexegerie", vel viftoribus prima obed'ientia rudimentapraßari oporttte»

rit. eod.
Tribut ariaprtdia cum ipfo onere in Eccleßam ttanßre, tod. (f n.48.
Invetligalibusipfapradia^nonperfonasconvefiiri , O" oneraißa pradioruffL*

eJfe,non perfonarum , ac qvaßdpradiU exigi, atcjs d posfesjoribm eo

nomine conventis praß an da ejftßne conßderatione qvalitatU aut di-

gnitatü. n. 4$.
Omnem Eidefiarum & bonorum ectleßaßicöfum immunitatem ex Principutn

beneßcto provmire , n.4p, 62.
Conßtutiones Imperatorix de ejtawodi privÜegiUdU^ vel AUtHi%Vel itnminU»

4it1extantes n,4p>jo}<ji,j2,jjt;4,jjj6,s7^S>

Ff j Mhmta

Z3o CAPUT X IL

M'tneraextrdordinariä qv£ /tnt,(f qv£ fordida ? »J2,j^f7*

H inuYU hnperatorü bentgrutas cjV£ fuent ? n.jj.

Capitati* qvidfitinconßttutione Tbetdoßt jtntoru} ».//«

Jtfowenfordtdorum munerum düpliiuisße aliqpjndz Imperatorihus i n.jj.

Ex ante recenfirü Obfervaeiones dus , i. imntumtates C'dcß ' ißicM non exjti-
re dtvino , fed ex meto Jure bumano poßtivo prozeni'e , (f qvidtm ex
eoncesßone Principum. 2. nondum eo tempore difl nti im fiUfe dotent
ectltßjßtcam , aut manfumin dotem djtum,ab rcHcjvu bann qvatur^
liverafttate in Eccltßim translatü. Ghitbtu appenditis Iol6 additur'.
non vinam fjfs aut tonßffam Panormitani (f retiqvorum Canontßarunt
dißinElionem ,qva Etcleßam ad onera perpetuö infita Ö* immuialtlij
teneri } adpariabrlia autem (f repentina non teneri tonten dun t. n jp.

Inttr extraoriinartas coüationes^qvibtu immunes fuerunt Ealeßa, non refer-
ri CitSjCjV£ ex gravi alicjva & urgente Reip. necesßtate mdnuntur. n. 6o*
SubjunclU Canonißarum limitattonibus & earum con/utationibw, n,6t,

Privilegium immunitatü gener alit er concesfum non ine ludere rafumnecesß-

tatis publica ; & netesßtafbus ßtbveniendttm ejfe cum jatfura univerß-

rum,non qvorundam tantumjn.öo.
Principe™ auger e & minuert pro lubttu posfe immtinitatu ecelefi ßict privi-

legtaßne cujmqvam alteriiu confenfu ,• (f infoUus Printtpu potuntate.

conftßere , qvousqve v alere velit priviiegia a fe liier aliter cont.es fa,

n. 62.
SSPTlMUM dotis ectleßaßica privilegium eße, qvod ejus dominium transfe'

ratur in Eccleßam absoj tradttione, n.öj.
Ißud habere etiam locum in reliqvU rebus Eccleßa donatis aut vend tu, eoi.
Traditione ve/vera, vel Symboltcd translationem dominii fien magis folen-

nem tantüm.eod.
Non iüicb ad fubßantidm aclüspertintre ea,qv£ ad folennitatem aliqvam ex»

temamcondueunt ,& non protinus negocium ipfum tonßituere , qvi

probationi inferviunt. eod.
£h am arrplum Qf.late patensfaciant Canonißt. pr&fens privilegit/m. eod.
OCTAFO competere doti Ecelefi tßics univerfa illa priviiegia , qva ia Jure

coveesfj inveniuntur doli uxoria. n. 64,
£hidde matrimonio fptrituali Jentien 'tum , remisfive y eod.
Pro E de(J4 owmnb taborandumeffe,ut bibeant ejiu mimßn 7uide vivere &

eultum divinum per agere qveanti.eod.

Dotis

CAVVT XII zji

DotU ctcUfijftit* eonflitutionem non ifje ne( esfjriant , eod.
Intet eff Ecrlefu ,dotem conßitutdW pilvam habere & ptt töncesfa pr'mlegis
ton/trpare.eod,

ANtiqvisfima ha?c inter ipfos minus ea, qvae t)EO confecfata c-

Gent:Iesnataeftopinio>in nul- rant , eommerciohominum eximc-

lius bonis eße , nee in commercium rentr& veluti transfeendentia extra

proinde venire poiTe res facras, omnia civitatis jura ponerent. Qyd

qvam proponit Marcianus JCtus in inprimisfacit conftitutio Juftinia-

/.<*.§ 2. ff. de R.j). Sacra: enimdice- niin/. zi.C de SS. EccieJ. Eaqve prb-

bantur demumresillae, qvae publice- pterinipsä etiamEcclefiä, fevere a*

confecratae non private d. I. 6. §.$. nimadverfum fuit in eos, qvi res fa-

qvaeq; (Deo>non uiis, diis enim plu- cras alienare , atqve contfactus cir-

ribusrem unameandemq; dedicare ca iüascelebrareaufusfuiiTet , uti

iicuit-uti opeime notat Anton, qvamplurimis veterum fententiis
M.nthajusncpos ad § %.lt>ß.deR.D.) contirrnar Gratianus cauf. z. q.i,
publice deduatzeerant , five ineivi- Hinc adeöivo Carnotenfis epiß.m,
tateeßent,fivein agro,/ 9, ff eod. Et nulla ratione admittit , ut in usus
dedicatio ifta ftante Rc-publ. ä Du- alios vertantur bona Ecclefiaftica ,
uir.viris fiebat , qvibus populus jus qvam qvibus ab initio deftinata
dedicandi concesferat ; mutatä eä- fuerunt. Res enitn SccLßaßita »in-
dem ä Principe, vel eoicui ille dedi- ofjxufitut tefijntur etiam fecultl(gest
enndi dederat poteftatc d.Lg\.i^\A. qvia dtvini juru fimt, in nullius bonis
Joh. Seiden, de Synedr. lii.ß cap. tj. [uHt.($ tdebpror/us errat,ejvi pro fuit

.). Eratqve tanta ajjutj cos re- ocraßonibus.aut prinapu jeufionibut,*

Jigionis vis atqve numinis reveren- cpiby eas Maxime fervariconvemt, «*

tia,ut etiam inruderibusnncr ;m ag- Jurpat (fwäle tr.ifiarJLt inepiß 28 2,

nöfecrent charaft:rem. Semcl e- an item : Cum eaqv<e Xenodo'hus ,

n m a?de facrafacln, inqvit Mtfrcia-» Ptothotropbiisvel aliis religtofis do-

nus in d. 1. 6. %.j. etiam diruto aedifi- mtbus devotio fidelium pro rtdetv

cio, locus facermanet, hoceft , ralis ptione «nimarum fuaru->. dare ton-

m non posfit uahiin commercium, fvevityadßtßtntationemeorum * qvi

/.7 j, ff.de contr.eo.pt. ibi comn orantur , non Jim in hu*

tnants rebus tomputatida funt ,

II. Hsccgenrilmmpietas exem- qvi.iDEl funt 1 oportet reclora

plofuitChriftianis , ut & ipfi no" 8i(ltß*rut/i , i,t ea tanqvut/, diz/hj

putri'

ift CAPUT

patrimonia in defenßokemScdeßafuS'
cipiant &c:

III. Memorabile eft, qvod de
campanä jam baptizata & appensä *
per rei vindicationem ab artifice,
cui fatisfacT;iim&: precium folutum
nonfuerat, in Judicium deductä rc-
fert Antonius Mornacius ad Uff. de
A.D. Ejus verba, qvantumvis proli-
xiora, qvia fpecialem cafurh conti-
nent , integra adfcribam. Ädjtcten-
dum,inqv'n,bzc exißimavi-, qvod an-
no 1603, ip. Febr. malam fiacm &d'f
iuorum Eccleßjsparcecialis montis de-
ßderii publice exeruit. Cun» enim
/aber &raritu nolas eis pulebre affa~
breg-faclas.exhibmsfetjtldifcfacrari,
Deog3 dicari ac Benedict , feu ut voci-
tat vulgttiybaptizarijmo & adpendi ,
nuüa aeeepta ab ipfis peeun/a ps.sfus
fuisfet :poßea tarnen mercede pacla ,
qvalis ille Horatianus Laomedon-, de-
ftituerunt perfidt Uli nebulonts artifi-
(emrfvafioptit ita facratum dicatum-
'qve D£0 vindicare deineeps nemini
citrafacrilegii crimen liceret. Conftt-
iuit igitur eluftu faber jurisperitos ,
qvorumconßlio vendieavit conflatas
dppenfasfcnolas. Jure eum vendi-
casfe dixit patritu Juridicui. Ap-
peüare nibilomintu parcetiani aufi
funt Senatum , qvi auditis hinc inde
patronis fabrum ifium posfe vendi-
tare nola4,eascfo defummo , in qvo ap-
penj* erant}deponere, qvantumvis fit-
cratas atfebeneditltts ycenfitit , niß
mctaüttm , qvoconfliit* fufafcfuts-

XIL
fent , öperänicfc & mereedespaftasfol.

verent. &c:

IV.Utrum hanedeeifionemproba-
tura fint univerfa & fingula Pontifi-
ciorum dicalteria , videant ipfi inter
fe. Enimverd res facras dicit Jo-
• hannes Azorius Inßitut. moral- lib.p.
cap ^7.efle Sacramenta; deinde al-
taria , vafa,vefies , Sanctorum reli-
qvias,imagines,in qvibus San&i co-
lunrur ,'deniqve omnia , qva? perti-
net ad eultum divinum, & ufibus di-
vinis &facrisdeputantur , qva? fo-
Jenr e/Te confecraraaut Epifcopali
autoritäre certis ritibus & preeibus
adhibitisad'divinos usus & Eccle-
fiaftica minifreria deftinata. Qyis
vero negaret jam ,. inter res facras
referri uebereetiam campanas?Sed
enim res lacras duüm eflegenerum,
poft Johannem Fabrum ait Morna-
cius d. /. qvasdam efle deputatas
DEO immediatcS utealices, cruces»
ornamenta, & has alienari non pof-
fe ; aliqvas vero mediate, ad ferviti-
um ferv:entium DEO , ut fundos &
fimilia , & has alienari posfe ob uti-
JitatemEccIefiae, vel necesfitatem ,
atq; inter has ulrimas referri debere
campanas. Non male , nifi qvod
non fatis convenia, lfta difrinclio
praxi pontificiorum , qvippe qvi
campanis per baptrsmum fpeciali-
teradhibitum faculrates & vires
plane fupernaturales fcl'c conferre
perfvafum habent, & fic in.eodera
cenfu cum fundis habere neqveunt.

Nee

CAPU

Nee cnim qvicqvam cisin baptizan-
dis homimbusfupereuVqvodnon ad-
hibeant aeqve baptizandis campanrs.
Rogantur fui'ceptores , irt)ponirur
fan&i fanctaevc aücujus nomen,ipfa
campana lavaturaqvä cum invoca-
tione Dei Patris, Filii ac Spiritus S.
inungitar chrismatei faleac fputo,
abftergitur fpeciaii forma Jinteo ,
cxorcifatur &c: qvos nrüs omnes
false perftringit Andrea Rivetus in
£Athol,Onbodox.traü.2 qvtft. 17. n.
n,ftq, utmaximenon tarn baptiza-
ri, qvam benedici campanas vulgo
ftatuant Pontificii. Vid. Joh. ßapt.
Cafalius<& veter. Sacr.Cbnß. ntib.
€.42. Qvod fiper baptismurnhunc
infuper campanisperinde uthomi-
nibus characterem imprimi ftatu-
uncvixerit, ut vindicationemad-
mittant juris ejus , qvod qvis antea
in materia habuit,

V. Id tarnen certum eft , res fa-
crasqvandoqvegeneraliter dici' de
©mnibus illis, qvaeqvoqvomodoad
religionem promovendam faciunt,
& hinc ab Interpretibus recle ftatui
duplices. Aut enim ad ufum «Sc
cultum divinum directo & fimplici-
ter deftinatae funt : ut tempia, dona-
ria»calices,libri &omnisaIia fupel-
Jexfacra ; aut non funt deputata: ad
Dei cultum immediateac fimplici-
ter, fedad fuftentationem minifte-
rii 1 veluti reditüs annui , praedia
&c: Ego illas diftindionis gratiä ia-

T XII- ix

cras, hasEcclefiafHcas commodiüs
dici exiftimo. Utrarqve DEO di-
catae dicuntur-, ct nulhu. q 2. Sed
illae majorem cum culru divino ha-
bent connexionem, hae remotiüs il-
lumatr ngunt, imo fere nonattin-
gunt. Etneurra: proinde"posfunt
alienari , nifi ex causa gravisfimä»
qvasexaminari.ab Epifcopo & reli-
qvo ciero debet , & fub certis folen-
nmubnsl.14J.21.Cde SS. Erc/e/Sed
hae tarnen faciliüs , qvam illae , in
commercium veniunt,ex eä ratione,
qvod cultum divinum immediate
nonattingant. Vid. Joh. Schnei-
devvein &Joh. Harprechc ad §. 7.
Inß.deR.D,

VI. In pofteriori genere emi-
riet & praeeipuum tenet locum dos
Ecciefiaftica,qvae fingulare hoc ha-
t>et,qvod ided,qvia ex mente & fen-
tentiä Canoniftarum Ecclefia ho.
diefinedoteconfecrari nondebet,
ipfa qvodammodo in Ecclefia? prae-
rogativam veniat » & eodem fere
cumilläprivilegiogaudeat. Pofito
enim, qvod volunt Canonifra; 9 Eo
clefiam fine dote coniiite.re non
posfe , inpromptu erit conclufio,
nonmagisdotem» qvam ipfam Ec.
clefiam alienare licere. Et qvia
• Ecclefia religionis & fidei mater
perpetua eft, ita ejus Patrimoni-
um jugiter fervari debet illacfum
d. l.i4.CdeSS. Ectlef. Si tarnen gra-
vis inftet necesfitas, in comparatio-
G% nc

2?4 CAVU

ncFacilius,'nifi fallor , dosconftitu-
ta , qvippeqvaeex fe ufum al>qvem
pra?ber,qväm Ecciefia i alienari po-
terit. Q^ia enim dos conftitura
nonfacic ipfam Ecclefiam , {cd eft
accessio Ecclefiae , non erit fane ac
cesfionis ejus tanfadigniras,qvanta
ipfius rei principaüs. Er magis i-
gitur ipfiusEcclefia?,qvam bonorum
«jus probibira eft al:enario. autb.
multo magis C. de SS. £< i Icf. Privile-
gia namq,- rebus Ecclefiafticis , ne
alienari posfmt,concesfa iunt pro-
pteripfas Ecclefias. Propterqvod
autem unumqvodq; rale eft , illud
."magis tale efr,ex cornmuni Philofo-
phorum axiomate.

VII. Qvod fi alienare doterrt
Eccleflafticam omnino nccesfefue-
rit.h&ud paulo accurasius obfervari
deberefolennitatcs exiltimo rqvim
in reliqvis bonisEccicfiaflic's , dum
tarnen prolixiores iftus traftatüs
temporis ratio & necesiiras ipia ad-
mirrat. Qvantis enim ambagibus
al ' e na tio talium rerum neri debeat ?
-& qvibus reqvifiris inrendere eam
]icear , eleganter & in compendio
qvafi exponit Job Paponms hb. i.
tu. ij. arefi, f. Conf. Gvid.Papar.
qvtß.iqg frq Alfonf Viiagur integr.
trau, dercb. Erdef. male al. & Dd.
cornmuni tef ad tu. Decret il. dertl-.-
Eclef.äl vcl non. Ifrae folennira-
<esomnes mulro accuratiüs& folli-
€iLema^.sobivrvand* iunc , fi de

r xn.

alienationererum'ad dorem Ecelc'
fix pertincntium qvarlho fueritj
tji'äm ubi de rebus donatis aliisagi«
tur. Cavendum enim in lllisma-
ximchocefr , ne fuccesfu temporis
indotara relinqvatur Eiclefia & mi-
niftriejus, fi aliunde non habeantt
unde vivam,egere&efurire cogan-
rur. Qyandoqvidem dosipfa , ne-
cesfaria plerumqve miniftrispraebet
alimenta , qvibus carere Uli haud
qvaqvampoflünt ; qvaeautemad-
duntur infuper resexpietate dona*
ra:,uberiorem folentfacere vicYum t
& lauriores inftrucre menlas , Ted
qv^snoluit olim Ecclcfia annqva»
& qvibus ad luxum procJivis idmo-
dume/r descenfusqvaeqve adeo cul-
tum divinum fufrlaminant faepius.
qvam promovent.

Vi IL D ximus hacfienus, dorem
Ecclefiafticam per abdicationem
dominii priv?.n,qvod hominum eft,
in dominium divinum, non genera-
le illud & fuperemmens , qvod o-
mr.-um rerum eir, fed fpeciale plane
&ab humanä propneta:e überum
rranfnsfc ; deinde, factum hinc , ut
nullum amplius in Ulis bonis inrer
honrneselTetcommercium. Etfic
duojam dotis Ecdefiafticae expen-
dimus pnvilegia. Qvorum primü
iJlud,fundamentum eile videturrc-
Jiqvorum omnium. Nee repugnar,
qvo ] Eccleias datum aut donatum
dicaturid , qvod mdocem darum

tft,

CAVU

*ft,3fq: l7cE<:cIefia?doniinümi Ui.us
rei^cqvifitum videarur, Ell enim
Ecclcfij corpus aliqvod myfricum ,
cujus caput eft ipfe Cluiftus &
Dl Siiiradeö» qvod Ecclcfiac pio-
prium dr,in ipfius DE1 dominio ei-
le inrell gator. Cui accedit , qvod
<tiatn in fecularibus dos tarn in
mariri, qvämin Uxons domin o es-
{k ilicatur /, jo, C. dejw, dot. qvan-
qv. m crasfiusculehic iftud appl'ce-
tur , neq,-fi'militudo marrimomihic
■fatis apra & cor.veniens (k,uti lupra_
cxplicavunus.

IX. Pertiner hnc infigniscon-
£1 i t ii c i o Karoli M. apud Benejicl.
Lewt.l.d.captt.jnj, qvam pleramq;
aukribere operae erit prec.ium , ut
qväreligione res fccclefiarhcse ob-
fervacae fucrint.clano pateat.O'>-«^
ijV£ Duwino offiruntur , proeul du-
bt-> Domino (onjecr>;>itar. & nonfb-
lum fatrifitia , qv£ a Szcerdotibus
/ff per altere Domino conßecrantur ,
obUttones fidelturn dteuntur , fed
qvicunqve ei * fiieltbus offiruntur ,
five in mancftii % ßve tn agm.vineii,
fyfvi* , pratis , aqpü aqvarumve de-
lurfibtiA , artificm , l/brü , utenfi-
libus , petru , ddißtiü ,' vefiimentis ,
pcütbut , lanifkiis , pecortbiu , pa-
scuU « membranvss^obiUbui (f im-
mobiltbtu ,vrlqv£cut?qve de bis re*
bui qV£ ad lau dem Dei finttt , velfup-
plementum Sanft* Dei Eulefix ejus-
qve fteerdotfbui > atqve ornuinm

r xrr.

w

prtßwe posaunt , Domino , Ecckfit
qve five ä qoibiucunqve ultro effe-
runrur , Pom'no indubit anter ton-
Jecrantur, & ad jut pertwent Sj»
cerdotur». Et qvia Cbr'fluni & Ec-
cltfun, unam perfonaw eße verati'
(er agnofciwiu , qo£<uncjVC Eule.

fil£ ftirlt , Cbr ßl /uMt. Et CjV* EC~

tlefu vel in fupraditlu vel in qvibiw
(unqvefpuiebtu , ßve poUuitationi-
bus ,five pi^noril tu . ßve ßriptU.fivt
torporaltbu-i rtbdioßeruntur, Cfsr ß$
oß'eruntur , & qv£ ab Ecchfia ejut
qvotuntfe (orr.rr.ento alxnantur vel
toÜ>4ntu* ,five alicnindoyßve vafi.w«
do%fivf invadendo , five mino'ando ?
five dripiindo , Cbrißo toüuntur.
Et fi ab ami:o qvippiam rapfrfi'ir.
tum eß t prxetpue Cbr-fio Domi-
no nofiro , cjvt eß Rex R gum &
Domimu dominantium , altqvid an»
ferre »altenare tfabripcre Vit p-ifiare
facrtlegium eß. &.c:

X. T E R T I U M Privilegium
dofs Ecclefiafl-icae eft; , qvöd ejus
aclminiflratio perrineat adEpifco-
pum , ejusqve curas tora fubjecla
(ir. De qvä re aliqvot recenfet
Canones Gratianus tauf, 10. q. j.
videlicet exConcilio Toletano IIT.
Sic qvidäm contra omnem auclori-
tatem Sctiefia*, qvas <tdifitaverunt (
poßuUnt conjeerari , ut dotem*cfoa*n
eidem £ttltft£ contulcrint , ttnfeant
üiEpifcopi orainattonem nun pirti-
ntre. qvvd faftum MÜter wjtratef'

1)6 CAPUT

ito corrigatur , ut & in futuro ne
fiat prohibeaiar : & omni* fecun-
dum conßituti&nem antiqvam ad
Epifcopi ordinationsm & poteßatem
perline*»t> Et ex Concilio Cabi-
lonenfl II. Vfcretumeß ,utomnes
Ecclefu cum dotik.u* fuis , & deci-
tnis , ö* omnibus fui* juribus in E-
ftfcopi poteßate conßfi.ant , atqve
ad Ordinationen fuam /ewper per-
tineant. Item ex ConciJio An-
tiodieno : Qyacunqve res Eccle-
fiaßica funt , convenit cum omni di-
ligentia & bona fide , qva Deo de-
betur > qvi omr.ia pr&viäet & cun-
8a judicat , gubernari & aispenfari
tum judicio & poteßate YLpifcopi,
eui totitis plebis anima videntur esfe
commü/a. Sic & ex concilio Aure-
lianenfi l De bis , qva parceciis in
terrif fVineii'f mancipii« atfy pecu-
liis qvicunqve fideles obtuterint,
dntiqvorum canonum ßatuta fer-
ventur , ut in Epifcoporum poteßate
tonßßant.

XI. Ejus fubjeclionis mentio
plerumqvefiebat in chartis dotali-
bu$. Sic enim in Concilio Bra-
carenfi II. f» j. conftitutum Jegi-
tur : Hoc tarnen uwuqvsqve Epi-
fcoporum me miner it » ut non prius
■de-i'Ct Ecrlfiam , niß antea do-
tcm baßikt, (f obfeqvium ipßus per
don äti onem , ibartula Cfnßrmatam
Scriptae Et exrac apud Graria-
nurn - i Ueuit t q. t, imö verd

XIT.

etfi fubjeclionis iftius expresfa mea-.
tio facta nulJafuerit , ipfo jure ta-
rnen dos conftituta una cum ipsä
Ecclefiä Epifcopo iftius dioecefeos
fubeife intelligebatur, uti optim*
notant Ant. Bengeus& Franc Pins-
ion, debenefic. tift de dot. conßit §,
ß.n. f. qvemadmodum & rcliqva
bona univerfa Epifcopo commen*
data erant. Inde adeo in Conci-
lio Gangrenfi circa annam Domi-
ni CCCXX IV. can. /. conftitu-
tum legitur : Si qvis oblationes Ec-
cleft£ extra Eccleßam aeeipere vel
dare voluerit , pr&ter conßientiani
Epifcopi , vel ejus , cui hujuuemodi
oßcia commisfa funt , nee cum ejus
voluerit agere conßlio , anatbemaßt.
Et canone 8 l Si qvisdederit velacce-
perit oblata prater Epifcopum vel
cum , qvi conßtttitiu eß ab eo ad dis-
penfandam mißricordiam pai/pertbp >
£f qvi dat, Ö* qviaeeipit , anatbema
ßt. Qvi ambo Canones adver fus
Euftathianos qvidem confedi funt ,
notante Francifco Longo a Corio-
lano ibid. fimul tarnen officium Epi-
scopiexponimt, &qvod non liceat
alteri alicuiiliud.intervertere.

XII. Poftxjvamltapropter auclas
EccJefiae opes,& acqvifita fubinde
latifuadia non difficiiior tantüm
& multo operofior qvotidie iie-
ret adminiftratio Epifcoporum ,
(ed etiam invidias infuper haud
raro exponeretur > atqve ob id

Clerici

CAPU

Clerui perqväm acerbetraduceren-
tur, huic maio fuä aetate medfricu-
piens Auguftinus,a populo Oecono-
micam iltam curam iulcipi voluit,
feq;Iiberan ab adminiftratione pe-
tiit , Ted itnpetrare tarnen neqvic-
qvam potuit. Paupertbus erogabat,
inqvit Posfidius in vit^iug. vel ex re~
ditibus poßtsfcnum Ecclefia, vetetians
ex obUtivr.ibut fidehuw . Et dum forte,
ut asfolet , de pojfesfiontbtu ipfis invi-
d'iA CUritü fiettt , aüoqvebaturplebem
DEI, malle fe ex coüationibus plebti
DElvivere , qvam illarum pojjtsßo^
num curam vel gubernauonem pati.
,,— — Sed nunqvam id Luict fufci-
perevoluerunt. Pari modo Johannes
Chryfoftomus Epifcopus Conftanti*
nopolitanus ut adminiftratione pa-
trimoniiEcclefiaftici a fe removeret*
populumConftantinopoIitanum ro-
gavit» uteam curam in fe fufeipere
vellet.^p^r^ rogo&obfecroJriqpit tlle
bomil.&6. in Mattb. aream (ftorcular
vrftram devotiontm fieri. Sic enim &
pauperes facilins alentur , (£ DSUS
glortficabitur.

XIII. Utriusqvehaecverbaofien-
dunt,nqn repugnarc naturam rerum
Ecciefiafticarum temporalium, qvo
minus cura & adminiftratio earum
ab Laicis fufeipi posfit. Ecfi enim
iufeipere eam populus noluerit } non
tarnen id factum eft proptereä,qvöd
fe inhabilem crederet , Ted devotioni
ejus potiüs id addribendum e fr, ut
teüatum faceret, & fperare febene,

r m. m

& optimefentiredeminifterio, nee
attendtre ideirco vanos malevolo-
rumqyorundamiermones. Id Inte-
rim inde colligere licet , non efle__>
iftam Epifcopiadminiftrationem.c^
tertiuen hoc dotis EccJ ellafticae pri-
vilegjum ex jure divino, Ted potiüs
ex jure Ecclefiaftico pofuivo, qvod
pro re natä mutari, & in ajiam plane
formam verti qveat. Qvin utiliüs
faepeent, Laicos bonaeexiltimatio-
nis & intemeratae fidei aerario Eccle-
fiaftico praeHcere, qvam Clericis in
Iuxum lacpe nimium propendenti-
bus & fruges confumere natis ejus
curam committere.

XIV. QVARTUM Privilegium
dotis EccJeGafticasefr, qvod ita exeat
dominio donantis,ut nullum omni-
no jus ei reliqvum fit. Sic enim apud
Gvtküznxxtn c.n&vertnt 10. qi. confti-
tutum legitur in connlo Toletano
IV. Noverint condttores baßlicarum,
in rebus , qvas eisdem Eccleßü confe-
runt , nullam fe poteflatem habere^ :
fed juxm canonum inßitutz ficut Ec~
clefam im & dotem ejus ad ordinat tö-
nern Spifcopt ptrtinere. Qyo perti-
net,qvod ex Canifii tom,6. antiq. leß.
de Guntherio Comite refert Nico-
laus le Maiftre debon.Eccle/. 1,2. c.j.
nuluifle cum ab initio adj'n u-rr< ga-
tionem Virg liiEpKcopi , a qvo con-
fecrationerr p?tierat,profiteri, cujus
in dominio eflV deberet, qvod con-
ftruxiflet,mondteriüm j taridem ve-
iq , poftqvam renuiflet Epifcopus
Gg 3 con«

s$ CAPUT XII.

confecrationem facere* promififle, tronus, ad fefpec"hre Zetere fruclus
velle (e monafterium irtud ptrficere, Ecelefiae, qvando cbnt'gerit eam va-
& cum omni proprietäre fuä eaa- car?. qvale pactum sdmirrit Rochus
dem Ecclcfiam, C\ confecrälfet , ad de Carte d.in 7. Tum enim nihil in-
Salzburgenfcm federn Epifcopatüs tereft, furficiens tantum an exube«
& ad illam dominationem pleniter ransfuerit dos conüituta.
per omnia fecundümCano.nes tra- XVI. EU veröruKnon civil! an-
dere &c. tum , Ted etiam naturell juri conli-n-
XV. Admittunt tarnen Canoni- taheum» ut cuiqverem fuam ,prout
fraevpofle patronu n tempore funda- libuerit , alienare lice.ar, atqve inf&
tionis confenfu Epifcopifibi referva- grum adeo fit in rebus donatis ali-
j"e& ftipujaricenfom qyotannis Toi- qvod jus refervare, qvo fr u i deineeps
vendum, & alias indi&iones extra- fine cujusqvam contra didioneqve-
ordinarias , aut certa commo^a & at. Legem , qvs.w rebus tuis dovanda
emolumenta alia. Vvrüm utid firi d'xißi, judex iwp/eri provideat , ait
pos(it,pIürimanec€(Te Ht.,ut coneur- Imperator \nl p. C. de dornt. Qvem«
rant reqvifita. Pr/w#rahoceft, ut admodum enim hb?ru n dt cu»qv<*,
refervatio iftaautftiptilatio fiat tem- rem fuam donare & non donae_>:
porefundationis. Eä enim jam fun- ira liberum etiam eft , donare ean-
datä & confecratä nihil ampliüs re- dem cum cerrä qvalitate , & tum o-
fcduumeft patrono, qvod refervare ner* , atqve cum cerrä refervatione.
fibi posfit. Secundo reqviritur, ut re- Anteqvam enim res iftaexear ex meo
fervatio ifta fiat confVntienteEpifco- patrimonio, non poflum prohiberi,,
po, qvandoqvidem Re&or Ecclefis qvo minus legem donationi dicsm,
fine autoritate Epifcopi promitrere & rem non aliter nifi cum onere ali-
hic nihil poteft. Tertiö reqviritur, qvo dimittam , cum eo tempore ego
ut per iftam ftipulationem dos non a^huc dominus fim , mtaccjjreimo-
definat dTe fufficiens. Et proinde derator & arbter. Neqve id negant
qvartö fibi refervare neqvidqvam_> Canonifta? ; Ted confenfurruarm n E-
potelt, qvi dotem tantummodo dat pifcopi reqv.runr , euaej;, ut arbi-
necelTanam. Vid. Rochus de Curtc fror, non ideo, qvod Epifcopo in eä
de jur. p/ftron, fub rubr% de util. n.6. re, ante donationem perfeclam, ali-
Carf. Lambertin. cjvsfi-3. art.16. Ju- qvod juscompetere putent, ied ut
lian. Vivian. part.i.lib i.cap. 4. n.ip. exarainet ille, utrum onusadjecTum
& cap-8. per tot. Qvartum tarnen & pietati & Ecclefias ipfi non fit adver-
uhimum iftud reqvifirum neceffari- fjm,& utrum fervari ia falvä juiritia
Bin forte non eft , fi pactus fuerit pa- q/ear. Saivo hoc Epifcopi confenfu,

con*

CAV

conrjudit Antonius" Dadinus Alte-

ftrra adc.8 X de confvetud. pcflTe pa-

tronum in fundarione qtfascunqve

conditioncs im.poncre, etiamfi ftnt

contra jus commune.,, dummodo

fion fint alias tHicitae & improba-

bil s. In diplomate Ruv"iolri Co«

mitis Hdifenfteinu , qvo.monafte-

rit olim "W'fenlteinenfis fundatio

continefur , haec Irgitur cum con-

feniu Epifcopi facla reC rvatm : Tra-

ic da ßrmiter S. Cyriaio.tf ipßs fervü

ft bei , qvi ibidem cotifiare nojeuntur,

a — — ut poteßattm lüanim.re-

«' rum babeant, & pofl obitum meum

*< filio mto Ertcbo cenjum talem ßn-

" gulU annvs faetant. Hoc eH, qvan-

[<« do ad fervttium pit R'gu perrexe*

M rir% unum Saumariun* onußumprt-

•'** (lent tum bomine, ejviihu.md.ucat.

" Similtter fetunda vice facijnt , ß

«' itcr in bo'ftem eodert annocontigent

&c. apud Mart. Mager, de advacat.

arm.cap.g. n.^ö^.

XVI!. RHervationes tafcs eriarrl
in aliis donacionibus, & qviiem in
hisfacilius, cjväm in dore conftitu-
Cnda admittuntur , qvandoqvidem
danarioncs iftae ulrra dotem a^ce-
. dunt,& auäiore* pl.rumqve fac'urt
facultates Ecclf fiar, AjgmenturrLi
aucerii , qvod ultra nec.flaria virae
fubfidia , mmiftris Ecdefiae deftina-
tur , cum aliis communicari , & fub
hoc onere ab in'tioconftitui potdh
InantiqvirafibiisTricasfinis/»/.^^.

11 T Xll tV9

Comitis Aledranni £onat'onem_»
confirmat, in qvo harc inferta I<*gun-
turverba: Et annü ßngulu volu- „
mtu%ßcut in eorumpnviligio conti ■ ,,
netur, utpartibm Comitu , qvia de »
juo jure ipfe res <j vondam futße n$- ti
feuntur , in fcfiiwtate S. fetri ar- p
genti denarioi vigmtiejusdem loci ,,
/tbba perjobat. Etfo/joj. Hcn- „
rici Coraitis receniaur rticriptum,
in qvo canonicisEcclefia? B.Li pi jus
piliandi larg'tur hisverbis: Con. ,,
cesß etiam memoraiU Canonici* to- ,,
tarn aqvAW , qv£ d molendwü de 3»
torrenie infirmorum usfo ad gmn- >»
giam (vid, de hoc vocabulo H. >•
SpHmannus ing/ojßirio) S.Lupit #
qv<£ vocatur bretönia jttxm vtütrs ,,
protenditrtr,ut nuüus abscj3 pr£cepto Jf1
albitü velCanonicorum fuorunis j,
in ck pifeari qvocunfc modo dein- ,,
eeps audeat , im tarnen utEcchßa ?,
pr-idttla mihi meutfo fuccejßrtbut »
Annnatim unum Jextar tum frumen- ,,
ti ad f eß um S* Remigii penndejei- ,,
t/j/. Effot.j/p. Clarenbaudis Do-
minus deCapis donationi fua? haric
addidirclaufulam : prjediftiverb n
frjttres de Rtpatorio propter accen- ,,

fivam iß am reddere debebunt Dornt* if
no de Capü vei mandato ejus an- ,>
nuatim mperpetuum decem wodios ,7
laudabilvi bladi ■, qvi capientur in j,

grangiu beUimontü ad terminos V* ,,

ßos\in hatali Domini medietas , (f »
atia medietas ad Jemens pa/cbti^ ,*

XVIII.Vi-

14© C4P

XVIII. Videntur autera iftae re-
fervationes eum inprimis infinem-.
additx, utconfervareturpereas, &
identidem refricaretur memoria do-
naritis. Sic enim fe habet ingenium
hominis, ut benefacta fua etiam poft
mortem cciebrari exoptet, idq; d6-
fiderium accenditur tantö magis,
qvantö tortior äcceflerit perfvafio
de falute aeternä per fuperftitum pre-
ces obrinendä. Et fic namq;edod"ri
funt inEcclefiäpontificiä, qvipii&
devoti effe cupiunt , multum fibi de-
fun&is ad falutem prodelTe preccs
vivorum, & has liberalitate atqve
beneficentiaobtineridebere. Utigi-
tur preces iftae nc intermitterentur,
utq; perpetua conGfterer memoria
donantium , voiuerunt i II i per retri-
butionem exigui cujusdam munu-
fculi fibi ex rebus donatis referva-
tam , & heredibus fuis qvotannis
praeftandam,hanc fui memoriam re-
novare , & veluti per commonito-
rium aliqvod inftrumentum anni-
▼erfariam nominis fui & bonorum
operum a fe praeftitorum celeb rat io-
nern injungere. Vid.IlltphonfusPe-
rez de Lara de anniverfar. libj. cap.i.
Sed de precibus iftis qvid fentien-
dum fit, videri poteft Chemnitius
in extnt. Concil. Trid.part.j. päg.^6.
feq. Joh. Gerhard. Loc* demortenu-
mer.zgi.' Dan. Chamier panßrat.
tom. 2. Üb. 26. c. 24,

XIX. Caeterüm, qvod ipfam Ec-
clefiae dotem attinet,tantum abeft,ut

UT XII.
extra conventionis regulas fupra de-
claratas,qvfcqvam juris Patrono re-
liqvum fit,ut ne qviderrt adminiftra-
tionem ejus gererelicitum fit. Hoc
tarnen ei permittitur, ut fimale ver-
fari miniftros deprehenderit,non fo-
lüm admonere eos& increpare , ve-
rum etiam deferre tarn apud Epifco«
pum , qväm apud magiftratum &
Principempoifit. c.filiti 16. 7.7. Ha-
bet feil, patronus.ut Gratianus ifthic
in verbis antecedentibus Joqvitur,
jus providendi & confulendi , & fa-
cerdotem inveniendi, fed non habet
jus vendendi , vel denandi vel uten-
di tanqvam propriis. Poteft tarnen
infuper patronusimpedire, ne redi-
tus Ecclefiae in alios usus convertan-
tur, qväm ad qvos tempore funda-
tionis fuerunt deftinati. item nepos-
fit Epifcopus Ecclefiam ä fe funda-
tam fine confenfu fuo alteri Ecclefiar
fubjicere, Panormitan. ad c.fugge-
ßum 20. X. dcjur.patron. Et qvan-
qvam Canoniftat admittere noJinr,
ut circa res temporales rationum-.
redditio fiat patrono Laico, per c. ex
literis j.X.de jur.patr. &c. mLäte-
ranenfi 31. X. de pr&bend. Panormr
tan. ibid. Joh. Honorius in fumnt.
titjejur.patr.tt.42. in noftris tarnen
Ecclcfiis diverfum obtinet, Sig. Fin-
kelthauf. de jur.pAtr. c. 2. n.2j. nee
exciudi patronus cemmode poteft,
qvippe cujus intereft , falvam mane-
re Ecclefiae dotem , eo , qvod ubi ad
paupertatem reda&us fuerit,ab Ec-

clefia

CAPUT XII.

24t

clefiä temporalis vitac fuffragia ei de- vocabulum irf häc refervatione nul

beant fuppeditari e.qvhung. \6. q.y. !o modo fignificare proprietatem_»,

Catpzov.inJp.Conßß.lib.i.defjrf. qvippe qvam in verbis anteceHenti-

XX. Ex qvibus patet, res in do- bus plenarie translatam voluit do-

temEccIeu'afticam datasex dominio nator in Ecclefiam. Explicandum

donantis prorfus exire, & aiiam pla- igitur iftuJ erit de dominio genera-

li qvalitatem induere. Sed obfer-
yandum tarnen eft, inanriqvischar-
tis dominii vocabulum faepe impro-
prie pro tmpsrio, aut jure lupenori-

Ii,aut imp?rjo pot'üs, qvod jr»y to
ä^'t®» dicitur Apoilodoro. i^via
etfi nth'I omnino dixifTet Princepsi
nee fuperioritatem fibi exprefse re-

tatis aeeipi, nee proinde , ubi der e- ferväfletjverius tarnen efr, fuperion-

fervato dominio verba coneepta le- tatem iftam a concedente referva-

guntur, ilicd aeeipiendafunt de jure ram intelügi, qv3mvis caftrum Ec-

ta!i,qvo res propria eft, cum & in- elefiardederit, üti multorum aurori-

tCntio donantis & ipfe verborum_» täte confirmat Thomas Michael de

contextus huieexplicationi faspere- jnruditt. concluf.2j. qvibus addipo-

pugnet. Exempligratia,in diploma- teft Tiber. Dccian.r^ö«/Tf. mm., ty.

teWENCESLAI Elecloris Saxoniae vol. 4»

gloriofisfimaememoriar, qvod fupra XXI. Proprieautem fi dominii

fj/>.j.recenfui, hzec leguntur verba : vocabulum aeeipiarur, tantum ab-

" De qvibus bonis prtfatis difliatta* eft , ut iftud patrono in doteconfti-

" rüReflor pro tempore exißens Do- turä competere posfit 1 ut nee refer-

" minie capeU<t prtfatdi tres fexage- vare iftud perexpreflam conventio-

" nas prdciforum grojforum > cumde- nemeiliceat. Eft enim iftiusmodi

" cem grosfis latis , annis fingulismi- dotis conftitutio donatio qvaedam,

•ct mßrabit. Dantes proprietatem eo- qvae eft fpecies alienationis, & talis

i( rundem plenarie tccbßaßic* Hber- qvidem, per qvam de dominio trans.

" tat'% : cedentes Ubere'pro nobu & ferendo agitur, unde redte genus ac-

" beredibus noßris omnibus & ftngw- qvifitionis dicitur pr.lnß, de donar.

" lis feudi* & juribu*}qv£nobis in di' Sive igitur ea dominii aeqvirendi

" flubonis batlenus compettbant ,/eu caufadicatur , §.40. Infi, de R.D.l.i.

i( qvomodolibet competere posßnt in §.1. ff.de offic.procur. Cef. five modus,

" futurum^. Jure tarnen fuperiori- §.fin. Inß. de uf.& babit. hoc tarnen

" tatis , tuitiinis & dominii nobis & per eam agitur, ut dominium trans-

f< Succeßonbtis tn eisdem fpeciaUter feratur , & qvidem in perpetuum, &

*« refervatü (fc. Jpfa vcborutTL, proinde paeifei donator neqvir, ut

connexio manifestum facit, dominii res donata in dominio fuo maneat.

Hh Hoc

24*

CAPUT XII.

Hocenim prindpaliter indotecon- eniän invafam & oceupatam iftarn
ßituendä exigitur..., ut donator eä ab Epiicopisfuifle poteftatem,hirto

mente der,ut ihtim vtMt aecipientis
ikri , nee uJlo cafu ad fe reverti. />*>•'
Li.ffdedonat. Atqve exhis princi-
piis fin« ulceriori interpretatione_.
intelligi poteft , qvod (cribit Mo-
deftinus Piftoris conftf. numer.it

riarum nosdocent monumenta. Se»
culis autem primis ntill,a omninö ta-
lia erant judicia, Ecclefiae nulla juris-
diclio, nulluni forum Epifcoporum?
fed ultima animadverfio perexcom«
municationem expediebatur , qvac

in eam rem implorandum erar,fi po-
terac, brachium feculare. Antiqvo
hoc jure fubiato jurisdielio Epifco«
porum coepit efle maxima , & non
aernula rantiim jurisdielioni civili,-

®enn glcici) einet* eine Riv&t <amen & 'pfa nuiiam adj-nciam ha

felbftbaiief /fundiretUnbdoti^ bebat pottfattm a*ayKo.n*Mt <ed

ret/ foiUet'fommterfcocf)^
Burcb fetne(Serecf)f igfeit 511 t>cn
Äircfoengöferu / fon&crn fvaö.
erfcor&in t^or ®f rcc&tigfctt gc^

fyabt ant>m ©fifCVll / fO Ct* £>eC fed ex arfeclata Epifcoporum ambb

^it'C()en §C$Cbm/ Die WrlCtirtf »a&« ^tiam fuperiqr. VjdJar.SbftOZ-

cr/im&fobafocn&ie ©uferetn^ »^^^ w?.^

***~u\ ~a «.a .,,/„ hmJ\ MMi»t.f XXIII. Notandum tarnen, juris-

ItKlOl adpios usus unO UlCWiv ;.« r. , r a. ' »

«irc&cn unl> ©tifft.artwnört/ & nno fi roomento ad . * ^ id

fOIDCrDenfte/ na*^rt»nill18 ftampervenifle, fedexigoapr.mü<b

tDerD^ecf)fen/cllVini juris, unt> habuifle initia, & majora qvo£id,e

geboren nicW mebr Den fielen

JU/ folgern ßn& gar extra com-
mercium hominum.

XXII. QVINTUM dotis Eccle-
fiaftiese privilegium eft , qvod exefn-
pta ea fit jurisdiclione feculari. No-
iobic excurrere in prolixam iflani
deorigine& ratione hujusexerfipti-
onis difputationem, qvandoqvidem
ratio inlHtuti noftri hoc non pati-
.tur. Id veröcertum en\non alia ejus
fgifie initia , qväm ex Principum five

incrementa repifle, donec per Epi-
fcoporum dhct^otelou/ printipibus
fecularibus tmms omnino jurisdi-
elio , qvaeiliis antehac in negoeiis
Eccltfiafticiscompetierat , adempta
&ereptafuit. Ita namqve in perfo-
nas primüm jurisdielio Epifcopalis
terminabatur. De bonisautem Ec*
clefiaftic Js nulluni adhuc penes Cie-
ricos erat Judicium , fed penes alios
ä Regibus fingulariter ad id coniri-
tutos,jqvos Vicedominos, & Advo-
catos aliqvando vocabant-,. Inter

concesfione,fivep«mis(ione. Saepe Leges Longobardorum Ub.j* tit.t.

unde.

CAPUT XII 24}

undccima hxcefr : Volum tu prh/b, cum appUufu docnf hodie Cano-

iy/wfgj d^J/t/, ntq3 preslyreri, negs
diaconi, neqs /ubduconi , nefo qvisli-
btt de cltro , de pffjtM fuü ad publica
Ziel ad fecutarta judicia trabantur ,
vel dißrir.gtntttr ; /ed d fttis Epifo-
pts jndira't jußttiam faciant. Si au-
tem de p/Jf sfionibiu ßve SCcIffiaßiciiy
ßve fitü prnpriü /uper eos tlamor ad
judicem venerit^mittat judex tUman-
tem cum m/ßc/ fuo adEpiftopum , ut
faetat ei per advocatum jußttiant^
pereipere. Si vero auqva inter eosfu.e-
rit orm intentio , qvam perfe patißca-
re non veltnt , aut non posfint , tunc
per advocatum Epifcopi , qvalem jus-
fertt , caufa ipfa ante Comttem veniat
vtl judteem , cT tbi ßecundum legem
ßniatur , antepofito ficut dictum eil de
perJona Clericorum. Eodem p-rti-
net, vjvod habetur in Capitular. lib.j.
(dp. it. De adv »cacis , Vicedom^ms,
vicarüs & etntenariis pravis, uttol •
iantur : & tales eliginrur , qvales
& feiant & velint Julie caufas difcer-
nere & terminare. Eogitur tem-
pore alia prorfus'fuit rerum facies,
& ne qvidem de bonis Ealefia: in
judicio Epifcopali dileeptari potuit
i. d apud Advocatum , qvi utiqve jle
Clero non fuir, led a principe poftu-
labatur. t.ipititl.ltb.7. c.jog. tantum
abell , ut bona Clericorum patrimo»
nialia eo tempore exempta fuilTe dir
ci cjveant, qvaetamen ad forum per-
tinere Ecclefiafticum , .neqve judi-
cio CecuUri ampiius iubciTc , magno

niffae nonnülli. Vid. Michael Fer-
ro Man rriqve de diff. ($ concord. tttr.
for. qv<eß.22. num i. Thom. San-
chtz corißl.moral.lib.2. c 4. dub.jj.
& di,b.j/.

XXIV. SuccefTu tarnen tfrr po-
ris etiam de Ecclefiae bonis in ju.ii-
cio EpHcopali-cognitio inftitui cce-
pit, nee vero de qvibuscunqve illi-
co, fed primitüs1 ut videtur, de illis,
qvaeindotern data fuerant. Refe-
ro eoconftitutionem , qvamrecen-
(et Benedi&us Levita capitul. lib.j.
c. 2t j. K^Malti contra canonum ßatu»
m EccleßoA , qvas <edificaverintm, poßtt»
lantconfecrari , ut dotem-, qvam e't-
dem Ecclcßjt contulerint , non cenfeavt
ad Epifcopt Ordinationen pertincre^s.
qvodf.itlum eil in prtterito , d//ßlice/9
& in ßuturo probibetur \ fed omnia fe~
xundüm conßttutioncm antiqvam ad
Epißopi ordinationem £T pvteßatent
pemneant. Qyae eadem verba ex
Conciiio Xolecano III. receniecL.
Gran'anus c. Sicqvidam 10. q 1. Er.
in illis nonfoJam adminißrat onem»
ied (übümius 'A cjvod jus Ep f.opo
commflum tfc coli gitur ex eo,
qvod non adlolann Ordination m,
icd etiam ad .potelratem «.ja? , qvae
de judicianacommode inreliigi po-
tcll , ptrtinere dos conftitura dica-
tur__,. Ethoc fenfu accepiflTe verba
iila viderur etiam Benedi&us Levi-
ta, cum in ejus compilatione&prajK
Hh i CC"

144 CAP

cedcns'& fubfeqvens capitulum ad

judicia formanda pertineat.

XXV. Sed &in aliis donationi-
bus id maxime dederunt operam , uc
res donata ab Jurisdi&ione fecula-
ri exemptafieret. Qvare , fi ipfe ter-
rae Dominus, qvi T5 xt^joftenebaty
donator erat , plerumqve is in Char-
ta donationis Privilegium Hoc im-
munitatis addebat , totutnq; locum,
qvemdonaverat, liberum faciebat.
Illuftre hujus exemplum occurrir_,
apud Nicol. Gamuzat in antiq. 7rt-
easfin. pag.$o- ubi Chiidericus Rex
monafterio a Berchario Abbate aedi--
fkato interaliahoc largitur priviie-
(i gium. Concedimus, inqvir, ut nul-
,l lus judex publicus r qvo/ibet'modo,
" judiciariaaccincliu poteßate in cur*
«' tes ipfiis monaßerit ubicunq^ ad
u pr&fens eorum maneat poßhßo vei
•* dominatic > , aut qvodinantea ut di-
" ximus fuerit adduum velcondona-
t( tum , neeadcaußts audiendum , nee
** fidejujßores toUendurrt^ ,. nee fredat
*l exigendum , neemaftfiones facien-

" dum , nee rotaticum exa-

*< ftare prämatur, See. Apud e-
undern p. 84- Carolus calvus Mona-
fterio p.uellari immuniratem conce-
<l dithis verbis : Hoc autem prtei-
•* pue ex autloritate DElomnipoten-
«' tis/eu nofira regali aut Oriente int er-
4C dieimus , ut nefo Comes , ney* Advo-
* eatus , nefo aha potens ptrfona in
«« omnibtu villis (f poßesßonibus mo'
%i tiAiborum jpUckum fnum teneat,

UT XII.
tiefe fredat exigdt , vet aliqvam di- , ,
ßriftionsm faciat , neq.bomines S. ,,
Petri & S. Bercbarii pro aliqva of- ,,
fensa velpro aliqva re bannüComiti „
in omni ' poteßate fuk per folvant &c. j,
XXVI. Qvod Cito Kvgiov non ha-
bere^ donator in terra illä, qvam Ec-
clenVdönaverat, implorari folebat
Princeps vei ab ipfo Donatore, vei
abEpifcopOjUttalem immunitatem
concederet. Formula iftiusmodi
concesfiortis extatapud Marculfucn
Hb i. num.f. ' In eandem fenteotiam
' reperitur" apud Äuberr. Mraeum tri
donat. Belg. Itb.i. c.gp. donatio, qvam
fecit Audis domina de Boular, ubi
i n t e r a I i a a i f : L o c um autem pr<edi- , ,
dum Cf cmnes eleemoßjrias , prout ,»
diclt/metf, eüdem coüatai ab omni j,-
e'xaclionefervitio & jußitia fecula- ,;
ri volui, & firmavi liberdi eße in }>
perpetuum & exemptas. &c. Haec ,,
exemptio parum roboris haberet,ni-
fi accesfiflet confirmatiofuperioris,
qv'aE in hunemodum coneepta addi-
tur: Et nos MARGARSTHA Comi- „
tißapr&fatam eleemo/jnam&o'mnia it
alia in diel ü literis domina de ßou- „
lar comprebenfa gram & rata b ab en* ,,
hs tanqva terrae domina conßrma- ,,
mus. Et porro : Nos GUIDO Co- }>
tnes Flandri* & Marcb'tfus Namur- „
cenßs notumfaeimw univerfis^qvod ,,
nos eleemofjnam& omnia aliaeon- ,,
tentn — ■ — — mea & grata babs» ,,
mus, ($ eatanqvam terra dominus ti
confirmamus. &c. >»

$.i.Sed

CAVUTXIL 245

§. 1. Sed&aliäs,qvi jurisdidio- vires ejiu excedit.hocprocul dubio „

nem habet in fundo aliqvo , &fun- ad ;iu mtum perünebi: &c: Ita ,»

dumiliumcum omnibus juribus 6c etiam apud Nie. Camuzat. in antiq.

qvalitaribus,uti optimus maximus Jncatf.pag, joj. Henricus Comes

cu\donar,vendit,autcivocunq;mo- Trecenfis de libertatibus S. Lupi

doalienat, cum juribus iftis etiam verbafacienshuncin modum con-

jurisdidionem, qvae fundo ifti in- ftku\t:CGn?es/j,qvodbominesdi- »

haeret,tran(ire dubium nuJIum eft.
Concefsäenim re pri-ncipali , cen^
fentur etiam concesfa rei cohaeren-
tia i qvae fine principali nonfubfi-
ftunt, nifi aliud adum fit. Didac.

11 £ E(deßa S. Lupi , qvos habet a ■ ,»
pudTrecas & babitura tfl , «»de- „
cunq3 veniane, qvamvü maneant in ,»
jußtttam&atin civitate ($ poteßate ,»
Trecenftnon refpondeant altcui de >»

Covarruvias praß, qv&ß.ti, n.io. H, cxtero corariimevelmeis minißrü, „

Zosfms ad Pand. tirt de j'urisditl. n. mfipro < forefaflüfurti , velmuti- ,»

j^. Matth. Stephani de jnriidt£f, Hb* re , vel raptta , z/f/ inventi fuerint ,>

/.f.//. ». 7y^^- pr£/entahter inforefaflo , qvoddi- ,>

XXVII. Qyia autem .judicia citurmellee>& hoc qvandofangvi. »

criminalia , qvae poenam fangvinis nti effußo interx>enerit.&z\ Pari ,,

inferunf, ab Eccle/ia & perfonis fnodo in bibliothecä Cluniacenfi ,

Ecclefiafticisexpe'diri minime pos-
fu n t f. clericis f.X.ne Clerici vel mo*
naib\ foLebant fibi terrae Domini
haud raro merum imperium & co-
gnitionem de criminibus refervarc.'
Äpud eundcm Mirxum lib.r. cap 43.
Carolus Bonus Fl and rix Comes in
confirmatione privifegiorum mo-
nafterii Loenfis hanc facic exceprio-

qvam edidit Andreas Qvercetanus
pafg.tjia. legitut inftrumentum per-
mutationis inter Humbcrtum do-
minum'Belli-joci,& EcclefiamClu-
niacenfem transadae , in qvo Hum-
bertusomnifuo ju*i renunciat fub
häc exceptione : In fupraditlü „
manßicum bominibut & ttrrti & »
eorumpttiinentiU , nos nihil aliud ,,

nem : Si autem furtatdueüa% raptg retinemtu , nißin qvolibet Qurtili „

" mulierum, qvodvulgo diciturlPif- ünumjornale & gar dam fif jufliti\ »

'« uerdragan » bdmitidia infra pr&- 4m adulterii , Ö* furti \ & homici- ,,

lt diclos terminof evenerint , ($ ho- dii & eßußonü fangvinu cum enor- )f

*' rum qvorumlihet reiu intbi capia- mi Ufione fafl<e. •»

«* tur.velß Ecclepadebujtumod'ttla- XXVIII. SeJ & in civili jurjs-

'< morern mihi fjcienfe,fententi£(d' diclionefolebatfepe fecularis cum

M pitali,aut membrorum mutihtioni Ecclefiafticä concurrere ,prout pa-

«4 juße damnetur, qvod modum vü dum conventumabinitioj autlite

Hh 3 motä

i46 CAfU

roota rransa&a res fuerat. Ineä-
, dem Bibliothecä Clumacenfi pag.
tri}, refertur inftrume'.itu.m compo-
fitionis incer |ohannem cic BJeno-
sco Ml: rem, Dominum Usfellarum
& Yvonem AbbatemCluniacenfem,
," in qvo fic ait Johannes : Compeß-
«' tum eß,cjvod bUenaßr mea & he-
M r'edwn meorum dominorum Us/el-
« larumin perpetuum , in terrü e»-
" rundem arta tJMAÜitum , & ter-
*' rü qv£ tenentur ab cudern usq} ad
h metas Uptdeai ibidem pofirat & in-
** ßxaj, exceptis tondemenis eo/un-
"dem : In qvibus ego (S ' her e des mei
t* nuüam babebimiu blaeriam feu a-
" liamjuritdiElionem ; necipßetiam
<<■ in dielt* condemenü babebunt blae-
l« riam , fed ibidem /erpientem ipfo*
" rum ad <ußodicndas condemenas
« habere poterttntiCfvi pro damwoßbi
" inibi alUro potent pignorare. Item
« dt El tu Abbat & Juctesjures fui ff
" Ecdeßa Clun. ac egg tfberedes ».ei
*« babebimus perpetuojußitiam (fco-
t< gnitionemforefjclcrum ($ deliclo-
i< rum^qvorum emenda (S ' fexagtnta
" folidorum CT ultra inpradiclu ter-
«' rUtondemenU'fupradtElu exceptü,
«' (^ in Omnibus bominibus.CjVGS ha-
" bentinviÜa de Cortramblem , de
" Ongies & de Büße , aqvjhtcr &
«♦ tommuniter habe bim Ki^cjva magna
«l jußttia tarn in cognoscendo , qvam
" in fententionandq , exeqvendo (f
I« jußttundo * qvalitercuncfoper gen-
«l tem Eccleßa Clun, & gentem mcam

T XTT.

£T beredum feu fuetesforum meo- »
rum in loco diclx EciLfia i5 mihi „
commum commumter exeqvetur. ,t
JuruJtEiio verd,(Cgmrio , & jtißt- ^
V/^i» /^rr« , bomtnibui ($ Jocü o >,
ninihwf fuprddiüii citra emendam r,
LX/olidorum ,qt>£ vulgär iter par. »
va jußttia appeUatur,bUeria exte- ,,
pta4ut /uprj ditlum, diElx [Ecclefu ,>
Clun perperuo remanebunt. &c: ,(
XXIX. Necyero fine confenfu
ejus, cujus eft jurisd.dio , bona per
donationem in EccIeHam rranskua
hoc fori privilcgium nanc'scuntur^
cümaltcri per alrerum praejudicari
& miqva conditio inferri haudqva-
qvam dzheat/.yfffde /?. J>J-ß?> §• 4.
ff.de paEl. Sc in puncto jurisdnftio-
nisetiam Papa euigve iua jura in-
violata fervari velit , c. 2 X. de reit'
gioftdom. Idqvemuko magis hodic
obtiner,qvandoqvidem magiftratus
& terrarum domini plerumqj juris-
didlionem parrimonialem habenr,
qvibus proinde invitis aufciri iftud
jusneepoteft, necdebcr,riw cogan-
tur videlicet carere frucr bus juris-
didtionis füas, ut loqvuncur , puca
multis aliisqve pcenis,pecuniarüs ,
qvaelucro talem junsciclionemha-
bentium cedunc qvo facic c. ex
transfxitfa X. de fot. eomp, irao vero
concingere qvandoq; folet , ut ipia
' alieujusbona in fiscumcadant , qvi
hoc beneficio & emolumento cii in-
juria privabitur , nifiin privilegium
eKeptionisconfenrericfifci domin^
XXX. Con-

CAPU

XXX. Cönfenfus tarnen ifte
qvam maxime' necesfarius efl in re-
bus Ecclefix in dorem uatis. Poft-
qvam enim noft de perfonis tan-
tnm , Ted etiam de bonis Ecclefiafti-
cis cognirio inftitui eeepit in judi-
cüs Epifcoporum , & bona Eicle-
fiaftica »praeter ea, qvae immedlate
eultui divino unferviunt, kut' sfco'
■frrjv dicantur illa , qvae in dotem
data funt,his potiüs , qvam reliqvis,
qva- ex liberalirate piorum fuperve-
niunt , fori iftud privile^ium erir
impertiendum. Nee dubito faci-
leshicfuturos dominos&niagifrra-
ttis iecuIares,qvadoqvidem in judi-
ciisEcclefiafticisjuraEccIefiam con-
cernentia cognitamagis funt ,' ma-
gisqve exercita, qvam in iudieiis fe-
cularibus ; & ipfe deniqve favor
Ecclefiae hoc exigit,ut,fi fieri poteO>
fecr/im ab fori fecularis tritura, &
promiscuo Laicorum ftrepitu , cau-
1« ejus exarninentur, & iua tum mi-
nifrerio pie magis confervabitur
ämoriras,n" extra populareseivium
congregationes in foro plane fepa-
rato de eorum lrtigiis circa bona
Ecclefiaitica diseeptetur.

XXXI,' Jdem hoc conftitutum
eftin hiseeprovineiis Saxonicis.ubi
pecuParia judicia Ecclefiafrica, qvae
Confiftoria dici confveverunt', in-
ilitutafunt» non eum tantüm in fi-
nem, ut de perfonis Ecclefiafticis
ibi judicetur, fed etiam, ut de bonis
Ecclefis con««sfis ü oriatur contro-

t xrr. H7

verfia.ifthic terminetur. Sic enim
Jegitur in Ordinatione Eledoris
Augufti Ecclcfiafticä fitb rubr, tfort
beiden .Confiftoriis 511 Jcipji'g unb
2öiffenber<i <*>•/. 7. tvaet <£<icl;en in

ba$ Corififtorium $(f)th$ nrtw. 4.

Sitte &a$)(t\ 1 fo fcer Kirchen/
©dnilen/ipofpifalen unt>(55e*
meinet* Jtaflcngfttcr / £eben/
©nfotTifn/g?ueunö/©ebruW
unDSeffming/barju bri'&r*
cfcenfciener 55efö(Duna betreff

fctl. Et fubrubr. DOinSynodo

b<\) unfmttDbttNConriftorio.

conftitutum porrd eft : Q53iC

Denn ai\(b m$ Der Mrcbett»
biencr itnrerbalfung / <pfanr
tin&ÄircJjengfifet: / iin&tw*
orfcnefe^efolDtina anlanget /
ta in Denfci&en &cn<Pfarrern/
ßireben unt) €*cbulbicmro
€in.qriff/Q3er&inDeru8/9.7ad)^
t\)ü\ uil <&(bahm, tron mm e ö
aucf)gefcfte&en/begfgnentvuciiv
De/utib folcf)c6 niefrt atebaiD
tiird) tnifc rö Synod* Jöefeblm
^tcfcfiflfeif gebraut roerDeti
fönte/ fontfn biefe Qacht befie*

rung betörfffe / bicfelbige an
tieConfiftoricn/Darunfef fie
gebön^/ getuirfen fterbe n foih

Acncqvis hang conftitutionem ad ,

bona

M8 CA

bona Clericorum patrimonialiaex-
tendat,diferte ea excepra fuerunt in
eädem Ordin«tione///£ tit. ttoit im-
munitatibus unti §ret}$etfen ber
$trcljait>icnet / his verbis : $Bfl#

ober i&rer unD t&rcr SBetber
awjefaflene /ober erfatiffteei*
cjentbumlicbe (Erbgüter /unb

Dergleichen a&iones reales ,

Dingliche Sprucb unb Serbe*
rung betrifft / foüen unfere
£ircf>enbtener an Orten / ba
onbei'e unfere Untertanen
fcbulbifl fetjn Wtcbt ja geben
unb junefrmen / Deren s24tig*
frag geroarten. Et de his bo-

nisfaepein GaJÜä judicatum refert
Bergeroniusad Joh. Pap.on. lib.i. tit.
y.areß. ij. presbyterum debere cede-
re rebus fecularibus , nifi malit fol-
vere & renunciare. Add. Carpzov,
Jp.'Conßß.liba. def.jii.

XXXII. Disqvirendumnuncefl:
de hominibusjiitrum feil, villicisfa-
crae Ecclefiae competat privilegium
fori Ecclefiaft:ici,ne aliö , qvämad
pontificium tribunal evocentur.^
Noncompctere,aitFelinus vel po-
tiiis commenrator ejusdem in c. 2.
X.de for, comp, nifi in tribuscafibp,
1. qvando privilegium, qvod habet
Ecclefia,ad ipfos etiam villicos ex-
tenditur,2. qvando tales Ruftici ha-
bent generalem aclmmiftrationem ,
cujus refpeclu ftare necesfehabeant

PUT ZU.

coramjudice Ecclefiadico. j. qvan-
do Ruftici conveniuntur fuper rc,
qvamtenentab Ecclefiä* Sed Re-
natus Choppinus ch privileg Rußt-
corMb.j.c.i.ti.4. explofisiftislimita-
tionibus feeundum mores Gallicos,
plebejos omnes Regio ac profanae
juris'di&ionis foro fubjici feribir,
nee adeo licereeis io magiitratum
Pontificium confentire , alioqvin
abufus nomine provoeätiones ad
fupremamCuriam inftitui. Exce-
ptos tarnen vult Colones , qvales
Antiqvitasinufu habuit , Ewclefia;
adfcnptitios , fervosq; perpetuos.
Qyiaenim hi partem qvafi facie-
bant terrae in Ecclefiam translatae,
non magis qväm ipfa terra per pri-
vilegium exempta , judieifeculari
fubjeeli erant. Et de his qvidem
nullum forte eftdubium.

XXXIII. Sed & priores Feiini
limitationes fua habent fundamen-
ta juris, nee rejici temerepoflunr«
Qvod enim primam attinet,praefup-.
ponendum eft,privilegium Ecclefiae
ab ipfo Principe fine ullius prasjudi*
cio concesf um efle. Tale enim pri-
vilegium cur obfervari non debeat,
nulla ratio fubeft, prasfertimfiifrud
forum privilegiatum , uti in noftris
provineiis fieri folet,ab ipfo Princi-
pe conftituatur , & exejusimperio
dependeat. Princeps enim uti fuae
jurisdictionis aeftimatopeAS Franc.
Valens in Concor d. jur, Pontif.dt/p.j.
qvsß.^.ßd.^n.u. ita eam exercere

poteft

CAVU

potefr per qvoscunqve & qvando-
cunqve vult,dummodo ea , q\ ae na
turam procef>6s judicarii conftitu-
unt,non omittantur. Altera limi-
tatio probaturex Clement in 2 %.ut
autem. derelig. domJ.tpt§.t.jf. deju-
diejj, C.ubi deratiocin. in qvo textu
fpeciale reddendarum rationum fo»
rum ab Imperatoribus conftitutum
fuisfe,notat Vultejus ad d.Li.n. 4.
Add Francifc. Munnoz de Efcobar
de rat iocin, adminißr.c 7. n.yo, Joh.
Heefer de ration. redd. loc.j. Tertia
limitatio nititur prineipip juris . il-
iiceriam forum competens eile, ubi
res,dc qvä agitur,fita eft, I.j. C. ubiin
fem att.l. un.C. ubi de potfefs. ag.ad-
cö , utetiam Clericusex eäratione
in foro feculari ftare tencatur , Ma-
rian.Socin. ad c.j.X.de for. cotrp.n.
10. Andr. Gail. i.obf. 37. n. 4. & ibi
Bernhardus Greven, qvia feil, non
tamperfona, qvärn resipfa in Judi-
cium trahi intelligitur. Nonmi-
rum igitur etiamRufticosactionibo
realibus conveniri polTe coram ju-
dice Ecclefiaftico , nee tarn ex privi-
lcgio,qvam ex jure communi , qvod
forum rei fitae introduxit.

XXXIX. Qvod noftros hodic
attinctDotales, difficileerit in hoc
articulocerr aliLjvid ftacuere,qvan-
doqvidemufnon cliverfc tanrumco-
rum exUrunrfpecics, fed ex defeclu
inÜrumenroru(n,inccrtaplerumqvc
corum etiam eft origo , uti fupra
**>/>.,?. pJeniüs expofui. Aufim u-

W, 24p

rtten asferere < eosi cy'\ agrsp.uo-
ch'aübus colendis dcftinati funt,
plcrosq; omnes olim , & ab in:tiof
cum donarentur,jurisdicT-:one fecu-
Jari fuisfe exemptos. Opormire-
nim, uti fupra expofui » Eccledae in
dotem manfum integrum , eumqve
apfum , feu vefHtum,h.e. cum man-
cipüs c|vi eum colerent, dari. Atqve
ilhfine dubio parrem facebant i->
pfiusdotis , necmanumittJ ab Epi-
scopo pro iubitu poterar.r, ne defti-
tueretur agcr fuis cultoribus , neve
defraudaretur EccJefia fuis reditibp
autfrugibus inde fperatis. Qva-
propter,qvod toti competit,privi!e-
gium, idem etiam parti competere
r.uliidubiramus. Et fuerunt ergd
illi,ä prima fui origine , cum ipfo a*
gro,magiftratui Ecclefiaftico fubje-
cl:!,inq,- ejus forum translati. Nee
obftat,qvod plurimi eorumhodifc
fubNobiliumextent jurisdi&ione»
neqve foro privilegiato amplius
gaudeant. Id enim qvibus art;bus
contigerit,& qvä ratione privilegio
ifto fuo privati fuerint , fexjventi ca>*
piteexponam.

XXXV. Qvöd fi vero fir.t , qvi
prarteragrosEolefiafticos, alios in«
fuper colant proprios,non nego,de-
bere eos agnoscere jurisdicüonem
illius , cujus territorio agri ifti con-
tinentur, Si enim Chncus pro-
pterrem, qvae privilegiata non efr»
in foro feculari ftare tenetur , qvod
pauloantedixij&ultenus exponit
Ii Didacus

ico CAPU

Didacus Covarruvias /. /. var. refol.
t.4Jj.2.Cato\.Mo[\nx.adco»/vetud,
Pari f.§. 46.11. 20. Anton. Fab. Cod. /. ?.
tit.12.def. ijn-J (f def.ip.n.f.Nicol.
Beer. decif.6p.nJ, qvanto magis Ru-
ftici illi , qvi non Ecclefiaft'cis tan-
tum , fedaliisetiam agris colendis
operamfuamimpendnnt, ad tribu-
nalfeculare vocati ftare cogentuf.
Ubicunqveenimresaliqva fira efl: ,
ibiposfesfor ejus Jurisdictionen!
agnoscere cogitur , ft actione reali
conveniatur »utmaxime privilegio
exemptionisgaudeat,qviafcil.a&io
realis rem, non perfonam comitatur
/. 24. ff. de obL £f. A.Frid.Hiltrop./»
procesfpart.uit.2.n. 4g. & magis ad
fem, qvam ad perfonam habetur re-
fpectusj adeoq;cüm non tarn reus ,
qvam res ipfa ab actore impetatur,
defendere eam reus cogitur Franzk.
ad tit.de judic.u.48.

XXXVI. Qvi agros Ecclefiafli-
costitulocmptionishisconditioni-
bus fuos faciunt, ut in recognitione
dominiiprifriniqvotannisvelcerta
fervitia , vel cenfum certumprae-
frent,nonaibitror privilegiö eos ,
qvod rei inhaeret » privari debere.
Retinuitenim Ecclefia fibi jus ali-
qvodin re alienata, cujus intuitu res
iftaachuc Ecclefiaftica dici poteft.
Qvod (i vero nulla talis refervatio
facta fuerit,& res pleno jure in Lai-
cum transferatur, videtur ea reeide-
rein priftinameaufamek injurisdi-
etionemprimieivam. Cesfatenira

7 XII.

tum fatio^propter qvam furidus ille
antehac exeroptus fuit,& qvae privi-
legiö iili ca.. fam dedit. Qvemad-
modumigiturreliqvifundi omnes ,
qvi in territorio funt , nifi fpeciali-
ter exemri fint , etiam de territorio
effe intelliguntur , & ex hoc com-
munibus territorii oneribus affecti
funt: ita etiam Uli, qviinhanc cau->
fam reeidunt, ad forum privilegia«*
t&m revocari ampliüs neqveunt,fed
communi Laicorum jure deineeps
utentur, Vid. Cafp. Klock de contri*
but.cap.ti, num.20/t Petr. Colral. ad
l ij.ff.de ufur.'tnfin.

XXXVII. Regulariter igitur, qvi
vere&propr:'edotaIesEcclefia»funrT'
ckinhunefinem ab initio Ecclefia;
agris in dotem datis maneipati
funr,aut adhuc maneipantur , juris-
dictionefeculari cenferi debent ex-
emptr. Er tales in dubio inteliigun-
-tur omnes illi , qvi vel ad cenfum
perpetuo ex agris, qvibus utuntur,-
Ecclefiafticis folvencium, vel ad fer-
vitia ruftica uniformier 8c in per-
petuumpraefrancla , vel ad operas
manuarias alias tenentur. Sed qvia
praefumptioifta non eir juris & de
jure, Ted fere hominis tantüm, ideo
qvod aliter fefe res ea habere qveat *
& non ab initio rantüm alia ifto-
rum hominum pomit elle-conditio*
fed etiam > fi vel maxime vere dota-
lesab initio fuerint , haec eorum
conditio fuccesfu temporis variis
modisamitti poeuit, cauteutiq;&;

pro*

CAPU
fwovide admodum agendü erit in
judiciis, ficubi conrroverfia ftariis
moveatur,ne vel eximamur ilii re-
inere jurisdjdh'one fecula»t , vel
eidem fine jufta rarione adjudicen*
tur. Arqve idcirco, nifi notoria
plane Sc omninö cerraelTer harc fo-
rum qvaliras allegaca » noluerunc
Antecesfores nofrri fimpl'C'ter&
abfolurearq; (ineomni referv«2tio-
ne de jure iilo pronunciare, Ted fal-
vum qvandoqve rcliqveruntDomi-
nojus , qvod fibi iile vendicabar,
cum oncre ramen probandi, & prae-
fixo in eara rem iegaii termino.

XXXVIIi". Ex plurimis , qvae
hanc in rem adduci posfenr,fenren-
tiis unara tanrum adfcribam hi$
verbis conceptam : 3^ ©aeJK H

fangen üon ©taupif^u Da*
brunan einem / unb J^enricb
Üibtfen ßtrcben * unb pfarr*
mann Dafdbff am andern be«
langenbe wrabfebiebcn 3Str
verbriefe CommisUrien beö
Confiftorü $it Wittenberg :
aSril Ziffer Pfarren unb Ate«
<ben£eben Dem dburffirßen
}ti ©acbfen unO Burggraf*
fen }ii 9Jiagt*ebtirg unfern
gnäbtgften J^errn unüermit*
tele aOeine gehörig) fo bat aueft
'crmeben t?ofi ©taupöj obne
feiner Sjjurföflll. ©nab.cn/

r xrr. 2?r

ober unfern alg Serfelfcrn Der*
orbneten Commisfanen bt*
febfiebermeffen Pfarrer unt
Xircbman aussupfanben niebf
gebfibret. Deroroegen ber
i>on ©taupi^ öem|elbigenba$
genommene PfanbobnCnt*
gelD/unb imvcrfcbmdlert för*
berltcbft (tfnroiebcr jufleOcrt
fofl. &?ovcb<3bmtabtxUm
von ©taupi? btermft t>orbe*
balren / ba er tt>ie reebf in
edcbjifcber grtft barrbtm
unb ertwifen Tönte/ ober toofc
fe / ba$ bie Jurisdiction ober
SSotbmägigfeit ober fojcbert
Äirtftenbauer 3f>ro* juftän*
big unb gebörtg/ bamtf fofl er
geboret unb jugelaffen n?er*
beu/ unb erginge alebenn fer*
ner n>aö recfctifh Q3crabfcbie?
betim Confiftorio ju ^Diften^
bergben23.XagNuvemb.1575.

Eaqve fententia vires rei judicar*
acqvifivit, nec reperitur qvicqvam,
qvod intra terminum praefixura
ampliusmovisfet Nobijis.

XXXIX. SEXTUMdoris Eccfe-
Gafticaepriyilegium eil , qvod ab
omni fcrvitio.cenfu, tributo,aut a-
Jiäqva unqve exadrione immunis
effedebear. De fervirii\ Conltitu«.
Ulm $'\ in ConciJh© Wurüj c;ciüi

li 2 (4V>

251 CAVUT

cavjo. & repetitur a* Benedi&oLe-
vica Ca.pitular.libi. c.pi. &äGratia-
no c.fancitum *]■ q. <?. his verbis:
Sancitum eß}ut unicuifc Ecdefit unus
manj'u integer absfc uüo fervitio at-
tribuarur.& presbyteriin eis conßitu-
ti non de decimis^ne^ de obtationibut
ßdeliuniyvon de domibp^e^ de atriis,
vel de hör tu juxt 4 Ecclefiam poßtti ,
nefo deprtferipto manfo tliqvodfer*
Vitium fdctant.pr &t er Ecclefußitum.
Tota ea coniiieutio de folo ifto
manfo, qvem in dotem dareEccle-
fiae oportuir, aeeipienda eft,ne qvis
camextendatad fundos aiios, qvi
ultra dotem ex liberalitate Eccle-
fiae donantur. Diferte enim in tex-
tufeqvitur- Et ß aliqvid awpliui
tabuer int > inde majonbiu fuis de'ji*
tumfervitiumimpendant. Pro vo-
cabulo Majoribui\n ipfo Concilit
textu & Capitulanbus Iegirur : Sc-
ttioribuj ,qv od Sc notavit Contius,
fign'fkatione plane1 eädem , qvia
majorum & Seniorum appdlatio-
nedomini defignantur. Ant. Ben«
geus de beneftit. de immun. EcihJ. §.
ö.n,a\. Franc. Hottomann. de verb.
VeudaLvotab Senior, Et ex hoc in-
teUiglrur , non omnia promiscue
immobilia, qvae Ecdefiacqvocunq;
tituli- acqv runtur, a fervitiis efle
immunia.ied ilia tantüm , qvas do-
tem Ecdefinfticam conftiruunt ,
q^aq. inbunc finem danrur, ut lu-
tea- Eclefia, unde cum fuis mini-
ftnsi'uiUnuri & confeivariqveat;

XU.

qvo chanclfre dr>s ab rdiqvisbo-
ms Ecclefiafücis d«l1i ngvirur.

XL, Qv od i ei^o ultra dotem
necesfariam bona aliqva donemuf
Ecclc/iac.non co^cm illa privilegio
muniuntur, ut /int abomnionere
libfra»ficut muoita eftdos nteesfa-
ria , ied domiuis territorii debita
fervitia praeftari perinde debent, ac
fi in manüs Ecclefiae nunqvam ve«
nisfent. Qvas verd hie faciant ii-
mitationes Canonifta?,videri poteft
apud Joh. Bjpt. Vivianum ad c.i X.
decenßb. qvas deineeps , ubi de tri-
butis & colledlis agendum erit, ac-
curatiüs examinabimu;* Id tarnen
interim norandum , etiam in rebus
ultra dx)temEcclefiajdonatis,tal(rm
qvandoqvea fervitiis immunitatem
reperiri, qvandoqvidem integrum
efr rfomino juri fuo renunciare &
fervitia fibi debita remittcre. Unde
in donationibus pofr. concesfam
immun'tatem ab colle&Js, gabellis
atqve aiiis confvetudinibo laepead«
diturgeneraiis claufula his verbis:
Qvidplura ? nulluni prorfus mihi vel
meis faiiant ftrvitium,y id.Nlc. Ca-
ll! uz. inantiq. 1 rictsf. pag. j02.&joj.

XLI, Sed necesie non eft.utla-
tiores hie faciamus digiesfiones.
Sufficit nobis nufle, ex bonis dotem
Ecdefiafticamconftituentibus nul-
lum praeftari deberefervitium, qvae
promde domini non difficultcr im.
munia efle patientur,cüm legepö-
bhcä eis hec priviJcgiü Gtconcesfü.

Praeter

CAVU
Praeter eonftitutionemenim, qvam
ad fuggeftionem Concilii Worma-
cienfis ex Capitularibus adduxi fu-
.pra , in iisdem capitularibus /ib. f.
c.tp.4j. haec Jegitur fimilis : De uno
manfo ad Eeclefiam dato , de qvo ali-
qvi hortoines contra- flatus ßbi fervi-
tium exigtint , qvicunfc p/o hac caurd
aceufatus fuerit , Comes vel Misfi hoc
qvod inde fub tracl i(m eft , presbyterit
cum legefua rfßituere faciani. Per ■
tincr huc canon vigefimus primus,
f apud Coriolanum & Cafanzam vi-
gefimus) Concilii Tolerant III. ad-
duclus ä Gratiano c. Sccleßarum 12.
q.2. Ghpniamcogr.ovimus , inmultis
civil atibiu. Scc/eßarutn fervos & Epi-
fc porum velomnium clericoruma ja-
dhibus vel atloribuspublitis in diver-
ßj dngariis fatigari : omne Conciliiem
■a pietate glorioßsßmi Domini noflri
fopofeit , ut tales deine eps «usus inbi-
beat ; fed jervi fupraferiptorum offi-
cio/um in eorum ufibtts vel Eccleßt la-
borent. Si qvü verb judicum aiit aclo-
rurn citri cum aut fervam Clerici vel
Eccleßji in pub litis ac privat is negocit*
oecupare voluerit; a communione Ec-
cleßaßicd {ctti impedimentum facit)
eßeiatur extranetu.

XLII. Qyiapudnoshodiefunr,
Dotales, cum diverfimode Jehabe-
ant,utfupradixi\nonnullorumetiam
conditio primigenia > per ineiviiem
magiftratüs fe^ulans oppre^fionem,
prorfus immutata fit, difficile erit
una fimplici refponfione deJinire^»

T XI7. 23

utrum illi ad fervitia alia ', praetcr-
qvam Ecclefiaftica , adhiberi posfint
autdebeanr. Id tarnen confidenter
aflero, illos , qvi in fundis Ecclefiae
dotalibus habitanr,qviq; praeter ifros
fundos , nullas alias poffesfiones ha-
bent, ad nullaalia lervitia tenerf,
praeter ea,qvaeEcclefiae aut ejus mini-
ftris debentur. Ratio ex faepe didtis
patet,qviafcil. illi fimiiesfunt vets-
ribuscolonis glebae addiclis <, auc_j
mancipüs manfo Ecclefiae deftinatis*,
& hinc qvafi parrem faciunt ipfius
dotis. In generc tarnende dotalibus
verba facit SerenisfimusS:.xoniaeE-
le&or, qvando in Decrcto Generali
§.ao. conftituit : 200 aUCÖ fPfatt*
Dotales ODct* tfCttNf]C grOJtfl* WlD

SDienfffetife t>er ffioxm fet;n/
tue fetten ifyc fcfwfoigenDtenffe
julcijfcn crnfHk& tton Uv Ob*
riafett angehalten / iatmbm
abcvmif naren ©teuften/ imö
Scfcbfrebrungen t>on andern
fctne^ m$i$ beleget tt>evt>en,

Qvaeconftitutio abomnibus promi-
feue dotalibus, etiamillis) qvorum
antecefTores olim cum bonis fuis do-
ti jam conftitutae fuperadd'ti fue»
runt, qvales haud paueos extitifle
verifimile eft , veluti panacea advet-
fus qvascunqve ferviriorum exaetio-
nes in Confiiforiis allegari folet. Et
hinc rnultafnepel seft circa applica-
tionem, dotalibus hinc fibi 1 berta«
tem , Domino illinc fervitutem x'm-
li 3 dican-

154

CA?

dicantibus, judicibusipfis faeperem
atqvediem diffindentibus. Eteftfa-
ne ea difceptatiomultijugaefaepe &
finuofae qvaeftionis , multäq,* & anxia
curä, & circumfpicientiä indigens,
cum ex altera parte favorEcclefiae &
libertatis , ex altera jus & poteftas
Dornini pari cerrantium contentio-
neallcgetur, obfeuritas verd & an-
ceps caufaeeventus exeo cumprimis
nafeatur , qvod incerta hodie plero-
rumqve Dotaliumfit origo. Necin-
tcr dominos tantüm & dotales iftius-
modi agitatur controverfia,fed faepe.
numero etiam inter dotales & rufti-
cos vicinos , qvi invidiofisfime Ulis
infultare & privilegium hoc inter-
yerterc qvibuscunqve argumentis
toto dieintendunt , utmirumaded
non fit, inter tot infe&antiutncona-
tiis fatifeere fubinde pauperrimos
dotales, mifereq; fuecumbere, victo-
res caeteroqvin futuros,nifi invidiam
declinare,& odium in fc concitatum
deprecari malu'flent.

XLW. Netamen idfiat, &ne fe-
inere illi ad fervitia trahantur,judicis
eft profpicere_,. Sed qvis ille ? &
qvodnam hie forum competens?
cum plerumqvea&orum partes fufti-
neant ruftici dotales>ador autem rei
forum fcqvi tencatur. Egohicjudi-
cem Ecclefiafticum adeundum eife
cenfeo, dum tarnen Ecclefiaeautmi-
tiiftns ejus inferviendum a dotali-
bus fuerit. Servitia enim ifta confti-
tuunt partem falarii Ecclefiae mini-

ITT Xlt.
ftris conftituti , & de tau falario in
genere constitutum eft in ordinär.
Ecclef.y«£ mbr. von betjben Confi«
ftoriis $u ieipjts; unbSSif fenbe. g §.7.
n 4. qvod caufae iftudeoncernentes
in Confiftoriis Ecclefiis deeidi de-
beant. 2(fle ©acI)en/fo beri\trcben<
fcienrr *Q5efol6un^ betreffen, ur ha.
caufae iftiusmodi Jiabeantur pro Ec-
clefiafticis , cjvarum intuitu forum,
competens, Ecclefiafticum nimirum,
adiri oportet. Et qviahinc incertüeft,
utrum fervitia a Domino imperata
non impediant fervitia miniftris Ec-
clefiaedeftinata, certumid qvod eft,
fervitium.fci-1. Ecclefiafticum, trahU
ad fe incertum , ut inunoforo de
utroqve difeeptetur, nee tantüm^,
utrum impediaturalterumabaltero,
fed etiam in genere,utrum debeantur
fervitia ä domino imperata, aut ä Vi-
cinis poftulata,cüm interfit Ecclefiae»
aedes habere libcras * qvam abalio
oecuparas , aut onere gravatas.

XLIV. Et haec eft praxis in hisce
terris qvotidiana , neqve nunc de-
mum autnudius tertius reeepta aut
introduc"ta , (ed patrum & avorum
noftrorum tempore ufitata atqveex-
ercita , qvi in fentenriis concipiendis
nonnunqvam magiftratus , etfi hi
praefentes aut citati non fuirfent-,,
commonebant, ut dotales fibi com-
mendatos haberent, ßcadverfusex-
torfiones aut attentata aliorumtue-
renrur. S*c enim ab Anteceftbribus
noftris pronunciatuminveniomenf,

Ma-

CAPUT XII. 255

Majo ,507.311 Sacftefi Me<pfan* fer gleicb bcm gan^cnßircbfpiet

leute unD totales, fettonalrerö micb Dienen belffen, -Darüber

bero mit Sinfcn unD Dienf? en Dann tbf t>ev 2(mtfebof]er famt

51t t)cf «pfarr ju 9\otta fennD tcirunivcrfite^53cTOalfer/ate

gcröiebmet / unD gcffifff et tt?or* Diefe6 Äircbfpiefe Obiu^fcit t>te

Den/ Deren jtt>ei) 511 ifiotta/unb geDacbten Dotaie« ju fcbü&en/

ber Dritte im ©orff ^citDen ge< unD if>rc bef Iagte9?aebbare bet)

feflen (InD/ Gldgere an einem/ ©ermeiDung ernfter ©traffc

imDDennbieferbeijDerSorjfer fcon ibren unjiemlicben £3or-

gi;m? ebner 93eNaqte anberö nebmenabjiuwifen feilet febuk

SbeÜ* bcL t>crab|cbicben n?ir btgfet)n,93erabfcbiebet/aucb$u

bie SOererDneten Deä ©nuf* ilb^unDmitDe6Confiftorii3n»

©debf, Confiftorü $u y£\ttm> fiegel befiegelt/benz&Maji ah-

berg : 3Setf in Der Sburfurfif« no i%rj>

©debftfeber alter unD neuer vi- xlv. iPfi Eießores serenisHmi

firation9\egtf!ratnren tmDÄir^ propriisfuis rebus atqvepraediisad-

chert*Dröminq flddicbttererb* h]brf ™,ue™^ &**** dotaüum,

net / Dag ermelDte ßldger iftrert nifl hi non P(a?on Tum ' fed ln/^

rtA: »f s.:— X.«ft«rf*t« / per etiam alns pradrare eadem obh-

Pfarrer treultcb btenenfeflen/ |ati fuilIen^ PSic enim EIeÄoL,

fe fönnen aucbDiefelbe üenben Auguftus feiicisfim* memoria re-

SSeflagten nacb Drbnung er* fetfpfie ad Qva^orem seidenfenu

fiiclf er Dleqifhraf itrcn / fonber* *oren&<pe<fjretn anno t^n- gteber

lieb aber De*£burfl©dcb|]fcber (getreuer / twleber ®tftalt tief)

Ätrcben* conftitutionen 25e* äniinööcr^färrcr juüWflglen

fc&luß/ unD23efebliebenäuan* beflaget /tag feine jtwenSSau*

bcrnibrer^acbbarenDienftcn ren }tir ^farr qebörig ttriber

niebt gedrungen / noeb geigen alten S3raucb mit Den <pferbe*

»erben* ©enbernfoüenbier* btenffenjtumfernneueigcbleg*

mir Deflen binfure gdnfelicb be* bau albier befeget twrben tvel*

fkoet unD Derfcbenet bleiben/ Jen/ ba$ baftbu aus feiner fup-

ieDocf) bag felcbe 511 ibrer £ir* piication juwrnebmen* OBeil

eben un& berfef ben£>kne* J£>du^ , tvif benn niebt gemepnct/ttn'bee

alten

*<5 CAP

alten ©cbwucft femanton be*
fc&fw&rcn ju laffen / © o bcfc&*
lenwirbirWerniit/ Daflmr
alter* memanfce als Dem <pfar«
rer ju fröbnen fcbuloig gcive»
fen / Du n?oöe(l fte nocbmabte
darbet) gerubig bleiben / unt>
fcinfurö mit neuen grofonDicrv
Pen unbelebt laflen/ Daran ge*
fcf)ief)t unfere SHcgming, £>*-
tum 9taiabiu\j Dcnj* Oäobrt

XLVI. De cenfu & triburis five
colle&is conftitutum eft in Conciio
Meldenfi cap.6j.anno CHRISTI
DCCCXLV. Utfecundum Canonicam
autorttatem & conßitutionemDowi*
nilmperatorü Lttdovici,de agro Eccle-
faßico & manfo-,ac mancipii*, qv£ ipfe
fuUcapitulvi conßituit , velßqvilibet
pro loio fepu/tur* aliqvid largitu* Ec«
clefidifuerit, neqs de deeimü & oblatio-
mibus fidelium cuiqvampresbyteros a-
liqvem cenfum perfolvere cogat , nee
mvisqvam cujus übet ordinu vel digni-
tatis exinde qvicqvam fubtrahat , aut
redbibitionem qvameun^ exigat tem-
poralem. 6hod fi fecerit ,communio-
tteusfo ad fatisfatlionem privetur, &
regia poteßate hoc emendare legalner
tagätur. CanonemhuncGrarianus
C. feeundum 2j. q. $. Concüio Parifi-
enfi adlcribir, qvo fundamenro, ipfe
videat. Idem id repetitum leg'tur
inConcilio Yalentino cap.y. anno

ur m

DCCCLV. Tiotes k filelibut deßgna-
t£ baftlicit ad hos , qvod ßatutum efi
ab eis * vendicentur : nuüaq3 redhibi»
tiocenfui inde a qpoiibet feculari exi*
gatur %fed qvod canonici tantumordi»
natum eft ifuppteatur. Si qvis autem
fecularium noßramhanc Ordinationen*
conf undere pr&fumpferit , ab Et cleßa
noverit fe canonici feriendum , cujuf
inßitutiowm fernere contempjit.

XLVII. Sed hlcirerum probe ob-
fervanda eft, qvam & noratNico«
laus le Maiftre de bon. Ecclef. l.j. c.j.
diftinctlo praediorum Ecelefiaftico-
rum. Qyaedam enim, ur fuprä dixi,
in doternEcclefia: eranr deftinara &
rradira, qva;dam veroaddotemEo
clefiac non pertinebant— , Ted erant
velut aliqvod ejus incremenrum,nec
tarn necesficaris Ecclefiafticae iubfi-
dium, qväm fplendoris &autonta-
tis admmculum. Atqve eas terrast
qvaeEccJefiae dotis nomine obvene-
rant,omnino Überas efleoportuit, &
a rriburo qvovis immunes. Rdi-
qvae vero vel tributariae erant , vel
triburorum experres. Ultimis hi s>
fieubi ad Ecclefias perveni/Tent , non
faeüetribura impofira fueruntaPrin.
cipibus Chriftianis , nifi qvando vel
necesfitas id exegir , vel vidoribus
prima obediennae rud menra prxtfa-
ri oportuir. S<c enim Longoturdi-
cis Ecrlefi s tributum imppfirum re-
fert Sigonius. Tribufaria vero qvae
funt praedia» cumiplbonere in Ec-

clvfiara

CAPUT XII in

clcfiam tranfeunt, ncqvc facere po- fiat, tf 'ejus fubjaceat futtfti W, cujus

teftEccIcfia pcrdominium aut pos- naRa eff jura dominii. Conf. Aug.

fcsfionemfuam, ut onus iftudabla- Barbof ad c.i. X. de ccnf. Ant. Mor-

tum cenfeatur, fcd perindc üt alii nac. ad d.l.j. C '.de SS Eule f. Henric.

cives iftud ferrc & tributa exfolvere Carnf ad tu. de immun. Ecclefin fin.

tenetur_». GofFredus de Trano infumm. ejus tit.

XLVIII. In capitularibus Karoli num.3.

Magni//^.^.w«w.^7.haeclegiturCon- XLJX. Sed qvia omnis Ecclefia-

ftitutio : £hictwgs terram tributa- rum & bonorum Ecclefiafticorurru

riam , undetributum ad partim no- immunitas ex Principum provenit

ftram exire folebat t vel adEcrkßam beneficib, nonerithic ditfocrliow

vel cuilibet altert dederit , ü cjvi eam at9 , Ci paulö attentiüs conftitutiones

fufceperittributum , qvod inde folve- Imperatorias , qvae de ejusmodi pri-

batur, omni modo ad partem noßmrn vilegiis extant,inveftigemus, & qva-

perfolvat : nifi forte talem firmita- tenus vel au&a ea vel imminuta fue«

tem de parte dominica babeat , per rint,fecundumannorumferiem,bre-

qvam ipfum tributum fibi perdonatum viter defcribamus. Primus igitur

posßt oßendere. Idem habetur lib.j, Conftantinus in genere univcrfasEc-

num. $6. Ut de rebus , unde cenfus ad clefias Catholicas tributorum.oneri

partem Regit exire folebat , fi ad ali~ fubduxir , & immunes efTe voluic in

qvam Ecclefiam traditafunt , aut red- l 1. Cod. Tbeodof. de annon. & tribut,

dantur propriü beredibus , autqvieas P rater privat as res noßras, inqvit,

retinuerit,illum cenfumperfolvat. Vid. (f Ecclcßas Catholicas & domum da-

Dd. adl.j.Cde SS.Ecclef Et ratio eft, risßma memoria Esfebii ex Confule &

qvia in vectigalibus ipfa praedia,non Aiagißro eqvitum Qfpeditupi , C Ar-

perfonaeconveniuntur , Li, jf.de pu- facis RegU Armenioruw nemp ex ro*

blican. utinrclligamus fcil.oneraifra ßräjusßone pracipuis (h.e. immuni-

pracdiorum efle, non perfbnarum,ac bus ^autfffizucjjureqvodam p^a alüs

proindeqvafi ä praediis exigi, atqvc praecipuis, ut explicat Jacobus Go-

a pofleflToribus eo nomine conven- thofredus) emolumenrü familiar/ter

tis praeftandacfle <ine confideratione juveturfubßamia. &c. Conßirun'o-

qvalitatis aut dignitatis. Arn. Vin- nem hanc edidit Confrantinus anno

T\\usad§.2.fHß.4eaci. Necmaleigi- Chr fti CCCXV. qvo tempore ina-

tur Casfiodorus lib.t. Var, epiß.26. xime ftuduit Imperator , plurimasq;

Ea qva a tempore beneßtii ad Ecck' rationes -nvenir , ut locupleraretur

/4?» eil tr ans lata pojß-sßo , commune Ecclefia , qvac hddlenus variis fiip-

cum omnibus poffefforibus onus agno- prefTa perfecutionibus in pauperrate

Kk vixe-

*5S CAVU

yixerat, &in ahguftis rebus animofa
nihilominiis atqve fortis extiterat.
Videtur tarnen fubinnuere Conftan-
tinus i immunitatem hanc Ecclefiae
jam anteä fuifTc tributam, & a fe ipfo
forte anno CCCXIII. uti ex /. /. C.
Th. de Epifc. conjecturam facit Jaco-
bus Gothofredus«

L. Cum verö intra paucisfimos an-
nos ex pietate & liberalitatfi eorum,
qvi religionemChriftianam ample-
xi fuerant, non pecuniaetantum, fcd
integra latifundia Ecclefiis donata
effent , qvibus in immenfum auflas
fuerant earum facultates , brevi poft
tempore ipfae qvoqve tributis obno-
Xi32 factae funt. Non tarnen illico,
& fimul , atqve promifcue omnibus,
fed pedetentim , &primum qvidem
canonicis fiveordinariis. Siccnim
ftatuit anno CCCLX. Conftantius
in /./f. C Theodof.de epifc. Ecclef. &
Cler. poftqvamin Ariminenfi fyno-
do fuper Ecclefiarum & Clericorum
priviiegiis traclatu habito definitum
cfTet , ab Imperatore poftulari dcbe-
re, utjuga, qvse viderenturad Eccle-
fiam pertinere a publica funclione
libera eflent, id eis haudqvaqvarii
concedendum , fuamq; fan&ionem
dudum hocrepulifleair. Videntur,
qviArimini annoCCCLTX. conve-
nerant Epifcopi CCC.iniqve tulifle
legem aliqvam Conftantii anterio-
rem , qva ilJeordinariiscolJationi-
busEcclefiasfubjeceraCi. Perfyno-

T Xll

dalem igitur petitionem aut intcr-
cesfionemefficere fepolTeputabant,
ut libere deinceps atqve prorfus im-
munes lege nova declararenturEo
clefiae. Sedpetitionemiftamparum
penfi habuit Imperator, & a cano-
nicis atqve ordinanismuneribus im-
munes eflenoluit, crediditqve, fa-
tis eis profpc&umefTe , fi ab extra-
ordinariis & fordidis liberaspraefta-
rentun^,

LI. Qyaj a Juliano Apoftata ab
eo tempore, qvo rerumpotituseft,
ad finem usqvcvitae, fpatio viginti
menfium., , a menfe Odobri anni
CCCLXr,ad 6. JuJii anni CCCLXIIf,
adverfus Cfiriftianos prcmulgata_»
fuerunt edicla , rcferre hie fuperfe-
*deo , & qvia ab hofte Chriftiani no-
minis ea profeeta , & qvia non adeö
diuturna fuerunt, cümä Succeflbrc
Joviano iJlico revocata fuerint. Sic
enim ait PhHoftorgius//^.f./. Jo-
viänus Imperator veter cm ornatum^»
Ecclefiis reddidit , omnicjs eas onerc li-
beralst , qvo d eis Apoflata im p oft erat,
Revocavit eadem Valentinianus Im-
per.annoCCCLXIIX.in/./.f.cW.Tß.
de Epifc. hisverbis : Quam ultimo
tempore Divi Coiißantii fententiam
fuijfe claruerit , valeat : Nee Ca in ad-
fimulatione al/qva convakfeant , qv<e
tunc decreta velfafta funt, cum paga.-
norum animi contra fantlisfimam le •
gern cjvibusdamfunt depravationibus
exciiati Conftantii aure fententiam
hancfuiiTedixi,utabextraordinariis

qvi-

CAVU

qvidem , non autem ä canonicisßc
ordinariis munenbus immunes es-
fent Ecclc<iae.Videamus,qvid ä Chri-
ftianis Imperatoribus fancitumfuc-
rit porro.

LH. Anno CCCXXCII. Ecclefiis
ctiam ifta ab extraordinariis mune-
ribus hadenus relidtaimmunkas ab
Valentiniano juniore adempta fuir,
per conftiturionem, qvae exrat in /./j*.
Cod. Theod.de extmord. five ford.mun.
qvalem fimilemanno CCCXC. edi-
dit Theodofms Magnus in l.ig. eod.
ExegifTe iftasconftitutiones videtur
necesfitas Re<p. & expeditio Illyri-
ciana , cujus mentionem facit ipfc
Imperator in d. l.ij. Sunt autem mu-
nera extraordinaria , <\vx praeter ca-
iionica &confvcta indicuntur,qvaeqi;
prorerumnecesfitate, &indigentia
exiguntur , ut funtangariae, operae,
tyronum &eqvorum praeftatio &c.
de qvibus vid.Gothofredus adQod.
Iheodof.d.tit. Solüm ig'tur ab for-
didis muneribus eo tempore immu-
nes manferuntEccIefiai » qvae qvalia
fuerint, prolxerccenfenturabipfo
Imperatore in d./.ij. qvae eft apud
Juftiniamim lex 10. Cod. de exeufat.
mim.

LIII. Qvifecutusfuit, Imperator
Honorius anno Chrifti CCCXCVII.
priftinam Ecclefiis libertatem qvoad
munera extraordinaria reftituit,& ab
illis cas immunes fecit , \x\l.21. & 22.
Cod. Theodof, de extraord. five fori.
mun* Fuit namtjveHonoriilmpera-

t xrt w

toris ( vcl Stclichonis poti'üs , qvi iL
lumtotum in potefr'ate habebat, ut
notat Philoftorgius Hb. 11. eap.j. &
Zofimus /ib. f. pr, ) eximia haec bc-
nignitas , ut imperii fui iniro privi-
leg'a Ecclefiarum Sc Ecclefiaftico»
rum ab anterioribus Principibus in-
dulta omnia ingenere confirmaret,
additä häc ratione, qvia temporibus
noftris addi potiüs reverentiac cupi-
- mus , qväm ex his , qvae olim praefti-
tafunt ,immutari,utait ipfe in 1.2g.
Cod. Theod. de Epifc. Cler. & Ecclef.
Qvod &Sozomenusconfirmat lib.g.
biß. Ecclef. c.i. Et qviaplurimaealiae
de non violandisEcclefiae privilegiis,
ejus extantconftitutiones, facilein-
de conjicere licet, multorum impe-
titionibus creberrime ca tum terrj*
poris fuifle expofica»*.

LIV. Idem Honorius anno
CCCCXH. fpeciali constitutione in
/./. C. de SS. Seele f. qvaeeft I.40. Cod.
Theod. de £/>//?.(ingulatim recenfuir,
qvibus muneribus exemptae efle de-
buerintEcclefiae. Placet, inqvir_.»
mtionsbtlU eonfilii tenore ferpenfo^df
ßricla moderatione prtferibere, a qvi*
bus ßetiatiter necesfitzribus Ecclefit
urbium fingularum habeantur immu-
nes. PrimH qvippe tüiiu ufurpationa
c»ntuimlia dep(Uind4 eil , nc pr<edid
ufibtu coeltfliu», ftcretorum dtcamfor»
tttdorum munerum frfee vexentur.
Nullant jugationem^ qvstalittm pnvi-
legiQYum forte gratuhtur , munienii
Kk 2 iti*

t6o CAPll

itinerU conßringat injuria , nihil ex-
traordinär tum ab hac , fuperinditiiti-
timve flagitetur : nulla pontium in-
ßauratio : nulla tramlationum foüici-
tudo gignatur: non aurum, cMerafo
talta pofcantur. Poßremo, nihil pra-
ter [anonicam tHationem , qvod ad-
ventitia necesßtatis farcina repentina
depopofcerit , eju4 funclionibus adfcri-
batur. Si qvis contravenerit^poH de-
bit£ ulttenU acrimomam , qv* efga
facrilegos jure premtnda eff, extlio
perpetu* deportatienis uratur.

LV. Ex qva conftitutione pa-
tet, non peromnia a tributis exem-
ptas aut immunes fu'fTe Ecclefias;
qvorfum enim fingulan iftä recen-
fitione opus fuiflec_ ? & plerasqve
omnes fubje&as manfifte coIJationi-
bus perpetuisa'qveordinanis. Imd
nee patriarchales qvidem exceptas
fuißc__,, patet exThcodofii juniuris
conftitutione in 1,6. Cod. Theodof. de
patrocin. vuor. qvam promulgavit
annoChrifti CCCCXV. his verbis:
£hicqvid autem intempus usqve dis~
pofitionis habits d Viro illußri deces-
fere Jublimitatis tu* Eccleßa venera-
hiles, tdeft, Conßantinopolitana atfo
t^lexandrina pojfediße dettgumur,
id pro intuitu Religionis, ab his pr&.
tipimus firmiter retincri : /üb ea vi-
de licet forte , ut in futurum funflto-
nes omnes , qvas metrocomi<e debenr,
& publici vici pro antiqv* capitatio-
r.is profesßone debent , feiant proeul
dubio fubeundoi. &c. SoJius Con-

T XIL

ftanrinopolitanae SeAlexandrinaeEc-
clefiae fit mentio, qvia qvaeßiotan-
tüm erat de annonä Alexandrina_*
Conftantinopolin fubvehenda , qva-
rum EcJefiarum patrodniüm qvae-
rebantilli, qvibus onus fubvehen-
di fubeundum erat, ut häc ratione
immunes fkrent_,. Qyod cümin-
dignum & Reipublicse perniciofum
ac rcliqvis coneivibusonerofumar-
, bitrareturImperator__,, häc demum
fub conditioue Metrocomiarum vel
publicorum vicorum pofTesGones
Ecclefiam Conftantinopo'itanam_.
& Aiexandrinam retinere v Juit, Ci
in futurum omnes funetiones foli-
tas & ordinarias pro iis praeftent-..
Capitatio enim, cujus hie fit men-
tio, nihil aliud eft, qvam tributum
foli & pofiesfionum, uti optimeex-
plicat Jacobus Gothofredus in para-
titi & ad 1.2. C.TbeodoJ. de cenf.

LVf. Idem vero Theodofius ju-
nior anno CCCCXXIII. derogavit
nonnihil priviiegio, qvod ab Hono-
rio datumfuiffe recenfuimus fuprä.
Hononus enim a munitioneitineris
& pontium inftauratione immunes
fecerat Ecc'efias ; Sed Theodofius
immunes eas deineeps efTe noluir, in
1.6. Cod. Theodof.de itin. mun. & /.7.
Cod. Jußin. de SS.Ecclef. qvae diclae
legis fexta» qvardam veluti epitome
eft. i^dinßruftiones itinerum , in-
qvit, pontiumcjsetiam div'was domos
CT vener abiles Eccleßas tarn laudabili

titu-

CATÜ

titufo libentet adfcribimtu : qvia tum
eft tnter fordid.t munera numeratum.
Ecclefiac Tcilicet haclenusab fordi-
dis muneribusfemper immunesha-
bitaefuerunt. Interfordida autem
ejasmodi munera ctiam viarum &
pontium inftru&io atqve rcfeclio
relata fuit /.//.£f i$ CJbeodofJe ex-
traord fiveford. Id vero correxit
Theodollüs , & ex fordidorum
munerum numero earn excmit.
Abfit s inqvit , ut nos 'inßruRio-
nem vi& public* & pontium ßrata-
rumfo operjr/2,tituli* magnorumPrin-
tipu/n dedicatam tnter jurdtda mu-
nera numcremus. Atqve idcircö
nuiJum genus hominum,- qvantae--
cunqve iJJi dignitatis fuerinr, & nee
proprias qvioe domos auf praedia ab
hoc munere praeftädo excipi voiuit.-
LVII. Sed & iplum fordidorü
munerum nomen difplieuit ali-
qvando Imperatoribus , qvod fub
iito colore multa negligerentuf , fa-
luti Reip. maxime proficua* Inter
noveJJas Conftitutiones Theodofii
&aliorum Impp. qvas primüm e-
didit Petrus Pithceusyä^///, 20. qvae
legi novae obftare poterant , his ver-
bis diluuntur : /in forte contumelio-
fumputandum eß inventum contrd
rationem nomen munerum fordtdo -
rum, qvo inßauratto wil/tarium Vi-
rorum,qvo armorumfabricatio , qvo
murorum refeclio, qvo apparatus an *
*ton<£}qvo reliqva opera , per qv<e ad
fplendorem ätilin^tonU public* per-
ienuur,pravä appe Hat tone cenfentur;

T X1T. l6l

fine qvibuj nuUtis maximarum verum
procedit eventut , qvorum admimeu-
loßatumpariter,($ de cm tuemttrJm-
periif acy ne ßngula profeqvamur,ßne
qvibus nihil necesfartt operis efjicipo-
teß? «See:

LVIII. Dixi fupra , ab collatio-
nibusordinariis five canonicis non
fuiile immunes Ecclcfias. Soli ta-
rnen forte Thesfalonicenfi id Privi-
legium contigit in t.§j. C. Theod. de
annon. & trib. anno CCCCXXIV.
(qvam repetiit Juftinianus in /. 8-de
SS.Ecc/ff.jCüb häc tarnen conditio-
ne , ut propriae tantum capitationis
modus remisfus intelligeretur , nee
externorum gfavamine tributorum
Refp. Ecclefiaftici nominis abufio-
rte lacderetur. hoc eft , ne obtentu
Ecclefia? & Ecclefiaftici nominis ex-
terni ieualii,five privati, five Cleri-
ci aut Ecclefiaeper fraudem & col-
lufionem häc immunitate potiren-
tur, Qvja enim impareserant fo-
litis tributisMacedonicaedicecefeos
provinciae, non modum tantum ci-
vibuspofuit Theodofius junior, &
eum qvidem feeundum fpontaneam
illorum oblationem , fed etiamae-
qvum efle putavit,ut in tantä Illyri-
ci indigentia Ecclefia Thesfaloni»
Cenfis prorfus immunis eilet, Sed
ifta tota conftitutio localis fuit > &
forte etiam temporaria.

LIX, Nolo ad ulteriora infe-

qventium Imperatorum tempora

excurrere,atqveeorum conftitutio-

ius pruhxius compüare. Ex his

Kk 3 vero

z6i CAPUT

vcrö, qvasrecenfui » duo inprimis
obfervare licet. Primumeft , im-
munkatesEccIefiafticasnonex jure
divino, uti nobis hodie perfvadere
volunt Ecclefiae Pontificia? AntifH-
tes,fed ex mero jure humano pofiti-
vo provenire,& qvidem ex conecs-
/ionePrincipum. Neq; enim tan-
tatümtemporisfuit Ecclefiae pote-
ftas, qvanramdeineeps velfumpfit
fibi,vela prineipibusaeeepit > util-
lis invitis immunes facere posfet
vel perfonas vei terras Ecclefiafti-
cas , qvod exemplo Ariminenfis
Concilii fupra ex Ijy. C» Tb. de Spifc.
Cler. & Seclef. adduclo patet. Se-
eundumeft ♦ nondurh eo tempore
diftin&am fuifle dotem Ecclefiafti-
cam,autmanfum in'dotem datum,
ab reliqvis bonis qväcunq; Überall*
tateinEcclefiam translatis. Qyan-
doqvidem promiscue ubiq; agunt
Imperacores de praediis Ecclefiae ac-
qvifitis,atqve illa canonicis & ordi-
nariis tributis fubjeeta volunt. Ne-
qveenim alia praedia magisufibus
cceleftium fecretorü dedicata funt,
qvae Canonicae illationi obnoxia ef-
fe voluitHonorius in /.5. C.deSS.
SccleJ* yvamipCa illa , qvae hodic di*
cimusdoralia* Simul ver6 id et-
iamindeaddiscitur, non vanam efle
aut conficldm,Panor.mitani & reli-
qvorum Canoniflarum diftinetio-
nem,qva Ecclefiam ao onera perpe-
tuö infita & immutabilia teneri , ad
tanabilia autem & repentinanon

xrt

tenericontendunt.Vid.Petr.Coftal.
adl ij.ff*de u[ur.

LX. Sed hie tarnen no'tandum»
interextraordinarias illas collatio-
nes, qvibus immunes fuifle dixi Ec-
cIefias,non referri eas, qvae ex gravi
aliqvä & urgente Reip. necesfitate
indieuntur. Sic enim conlhtue-
runt Impp. in l.n.C.de SS.Ecdef. Ne-
minem ab angariis pel parangariix,
velplAuflrUy vel qvalibn munere ex»
cu/ari prtcipimiu : cum ad feliiüß*
m*m expeditionem noß*i numitin o~
mniumprovincialium per loi a , qvai»
te? arripimus debeane foltta nobis mi-
nißeria cxhiberi,Hcei ad SS. Eccleßas
posfesßones perttneant. Hcpetitur
ifta conftitutio & haud paulo exten-
fius in l z.C.de qvibus muner. velpra-
ßat.lrbX. Et fimiüs adferibitur
Anaftafio Impcratori in/. 21. C. de
eurf.publ.lib.XH. Ratio eft , qvia
Privilegium immunitatis generali-
terconcesfum non includk cafum
necesfiratis publicae. Tum enim
aeqvumeft, ut a furnmis farcina ad
infimos usqve decurrat l.i.C de qvtb.
mun. & necesfiratibus fubvenien-
dum cum jactura univerforum, non
qvorundam tan tum.

■LXI. Canoniftae , qvi hanc im«
probare neqveunt exceptionem ,
non aliter tarnen, qvam cum dupJici
eam admittunt limiratione. Prirr.ö,
reqvirunt tale necesfitatis commu-
nis gradumjcui fublevanda? non fuf-
ficiant bonaLaicorum,adeoq; volüt

in

CAPU

in fubfidium demum tencri bona
Ecclefiarum. Sed enim Conftitutio-
nes addu&a: oftendunt , iftis tempo-
ribus» qvibusillaepromulgatae fue-
runt, ignotaplanefuifTe hanc limi-
tarionem. Dcindeve4;d,qvisarbitra-
bitur>utfum fufficiant bona Laico-
rum, an minus ? Clericis , qvi id jus
tribuunt , uti communiterfaciunt
Canoniftae. per f. non minus 4. &c.
adver fo ytX. de immun. Eeclef.Thom.
Sanchez confil.moralLz. c. 4. dub.jf.
n.]$. perpetuam hanc andient exce-
ptionemmondum fatis efle excusfa
bona Laicorum,fuumq,- fibi Privile-
gium haudqvaqvamviolari debere.
Laici autemnunqvamfacientfinem
qverelarurn,feq; ad faccum &peram
jam excus(bs,uno ore clamabunt,\it
adeö in praxi diffialis admodum
hie fit peraeqvatio.

LX1I. SecundoreqvirüntjUtac-
cedat confenfus fummi Pontificisi
d.c.j.X. de immun. Ecclef. Iftumqve
conienfum tarn necesfarium ftatu-
unr,utexcommnnicationi fuecum*
bar,qvisqvis cum neglexerit. Audia-
mtis ipfumBonifacium VIII. ^.y im-
mun.ecclc/.in tf.ex cathedra minitan-
term&excommunicationis fulrnina
vibrantem. Statuimtu, inqvit 1 qvod
qvicuMfcprahti , eccleflafliiaßperfo«
n<a,re/ig!of£ vel/eculares «jvorumcü^
erdinumtfonditioni* ßu flatus , colle-
flas vittaüias,dectmam , vueßmam 1
fett centefimam fuorum & Eiclefiarü
proventuum vel bonorumLaicü folve-
rint vdpromtfmnt t vel fe foluturos

T XII. 3,4

eon/en/crint^ut qvamvU alt am qvan-
titatew,portionem aut qvotattt ip/oru
proventuum vel bonorum aßi^atio-
vis vel valorü ip forum fub adjutorii,
rnutui,fubvemionu , fulßdit veldoni
nomine, feu qvovia alio tittilo , modo ,
vel qvjifito colore absfy autoritatefe-
du ejus dem : nee non lmperatores,Re-
ges feu prindpes, Duces , Comites vel
ßaronestPoteflates,Capitanei vel Of-
ficiales vel Re clor es qvocung3 nomine
cenfeantur^eivitatum, caftrorum ,feu
ejvorumcuncfe locorum conßitutorum
ub/libet, ($ qvivU alii cujwcuntfopr*'
eminenti£,(onditioni* & flatus , qvi
talia impofuer'tnt,exegerint vel rece~
perintiaut apud ades facras depoßta
Ecctefiarum vel Eccleßaßicarum per-
fonarum ubilibet arrtßaverint ,faifi-
verint,feu octupare prafumpftrint)Vel
arreßarifaißri aut oecupari manda-
vennt,aut oc(upata,/aiflta , feu arre-
ftatareceperint,necnon omnes , qvi
ftienter dederint inpr<ediclis auxihu ,
conßlium velfavorem , publice vel oc»
eulte : eo ipfofententiam excommuni~
cationis ineurrant &c: Sunt tarnen ,
qvi huicpcenacnonaliterlocum fa-
riünt , niii tum , qvando res moram
patitur,pericuJo autem imminente,
etiam inconfulto fummo pontificc
ab Ecclefiis talefubfidiumpeti &re-
cipi posfitflatuüt.Vid. Anton. Perez
Cod.de qvtb.mumr.num.p. Nobis ifte
confenfus ideo non poteft necesfa-
rius videri,qvia univerfaifraimmu-
nitatis Ecclefiaftica? priviJegia ä fo-
lo Principe concefla fuerunt , qvi

proinde.

1*4 CAPü

proindeminuere& augere ifta pro
lubituporeft finecujusqvam alterip
confenfu.Et ergo in folius Principis
roluntateconfiftet, qvousq; valerc
velit privilegia äfe liberalster con-
cesfa Conf.Anton,Benge9 & Franc.
Vin.sCon.de benef.th. de oner.EceL§.ip,
LXIII. SEPTIMUMdotis Eccle-
fiafticae Privilegium eft , qvod ejus
dominium transfcratur in Ecclefiä
absq; traditione ; qvod qvidem ei
commune eft cum reliqvisrebus Ec,
clefisE donatis aut venditis- /. u/t. C.
de SS. Ecctef. Atq; adeö, qvae fupra
de traditione velverä vel Symboli-
cä dixunon eö pertinent, ut eam ad
dominii translationem ftatuam9 ne,
cesfariam,fed ut translationem ifti
indefaciamus magis fblennem.Nec
cnim, qvaeadfolennitatemaliqvam
externam conducunt, illicöetiam
ad fubftantiam a&üs pertinent , &
qvae probationi inferviunt,non pro«
tinus>negocium ipfum conftituunt.
Caeterum privilegium hoc tarn am-
plum & late patens faciunt Cano-
niftae » ut etiam eo cafu dominium
translatumftatuanr,qvando qvisa-
licui fundum donat intervivos, eä
lege , ut eum poft certum tempus
Ecclefize reftituar,- fairem lapfo tem-
pore ifto,intra qvod reftitui debuir»
Port ali.os Didacus Covarruvias /ib.
l.var.reßlut.iap.iq.. Sed opinionem
iftamprincipiis juris repugnare ait
Anronius Faber de error, pra^rnat.
decad. 4g. err.z. mulrisq; eam per-
ftringit verbis. Sedipfe tarnen con-
/rapierorumq} Interprctum fenten-

r xn

tiam a&ionem illam utifem,cfv2e rer-
tioillidonatariopoft temp9elapfü
daturin l.j. Cde donat. qv£ fubmod.
ftatuit efle realem. Ejus rationes ex-
cutere nunc non vacat. Vid. Anton .
Perez C.d.r. nj.j.

LXIV. Deniq,- OCTAVO,ut com-
pendium faciam , competere volunt
doti EccJefiafticae univerfa illa pri-
vilegia, qvae in jure conceiTa inveni-
untur dori Uxoriae.Julfan.Vivian.-afe
jur.patron.part.i.hb 2. cap j.n.jj. qvi
ipfe nonnulla eorum receniet cap.
anteced.4 n.u.feq. Cumq; dotis Uxo-
riaefavorin jureubiq,- fitmaximus,
non minorem eumimo haud paulo
majorem impertiri volunt doti Ec-
clefiafticas : ex ratione illa, qvod ma-
trimoniüfpirituale «Scc^rnale aeqvi*
parentur.NicEverhard./of.7^.qvod-
qve in comparatione matrimonium
fpirituale haud paulo praeftan-
tiusfit. Qvid verodematrimonio
fpirituali fentiendü fit,fupra abundc
exp0fuim9.Ec qvanqvä ratio ifta no-
bis min9 videatur accomoda;in rhe-
ü tarne ipsä,qvä dotiEcclefiafticae in.
fignis tribuitur favor, öcSi nö major,
falte seqvahs illuqvi dotiUxoriae ad-
fcribitur,nolim9 disfenrire.Ütiq,- n.
proEcclefiä laborandü eft,ui habeät
eJ9 miniftriiunde vivere,&unde eul-
tüdivinü peragere qveant.Qvdm in
rem fidos cqnftituta fuerit , etli , ut
conft'tuatur , prarcise necesfarium
non fir, uti fupra exp> fu; , intereft
Ecclefia; dotem eam faJvä habere,&
perconcesfa privilegia coniervare.

Cät.XiU.

Caput xrn. ify

Caput XIII.

Ut infirmata & adempta fuerint

docis Eclefiafticx privilegia , deqve fraudibus
circa ea commisfis.

SUMMARIA,

DEveteribus & hod';emis injttriis ($ ' invafianibus , qvibus Eeclefia (drumfe
bona fiepe impetita fr,n, atqve etiamnum impet antur , in genere,*?. /.
Leget A K*rolo M. & LudoviiO Pio pro immunitatibus Eccleßarum condit*

qvam diu ULfie extiterivt ? n. 2.
Semper extitijfe , qvi varia ex bonis ecclefiaßicis qvxfiverint compendia , nee
veriti adeb fit er int , ipCum qvoqve eorum dominium fibi vindicare-, ti-
tumfo id qvoeunqve titulo adimere. edd.
Per cencesßonem bonorum eccleßaßicorum autoritate Imperatoria laicis fub

cenfti fiolvendo faclam auclum ejfe idmalum, eod,
Verbx concilii Valentini ca. de re n.J.
Ofienfio ex iflis verbis,maximam tum t empor k in bonis ecckßaßicisfuijfepotc-

ßatem Imperatorum} n. 4,
Jpfas etiampojfesßones dotales variis modis a LaicU impetitas ejfe tempore con-
cilii Valentini , nonfolumpr<sdia, qv<e doti jam conflituta accejferunt.n.j.
"Mulieres aliqvando altaribus adßitijfe, (f ipso oblationü tempore cor am Omni-
bus acccpijfe-, qpodoblatum; & cur hocfaElum ? n. 6.
Non bona tantum eccLfiaßica.fcd integras etiam Abbatias tfmonaßeria laici*

donata inveniri , ». 7 , <f.
Jßat concesfiones beneficia diflas ejfe , non alher atqve feudd \fed Eccleßam

provifores & prapofitosidoneos reqvißiße, n. $.
Integras qvoqve Ecihfias parocbiales Aiilitibustf Regni magnat'tl us band 4-
liter atqve feuda fhcularia in beneficiumdatas ejfe , & qvidfub nomine
Scc/eßa concejfum intelligatur ? n. p.
Äuxiffe bonorum eccleßafli orum abusüs tum imminutnm Carolina ß<rpü po-
tent iam , tum iteratiu b4rbarortim irruptiones , Eccleßam mifere affli-

gcntes%n.i9.

LI Bxem»

■266 CAPUT Still

Exemplum Principum feculariurn ipfos etiam Epifcopos qVandoqve /ecutos ejfe
in dißribtiendis int er milites benefieiis ecclefiaßiicis, n. u.

Necesßtatibus extremis fubvenire etiam debere ipfam Ecclefiam , eod.

^vod ab Imperatoribm bono confilio & bona intentionein confervatiönein Ec-
clefi* & Reip.primüm inßitutum, idfuccejfu t empor is in meros degener äf-
fe abufus , tenacisfimefibi bona ißa adferentibus, qvi accepijfent. n. 12.

Accesßße etiam infuper precarias non amplius in nativafua conditione & qva-
litatefubfißentes,fedmultis itidem abufibus involutas-, eod.

Epifcopos nullo modo poßeßbres bonorum ecclcfiaßicorum adreßitutionem adi-
gerepotuiße, nifipreeibus int er dum \ St qva ratione hoc ? eod.

Bxempla & cesßonis infirumenta in eam rem n. 13 , 14.

Qvaratione laici rerum eccleßaßicarum poßeßbres presbyteriales agrosal'ils
pik locü-,qvaw qvorum fuißcnt->indebite asfignarint , & qvod pietate bac
fua malufn aliud produxerint , qvodfy remedium ejusmodi translationi-
bus adinventum fit ? n. ij, 16^ 18,

Epifiopos Romanos infeqvcntcs , audentiores jamfaflos (f Imperatorix auto-
ritatis contemptores valde inverecundos->ne qvidem eos exeeptos amplius
ab exeommunicatione haberi voluijfe rerum eccleßaßicarum poßeßbres ,
qvibus autoritate Principum poßlsfio fuißet confirmata , docetur exem~
plo Gregorii VHmi,& Alexandri III. n. ij.

Concilium Lateranewfe de deeimis laicorum decernens , n. ig.

llfurpationem laicorum , qV<e in deeimis , oblationibus & bonis ecclefiaßicis abis
invaluit, etiam ad colonos & fervos Eccleßarum cxtenfiim fuijfe , concilü
Meldenfis decreto probatur , n. ip, 20.

In legibus Bajuuarior um qvomodo definiatur numerus dierum rußicü fervitiis
deßinatus,per Concilium Meldenfc dimintttm ? n. 20.

dliqvando ipfos etiam perfovas eccleßaß/cas laicis vel autores , t>el adjutores
fuiße-tUtex rebus Eccleßdiftafibi compendia facerent j & qvomodo con-
cilium Meldenfe ißud prohibueritt n 21.

Coüatores noßrarum Bcclefiarum fuperiori feculo folitos fuijfe qvandoqvehö-
mines nullius precii ad clcricatumpromovere , eum in finem , ut morige-
ros fibi paßores baberent ,aut in re fua familiär i aliqvod ab Ulis emolu-
mentumpereiperent. n. 22.

Correptio & admonitio Elecloris Saxoni<e eam in rem * e od*,

Qvantum laboretura Coüatoribus , Nobilibus & £$y&ßoribus ,ut colonos &
rußicos dotales jurisdicJioni fu£ & imperio fubjiciant ,nonnull^ ex Con*
ßßoriiWittebergenfs matricula de anno ;$jj. referuntur exempii ,». 23.

Ali-

CAPUT XTIL 167

Aliqvando Paßores ipfos , ut Nobile* fibi fivorabiles r edder ent , dotalcs fuos

eorumcj.. firvttiafpontc cesfiffe ;Et utrttm licita ßt Paßori alienatio aut

translatio ejusmodi ßne prafeitu Spifcopi aut Conßßorü ? n. 24.
Peccareparitcr Paßores illos ,qvtßne pr<efcitu Epifcopi aut Conßßorü fundos

dotalcs qvocunqve titulo alienant ,• Etqvomodbin talesßt animadver-

tendnm? n. 2y.
Dotales qvoqve ipfos privilegia dotalia imminuere Ö* pervertere aufos fuifft

(S ' fundi dotalis dominium affeltaffc, nee veritos,eundem apud Cenßtores,

aut per <eqvatores profiteri , ut oneribus Omnibus fubjicerc*ituri& bac rd*

tione jits dotale expiraret , ßbig3 £f btredibusfuitfundu* iße comp ar dt tu

int eiliger etur ,n. 26.
Aliqvando p.irochianos & vicinos dolo int erver t er e fuiscfj adjacentibus agris

vindicare folcre fundos Eicieß& dotalesfwe manfos eccleßaßicos-, n. 2j.
Vafaüos etiam £ccleß<e feuda, qvibus inveßitifuerunt , abfeculari fepe domin«

lubentius , qvam ab Eccleßa (f Epifcopo recognofecre 1 fidemq3 illipotitts

qvam huic-, promitterc fategiffe v n. 2g.
Decrctum Concilii Vavrenßs adevitandam & coercendam ejtumodi juriumee»

clefiaßicorum intcrverßonem. n.2y.
Pericula, damna & calamitates eorum , qvi bona Eccleßa donata diripiunt &

in fuos usus vertunt , dotalemve colonum ab Eccleßa abßrahunt,n.$Q.
Facti, qvo qvis Eccleßx bonis manum injiat,fuasq3 fortunas inde ampliare ßti-

det} vitioßtdSj notatio Gf prohibitio n.jt.
Concilium Toletanum III, qvando babitumßt ? e od,
Angariare qvidßt ? eod.
Qva ex ratione fairilegium Jure canonico dicatury qvando qvis res Ecdeßd U'

furpat fuiscfj ußbus applicat ? nt 32.
Sacrilcgium qvowodo Jure canonico defniaturl eod.
Dijfvaßo prafati facli & deticH-ttf caßigatio audaeid Advocatorum-, Ecclcßdt

Jura impugnantium & evertentium ,cum Epicriß de vinditi£ divin& in

eos animadverßone , n. jj.
Excmplum Jobannis de Mareßis , Advocati Gallici ; Cum Conclußone per PC'

tum. n. jd.

M Allem ego ab enarrationehu- bonafaepe illatas injurfas, atqve in-
jus capitis prerfus abftinerc, vafionrs recoqvere, qvaeqvefuperil-
qväm veteres illds adverfus inftif u- lis confticura funt, longo ordine re-
ta majorum in Ecciefias & earum cenfere. Necenimfineignominii

LI 2 eo-

»4t • , CAPUT

forum, q-vi talia aufi fuerunt, legi
poftunt, qvaepasfim in antiqvisme-
moriisproftant. Urinamtion lege-
rentur , & qv« D E O data atqve di-
catafunt, inviolata manfillenr. Sed
qvia ead:m hodie faepenumero lu-
diturfabula,nec defunt etiamnum
fjviEccleuafticasfaculratesattenua-
re, fuasqj ex illis augere non veren«
tur,nec erubefeunt, etfi id referrc
pudear, non erit hie aiienum, ex hi-
floriäEeclefiafticä nonnulla hie ad-
notare, Ted paucisfima tarnen , &
qvafi in compendio, ne nimium fee-
teat faepius agitata Camarina.

II. Primiimobfervo,legesäKa-
folo Magno & Ludovico Pio pro
immunitatibus Ecclefiarü conditas
vixhominisaetatem illaefas extitifle,
fi modo extiterunt , qvippe qvas
ipfis illis Imperatonbus adhuc vi-
ventibus non femel violatas fuifle,
repetita earum arguit promulgatio.
Semperenim extiterunr,qvi fusqvc
deqve habentes , unde fibi opes atq;
divitiae compararentur,varia exbo-
nis Ecclcfiafticis qvasfiverunt com-
pendia ,nec veriti adeo fuerunt, i*
pfum qvoq; eorum dominium fibi
vindicare,totumqv« idqvocunqve
titulo eis adimere. Ifti conatüs
multum deineeps aueti & promoti
fuerunt, poftqvam bona Eccleliaßi-
ca Laicis autoritäre Imp^ratoriä
concefla fuerunt hac lege atq; con-
ditione , ur ex illis dec msc aut cen«
fus aliqvis alius Ecclefia: fulvercn-

-Y/7/.
tur. Cum emm qvarundam Eccle-
fiarum facultaces ita au&as fuifTem,
ut difficulcer adminiftrari illae ab
ipfis Ecclefiae miniftris polfent, non
male cum illis agi putärunt Princi-
pes j fi lub certo canone aut cenfu
Laicorum culcurae fubjicerentur ,
qvorum tarnen intentionem per-
muha; deineeps fraudes exeogttatas
magno cum Ecclefiae damno faepis-
fime eluferunt.

III. Ege'unt ea dere Patres in
Concilio Valentino fub Lothario
Imperatore anno D CCC LV. cap.$<
h;s verbis j Placuity ne pradia & pos-
fesßones Bcclefiarumsvotofidelium col-
latty cupidts adinvadendumpaterent^
& netali fr aude rebus fuis vacuaren-
tur Cfjpo/iarentur Eccleßx, ne & glö-
rioforum Principum animi ftbreptione
qvorundam talium deeeptivis callidis-
qve mendaeiis Uderentur : ut fiqvis
non metuens Judicium DEI & damna-
tioncm&ternam & pojfesfiones Seele-
ßarum ßve exfpoliare qv£ pertinent
ad jus earum- pr&fumpferiticxcommii-
nicationis fnt enttarn , qvousqve pr<e-
fimptionis fall um re corrigat tfecitn-
dum Ecctefiaßham cen für am ferat.
£hod etß pr&tenderit bujusmodi fibi
indulta & concejft ab angußisßmis
Dominis noßris , nee fic a fntentia E-
pifiopißt Über : multi en'improbantur
inßmüibus me.'jtiri : donec reclor ipft*
ritt» Sccleßaßicarum rerum , ad de-
mentes aures Prineipis c auf am tarn
maU faeji cum jprecibus Ecclcfu dfc*

rat,

CAPUT <XUT. 2<*9

rxt,ut ejusjudicio & moderatione res tutar acceflcrunt.fed ipfas etiam po£

nnd-J agitur%dcliberctur,& ' ü qvi cha- fcsfiones dotales variis modis ä Lai-

ritate fuerit privatus £cclefi£,tunc ß eis impetitas eo tempore fuiffe./togr,

dignus eß , alfolvatur. ajunr , qvia Parocbialcs presbyteri

IV. Ex qvibus verbis patet» roa- gravisßme (findigne aßeularibus pre-

ximam tum temporis in bonis Ec- muntur,nullag. reverentiaßacerdora-

clefiafticis fuifle poteftarem Im^e-
ratorum,qvam hodie non imminu»
tarn tamüm , Ted plane ademptam
cupiunt Romanac Ecdefiae Epifco«
pi. Necenim poteftatem cam in
dubium vocant dieli Concilii Pa-
tres , qvippe qvi concesfiones eas
nuJJitcr fadas pronunciare potuil-
fentnon minus, atq,- hodierna Pon-
tificis maneipia, fed inqviri tantüm

ligradui ab aliqvibw ßrvatur,&qvia,
poffesßuncuU vcldotes baßlicü coüata.
irreverentcr auferuntur , durisßmocfe
fervitio extenuantur , qvodclamorfa-
cerdotum & ruind etiam bafilicarum
pro dum ; placuit > ut ipß presbyteri
fub Epifcopü •, qvibus adjutores funt,
maneant & fub matre Ecclefia liberi
& qvieti officium Ecc/eßaßicum exe*
qvantur. Dotes vero afideltbus de-

voluerunr, qvaliter fe habeannfrae ßgnata baßlicü ad hoc, qvod ßatutum
concesfiones , & annon permo- eß ab eis , vendicentur : nuUaqve red-

.dum fubreptionis impetrata? fue
rint. De iftiufmodi vero praediis
decimasfolvi oportuifle» & fub ea
lege fundorum concesfionem fa«
etam fuißepatet ex cap.io. ejusdem
Concilii : Sed& deßfeis & villi*, qrutt
eonfi.it dominio Ecclefia a fidelibus o-
limfuiffe contraditas, & 'nunc potefia-
ti fecularium fubditas votuntate eo~
rum ordinär/, placuit, ut ediclü Prin-
cipumjuffum efi , non£ & de etwa ipfis
Ecclefiis, unde fubtrafta funt,ßdeliter
perfjivantur i Hiqvi eas retinucrint,
atfacrilegos noverint fe ab Ecclcßali-
minibus pellendos,

V» Ex ejusdem Concilii cap. p.
difcimus,non ea tantüm Ecclefia-
rum praedia, qva? r x liberalibus pio-
rumdonaciombus doti jam conili-

hibitio cer;fus inde a qvolibet feculari
txigatur , fed qvod canonici tantüm
ordinatum eßffuppleatur.

VI. Memorabile eft, qvodexve-
teri Chartulario EcclefiatCadurcen-
fisä Stephano Baiuzio inappendice
conciJiorum Galliae Narbonenfis
num. lo. editodiflimus, mulieres a-
liqvandoaltaribus adfticiflc, & ipfo
oblationis tempore coram Omni-
bus aeeepifle, qvod oblatum fuerat;.
Verba haec funt : Seimus, qvodprjtdi-
Bam Eccleßam ( B, Genefii de A>na-
go ) du dum poffedit pro portione here-
ditatis fit* llgo de Fajedo vocatus ,
cum divißjja p.iternum honorem cum
fratribus ß-is. Cid Ugoni confirma-
verunt idenfr.ifrej ßäßdeßta , -• ™"
Habuit Ugo Eccleßam. Inde vixitplu-
1 1 j ribm

i7o CAPÜ

ribits annis cum Uxore & filiis filia-
bus% fuis. linde orta eft fcditio in
populo y qvodoblationes fuas & Eccle-
fiaßica negocia fccularis & laicalis
perfona confumeret , Ö* plerumqve
eti.tm ipfo oblationis tempore coram
Omnibus mulier es , qvod offerebatur,
acciperent. (fc. In feqventibus ver-
bis referr, qvomodo ä facerdote Ge-
raldo redemra fuerit Ecdefia daris
Ugoni CL.foIidis,&nepoti ejus LX»
Videtur .autem Ugo mulieres iftas
obiationibus praefeciflf*, non ut ipfae
emolumentum inde perciperent ,
fed ut minifterium tantum praebe-
rent,& fibi per ea* com m od um o-
mnc acqv'reretur.

VII, Nee bona tantum Eccle-
fiaftica,-fed integras etiam Abbatias
•& monafteria ifta tempeftate Lai-
cis donata invenio. Anno enim
DCCCLVII. Hincmarus Archi-E-
pifcopus Remenfis in Epiftolä ad
Ludovicum Germania: Regem feri-
ptä cap. 8- monet eundem , ut refti-
tuatmonafre-ria a fratre CaroIoCal-
roalienata : t^ionaßeria , inqvir,
religioßi atqvepnecipu i Canonicorum
& Monachorum atqve Santlimonia-
lium, qv£ab antiqvo tempore fub re-
ligiofibabitus reilore vel retlrice fue-
runt-, & qvando parentes veßri pri-
matum regni tenuerunt , & etiam
qvando fantlus Remigins Francos ad
fidem operante Domino convertit , &
cum Rege ip forum baptiz^avit , & fra-
ter veßer domnus noßer partim juven-

t xm.

tute partim fr a guttäte , partim alio-
rum callida fuggeßione , etiam & mi-
varumnecesfitate, qvia dicebant pe-
titores, nifieisioca illa facrardonaret*
ab eo deßcerent , Ö" ipfe aliqvando per
vosißcut nunc pur et , aliqvando per
fratremveflrum regnum deßitutus ab
' eis per der et , talibus ficutfeitis perfo-
vis commißt , debtto privilegio reßi-
* tuite.

VIII. De eodem Carole Calvo
jaml'Tiperatore fcribic Aimoinusdfe
geß. Francor. üb. 5 cap. 34. Dominus
Imperator Carolus ad placitum fuum
in Salmontiacum,ficut condixerat,ze~
nit : ibiqve bomines de parte Regni
qvondam Lotharii, qvamfraterfuus
Ludovicus contra eum «eeeperat , ad
fepoß f/tgam de Andrun.uo veniemes
fufeepit : CT qvibtudam Abbatiolas ,ßc-
ut erant , integras dedit , qvibusdam
de Abbatia Martiniana qvam divife-
rat , bencßciola donavit , &fßc ad fe.
venire permißt. &c. Pofteum Ludo-
vicus Hiius cognomine Baibus fimi-
li plane modo öc in eundem finem
ex monailerijs liberalem fe exhibuir.
•Sicenimdeeodf././.f 36. refert Ai-
moinus: Ludovicus .iccepto nuncioin
Andriaca Villa de mortepatris fiu Ca-
rolif qvos potuit, -conciliavitßbi, dans
eis Abbatias & Comitatus,ac v>llas,fe-
eundum uniuscujitsqve pofiul.itionem,
&c. Et tales concesuones diceban-
tur beneficia,non aliter atqve feu-
da,nec improbabantur prorfus ab
Ecclefiä,dura tamen proyifores &

prae-

CAVü
praepofiti prae fiter entur non inido-
r>ei, Sic enim in ConciJioMogun-
tinoctp. 2f. anno DCCCLXXXVIJI*
«Onftitutum Jegitur: De monaßerik
Cier kor um , wonach orum dtqve puel-
larunr3 qv<e clericüßvc Laicis beneficii
jure donataßufit , placuit , ut tales eis
praficiant provißorcs & prapoßtosßc-
ut in Gabilonenfi concilio ßcriptum
eß* qvi & pr <£eße noverint, & prodef-
ß&c.

I X. Sed & integrae Ecclefiae pa-
rochialesMUitibus ckRegni magna«
t'ibus, haud aliteratqve feuda fecu-
Jaria in beneficium dabantur. Idqj
fariumfuifTeoftertdit prohibitioEc-
clefiaftica, qvam Severinus Binius
Concilio Romano anno C M IV ce-
Jebrato, com aliis pluribus fubjun-
xit, cujus fabnum. /o. verbaconce-
ptahaecfunt. Utplebt>sEccleß<e(h.z*
Ecclefiae parochigles five parceciar)
nullatcniu aut Comitibus , aut Epißco-
porumvaßallü autuüis Laicü inbene-
ficatribuantur. Inde verö conftat
non tarn ipfa aedificia, Kcciefiac no*
minc , in benericium conceffa inrei-
Ügi, qvanqvam & haec jure iftoaffe-
cta fuiUe erudireoftendat Petrus de
Marca adcan.f.Ccnal'u Claromon-
fani ; qvam oblationes , decimas, a-
tiosqvereditus Ecdefiaftiios, qvos
ita fuos facicbant Laici , ut etiam
jn heredes transmittefenr, & deni-
qve commercium ex üs facerent.
Credebantilli , & conlvcrudineita
cominuata eoofirmabantui-, juftofe

r XIII. a7,

titulobonaifta posfidere , Srqvam-
vis faepe eadem repetercnt EccJefia-
ftici, furdis tarnen plerumqve narra-
bant fabulam , feu qvod patn'monii
partem crederent heredes , de titulo
& acqvifitionis modo parum follr-
e'ti, (euqvod fateri videretur rapi-
nam, qvi redderet, & latrocinia ma-
jorum accufare cenieretur, qvieo-
rum prsedarn reftitueret.

X. Augebantiftos bonorum Ec-
«lefiafticorum abusüs tum imminu-
ta Carolinas ftirpis potentia ■ qvac
partim fegnitie & vitiis,partim mu-
tuis disfidiis, partim hoftilibus in-
fultibus confe&a paulatim deficie-
bar,- tum iteratae barbarorum irru-
ptiones.qvae Ecclefiam mifereaffli-
gebant, atqve bona ejus atrocisfime
ditacerabanr. Sane Normannicae
gentis infeftatio qvantas& imperi-
is&Ecdefiis clades intulerit, pro-
iixum hie cfTec recenfere, Videri
inprimis poterrt Chronicon de ge-
ftis Normannor.f^w. 2. htftor. Franc*

ßcripton ab Andr.du Chefne edir. i-
sem Regino Prurnienfisr» Chron.ßub.
ann. Sjj-ßeq Eorumfarvitiam brevi*
ter deferipfit Trajeftenfis Epifco-
pus apud Andn Qyercetan. innot.ad
bibl. Cluniac . his verbis : Dani, Sveni-
ype qv-os Theotißi hngva ßta North'
manjdejl Jqviionales homimsappeU
/antyß/binde Galharum provincia* uß
qve adeb depopuLitißuntt ut übt qvon*
dam agri opulent ijßmi urbesqve Jpe*
cioßfßmafuerant , nunc beßiarum attfe

avium

j7| CAP Vif

avium vaflaßnt habitdcula. Etubi
qvondam paradiforum pulchre ver-
nantium feges voluptuoß polltbdt,
nunc l contrario Carduus tffpintifur-
fit paliurm acutis. &c. Inter iftas
Reip. calamitates , ut qvoad fieri
poflet,res collapfse reftituerentur,&
exiguae reliqvtae confervarentundo»
nis muneribusq; fibi conciliarc mi-
lites ftudebanc ex Carolin! ftirpe
prognati ; cumq; tot tantaqve ipfis
non fuppeterent feuda , ut omnibus
ex votofatisfacerepoflenc , Ecclefi-
afticosin eamrem adhibebant redi-
tüs> feu qvod vacarent Uli, Ecclellis
fcil.deftructis, & miniftris ejüsoc-
eifis autejedhs, feu qvod ampÜores
▼iderentur ,qväm Ecclefiae neceffi-
tas ex'geret. Conf.N'colJe Ma'ftre
de bon. Ecclef.part. 2 lib.u cap. g.

XI. ExemplumhocPrincipum
fecularium ipfi etiam qvandoqve ic-
qvcbanturEpifcopi. In qrerimo-
niä, qvamadverfus Guifredum Ar-
chi -Epifcopum Narbonenfem in
Concilio Tholofano anno M LVI.
propofuit Berengarius Vicecomes
Narbonenfis, inter atia hoc ei impu-
tat, qvod inter milites beneficia Ec-
clefiaftica diftribuerir. Tunc vero
eaflra , inqvit , & villoi ' , pr<edia , &
poffefßones , qv£ erant in dominium
pr£fat£ Ecclcfi* , fifcos & poßeßionet
Canon corurny& qv cqve ex communia
tränt, abflulit DEO & famulantibus
ei, dcdircfo Dtabolo ac militantibus ilii.
Etita alia omniaad Laicalem vertit

xnt

cenfuranty ut et tarn omnes , qvieapos-
fident , qvafi per alodia habentpater*
na. £TV. His autonbus cum in ma<
nus Laicorum perveniffent Ecclefi-
afticae poflesfione$,non poterat ad-
eo improbari infticurum Inpera-
torum, (alutem publi'caro promo-
vere cupientium , atqve necesfitati*
bus extremis -remedia fibi expeten-
tium, qvibus fubveuire tenetur ipf*
etiam Ecclefia.

XII. Interim tarnen, qvodbonö
confiho & bona incent one, uc ni-
nrrurn mutuishis auxüiis & Eccle-
fia & Refp. confervari poflentjab
Imperatoribus primüm inrtitutum
fuit, id deineeps fuccefiu temporis
in meros degeneravitabusus, tena«
cisfime fibi bona ifra afTerentibus,
qviaeeeperant. Accedebant mfu-
per precariaenon amplius in nativa\
fuä conditione & qvaiirate fubfi.
ftenres , fed multis itidem abufibus
involutae, qvos copiose perftringit
Jofephus Gibalinus^fe ufur. part.2,
lib.sf. cap. 2. art. g. Etqvia neqve
increpationibus, neqve minis & ex-
communicarionis terriculamentis
proficere qvitqvarn poterant Epi-
fcopi,ut pofleflbres bonaifta refti-
tuerent, aut ä poflesfione difeede-
rent, preeibus id impetrare non u-
nisvieibus rentaverunt, & qvidrm
majore cum fucceflu, ideo, qvod ar-
gumenta animarum falutem & exü
tium declarantia fubinde propone
rentur, qvibus momili cedere ma-

lue-

CAPU
lueruntjurefuo , fibi caeteroqvin fa-
tis piano , qvam cjulmodi rericulo
feiecommitcerc, aucexponere diu-
tius.

XIII. Iiluflreejus ref exemplum
exhibet Charta Rainaldi Remorurn
Archi-Epifcopi, qvaeextat inBiblio-
theca Cluniacenfi pag. ij 8 P- poft-
qvamille ex manuLaici altare, qvod
is diu tenucrat, recepiflet. Verba,
qvaehuc faciunt adlcribam : Ntve~
I, rit pr£ßentium pofierorumtfo ßokr-
,, tia , qvod ego Rainaldus-, Dei gratia
„ humilis & indignw Rcmorum Archi-
„ cpißcopus diu multumqve laborans,
„ qvaliter altare de Turrc fiupcr Ma-
„ terna , qvod manu laicali indebiti
„ufiurpatione diu fuerat oecupatum ,
,, adeb ut qvidam potentes de Plagajo-
,, tri partes oblationum , deeims rQ'
„ dituumqve ad idem altare prove-
,, nientium municipibusßuU maneipa-
„ rent , dliqve qvod dedecoroßus eft,
„ Uxoribus fuis & filiabus in matri-
9) monium contraderent \ Tandem au-
„ xi/iante Spiritu S. qvi ßpirat , ubi
„ vult , me tah conditionc ab eisdern
, invaßoribus retraxiffe. Cum enim
yyfepisßmcjam diclo s dominos de Pia-
vgajotri admoncrem , & modis omni-
„ busillü perfvaderem , qvodapojßes-
•»ßone ßancluarii Dei , qvod diu inju-
„ßt-pcjfiäebant }ße teder ent , ne cruci-
„ ßxi Patrimonium mj/fie & violcn-
j, ter uß.rpando, £ fern am incurrerent
» damnationem, demum nofira crebra
5> admonttione & perfvafione permo-

t xr:r. m

ti - vnflroqve adqviefcentes conßlio „
jrpr.idiclitm Altare eo towre rtß-yj
gnaverunt : vide licet , ut illud fantl& ,,
Cluniacenfi Ecclifi£, qV£ cfl qvafi „
qvoddam magnum totius Orbis lu- „
minare , tiberaliter impertircr , cum ,,
obLitionibus & deci-nü , c£terisqve M
adßepertinentibus , atqvt jam diffi N
Cocnobii venerabilibus ßratribus per- tß
fori alt ter tenendum concederem (fc. ,,
Faclum id referturanno MC XXV»
XIV4 Simiie cesfionis inftru-
menrum anno M C XXXVIII. exa*
ratumin eädemBibliothecä Clunia-
cenfi pag, 1403. hisverbis legitur:
GVARINUS Dei gratia Ambianen- „
fis humilis Epißcopus fian£i£ Ecclefi£ >y
filiis prdfientibus & futurü ßeliciter »
niti ad br avium fupern£ vocatio- y>
nis. Sciat cbaritas & dileclio ve- „
ßra , qvoniam Bernardus de Balto- ,,
lio mtlesflrenuus, conßliü divinis & ,,
hortatibiu noßrü Gf religießorum vi' ,>
rorumßapienter acqviefiens & ani~ ,>
mabus pr£deceßbrum fitorum & ?>
proprt£ fialuti &1 fiuccejforum fiuo- ,»
rum provide conßulens ■> qv£dam ,>
a Itaria ad ipfium & ejus antecejßores ,1
her editario jure pertinentia, qv£ li- »
cet injuße . utpote laicus , ad pericu- ,f
lum anim£ßt£ diu ipfie tenucrit, Mo- ,,
naßerio Cluniane/ß-, Dei taclus ad- „
fpiratione conceßt. &c. Conlimi-
lia cesfionum lnllrunenra pasfim
oecurrunt plura,qvae tarnen plera-
qvenon tarn juilitia;, qvam pieta-
tis argumenta oftentant, autorcsq;
Mm eorum

274- CAPÜ

corum non tarn reftituendi, qväm
donandianimumhabuifFehaud ob»
fcureprodunt.

XV. Haec tarnen ipfapietasma-
lum produxit aliud, & faepisfimcvei
paupertati vel invidiae materiam
fubminiftravit. Cum enim liberali-
tatis potiüs,qvam reftitutidnis ti-
tulo uterentur Laici rerum Eeclefia-
fticarum pofleflbres , liberum fibi
efTe cenfuerunt , qvalemcunqve pi-
um locum eligere , cui res iftas con-
cederent. Et fic fa&um , ut agri
presbyteriales non ipßs Ecclefiis ,
qvarum ameafuerunt,fed novt pla-
ne donatione monafteriis pleruinqj
Öccoenobiis , autaliis Ecciefiis pro
lubitu asfignarentur. Id vero & in-
vidiam excrtabat apud Epifeopos,
qvibona fua in alios transferri ini-
qvum eile dueebanr,& ad extremam
faepe inopiara redigcbat Ecclefias
parochiales, qvae agris fuis & man»
fis pTesbyterialibushäc ratione pri-
•vabantur.Exqvofa&um,utin Con-
cilioMelfitano anno MXC ftatue-
fetur, ne ullus Laicus decimas fuas,
aut Ecclefiam, aut qvicqvid Eccle-
fiaftici juris eft, fine conlenfu Epi-
fcopi vel Romani concesfione Pon-
tificis , monafteriis aut Canonicis
offerre praefumerer, Qvoditidern
pauloantein Concilio Claromon«
tano conftitutum refert Gratianus
t. congregato 16. q. 7. Et huc pertinet,
qvod fcribit Ivo Carootenfis epiß.
ip2. Eß tarnen in qvo dbbatibm &

t xtrt

prapoßtis Monaßerioriim pärcenduni
effe non <eßimo-> fiab Ulis , ad qvos non
pertinent,idefi, A Laicis deeima* &
oblationes aeeipiant ,- ß inordinätc eat
a qvibm cunqve perfonis reqvirant ,ß
terminos transgrediantur antiqvos,
id cß,fi ßipendia presbyterorum anti-<
qvitminßituta minor ent , acfibiufur-'
pent. Add.Nicol. le Maiftre^? bon.
Eccleßij. c. 2.

XVI. Fuit vero autoritasEpifco-
porum necefTaria etiam tum, qvan»
dotitulo onerofo, femtionis e. g.)
Ecclefiae & alraria de manu Laico-
rum redimerentur. Comprobat id
epiftola FuJberti Epifcopi Carno«
tenfis , qvamnupere in lucem pro-
didit Srephanus ßaluzius in appen-
dicc ad concil. Gall. Narbon. hisver-
bis : Monachi S. Martini Major k mo-
ttafierii noßram adierunt proißentiam-,
htimiliter deprecantes , /// ob amorem
DEI omnipotentis & ßan&a Maria
Dei genitricis , fimulq3 jam dieli Con-
feßoris Martini qvavdam Ecclefiam,
Navoil nomine , ad altare fancl<& ac
beatisßma virginis Maria pertinen.
fem-, eis emere-, emptamq3 posßdere in
perpetuum concederemus. Jjhodita
feeimus* &c, Puut vero ßaluzius,
ideö neceilariamvifamfuifTe inrer-
ventionem au&oritatis Epifcopo-
rum, utpurgarent vitium frnionia?»
qvod in redemptione beneficii Ec-
clefiaftici commifTum credebatur,.
Atverö generalis eft definitio con-
cilii Melfi tani fupra adduda ad uni-

verfas

CAVU
verfas translationes beneficiorurrij
Ecclefiafticorum , five cum, five fine
pretio faclas fccxtendens, ut adeö
non tarn fimonia: Vitium ejusprohi-
bitioniscaufa fir, q<am praefumptum
damnum,qvod Ecciefiaemetuendum
erat, fieubi hisfuisbonis & benefi«
ciis privari oporterer.

XVII. Suprä dixtmus, in conci-
lio Valentino moderte admodüm ex-
communicationi fubjeftos fuifl^j
Laicos rerum EccJefnfricarum pos-
feflbres , & exceptos eos, qvibus au-
toritate prineipum pcffesfio fuerat
confirmata. Sed neqve hos qvidem
eximios ampl.iis h..beri voluerunt
Epifcopi Romani infeqventes , au-
dentiores j-im facti & Imperator ae
autoritatis contemprores valde in-
vereeundi. Gregonus enim feptmus
inc.deciman6.q.j.&\{%srx.U verb's fta-
tuit : T)ccim<is , qv<uinußitmpietatii
conceßas ejße canonici auttoritas de-
monßrat , a Laich posßderi apoßolica
aufloritate probibemiu. Sivc enim ab
Epißcopis vel Regibm vel qvibmlibet
ferßonis eas aeeeperint , nifi Eccteßa
reddiderint-,ßciant ßeßacrilegii crimen
committere,& £tern<e dawnatw'nü pe-
riculum ineurrere. Nccaliter Alexan-
der III. in c. 7. X depr£ßcript. Man-
damiu , qvatenus caußam ipfam debito
fine deeidas , non obßante pr£fcript to-
ne tempore, vel concesfione Scclefiaßi'
C£,ßecularisve petfon& ^fiiderr G. eam
ppponere voluerit , qvia cum Laicide-

T XIII. 275

c imas detinere non posfint , eas nuüa
valent pr£ßcribere ratione_j>.

XVIII. Qyia verö nee tum qvi-
dem jusfibus Epifropalibus parere
femper volcbamLaici , atqvedeci-
mas, qvibus infeudati erant, mordi-
casretinebant, periculumq'; erat,ae
crebris exeommunicationibus inrer-
venientibus vilefceret tandem ful-
men hoc EccJefiafticum, in Conci-
lio Lateranenfi , qvod in annunu
MCLXXIX. conjiciunt Severinus Bi-
nius, FrancifcusLongus a Coriolano
inßimma, Didacus Covarruvias var.
refotut.l.t. c.iy. n.f, Henric. Can'fius
ad c. ij. X. de deeim. n.4, cum de häc
re difpmatio incidifTet, prohibitum
qvidem eft, ne qvis Ecclefias & deci-
mas de manu Laicorum fine confen-
fu Epifcoporum reeiperet, eum feil.
infinem , neqvis inaliam'Eccleflam,
qvamcui alias competebant, praefer-
tim in religiofum Jocum fine con-
fenfu Epifcopi deeimas refignarer_,,
oborta tarnen deineeps nova fuit
controverfia , utrumcog» drberenj:
Laici ad iftiusmodi refignationem.
Et qvia InnocentiusIII. in c.j.X. de
hif,e}V£ fiunt apr£lat. Canonem con-
cilii Lateranenfis de Ulis deeimisae-
cipit , qvaeLaicis in feudum perpe-
tuofunt concefTaj, Interpretesporro
inde conficiunt, Laicos deeimas ante
concilium Lateranenfe in feudurrL»
reeeptaslicite qvidem posfidere, fed
non finepericulo animae, urpote ces-
fante Ecclcfiae necesfitate, ob cjvam
Mm 2 eas

176 CAPÜ

eas in feudum acceperunf^nec tarnen
propterea invitos cogi ad refignatio-
nem. Vid.H.Canif. d.i. n.g. A d J.Car.
Molinaeus ad confvetud. Pari/. $a6.
num. ig.

XIX. Qvae itaLaicorum indeci-
mis , oblationibus & bonis Ecclefia-
fticis aliisinvaluit ufurpatio, eadem
illaetiamad colonos &fervosEccle-
fiarum extenfafuit. Fidem hujus rei
facit canon 61. ConciliiMeldenfis,
in qvo Patres, cum revocare fervos
Ecclefiae ex poteftateLaicorum in to-
tum non poiTent, temperamentum
aliqvodexcogitärunt , ut non omni
prorfusemolumento deftituerentur
Ecclefiaj. Servi, ajunt, Ecclefiarum
qvibuscunfa poteßatibus fubditi , unde
melior confvetudo , vel devot ior com-
mendatio ex tempore & jusfione Do-
mini Ludovici velcerte Domini Karo-
li , feu etiam Pipini non exißit , [altem
viginti diebus in anno , eidem Eccleßx
ad reficiendas ipßus ruinas fervire fi-
nantur. Ubi autem & amplior com-
mendatio &f melior confvetudo inde
habetur , pro hac noßra necesfitudinis
confidemtione non deeidat. Hoc Con-
cilii decretumapprobatum fuitaCa-
rolo CalvoRegeatqvereferturinter
ejus capitula in Sparnaco villä colle-
eta atqve reeepta , fub num. 18. cum
pleraqve decreta reliqva ex Princi-
pum inftinctu prorfus rejecla fuis-
fentL.,.

XX. Oppido autem exiguum id
eft tempus, qvod fervitiis Ecclefiafti-

r xnr.

eis impendi oportuit, cum fine du-
bio ex prima fundatione haud pauld
laxiusatqve amplius exadrurn fuerit.
In legibus Bajuuarorum tit.t. cap.ra.
n.6. multö aliter definitur numerus
dierum rufticis fervitiis deftinatus.
Servui 8cclefi£ feeundum pojfesfionem
fuam reddat iributu. Opera verö tres
dies in hebdomada in "Dominico oge-
ret , tres verö ßbifaciat. Si verb ^Do-
minus ejus dederit ei boves , aut alias
res, qvas habet, tantumferviat, qvan-
tum ei per posßbilitatem impofitum
fuerit , tarnen injuße neminem oppri-
mat. Qvod de Domino hie dicitur,
non accip:'endum de Domino fecu-
lari , fed Ecclefiaftico , uti ex rubricä
tituli , qvae decolonis vel fervisEc-
clefiae,qvaliterferviant,concepta eft,
& ex ipsä deferiptione fubje&i in ad-
duetis verbis apparet. Multumvero
iftis fervitiis detra&um fuit inCon-
cilioMeldenfi,utidiximus,nonqvdd
deBuerit,fed qvod oportuerit ita fie-
ri,cum fervos iftos & colonos omni-
no fibi vindicarent tum temporis
Proceres Imperii,Magnates & Mobi-
les,qvi &ipfos illos paucosinEccIe-
fiaeemolumentumdeftinatos dies fi-
bi eripi aegre ferebant.

XXI. Aliqvando autem ipfae eti-
am perfonae Ecclefiafticaz Laicis vel
autores vel adjutores crant, ut ex re-
bus Ecclefiae fua fibi facerent com-
pendia. Certe inprecariis obtinen-
dis prohiberi oportuit in Concilio
Meldenfi cap.zz. ne Clerici tale qvid

aufint,

CAPU

auftnt ■> nevc in gratiam Laicorum
pneceptumRegiumimpetrenr. Idem
au rem Cußos Eultfi£ /olcrtisfime ca-
uefui ordinis ZfEccIefiaflics com-
muni&nis forte immemor contra auto-
r tatem pr&ceptum Regium pro qva-
ciiYifoaffentatione fieri petat , <jvi etfi
fecerit, non audiatur. S't auter» & ob -
tinuerit, Regia difcretione & Spifcvpa-
li judicio idem refcindatur } Qfpetjtor
injußus,pro Principe injitß.ifuggßio-
ne digne corripiatur. Talia vcro fae-
pe accidiflc , & clericos vel precio
vel prece corruptos in usus iftos Lai-
corum confenfifle, antiqva pariter &
nova prodit Hiftoria.VideamuSjqvid
in noftris contigerit Ecclefiis.

XXII. Primüm de CoJJatoribus
obfervatum fuitfuperiori feculo,fo'-
litos eos fuifle qvandoqve homines
nullius prcci i ad clericatum promö-
vere,eum in finem, ut morigeros Tibi
paftores haberent,aut in re fua fami-
Jiari aliqvod ab ill s emolumentum
perciperent. Qyod indigne ferens
Serenisfimus Saxonioe Elector , acer-
bisfime &penetrantibus verbiscor-
ripuit,hk additä admonitione in fcen
Generalibus bet) bervifitation anno

M dl v.£$ foffeu mtcf) Die <gktU
leute unD anbere ßetmbcrretf/
Denen ßircl-enDiener mangeln/
hiermit fcermabnet fei;n/t>a}5 (ie
Diefefben in Den iwblbeftaflfcn

®d)ilfm ODCi' UniverfitCfen

fit »Pii'8 un&23 \t fenbeig fucf)en/

r jr///. 277

unb nicbt affent&afben tmgc*
lebrte©efe(len/ ofcemrborbe*
nc Jp>anbn?crcf^ßcute uffflau*
ben/ ober ibre Sctnw'beivÖicu*
ter /oDer ©taffjunqen ^riefte*
rifcb f leiben/ unD uff" Die <pfar*
reii fteefen / uff Dag fie bei; Den*
feloenDcfto leicbte: cr&alfcn fön*
nen / Dag jlc efn^aö vom <pfatT*
©ut/.baö Dem 3uncfer gelegen
ift/fabren faffen/oDe: aber fonfi
bem 3uncf er ju wrbin&d icben
Jg>ofDicnffen mit febreiben/ 9k*
gifter baf ten/ Äinbetiebren vu
t>erbimbenfet)m simiieqvid oüm

inGalliä ufu venifle , exAgobardi
Lugdunenfium Epifcopi Iibro pro-
bavi fupra cap. p. num.

XXlII. Circa colonos verd &Ru-
fticos dotales perpetuo idmaleha-
buit collatores , intra limites juris*
dictionis. fuae illosvivere, öejuris-
didionc tarnen fuä efle exemptos.
Qyocirca nullo non tempore occa-
fiones captärunt, qvibus iili impe-
rio fuo fubjici poflent. Plurima ta-
Jia in matricula Confiftorii Witte-
bergenfis de anno 1555. referuntur_.
exempla, qvorum nonnulla hicad-
dere libuit, ne frufträ hoc dixifle
vidcar. Sub rubricä Sfaffcl) haec in-
veniuntur verba : J)iefer Q)?anH

ift De6(Sotte£&auß üÄann/unD

t>at ber <Pfarr Die 2e^n Von m*

3J?m ) gen

2?g CAPUT xm.

am De3 ©otfcö&aug* 9iber Me Sauren jutr Pfarre f)abc / tie

fcöelleufetooflen* Dem <Pfarre: 3&t™ ^icnm »läfteri / als $u

entroenDen / unD babeng felber 93?ögel 3)?aö «pubcl / unD 51t

belieben /geben w/ ficftn&Nc -ginöwcrtrt^auIStrufi/njßr*

■£>berften2ebnberrn/ DaSDod) Den aber Durcb Den ©ebofterju

Hiebt ift / €6 ift aber Das ßebn ©cbtvef nt& unD Den Scboffe*

Dem gburfurften geborig in ju .©eiDa mit £errenDienften

©öfter 95rcna. j&m/ubrüMe* wrbinDert/ Dag |]e3bme feine

*rm : ©iefer «Wann mugDer x>ienffc nicW t(um fönten*
Äircbcn DeuSöeinbolen / unD

Die Äircbttater auf Die Dlecb* xxrv- AiiqwndoPaftorcs ipfi-

«unafubren/ unD bat ange* ^«»abto^i^biie.^

•• ; TV; > Z J><7!&& »1 . £ : derent,DotaIesiuoseorumq,-(ervi-

jeigt/ Wie Dagl$6n J.L. JU fe * tiarpontecefrerunr,nonammadver-

nentMenftmann macben tt>ol* tcnres^wntaindcvcifibi, vdfuc-

te/ Darauf J.L.SSericbtgetban/ ceflaribus fuis in re familiari exori-

ft)te t)0l*ma(^ Hiebt Der S3ratlC^ tura faefjnt derrimenta ; ur jam ta-

aeroefen / Daß auf Demfelben «am,neciicicumqvidemeflePaftc*.

©ttte teeren Werbe gebalten r' fine p«fciru Epifcopi aut confi-

* r *.- r %¥». itorii qvicqvam harum rerum alle-

worben/tpetlabeirMeferSKann nareauCinaiio«iransfcrre. Pecc*.

gjferbe balte / unD glctcb wie vit c4 in re Paftor m &cm Fiiiai Ufro/

anDere91acbbarenauf Der'Zöet* qvi coiiatori fuo. paueorum dierum

DegebenlicflTe/babeer^bmeUe^ fervitiaceflerar, fed parum prüder*-

ben Den aUDern "Dlacbbaren JUt* ter & infelici hoc eventu, in ipfe de-

95itteetlid)eSubren5unt neuen incePs omnüftofervmo deftituere-

©ebeilDejUtbUnangcmUtbet/ ^ S-cen.m habet matricul^:

Sonfl befcbUKbre er 3bn gar ©tefeir JWann ift feinem &b*

mt/ wdüc 3bme aueb nicW #cl'™ F/J* 'Ä nj*Jf »" Dtc*

mebr auflegen. NccdeNobiiibus nenfcbulDtg/ ©bat aber f. s.

tanrüm , fe&riain de Qvzftoribus etttMU Diefer ^fUT Haftor Dem

fimilis confignäta eftqve dkfubtit. ^iUM&W JligefatteU 0()nC DOIV

«BtA^eCtu Ser Pfarrer bat ge* Riffen Der jjjerrn CoromtflaH*

flaget / Dag er jweene eigene cn Des Conüftorü 511 2öiften*

berg/

CAPUT xiir. 279

ferg/ oDer Mty\npt$&d)lit* gro1Tc;i9(bbrucb Hn&Sfiac&t&eil

fcenDtefen<Pfarrmann mit 14. bei* $)fartt / t>or ein gefing/

Sage JrobnDienften Dem 3un* baufällig/ alt (Eoffatengut üer*

cf er nachgegeben / Derbalben fauffit unb üerbcutcf (jat* 25af*

ouef) Dicfei €r Jranß bei* ^fa« felbepfangut bat icQtinb 25la*

enffrtBtif?/ welchen SBann nun ftu$Äräger / unDgiebt Der

Der 3uncf er neben Den auDern $)farr iä&rK* 18. ©cfcl. Äorn/

feine Untertanen DafelbftnicOt & @c&r.£afcr/ ein alt e*ccf

off ter / Denn fc&ier alle Sage ge* am ©elDc / foll 3bm auef) wie

6raucf)t/ Daf? er alfo Dem <J>far* anDere Des fpfarretf eigene 2eu*

rer gar nid;t Dienen fam te Datwn Dienen*

XXV. Non minus peccant etiam XXVI. Vidimus hactenus ? ut

Paftores illi , qvi finepradcituEpi- ColJatores,deindeut Paftoresdotem

fcopi autConfiftorii fundos dotales Ecclefiafticam , &privilcgiadotalia

qvocunqve titulo alienant. Inqvos imminuerint,atqveperverterint. Sae-

eqvidem ed magis animadvercen- pe verö ipfi etiam dotales taleqvid

dum erit, qv6 miniis illi fa£H hujus aufi fuerunt, non intelligentes con-

fui rationesreddere poterunt, fun- ditionisfua; felicitatem , &mutabi-

dusq; ipfe revocandus & in prifti- lern rerum fortunam. Etfanefue-

namconditionem reponenius. Ex- runt,qvi fundi dotalis dominium af-

emplo efto , qvod contigit in pa- feetarunt, nee veriti funt eundera

go*Piiferm / his verbis notatum_,: apud Cenfitores aut peraiqvatores^

Z)ieferQ3farrifl iHMlff&tirffiiV Pröfiteil, utoneribuscommunibus

fim }u ©aebfen böcblbblicber Ä^^S? in fin«»'«Mc'

feeDld)tm.^teinem^agut ^XtSSS^^S

wrfe&en/ unDbegnapei / famt tus i„«iiigcrctur. Taicrefenur«-

einem grOflen ©eÖÖfffe UnD emplumineädemMatriculä expa*

©arten unD z.£ufenganDe$/ go own .- J5ang tfoppe bat u

^>/^^ß^^mx^ ^farrbufen - - fcatfolcfie

jFmfefc&tag / famt erheben gc* sollet) wr eigen unD (Erbautet*

fingen $ol8/iwk&e* Der m\> inmbabm/ f>at ai\<f> mihi

ge Pfarrer/ (q vi proptereäre- afe eigen im 2Jmte Wittenberg

motus feit ) umwtfc&tfg / mit angejeigt/ unD twfc&a#/ fo er

Dcc&

2?0

CAPll

Dorf) überliefen iff / Daßfolcbe
i. J£mfen ßaggüter / falben
3bme unterlagt ift/ fbtebe fyv
fen fortbin nicht me&r 51t Der*
feftagetn 3(ucbiftDcr@#f|er
Darumb angeredet tt?D2t>en/Dag
et* Diefelben ^Pfarrfnifen aus
Dem ©cbagungö3kgifter mol*
le außtb tm / ^efebeö er ju tbun
geftifliget/ unD £ang Poppen
gefcbolten / Dag er ©fiter bat
Derfcba^en Dörflfen / Die niebt
fein eigen unD erblich tvereti*

XXVII. Aliqvando etiam paro-
chiani &vicini fundos Ecclefiae do-
talcs five manfos Ecclefiafticos dolo
intervertere,fuisq,-adjacentibus agris
vindicare folent. Accid'fTeid eadem
teftatur matricula Pub rubr. ©an*

fceröborff : 3(ucbi|t jl!$af)K)etm

tim Pfarrbufen/faelcfce t>or jef >
tm üon anDdcbttgcn üeuten jur
Pfarre teftirt/ imbt>on55ati*
ern untergefc&lageniff / befage
einer febr alten ©ebrifft in ci*
nem ^ergamen ü)?ef^23ucbe/
Darinnen Diefe QBort micf) Die*
lenanDerenfteben: Proqvibus

laboribuseftcollata & attribu-
ta una ma if'a igriad Ecclefiam
Talheim in fruetum Sacerdo-
tum ibi habitantium & ;n falu-
tem ßdelium animarum anno

T XIII
Domini 13^9. TaKa exemplaeri-
ara alibi contigifle , & in Confiftorio
Ecclefiaftico ventilara fuifle memi-
ni , adeo, utperqvämdifficile faepe-
numero fic_. , finium regundorum
Judicium juftä fententiä abfolvere &
finire? prasfra&eplerumqve negan-
tibus Rüfticis , Paftore autem proba-
tionibusfufficientibus deftituto.

XXVIII. Sic etiam VafalliEccIe-
fiaefeuda, qvibusinveftiti erant, ab
feculari faspe domino lubenrius,
qväm ab Ecclefia & Epifcopo re-
cognofcere,fidemq; illi potiüs qvatn
huic promittcrefatagebant. In Con-
cilioBiterrenfiannoMCCXCIX.ha-
bico, qvicongregati fueruntEpifco-
pi &PraeIati,Iiteras ad Philippura IV.
Francorum Regem feripferunt, mul-
tumqve conqvefti funt de fluxäfide
Amalrici Vicecomitis Narbonenfis,
qvodRegis Vafallum fe conftituens
fubtrahere fe conatus fuerit homa-
gio & fidelirati, qvam Archiepifco-
po &EccJefiaj Narbonenfi aplunbus
annis &.exemplo majorum fuorum
debebat. Epiftobmintegram refert
Stephanus BaJuzius in recenfione_,
Conciliorum Galliae Narbonenfis
p*g-87> &epiftoIamaliam Bonifacii
VIII. Papae ad eundem Phtlippum
Regem in not.pag. <?p.

XXIX. Ut hancinterverfionem
juriumEccIefiafticorum in praediisaf.
fcctis evitarent &coe>cerenr Epifco-
p?,ih concil.Vavrenfi A. mccclxviit.

cujus

CAPUT X 1IT. 2&i

cujus fratuta inrer dic"h Galliae Nar- qvo tenmtur^eqvirtnda fdentia vel

bonenfis Concilia edidit Stephanus
f>a\uz\üs,cjp4J- hanc pofueruntle-
gemEcclefiafticam: gvia qvidam
fuafalutu immemores^tenentes abEc-
clcfia eaßra,viÜasydomos , te rras , ne-
mora,vel prata feu qvxsvii aUas pos-
fesftonesjn empbyteofin , velfub ctrto
feudoydominio ,pnboria}ccnfuy fervi-
tio,penßone,velpraßationeqval(un^Jt
plcrumfy illa-s & iüa vendunt , per mu-
tant, veldonant , feu alias ignorante
Domino dtßr abunt , nulla de emphy-
teoß,feudofdominio,fenborta , cenfu ,
ferpttio,penfione velpraßatione, qvod
ab Ecdefid teneatur, mennone i qvtn
imo interdum ipfas feu ipfos.tanqvam
ab omni cenfu fervitio,& ptnfione,vel
minori parte, feu qvovis alio jure Ec-
defia debito über os , alienant j nos
tarn [aluti taliavolentium attentaret
qvam indemnitati Ecdeßarum pro

confenfw.ptcnam & expresfm debe-
ant facerementtonem. Alias ,fi all-
qvid pradicJorum in tot o vel in parte
EcdffiU debitorunt in contraria vel
alienatione hujuiwodi rdaverint, vel
fcientes omiferint^excommunicationia
incurrant ftntentiam pfofafio, Ean-
demq2pa>nam ine ur rat Notarius , qvi
fine expresfione bujtunoodi juyium dt
contractu fetenter vel ftaudulenter
fatiet inßrumentum.

XXX. Sentiunr vero illi , qvt
bona Ecclefixdonata diripiunt , &
in fuos usus verrunt,magno fuo ma-
lo , qvanta fibi rebusqve fuisindc
qvotidie nascantur pericula atqve
damna,qvibus eqvidem juxta Lu»
theri fententiam idemaccidit,qvod
Aqvilae olim obveniebat, cui viden-
tijovi facrificium in arä fieri carne
agnina,& advolantijbonamqve par-

viderevolentes,ßatutmus , qvod qvi- tem auferenti,carbo igneus aus ad-
eunifotenens ab Etdefittnoßris vel 4- hasferar,qvo pofrmodum & nidos &

liis perfonii Scclefiaßicü nobis fubje~
flu caßraiViüas,4ornos,posfesfiones ,
vel alias res immobiles., feu loca » vel
jura<cüm ad v(nd:tionem , donatio-
nem-t permutationem , feu qvamvU
alt am alienationem eorum vel earum
duxerit procedendum , defeudoy em-
phyteoß,etiamfi c aurio vel penfiopro»
pterea non folvatur , eenfu , /ervitio9
dominio , VflfitsboriÄ , ptnfione feu
qpavis aiia praßjtrone eUdem Bede*
fiu debitu , etiamfi i» alttnatione de
jure veUonJvetudme nun fit tlliui , ä

pullos, qvibus praedam advexerat,
comburifaciebat. Sanc mirantur
faepe Patresfamilias caeteroqvin as-
fidui & omni ex parte pruJcntes,
qvi fiat,qvod pofr tot immenfos Ja-
bores &accurate praetritas ex artis
fua» regulis operas,decrescat magis ,
qväm augeatur res familiaris , nee
attendunt , aurum Tholoiamtmfe
inter bona fua habere , h. e. rem all-
qvamEccleliajlilcam , aut Ecclefias
donatam, exigui qvantumvns p.ecii
autmomenti , taJi tarnen qvalitate
Nn praedi-

igt CA

praeditam i ut reliqva bona omnia
perdat &confumat. Levc hoc ef-
fe videtur , rufticum aut colonum
dotalem fuis adhibere fervitiis aut
communibus fubjicere oneribus.
Et hoc ipfum tarnen ingentes farpe
In re familiari parit calamitates,
maxime fi cum execrationibus <Sc
imprecationibus talis colonus Ec-
clciiae primitusdonatusfuerit, qvas
certe nunqvam fere iuo carent effe*
cT:u , & in fcrosuscjve nepotes eun-
dem continuant.

X&XI. Qyod C\ porrö qvis fa-
ctum hoc Tuum, qvo Ecclefiaebonis
manum injicit,fuasqvefortunas in-
de ampliareftudet , juris examini
fubjecerit, vercor ego , neturpisfi-
mam nefarii criminis notam refe-
rat,autruborefa!cem perfufus rgce-
dat. InDecreto Gratiani/«^ cauf.
12.CJ.2. plurimae tales habenturfen-
tentiae,qva;temerarios hominum in
rebus Ecclefiafticis ausüs & contre-
äationes atro carbone norant , &
pesfimis nominibus infigniunt.
Nuüi (diciruribir4»->.) lueat igno-
rare i omne qvoi Domino confecra-
tur tfivefuent bomo.fivt knimal, five
Ager^velqvicqvid femel fuerit confe-
cratum,fan8unj fanttorum erit Do-
mino', (f aäjia pertinet Sacerdotum :
propterqvodinexcußabüis erit omnü,
qvi qv£ a Domino & Eccleßa » cui
tompetunt auferr, vaftat , $• invadit,
peldiriptt : & uscfaademendationem,
ecclefifftfatüfattionem , utfacrilegm

pur mir.

judicetur : (ffiemendare noluerittex-
communicetut. Similia referuntur
can. f. Prddia divinti ufibtu tradit*
qvidam bumanU ufibtu applicant : &
DEO nofiro , cui traditafunt, eafub-
tr abunt, utfibi wfirpiant, qvopropter
abomnibm iüiud ufurpationU tontu-
melia depeüenda efl , nepr<edia ufibut
fecretorum coelefltum die ata a qvtbut-
dam irruentibm vexentur. ghodfi
qvis pr£fumpferit, utfacrilegw judi-
cetur. De fervis vero Ecclefia? aut
Clericorum fpecialicer constitutum
fuit in Concilio Toletano III. ne
oneribus autfervitiisgraventur, utr
idem refert Gratianus Can. öS. his
verbis : Ecclefiarum fervos&Episco*
porum velpresbyterorum vel omniil
CUricorum a judieibw vel exaftori-
bp publica in dtperßs angariu fatiga-
ridolen.ut'.p'opter qvod omne Con~
cilium ä yietate glorioßsfimi dominf
noßri postit^ut tales usus deineeps in»
bibeat,fed /er vi ßpradtclorum officio*
rum in cor um ufibtu vel E(cleft£ labo-
rent. Siqvü vero judicutn vel Afto-
rum Clericum aut jervum Clerici vel
Ecclefi£ inpublicU acprivatU ntgociü
oecupare voluerit, a communi&ne Ec-
clcfiaßica\tui impediwentum facit,ef-
ficiatur extraneus. Habitum fuit
iftud cencilium anno Domini
DLXXXIX. nenudius tertius demü
tale qvid prohibitum,&:anJmadver-
fione notatum qvis epinetur. Anga-
riareautem generali fignirlcaru ide
eft,qvod cogere ad munus aliq vod&

onus

CAPUT
onus fubeundum.Itaq; Svidas ayfct-
pla.i interpretatur dvayKW dxxcnav »
t@j 6fcßict( ystouittiv \s&*ipeoiaLii in-
volunrariam necesfitatem & violen-
tum fervitium.

XXXII. Interfacrilegos ita nu.
meratur,qvisqvis res Ecckiiae ufur-
paverit,fuisq; ufibüs applicare haud
* veritusfuerit. Etficnim i fi forum
cxtemumfpecles > & ex jure civili
remaefrimes, poenamqve promeri-
tam inveftigare velis,iocumnonin-
veniant,qvaeä Docloribus congefta
reperiuntur , qvia bona ejusmoJi
Ecclefiaftica, praedia , frumentum »
pecunia, fervi &c: ad communera
minittrorum ac paüperum fuftenta-
tionem &templcrum fabricam de.
putata, nonitaproprie ac fimplici-
ter inter res facras recenfentur, ficut
illa?,qvae vcl fpeciatim ad DEI culrü
confecratae vel benedicTix.vel fpecia-
Jiter inftitutae funt, veluti inftrume-
ta divini cuitüs. Nihilominus in
jureCanonico ita pasfim deliclum
iftudappeliatur , qvippeex qvo fa-
crilegiumdefinitur qvodfit, fi qvis
<jvod venerabilibus iocis relinqvi-
tur» pravae voluntatis Audio , fuis
tentaverit compendiis retinere r./i-
(rilegium.iS.(j.4. Ratio efr, qvia bo-
na ifta ex prima fui inftitutione , at-
«qve offerentium voluntate , eam
conditionemhabent,ut qviaadDEI
&Chrifti honorem oblata ac defti-
natafunt>non inalium uium , nifi
pium convertantur* Non fimpii-

Xllf. 2gj

cem igitur committunt injuftitiam,
qvi bona iftiusmodi intervertunt,
fupprimunt, atq; dcfraudant , fei
qvalificatam & acriorecenfurä di-
gnam. Vid. Paul. Laymann« tbeot.
mor,hb 4.tr. 10. e. 7. n. /r Joh. Azor.
Inßit.mor hb.p.c.2j.pag.u^2.

XXXIII. Qvaecumirafint, no.
lim profcclofvaforefTe.uc qvisqvam
rei cujuscunq; Ecclcfiafticas uiurn
attentet.,ut maxime incertum fit, u-
trumaddotem conftitutam ea per«
tinear , an veroex fhperveni ente li-
beralitate & donatione antecesforu
profecla fuerit. Erfi enim hocul-
timo cafu refervari ä donante jus a-
liqvod potuerit , nee repugnet aded
conditioni .Ecclefiaflicae •, poteftati
civili & jurisdiclionifeculari fubje-
&um effe,cum reliqvus ufus nihilo-
minus Ecclefiae totusrelidus fit , i-
pfa tarnen 1H2 incertitudo , qvia
cum perpetuä formidine oppofiti
conjuncla efr,plerumqve& faculfa-
tesattentantis &confcientiam ejus
periculo & metui exponit,ne ä divi-
no numine fevera aliqvando vindi-
ctaltatuatur. Eoqve magis miror
infrunitam qvorundam Advocato-
rumaudaciam , qvi gloriae fibi du-
cunt,ficubi Ecclefiae fibi adverlantis
jura impugnaverint & everterint,
digni profecto , qvi Ecclefiafticae
ceniurae fubjiciantur , & publica
peenitentiä crimen hoc expiare ju-
beantur. Graviter vero etiam in
hosfacpe;animadvertit vindicla di-
Nn 1 vina.

i84 CAPU

vina,qvippeqvaenonpatitur Eccle-
fiaefuaedamnuminferri impune.fa-
citqve,ut fentiät i 11 i tandem magno
fuo malo , non efle litem Ecclefiis
tcmere intentandam.

XXXIV. Temperare mihi ne.
cjveo^vinhiccommemorern exem-
plum Johannis de Marefiis , Advo-
cati apud Gallos diferrisfimi,de qvo
cum fupplicium capitis fumptum
fuiflet,qvodrebellionisreus cuma-
liis crederetur, hoc infigne addit Ju-
dicium , qvivitamClementis VH.
Pontificis confignavit , qvemq;ex
MS. BibliothecaeRegiaeediditFran-
ciscus Bosqvetus :^viat inqvit , in-
ter cateros hujus rei culpabiles notut
fuufe dicitur untu Advocatus parla*
menti Regii, alias nobtlU & folemnis
reputatm, qvi Magißer Johannes de
Marefiis ditlus efl , [ententiam Cubilt
capitalem. De ejus tarnen damnatio-
ne variivario modo funt locuti. Nam
flures ipfam voluntariam potius,
qvamjußamMxerunt , ipfum fibi fu-
per itxpofitis innocentem asferendo ;
aliiverb eum reum 0* culpabilem opi*
ttantes , ipfam aqvam & laudabilem
exiflinarunt. £)vod autem hör um
verum fit ^boc DEI judicio relinqvi'
tttr,qvi tpandofo ddatos fuper certos

r xni.

licet de ipßs innoxios, aliorum tarnen
rcos hie corporaltter damnari per-
vnittit y ne fuper commUfis impuniti
hie remaneant>& hieprafenti in cor-
pore de deliäisfy compuntli , aternam
in an'tma effugiant ultionem. Ghtoi
ideb hie inferui^qvod licet , utprata»
dum eflMcper priusfatis tommenda*
bilis in aliis dUeretur , tarnen judicio
plurimorum in uno DEUMfortlnon
modicum off endebat. Cum enim fa-
tnofui Advocatus ex iß er et , qvotient
otcurrebant caufa , qvt Ecciefi.tr um
jura aut libertates concerntrent , «/-
plurimüm & libentius contra tpfas
patrocinium ajfumebat , qvififub §c-
cafione qvandofo gravat* fuerunt»
DEUM in hoc ultorem prafumitur
babuisfe, qvifatlafuis , fibifacla re-
put ans tales confvevit deprimere aut
ultione fimili radicitus extirpare &c:
Hactenus ille. Ego ut nunqvarn
tales exiftant, qvi Ecclefias diripi-
unt Scevertunt ,fedut perpetuaeil-
laeusqve ad diem fupremi judicii
perdurent , & ipfa inillisfidelium
univerfitas qvotidie augeatur, ca-
lidis & ardentibus votis atq,- fu-
fpiriis DEUM Ecclefiae
autorem exoro.

«osoie«»

INDEX

Sti -ÄL sh J&JLJr=Je>JLJks $& sk M, $k MLs&Mi MiMi

ff ff f ff ff ff ff fffff

INDEX RERUM ET VERBO-

RUM MEMORABILIORUM,

In qvonumef us majori? Roma«

nus Caput, minor C Barbaras paragra-
phum indicat.

A.

ABBO FlorUcenßs

C Benedict" ad Ligerim in dioece-
ü Aureliarienfi abbas qvo tem-
pore vixerit ? 1. 7.

vid Acn.

ACRA.

qvale vocabulum fit & qvid derio«

tet* VII. 55.
Per illud Germanicorum 3&ftO
cxprimi,ibid.

ACRATüRA
qvid fit? VII.35.

ACTA.
Apud AclainfinuatiorerumEccIe-

fiae donatarum X. 2z.
Aitorum vice in Ecdefia qvid fit?

ibid.
ACTIONIS re*!:s natura, XII,35.

4 DtAPfiÖROklik
natura & condjf, , IV, aö.

Ädiaphora, longo ufu recepta,dif-
ficulter, & non nifi gravibus de
caufisabrogariautmutari pofTe,
VII.7.

ADMINISTRATOR

fationibus reddendis obnoxius eft »
XI. 36.

ADSCRITTITII.

utrüm difFeranta colonis ? IX. 19,
20, ZI.

qvifuerint,& qvomodo difFeranta
dedititiis,& inqvilinfsf IX.21.

DeADVOCATIS EcdefiarumXH.
23.

JEDES.

U:rumiEde$ publicas & divini ju-
ris Apoftolicis jam temporibus
Chriftiani habuerint, in qvibus
eultui divino vacarent?II. r, 2,7,
8 9.10,11,12,13,14,15. IN. 1.6,8«
jEDIFICATlOt^EDIFICATOR.

Pcry£dificacionem Ecclefisfit pa-
tronu5,V 1.

iEdiiicatori num injungerence ffe
Nn j il e

INDSX RE%UM
ßtdotandac Ecclefiae onus?V.i,
»,3^1.1.2.3.4,5,6,7. VII. 6.

^Edificari Ecclefia non debet fine
confenfu Epifcopi. V. 4.

^Edificatoris&heredum ejus obli-
gatio ad perficiendum- opus fe-
mel coeptum,ibid.

- item ad conftuuendam dctera
VI. 6,7.

jEdificantis,fed non dotantisEccle-
fiam pcena, moribus apud non-
nullasgentes recepra VI 10,
ab JE.RARllpr£feäk

valde miferumeftpendere, VIII.15;.

AG A P/ECbriitianorum olim XI.

2«.

AG'RTCULWRA
ejusq; (tudinm & aeftimatio apud

Romanos IX.io.jun& nt 11,1.2,13.
Agriculturae pro ccrta pcnfioneo-

rigo. IX.iö.
Agricultura miniftrorum Ecclefiae

apud nos IX.53,61.

ALEXANDER SEVERUS
qvä aetate Imperator fuent? III.7.
Ejus impenum cur dvai/xaro» di-
ctum fit ? ibid.
Ipfe in larario fuo Chriftum coluit.
ibid.

Numipfius tempore Chriftianiha-
buerint loca certa cultui divino
deftinata.itemq; praedia ,ex qvi-
bus alimenta miniöri Ecclefiae
vel pauperesc3perent,ibid.

^ALlMSNTA
minidris Ecclefiae olim exoblatio»

BT VERtdRUU

nibus 6c coilationibus fidelium

comparata fuifleJV 18.
miniftrorum Ecclefiae qvanta efle

debeant? VII. 32,33.
-- a manfo eccleiiaitico fumend*

VII.38. IX.4.
Ob Alimenta in pauperes ar&iori

tempore eroganda alienari pof

funt vafa ornamenca facra. VIII.

V

Alimentorum potisfimam habirä
fuifle rationcm in doteecclefia-
ftica c,onftituenda,qvibus Clerici
(uftentari pofifenr,VIII.i2,

Alimentorum expublico Sacerdo-
tibus praeflratio , Coaüantini Ie»
gcVIlI.13,15

Alimenta Clericis ex proventibus
praedicrum ecciefialricorum mi-
niftraricoepta Xf 4.

ALPHONSUS GARSIAS de SAN-
CTA MARIA

Compoftellanae & Segobienfis Eo
clefiarum DecanusII.7,
ALT ARE

contradiftinfturn Ecclefiae I.g.

praecipua Ecclefiae pars I.o.

Ei impofitas efle res donatas Eccle-
fiae vel traditas,aut fairem inftru-
menta earum & oblarionesi rn eo
jacSVas.ibid.clc X.5.

Ejusrefervatio in donationit>ujEc-
clefiarum ibid.

Altaria temeraria de ccfpite primo-
rum Chriftianorum III. 6*.

Altarium dotatio Vio, ip.

numerus aatiqvicus&ho-
dieraö

MEMO' RAS
dierno tempore V. 10, 12,

I3*I4iI5* !7» joo<fro n.18.
Altarium multipücatio qvo fem»
pore coeperit , & qvae ra-
tio multiplicationis fuc-
rit?V.n.
Utrtmper Altana memoria» mar-

tyrum intelügendsfint? V.12, ij,

14,15,16.
Altare num femper& ubiqve erigi

confveveritjubi martyr fepultus?

V. 16,
Altare aüqvod feqvioribus tempo-

nbus* confecratum non fuiflTe,

qvod rron continuerit rcüqvias

slieujus Sancti.ibid.
Altarium reditüs & obventiones

hodie V. 19.
Altaris S. "Wenceslai Martyris in

temploomnium Sanftorü Wit-

tebergenfi dotatioä* Wenceslao

E!e<fioreS:sxoniae fafta, ibid.
Altarium ab integrisopificum fo«

cietatibus & collegiis fundato-

rum exempla V-20.
Altaria iftiomodi alieubi ie(jn dlici,

ibid.
Altare cum confenfu Epifcopi con-

ftruens acqvirit jus patronatus

in ifr ad. ibid.
Super Altarium fundationibui &

dorarionibus inftrumenta & di«

plomata confefta V)ip, 20j 21)22»

2$,

AMOR

Chrifti erga Ecclefiam IV. 2«
Sponfi & Sponfa». ibid,

TL TORI? M.
Dci & proximi conjunclim exigi-

tur,XI,44.
ANGARIA , & AN6ARURE qvid
fit ? XIII.31.

ANNÜI REDITÜS.
Vid. Reditus.

APODOSIS.
Inter Ap©doßn& Protafin sqvali*
debet efle refpectus. IV. 1.
APOSTOLUS.
Num Apoftolorum jam temp'oribp
habuerintChriftiani «edespubli-
cas,5c divini juris, in qvibus cul-
tuidivino vacarent?II. 1,2.
ExApoftolorüaetate& ufu omneeo
clefiafticum apparatum facraq;
omnia arcesfunt Pont-ficii.ibid.
Apoftolorum Vitae, qvae fub nomi-
ne JohannisEvangelißa* circum*
feruntur, II.5.
Apoftolici Canones. Vid. Canonei

Apoftolici.
Apoftoli riM« mundi & Ecclefi»
diäiXLz.

APPARATCIS.
Apparatum cedefiafticum omnem
facraq,- omnia ex Apoftolorum
State & ufu arcelTunt PontiHci?.
IfclJ

ARBITER
pro fpecülatoreaur fpe&atore X,2r.

ARCHIPRSSBYTER.

Archipresbyteri & Archidiacorji

num in aliis,qvam cathedralibus

£ccle(iis coniticuti fuerintCon-

cilii ßracareßs I« tempore ?XI. 18.

Archiprcsbyrerum & Archidiaco-

nurn

imex herum

cum unicumtantum in urbeRo-
ma füiffe per aliqvot fecula.ibid.
ARMA.
Armorum & infignium deje&io,
ßatuarum detra&io,nominis cx-
pun&io » fepulchrorum de loco
conftituto fuMatio &c. VI.io.
ATTRAC7US
acqvifitionisgenu* IX- 46.

AVARITIA
ind'gnos facit mimileriö ecclefia»

ftico, IV,i4.
Cleruorum, VIU 1$. XI.16*.

AUGUSTINUS
Hipponenus Epifcopus I.5.
Ipfi prima Canonicorum regulari-
urn or igo tnbuirur,XI,6.

B.

BAPTlSTSRIlW.

Utrüm fine baptifterio Ecclefia
posfitenre,& num,ubi fons bapti-
fmalis eft »femper Ecclefia paro-
chialisintelligarur ? II. 24.
BARBARIES.

Barbarieslingvarum & obfcuritas
verborum apud priscos 1. 6.
BASILICA.

Bafilicae qvö tempore extru» cce*
perint ? If.7,8,9,ro,(i,iZi 13,14.

qvomodo rlirtingvanrur per Cano-
niftasab Ecciefiis & Oratoriis?
II.,5.

Cjvomodoä Memoriij & Oratoriis
juxiaSamuelera Petitum? II. 16.

ET VERBORUM

BSNEFICIUM.

Beneficiorum ecclefiafticorum ab-
uius,IV.i5,i<5.

Beneficium ecclefiaßicum recen-
t oribus temporibus a Canont-
Iris exOfficio facro & ejus reditu
conflatum efie, IV, 16.

In infanam Beneficiorum ecclefia-
fticorum aucupium inveCtiva
Ann«! Roberti I V. 17.

Beneficia olim plane ignota fuifle 9
VII. 17.

Btneficii nomen in reliqvis Eccie-
fiis» qvae parochiales nonfunt»
maxime vulgare efle, &non tarn
minifterium in Ulis, qvämqvod
pro minifteriodebetur, iftono*
mineinfigniri, VII 19.

Beneficiumqvam largo pede raeti-
antur, qvousqve extendant ejus
fufficientiam , & inrra qvos ter-
minos concludant Canoniftae?
VII. 19.

Vid. etiam Pracbenda.
BLADUS

qvid denotet? VIII. ix.
BONA,

Bonorum mobilium natura ^con-
ditio VIIU.

Cur in Bonis mobilibus fideicom-
mifL familiarum nob'lium con-
fiftere neqvejat? ibid.

Bonorum immobil- um ratio VIII»
z.conf.n«40.

- difFerentia ratio-

nefecuritaris, bid.

Bonorum mobilium dutem ecde-

fiafticam

MEM0RABIL1ÖRUM.

fiafticam fngredientium alicna»
tioVjII.j.
Bonorum injufte acqvifiroruro do-
natio ad ptas caufas VIII. 9, 10, ir.

- Ecdefiaiticorum multitudo VIII.

- - exemptio. Vid.Exemptio.
Bona ecciefiaftica praeter dotetn

num finc immunia,& cuicum bo-
nis clericoru.Ti parrtmonialibus
fubjeda ?VIII.j8.

— mobilia donata vendi, & ex pre-
eiofundos& prazdia comparari
n reelle fuir. VIII. 40.

Bona immobilia ufibus facris & ce-
remoniis expediendis deßinata
qvandoqvc fu fle, IX. 50.

Bonorum, parochialium apud nos
ratio, IX. 49.50, 51.

— eccleüalhcorum dominium, ad«
miniftratio & äijlnbutio apud
primos Chriftianos XI.].

Bona ecdefialiica utrum in alios u-

sus,qvämqvibus ab initio defti-

nata fuerunt, cooverti qveant?

XI. 44.XII.2,
-- ucrum adminiftari älaicispos*

fint?XII.i$.
Num Bona ecclefiaftica xar i£o-

%)■» dicanrur ea ., qvae in doteoa

data funt ? XU. 30.
Bona Clericorum patrimonialia a

Jurisdiclione Confifteriorum ex»

cepta,XII.3i.
Num omnia promifeue 'Bona im«

mobilia EccK'fia? ä fervitiis im-

muniafintr XII. 4^,41.

Bonorum ecciefianMeorum conces-
fio laicis fub deeimis vel alio
cenfu ab Imperatoribus fdda,
XIII.2,4.

BRANDEUM
qvid fuerit? V>i6.
Brandeorum appofitio & vice cell»
qviarü inrerpios fidel« difp^n-
iacio..ibid.

fUDAZUS Gvilielmtii
qvis fuerir ? VIII.30.
BUNNARlüM , ßve Buunarium

aut Bunuarium
qvidfit? VU-4r.

c.

CAMPANA.

Campana; cujusdam baptizat* &

appenfae vindicatio , relata ab

Antonio Mornacio,XII.j.
Campanae utrum referri debeant

interjes facras ? XII. 4.
Campanarum feaptizatio apud Pon-

tificio5 ibid.
CANONES APOS70LICI
Qyem & qvaiem Autorem habe«

ant? III. 5.

CANONICI
funtvelutiasfesfores& Confiliarii

in Ecclefia cathedra!», VII. ig.
Canonicoruin regularium prima

origo Auguftinotribuirurhodie

ä plerijqj omnib9,XI 6.
Canonici diftinfti in reguläres Sc

Canonicos ümplicitcr dictosf«

feculares. XI.7,

Oo Cano-

INDEX RERüM
Canonicorum Collegium utrucn
ordinis ecclefiaftici , an politicae
focietatis fpecics dici debeat, rc-
misßvet\bid.

CANONJSTARüM

placita pleraq; originem rebus no-

ftris ecclefiaflicis ded'fie> VII, 14.

CANTICUM CANTICORUM

torum agit de amore Chrilti erga

Ecclefiam.IV.i.

CAPITATIO
pro tributo foli & posfesfionum,

XII. 5$.

CAPTlVUS.

Ob Captivorum redemptionem va-

fa facra & ornamenta Ecclefia:

alienari poiTunr. VIII.5.

CARDINALIS.

Cardinales cum Papa Ecdefiam

denotant J,$.
Cardinalis pro presbyrero proprio,
in Ecclefia certa incardinatö &
miniiterio ejus affixo II. 24.
Cardinales qvid fuerintolim, Ro-
ma? nominatim ? ibid.
Ca renales nodiuni Regibus ä Cu-
ria Rotnana «eqviparantur • VH.
10.

CARRUCATA
qviddenotet? VH.56.
CASA
qvid fignifieaverit Longobardis?
IX, 40.

CASAMENTÜM
pro feudo,IX. 40.

CASATA
qviddenotet?lX,4rt

ETVERtiORUM

Cafatas etiam noftri temporh Ec-
clefias aliqvando posfidere ,
ibid.

CASATI
Cujus conditioms fuerint ? IX. 36,

37,38,30.40,41.
Valalii & cafati fervi qvi ? IX. 39,

40.
Caiatorum nominis continuatio &
propagatio ad rüfticos hodier-
nos.Qtofäten dr&os IX. 41.
CASTIGATIO
epifcopalis qvalis efle debcat ? IX.
27.

CvASTRUM.
CafhoEcclefiaeä Principe donato ,
fuperioritatem refervatam intel-
ligi,eriamfi nihil de hoc dictum
ßt.XII.20,

CATHEDRALIS ECCLESIA.
Vid. Ecclefia.

CATBEDRATICUM
f, Synodati cum qvid fit? VII. 2.

CASTONIS C6NS0RII
prarconia,lX. 10.

CAUSA PIA.
Huicqvod femel deputatum eftab
hominelaico , id revocariabeo
haudqväqvara poteft,: II. 2z.
Capfapia non fubjacet difpofitio-
ni laicorum , neq,- Uli ab bis ad-
dimi qvicqvam poteft,ibid.
— refpuit fubtilitatem legum VL

14.
Caufarum piarum magnus eft fa-

vor,ibid.
Caufae piae & dotrs favore. fatpe fus-

tinetur

tinetur adusaTas parüm fibicon-
ftans öcdubius, X. ir,
CENOTAPHIA

qvidfuerint? V [$•

Honorarii tumuli Svctonio appcl-
Iita,ibid.

CEREMONIA.

C«remonias Mofaicas non mor«
tuas tantum,fed morciferas etiarn
agnofcere fcholafticos.IV. 22.

Ceremoniales leges Mofaicae in
ovo differanc ä judicialibus?
num repeti qveant finecrimine
in Rep. Chriftiana ? Et urruoi
necesfitatem- obligandi adhuc
habeant?ibid.

Frufträhodieex Vet. Teft. peti ar-
gumenta , qvibus CeremonU in
noftris Ecclefiis ufitat« confir-
meritur,uc necesfitas earum fta-
biliatur. ibid.

Vid.etiamRitus.

CERBUS.

Ccreorumufus apud Pootifkios &
necesfitas IV. 10,23,29.

Eorum necesfitas ad cultum divi-
num unde probctur ? & nurft
probari posfitex ntibus Mofai-
cis ?IV,22.

Cercorwm ardentium ufus apud

Gentiles,IV.2j.
Eorundem imitatio apud Romanos

IV. 24-25-
Cereoruro ufus diurnus unde fit?

IV. 27.
- ex privilcgiolibertatis Chriftia-

na? pn mit us reeeprus, IV. 1%.
Cereorum ceremonia in qvamas

*JMEM0RAB1L10RUM.

degen«rav<?rit faperfritiones a«
pud Pjntificios .^IV. 29.
AdCereos num haberi debeat re-
fpeftus in conftituenda dote*
VII. 7.
Cereorum adiaphoria,ibid.
Vid et'am Luminaria.
CHA%LTA71VUM SUBSIDIUM
qvalis fit praeftatio/ VIT. 2,

QHEVAGIVM
qvale fit er butum?.IX.3o.
CHRISTUNÜS.
Utrum Chriftiani Apoftolicis jam
temporibuspubiica* aedes &di-
vini juris, inqvibus eultui divi-
no vacarent,habuerint? U.1,2,7,
g, 9,10, 11,12,13, 14,15.111.1,^.
Chriftianorum congregationcs Sc
facrorum exercitia II. 5,4,7, g,^f
10,11,12,13,14, III. 7,8- V. 12,
Chrifiiana religio ä Confrantio ,
patre Conftantini, libere exeoli
permisla II. 12.

tempore Conftantini Magni in

ipfam Imperatoris aulam re-

cepta &per tocum Orberopro»

pagata, II, 13.

Chriftianorü communioXI.1,2,3,4.

CHRISTUS
Sponfus Ecdefitf.IV.2,3,8.
EjusamorergaEcclefiam ibid.
OrdinesCIeritorum qvomodüex-
creuifle dicatur ? VII. 27.
C1BORUM
d'ftributio intcr Clericos inagapis
Chriftianorum oI;ro,XI,28
CiriTAS.
Ejus&Efclefiarfavor,a:qviparano-
Oo 2 qve

INDEX RERUM

q ve earundem qvoad privilegia ,

VI*

De Civitatifa&ispollicitationibp,

.VI.4.5.
Civitati ipfi legatum intcllig'turi

qvodcivibus legatur. VHI.if»

CLERICUS.

De Clericorum mulmudinefupcr-

ftriofaVII.8,9.
De Clericorum numeri definiendi

arkitrio, VII. 12,13.
In Clericorum uni Ecclefia; adfcri*
. bendorum numero definiendo
confidera-ri qvid oporteat? VII.

Diftin&io Clericorum in reguläres

& feculares VII. 17.
Clericorum in Ecclefiis cathedra-

Jtbus numerus &ordines,ViIzo.

Iautitia,ibid.
Ob Clericorum numerum auclum

dotem conftitutam rändern non

fufFecifleiEt qvomodo iftumnu-

Hierum Juftinianus contraxerit

iterum, &ad priftinam formarn

&/tatum redegerit? VII. 21,25.
Clericorum numerus inConftan-

tinopolirana Ecclefia conftitu-

tus VII. 21,22,23,24.
De Clericorum numeri laxacione

interdum &contracT;ione neces-

fariaVII.Jö".
Clericorum ordinum inflituendo-

rum n-cesfitas jux:a Canoniftas,

VII, 27.
Ördmes iftiusmodi cjvomodo ab

ET FERRÖRUM

ipfo Salvatorc exerciti dicätur?

ibid.
Ordines minores in primitiva Apo-

ftolorum Ecclefia non fuiflTe,

ibid.
Clericorum ordines reliqvi qvan>

do coeperinr? remüfive , ibid.
Clericorum ratio vivendi a.nte fa-

dam praebendarum difhnclio-

nem,VU. 29.

- numerus immenfus ad facrifi-

cium misfaticum peragen-
duiu unice hodie a Canoni»
ftis reqvififus, VII. 30.

- vita qvalis efledtbeat , &qva-

iisiuftentatio ? VII. 32,53.

- luxus in vietu , veflitu & co*

miratu,ejusqve coercitio.VII«
33.VIII.50.
avaritia herediratum & ejusco«
ercitio VIII. )$, 19, 20,21,
22,23.
* Dominatus exrernus VIII.3J.
bona patrimoniaJia num ab
jurisdi&ione Laicorum ex-
emptafint? VIII. 38.

- ruditas in iiteris & ignorantia

IX. 5,6.

- communio vitae XI. 5,6.
Species dua?, Canonici fc. regu-
läres ck Cononici (impliciter
diai,XI-7.

officium in provifionibus pau«
perum XI. 23.

- portio ex rediribus Ecclefiar,XI.

*7,28>2p,jo,ji,}2,33.

Clerici

.

MEMÖR AElLIORim.

Clerici num domini fint rcdituum
fuorum? XI. 30,32,33.
CO ACTIO.
InCoa&ionisvinculum aliis cedere
non debent, qvae libcre recepta
fußt, VII. 29.

C06METERWM.
InCoemcteriis Chriftiani facra fua_>
habuefunt pcrfecutionum tempo-
re. V. 12. jung. XI. 57.
COHsERENS.
Concefsäfeprincipali , cenfentur_,
eriam conceflä rei cobxrentia, qvae
fme prineipali non fubfiftunt, nifi
aliud a&um fit. XII. 26.
COLLATIO.
Vid. CoIIcfta.

COLLA TOR.
Collitorum technae & nifus in dirrii-
nucnda dote ecclefiaftica XIII.

22, 2J.

COLLECT A.

Cofledae five Collationes veteruftL,

Chriftianorum a qv;bus, qvando

&qvomodofac~rae fint &inqvem

.- iinem atqveufum? III. 2,3,4,5.

conf.IV. 18.
Per qvem difpenfatae fint ? III 5.
Ad Colledtas ordinarias num teneari-
tur condudorcs fundorum privi-
legiatorum? IX. 6o<
-Vid.etiamOblatio.

COLL6GU TA ECCLESlA.
Vid. Ecclefia.

COLONICA
qvid denotet? VII. 36,38. eonf.
IX. 24.

vefnra qvid ? VIII. qt, juucTIX<22,
23,24. •
Vid.etiam Manfus.

COLON1
alienorum agrorum triplices IX.

Colere fide dominfca qvid fit ? IX. 15.

Colere , ut cxtranei folent , qvid fit ?
IX. 15.

Colonorumorigo IX. 16.

Coloni domeftici IX. yj, i8>i<7>2©>
21, 22.

Colonos partem frucluum regulärs-
ter dominis in natura dedifle. IX.

Coloni adfcriptitiif. originarii , co-
loni infpecieficdi&i , colorti de-
dititii &inqviliniqvofnododifFc-
rant? IX. 21.

Coloni Ecclefiae donati IX. 16,

In Colonos alicnos etiam excrcuille
Ecclefiam faepe jusaliqvod,lX.2^.

Colonos alicnos ficri potuifle cleri-
cos, JX. 28.

Colonorum <Sc fervorum liberl IX.
$0.

Coloni Ecclefiae num fruantur for*6
Ecclefiaftico? XII. 32,35..
CÖMMllNS, COMMUNIO.

Communium votorum &precum vis

II. 3.
Communio primorum Chriftiano*
rum XLij 2,3,4.
qvae pan'at mala? XI. 2.
Communis Tita Clencorum XI. 5, 6»
Communio num fundeturmagis in
O 0 3 pro-

INDEX HERUM
pröportione Arithmetica, an in
Gcometrica ? XI. 8, 9> io.

CONCILIUM.

ConciliJElibcrtinif.Eliberitanitcm-
pus&autoritas, IV. 2g: IX. 27.

- BracarenfisII. tcmpus,IV.ji. V.g.

XI. 17.

- Aurelianenfis IV. tempus V. 6.
Concilium Valenrnum, V.7. XII. 46.

- Antiiiodorenfe V. u.

- Aqvenfe provincialc V. 17.

- Parificnfe VII. 11.

- Nannetenfeibid. &XI.14.

- Toletanum VII.15.
Epaunenfe» VII. 16.

Concilium pro ipfa Ecclefia VIII. 15.
Concilium Turonenfe III. cjvando

habitum fit ? XI. 5.
Concilii Romani II. tempus & auto-
ritas XI. 14.

- Wormatienfis tempus XI. 13.

- Triburienfis - ibid.

• Aurelianenfis I. XI. 14»

- - - III. ibid.

- Tarraconenfis XI. 15.

- Bracarenfis I. XI. 16.

- Toletani IV. ibid.

. - - XVI. XI. 20.

- Gangrcnfis XII. n.
Ariminenfis, XII. 50.

- Moguntini, XIII. 8»

- Tholofani, XIII ir.

- Melfitani, XIII. 15.

- Claromontani, ibid.

- Lateranenfis XIII.18.

- Biterreniis, XHI.28.

ET VET^ORUM

- Vavrcnfis, XIIT. 20,

- Toletani III. XIII. 31.

CONDITIO
qvidfignificet inmateriacolono»
rum? IX. ro.
Conditionale inftrumentum ibid."
CONFESSIO
locus Ecclefiae V 16.
CONGREGATIO.
Congregatio in unumcommendata.
II. 3.

CONJUGIUM.

De Conjug'o fpirituali incer Epifco-

pumaur presbyterumatqveEcde-

fiara Pontificiorum commentum,

IV. 2, 3, 4, 5 g. VI. 8-

Ejus examinatio & confutatio IV. 6,

7.8.
Ad Conjugium fpiritualc applicari,
qvicqvid deconjugio carnali dis-
pofituminvenitur, IV, 10.
Vid. ctiam Matrimonium & Nuptias.

CONSISTORIA
EccleGaftica in provinciis hisce Sa-

xonicis, XIII,3i, 33,34.
Num ad ea pertineant ruftici Eccle-
fiarum & dotales hodierni? XU.

3Z»3?»M>43>44-
CONSTANTINUS MAGNUS.

Hujus temporibus Chriftiana religio
inipfam Imperatoris aulam rece-
pta & per totum Orbem propaga-
gata , ocium &qvies Ecclefia; fa-
&a, & libertas Chriftianis reftitu-
ta templaq;aedificarai II. 14.

Librorum deConftantini vita con-
feriptorum autor incenus,ibi d.

Ejus

MtMOkAMUÖRUM.

Ejus profufa liberalitas in exfruen-
dis auguftisfimis templis, ibid.

- conftitutio dealcndisSaccrdoti-

bus ex publice VIII. ij.

- concesfioimmunitatisEccleßisä

tributis facta XII. 49.
CONSTANTJUS
p^ter Conftantini permifit Chriftia-
nis poteftatem libere iuamreli-
gionem excolendi, II. ij,
CONSTITUTIONES Apoftolics
XI. 28.

CONSULES
& Di&atores abaratro apud Roma-
nos accerfitos efTe IX. io.
CONTENTIO.
Propter Contentioncs res plerumqj

addivifionempervenit. XI. 2.
CONTINSNTES, VIII. 18.
CONTRIBU TIONES
civiles &ecclefiafticaeproratione
facultatum & patrimonii con-
tribuentium faciendar,VI. ij.
CONVENTUALIS ECCLESIA.
Vid. Ecclcfia.

Coffatm

qvi hodie 6c unde dicantur,cujuscj;
conditionis (int ? IX 41.
(Eoffafen (Süfer eriam noftri tempo-
ris Ecclefias qvandoqve posfidere,
IX. 41.

CULTUS
tcmplorum pro eultu gentiliwo,

II 10.
divinus rotus confiftit in pietate_j
& charirate Chriftiana, -ut &

Deo &proximo inferviatur_>>
XI. 44.

InCultum divinum qvod impendi-
tur ex reditibus ecclefiafticis
qvalitcraDeoaeftimetur? ibid.
CUfiA.

Curamahimarumannexam non ha-
bet Ecclefia fimpJex, VII. ig.

Cura animarum in Ecclefiis parochi-
alibusmaxima habetur, vd cer-
tehab'eri debet,ibid.

- eft principalis miniftrorum Ec-
clefia: finis, ibid.

D.

Atxoct iguvajf
qvid fuerit apud Graecos ? IV. 23.
Aa.oxx,etv tu (jLvsqqia ibid.

DECIMAi.
Utrüm Detimäj praediales a dedu-
clione impenfarum exceptaefint ?
XI. 24.
Decimarum penfio ex praediis eccle-
fiafticis,Laicis concesfis, XII, 2,4.
De qvibus Decimis prohibitio Con-
cilii Lateranenfis fitintelJigenda ?
XIII. 8.

DEDICATIO
rerumfacrarum XII. 1.
Dedicare num Jicucrit pluribus Diis

rem unam eandemq; ? ibid.
DEDITITircoloni IX .21.

'DE US.
Utrüm Deo afiqvid dari posfit, qvod
non jam ante ejus fit ? XI. 44.

DIA-

WT)EX RERUM

diaconissarum

flatus & conditio , item teftamen-
ti factio, donatio ^ VIII. 21, 22,
25,24,25.

DICTATORES

Sc Conlules ab aratro apud Roma-
nos accerfitoseffe IX. 10.

Dirisio.

Ad Divfionem plerumqve res perve-
nit propter contentiones, XI. 2.

Divifio redituum Ecclefiae & diftri-
butio five difpenlatio , XI. £> 9>
10, n, 12-40. it. 44.

- peeuniae diebus feftis communi-
cationis tempore in Ecclefiis
excollatione piorumcolle&ae,
in Hifpaniaeregno, XI. 11.
DOM1NATUS

Eptfcoporum & Papae externus VIII.

POMINICA
qvid differant a Memoriis Marty-
rum? II. 16,

DOMINIUM,
Dominri transferendi modus natura-

Jisfimus eft traditio, X.zo.
Ad-Dorninium acqvirendum non eft
neceflaria adeptio poflesfionis,
ibid.
Dominium bonorum ccclefiaftico-
rum apud primos Chriftianos»

XL 1.
Dominium divinum generale f. fu-

pereminens, & fpectale, XII. 8-
Dominii vocabulumtvomodd acci-

piatur faepe in diaürcis antiqvis?

XII. 20.

ET VERBÖRUM

Num Dominium posfitcompetere_»
patrono in dote ecclefiaftica_> ?
XII. 21.

DO MUS.

Domus Dei Ecclefia dicitur ; Er qvo-

modo Domus aeeipiatur? II. 2.

DONATIO.

Donationes Ecclefiarum & res ipfis

donatae I.g. VIII.5, 6,7, 8,9, 12,

ij, 27, 30, 39. IX. 22, 23, 24, 25»

26-47. X. 5,

- rerum injuU,e pojTcfTarum VIII.

9 10,11.
a Donatione unius non licet argu-
mentari ad Donationem altert'
us. VIII. 12.
Donationes Ecclefiae a Juliano apo-
ftata proh'bitac, ab aliis iterunu
permiflae,coercitas tarnen, VIII.16,
17,18-26.
Donationes cum contractu precariae

facta: VIII. 28, 29.
Ex üonatonibus nimiis qvae mala in
Remp. redundärint? VIII. 30, 51,

Donationum forma ceremoni.32, fo-

lennia & rcqvifita , X. 3 - 24.
Donationem Ecclefiae faetam, ctiam

nondum ab Ecclcfia & ejus Recto.

re aeeeptam voto qväm proximam

e{Te.X.ir.
Donationis actus fine eo, cui dona-

tur, perfici neqvit, X. 14,
In Donationibus piis fuffi;ere_, , fi

transferatur conditio ufucapien-

di, X. 16.

ad

MEMORABILlORUM.

ad perfiden Jam Donationen) neces-
faria num fit traditio corporaiis?
X. 20.

Qvod donaturfLccUtix , juxra Cano-
' niftas eximitur jurisdi&ione fecu-
lari,X. 22.

Donatio Mathildas , Tufdae & Lo-
tharingice DuciiTae , X. 24,25.

Donationum munitio & firmatio
per dirarum irnprecationcs &exe-
crationes,item poenas temporalesi

X.28-H-
Donationes Ecclefiarum unde pro-

vocataefint?XI.45.
In Donatis aliqvod jus refervare fibi

pofle donatorem,XII. 16, 17.
Donatio dicitur genus acqvifitionis,

caufa acqvirendi , & acqvirendi

modus, XII.21.
Donator num pacifci qveat, ut res

donata in dominio luo maneat?

ibid.
Donatarum rerumexemptio ä juris-

dictione feculari", XII. 25, 26,27.
Donata Ecclefiae non nancifcuntur

fori Epiflopalis privilegium fine

confenfu ejus , cujus jurisdiclio

eft.XU.29.

DOS.
Dotem omninö nullam habuit Ec-

clefia primitiva. III. r, 6, 8.
Num DosEcclefiae neceflario üt con-

ftituenda-,? IV. 1« 13, 18» 19? 30» jr.

V.r. XII. 64.
Dotis vocabulum nuptiis proprium.

IV. 1.
Utrüm Jure civili nullum fitconju-

gium Jegitimum finedote? IV. 1
VI. 8.
Dotis adEccIcfias applicatio ponti-
ficia, ibid.

Dotis conftitutio ex commento con-
jugii inter Epifcopumautpresby-
terum & Ecclefiam, IV. 8.

Dotis ecclefiafticae finis juxta Cano-
nici V.o. VII. 7. jung. XL 1,
44.

- in matrimonio carnali ufus prag-
cipuus qvifit? IV. 9.

Dos qvanta & qvalis reqviratur ? IV.
9. VII. r. per tot. it. VIII. 2.

Dotem non efle de fubftantia nuptia-
rum , nee ejus dationem Juris na-
turalis, IV. 10.

Ejus favor & privilegiaapud Roma-
nos, ibid. & XII. 64.

Dotis conftituendas ratio ejusq; dan-
dae ritus originem unde videatur
fumpfiiTe & introduclus elfe ? IV.
n. juneto n.ij.

Dotatas efTe fqeminas neceflariurrij
ad foboiemproercandam replen-
damq,- liberis civitatem , ibid.

ad Dotem dandam qvae perfonae co-
gantur? ibid.

Utrüm dos Ecclefiae conftituenda fif,
ut procum inveniat? IV. 13,14.

ad Dotem magis refpici hodie, qväm
ad ipfam Ecclefiam, IV. 1^.

Dotis qvantitatem hodie nubere vo-
lentes ante omnia velJe fcirc_. ,
ibid.

Dotis ecclefiafticas confirtuendae ra-
tio praseipud cfi, ur aJimenta ha-
Pp beant

INDEX RERIW

beant miniftri facris infervientes.

IV. 18. VII. 7, 8- XII. 7.
Dote uxoris perditä aut confumptä

non definit matrimonium inten-*

eam & maritum,' IV. 30.
Qvas praeter Dotem habeantobven-

tiones alias Clerici ? ibid.
Dotis conftitutionem utilemeffe &

Ecclefiae maxime proficuam pro-
per miniftrorumfalaria, V.l.
Num dotandi onus aedificatori in-

jüngere neceflefit? ibid. &VI. 1,

2,3,4,5,6,7,9,10,11.
Dotis conftituente necesfitas ante

confecrationem Ecclefiae,V. 2,3,4,

S»6,7,8. VI. 1,3, 4.
Dos Oratoriorum , V. 9.

Altarium. Vid. Altare.
Ex Dotatione Jus patronatüs nafei-

tur, VI. 1, 2.
Dotis conftitutio etiam praecedercL_»

debet Ecclefiae aedificationenu ,

VI.?.

Dotatio num intelligendacumeffe-
cT:u,aut cautio iufficiat ? VI. 3.

AnteDotem conftitutam Epifcopus
non de'oet confentire in aedifica-
tionem Ecclefiae, VI. 4.

Dotis conftituendae necesfitas etiam
pofl: confecrationem, VI. 6, 7, 8.

Dotiura in matrimonio carnali &
fpirituali differentia Vl.g VIII. 2.

Num Ci Doti conftituendae is , qvi
confecrari fecitEcclefiam, authe«
redes ejus non fufficiunt, fubfidia-
ria actio deti>r ndverfus Epifco«
pum, cjvi eam confecravit, VI. p.

ST VERBORUM

In Dotatione deficientis ardificatoris
poena , apud nonnullas gentes re-
cepta , VI. 10.

Dotandae Ecclefiae onus aliqvando
parochianisfuifleimpofitum, VI«
11. juneto n.12.

Num is , qvi dotnvit femel congrue
Ecclefiam, dote iftä cafu deperditä
& exrin&ä , dotnre denuö tenea-
tur? VI. 13.

Dotem Ecclefiae utrüm fine decreto
Magiftratüs minor conftituere_»
posfit? Et numhuic liceat dotem
dare propter matrimonium fcar-
nale.' VI. 14.

ExDotemodica Scinfufrlciente non
acqviritur jus patronatüs , neqvc
dos modica pro dote habetur—,,

vir. t.

Dos fufficiensqvaefit? VII. 2. feqq.
Dos Ecdenae cathcdraÜs , collegin-

tae, cofiventualis, parochialis &

fimplicis, Vll.ig.
Dos fufficiens qvaeputetur ab Auto-

re? VII. 32. jundVIIF. 1.
Dotatio pcf man'fum unum , qvan-

doqve etiam aherum & plures,

VII 34, 59, ^o, 42. it, UX. r.
DosE. clefiae nonabfelvitur in hoc,

ut tantüm fufriciat Euchariftiae

conficiendae, VII. 38.
- in qvibus rebus confiilat ? VIII. u

Dotis Ecclefiafticae praeeipua aftcdlio
eftperpetuitas. VIII. i, X. r.

In Dotem utrüm computari foleat-,
mundus muliebris ? VIII. 4.

In

MEUORABILIORUM.

In Dote ecclefiaft'ca conftituci
putisfimam habitam fu;(Te r.ino-
rem alimenrorum , qvibus Clc-
rici fuftentari polJenc. VIII. 12.

XI. ir.

Dos exrenuata apud nos per invafio-
nes hoftilcs & aruisfionem Inftru-
mcntorum publicorum inde fecu-
tam IX. 5t.

Dotis ecclefijfticae conftituendx fo-
lennitares, X 2,3.

- frcaufaepiae favore fußinetur a-

clus alias partim fibi conftai.s
&dubius,X 11.
DosEccIcfiae alienari num posfic_^?
XII. 6.

- acccsfioEcclefineefti ibid.

Ad dotis alvenationcm neceflariam
qva; folennicates reqvirantur__, ?

XII. 7.

Dos in fecularibus tarn in mariti,
qvam in uxoris dominio efTedici-
tur, XII. 8.

Dotis ecrlefia^icae privilegn, Xll.g,
10, 14, 20, n, 22. 25: 16 > 39 - 62, 6}j
64.

InDote conftituenda num refervare
fibi dotans jus aiiqvod posfit_.?
XII. 15, 16, 17.

InDotemdata Kar s^/Jw dici bo-
na ecdefiafHca.prffrer e2,qv# im-
mcdiate cultuidivino inferviunt.
XII 30.

Dos Ecclefiae ejusq; privilegia qvi-
bus modis &fraudibus imminu-
ta & interverfa fuerint-,? XIII.
1-28.

Ejus interverfionis evitatio Sc coür-

citio, XIII. 29.
Intervcrrcntium pericula &damna,

XIII. 30, 34.

TOTALIS.
Dotalium incertitudo, &qvi Dota-

Ics hodie dicantur, qvaeq; eorum

differentia fit? IX. 52. jung. XU.

34. 35>3Ö>}7. 42.
" gcnera, IX. 53, 54, 55, 56, 57,58,

XII. 34.
Dotales num & qvatcnus fiant pa-

trocinioqjjudicii ecclefiaitici fru-

antur praediorum & bonorum ec-
• clefiaiticorum emptores-? IX. 55,

- non dici poflünt , qvi cerra merce-

de confritutä agros ecclefiafti-
cos conducunr, $tf\ adlongius
aiiqvod tempus contraxerint.
IX. 59.

- qvi propriisfime videantur efTe?

IX. 62.
IIJos dici in Matricula Confiftorii

Wittebergenfis de anno 1555. eiqe*

ne Männer / eigene ieufe / eigene

£>tenft(eufe. ibid.
Dotales ad qvod forum pertinean.t?

XII. 34, 35,36, 37, 43.
In corum caufis qvomodo olim Con«

fiftorialesWittembergenfes pro-

nunciaverint ? XII. 37, 38, 44.
Niim ad alia fervitia,prceterqvam ec-

clefiaftica,adhiberiposfintaut de-

beaijt?XII. 42, 44,45.
In Dotalium caufis fervitiaLaicorum

concernentibus qvis Judex com-

petensfit? XII. 43; 44.

Pp z Do-

imex \erum

Dotalium rufticorum fubjngatio ä
collatoribus tentata,XIH.23.

- ccsfio ä Paftoribus fa<5la , XIII. 24.

ECCLESIA.
Ejus Etymologia & Homonymia,I.i,
$,4, 5,6,7,8. II; 1.
DirFerentiaaSynagoga, 1.2.
Inter oxx.'hyqicu/ & 6ootl\?i<nct<Pi$w

diftinctio, I.5.
Ecclefiarum donationes & in benefi-
cium Jaicis homiriibus collatio-
nes exqvc reditibus asftimatio &
poffesfio, I 2) 9.
Ecclefia aJrari contradifl:in<fta, I. $.
E'rtxAflcri'a q,?id fignificet apudPau-
* lum i.Cor.XI.'verfii8. II. 1,2.
Ecclefiarum congregatarum loca_»

?valia ApoftoloFufn temporibus
ueri nc ? II. 2, 4, 7, 8, 9, 10, 14.
Ecclefia dornus Dei dicrt-ir, ibid.
De Ecclefia Glaftonienfi" IT. 6\
EKKhticria ttJ Js£$qvandoqve oppo-

fita apudGraecos, IT. 10.
Ecclefiam qvomodoCanonifhe dis-
tingvant a Bufilica ? II. 15.

- Differentiaä memoriis Marryrum

II. iö.
Ecclefia parochialis qvam habeat_.
praerogativampraeOratoriispuv
blicis? II. 20, 21,25.
Utrum posfit eifc fine baptifterio,
& talis femper intelügatur, ubi
habetur fons baptifmalis? II.
24.
Undc fit , qvod ab Ecclefia difringva-
tur Oratorium publicum, &tamen
ab ea dcpendeat ? II. 25.

ET VERBORUM

Ecclefiam num habucrint olimMo-

nacht, aut Oratorium? II. 26.
Ecclefiae dos. Vid.Dos.
Ecclefia dicitur Christi Salvatons

Sponfain Scripturis, IV. 2. conf.

num. 8.
Qyae fit ratio comparationis^w/jr/?-

%>e, & qvod fundamentum ? ibid.
Qvid hie ftatuatPontifex Romanus

inEpifcopis&pfesbyteris? IV. j>

4» 5- ,
Ecclefia feeundum Canon iftas tres

fponfos aut maritos habet, Chri-

flum, Fpifcopum & presbyterum.

n.J.

Ecclefia qvajvis particulans in uni-
verfall comprehenditur , & eun-
dem habet fponfum, qyem uni-
verfalis habet, ibid.

Ecclefiajonera, IV. 9.

PontificJae confurmitates eunu
paganifrno, IV. 25, 26.

Ecclefia non debet nedificari fine con.
fenfu Epi'fcopi. VI. 4.'

Ecclefia? favor ^civitatis earundem-
qve aeqviparatio qvoad privile-
gia. VI. 5. conf. n.14.

Ecclefia Juftitiaecultrixeft, VI. 14.

Ecclefiiscollapfuris aut ruinammi«
nantibus qva ratione confuli de-
beat , & qvibus impenfas eam in
rem facere deceac_. > remisßve,
VII. 6.

Ecclefiae in qvem finem ereclas & ex-
truclitBölimfucrinti Etqvihodie
celebresfint, incer Canoniftasfi-
nes? VII. 13.

Eccle-

MEMORABIUORUto.

Ecclclx defcriptioCypriani , ibid. Ecclefia: res ad aKqvod tempuslo-

Ec L fias olim ottmes fuifle paro- cari pruhibitae IX 59.

chialeS)VH.li« 17. Ecclefia tota,proomnibus Chriftia-

Ecclefiarum parochialium fecu- nis » qvi inunum ccetum conve-

tum vilipendium ibid. jung. IX, niunrJX. 1.

48. Ecclefia titulata , XI.37.

D^ Ecclefia Suburrana VII. 14. Ecclefia relig-onis & Hdei matcr

EcclefiafHcis rebus noftris pleraq; perperua eft,XII.6.

Canonifbrum placita origincm num posfit alienari ? XII« 6.

dedifle VII. 14. eft corpus aüqvod myfticum,cu*

Ecclefia: primogeniae & feqviöris juscaput eft ipfe Chriftus &

diverfitasVII.17. Dcus,XII.8.

Ecclefia? qvando & unde diftingvi Ecclefiarum & bonorum ecclefia-

Caperintin cathedrales , colle- fticorum immunitas ex Pn'nci-

giatas,conventuales& parochia- pum provenit beneficio , &non

ies?Etdedorecujusqve VII. 17, exjure divino, XII, 49,59,62.

ig'. Ecclefiafticaeconditioni non repu-

InEcclefia parocniali curä anima- gnar, poteftati civili ßtjurisdi-

rum maxima habetur, velcerte ctioni leculari fubjeclura rfle ,

haberidcber.VII »& XIH. 53.

Ecclefia fimplex curam animarum EtEEMOSXNA

annexam nori haber,ibid. qvo cafu imperari posfit ? VII. 5.
Ecclefia» fpacium cifcum circa ex. num putanda fit dispenfatio rerum
tra murOs , VII. 37. illiciteacqvifitaruni?VIII 9,10.11.
parochiaJis mutatio in con-* In Eleemofynis erogatidis utrüna
ventualem aut colJeg'a- decentia flatus fui a dante atten-
fam ob aucta bona VII« di debeat? XI55. .
40. Eleemo(yua?inabscondito dari de-
in Ecclefiam bonorum alienatio* beatXI.36.

ne$VIII.j4»35»J<5. D« EMPHTTEUSl ecclefiaftica/r*

Ecclefia utrüm immun'« fit ab ö» mufwe YX. 54.

mnibus ooeribus civilibu/fVIIL ENC/ENIA.

^g.XII. 39-64. Encaeniorum feftum apud Judaeos

Ecclefiarum parochiaPum familia IV. 21 22.

&paupertaslX.9,^8- ENTHESIS f. Eotheca pro capfula

Ecclefiarum plerarumq; ignota o- XL38.

rigoapu.dnosIX.51. EPTSC0P1UM

Pp 3 qvid

ntbex RERUM

qvidfit'Xl-41.

ZPISCOTUS.
Episcopifupellex,vuftus & menfa

qvalis debeat effe ? VII4.XI.3j.
Epifcoporum avaritia XI.16.

- officium in provifionibuspaupe,

rnm,Xr.2j, 34,35-

- portioexreditibusEcclefiae, XI»

25, 16.

- Hofpitalitas.XI.26.
Epifcopi fex circa latus Pontificis

agentes,XI.43.
Epifcoporum aclminiftratio rerum
ecdefiafticarumXII.io, 11,12«

- ex qvo Jure fit ? XII.IJ.

EPITHAL AM IHM
nuptiarum fpiritualium ä Chrifto
cum Ecclefia contraftarum in
Pfalmo 45. IV.2»

euARisri

Pontificis epiftola 2. de figmenfo

nuptiarum fpiritualium inter Ec-

clefiam & Epifcopum,IV.3, 4.

EUSSBIllS

AntiftesPelufictarum I.5.

EXECRAT10NES

additjedonationibusEcclefiaefa^is

X.2g -34.XIII.30.
inPfalmo.io9.X. 33.

EXSMPTl 0
bonorum ecclefiafticorum a fecula-

ri jurisdiclione qvae mala Reip.

generetrVUI. 30, 31, 32, 33.

qvomodo coerceatur ? VIII. 34'

35^8-
• äcolle&is&omnialio onere ci-

Yili;VIII.38.XII.3p,4o.4i.

ST VERRORUM
perfonarum a jurisdiclione Laico-

rum peraddiclionemfui & man-

cipationemEcclefiae fieriiolitam

IX. 47.
Exemptio a Jurisdictione fcculari

undefit ? XII.22,23,25.
Exemptionis docis approbatio 6c

fvafio,XII. 30.
Exemptio nonpracfumitur, XII. 36.

F.

FAÜRJCM

Ecclefiac portio ex reditibus eccic-
fiafticis,XI. 39,38.

FABULA.

Fabulae d$ remplo S. Johannis Ev-
angelium,Vtis Apoftolorum , &
de Petri,Jacobi ac Jehannis t«ni-
plis, IT 5.

de Glaftonienfi Ecclefia II. .6.
FALC1DIA

num detrahaturab iis, qvae piis cau-
fis relinqvuntur & legantur?VHI.
16.

FAMU.IA

Ecclefia! IX.!, z, 3, 4, 5, 6, 7,8. 9, 22-46.

ftnde fumta pro fervis.IX.58.

Ditiorumapud Romanos urbana &
rufticalX.13 |uncl. n.16.

Familie ruftica? copiofitas apud Ro-
manos, IX. 14.

FamiliaeEccIefiaftica? qvibus modis
compararaefuerint .'IX. 46.

Familia? ecclefiaiticas amplitudo a-
pud Pontificios ho Jiemos , qvod
Ecclefias Epifcopaies&monafre-
riaattinet. IX. 48«

Familiär

tJttEMÖRABILlÖRUM.

Familiär ecclefiafrica? apud nos in-
ecrtirudo JX, 52.

FANORUM gentilium
in Chriftianos usus converfio VIII.

'4-

FEBRUA.

Hnjus feftum apud Romanos, & eJ9
mutatioin feftum purificationis
MariaeJV^^. junclon. 16.
FIDE1COMMISSA

familiarum nobilium cur in bonfs
mobilibus confifterc neqveant/'

VIII.2.

FISCUS.
Fifco vindicata praedia tifulis itt«
"fign-ita-efTcVIII. 39.

FORMLILA RUM
antiqvarum collettores.X.jr.
FORUM rei Tita: Gericom. Xl'l.jj, 35.

FRUCTUS
cjvatenus intelligantnr.<? XI. 24.
Jurisdictionis, XII. 29.

FRUMEN7UM
utrumcontineat legumina 5c qvo-
mododifFeratälegumine ? VIII.
12.
FUN Dl totalis

alicnatio & obligatio VIII. 24.
FUNDUS cum inftrumentö Sa FUN.
DUS inftrudhis qvid difFerant in
legatis? VIII 42,43.

G.

GELASIUS.

Huji:s plcraq; e(Te,qvae apud Gratia-
num inveniuntur,XI 37.
GRADUS.
Gradüs eccUfiaftici «jvid prima in-*

fritutionefuerint, &qvidhodie
fincrVlI.^

H.

HIDA
qvanta terrae portio fit ? II. 6. conf.
VII.36.

rrumcomprehendatetiamvillam
& aedificia , in qvibus habitare
posfintcoloniicuviflici? VII
lt

HOBA,HQBUNNA
inGermanicis feriptis diplomatib?
& inftrumentisqviddenotet? Et
qvomodö Anglis dicla? VII. \6-
conf.IX.24.
Vid.etramManfus, it. Colonica.

HOMO
pro Vafallo in jure Feudali IX.35,

HONESTUM.
Honefta publicö fempef gaudent^
fcelera fecreta funt. II. 7.
HOSPITALITAS
Epifcopi VII.2,4,5. XI.20V
HOSTlTSS
oiimadEccleii«familiamrelati IX«

3*122,32,34,35.
HOSPlllQLUM^ ? IX.35.

ab Hida derivatum VII38-
l

JACOBUS USSER1US
Archiepifcopus Armachanus IL 6>

VIII.32.
IMMUN1TAS Ecclefiarum. Vid.
Ecclefia,

Imrauni-

INDSX RERUM

Immunitatis Privilegium generali-
ter concesfum non includit ca-
fum necesfitatis publica?, XII. 60.
1 UTENSARUM
deductioXI.24.

IMPERATÖRUM
poteftasclimin bonis ecclefiafticis,

XIII.4»

IMPRECATIONES

donationibus Ecclefix faclis additac

X. 28-M••XIII•3°•
inPfalmoI09.X.33,

INQTILINt

qvomododifferant ab adfcriptitiis
f. originariis,colonis in fpecie fic
diftis , & dedititiis ? IX.21.jung.
n. 29.

numin Ecdefia fuerint & ad ejus

familiam pertinuerint ? IX. 29.

INSlGTS^IA.

Infignium & armorum dejectio,&c.
VI.io!

INSTRUMENTA ruflica

utrumpartempraedii faciant ita,ut
necesfario eum feqvantur & ab
eo prorfus infeparabilia fint?
VIII. 4.

INSTRUMSNTUM qvid conti-
neat,&qviddifferat fundus cum
inftrumentolegatus ä fundo in-
ft'rudo ? VIII.42,4$.conf. IX. 15.

- qvomodo definiatur ab Ulpia-
no ? IX 15.

Inftrumenrorum publicorum fuper
praediis ecclefialticis confe&o-
rumamisfio unde fir&qvod ma-
lum Ecclefüs noftris creet ? IX.jr.

ET VERBORÜM

INFASIONES
hoftiles qvantum extenuaverint Pa-
trimonium Eccieliae ejusqve do-
tem in noftris provinciis ?IX. 51.
XIII. 10.

INPENTARIUM.
Inventarii fine paftorisculpa immi-
nuti & deperditi reftitutio cui in«
cumbat ?VI.r$.

JOSEPHUS
excivitateArithmaeaoriundus nutn
templurn Glaftonienfe in Britan-
niaextruxerit,& Chriftum cruci-
fixum prasdicavcrit ibi ? II. 6.«
IRNERltlS
Epitomator NovellarumlX. 28.

ISl DOKUS
qvando vixeric? I.5.VII.23.

JUDAXS

num relinqvi posfit in teftamento ?
IIX15.

num liceat in dominio habere man-
cipium Chriftianum ? IX.19.

JUDICIA criminajia in donationi-
bus Ecclelia'faclis refervata,XII.
27.

JUDICIA Ecclefiaftica in provin-
ciis Saxonicis,XlI. 38.

JUGERUM

qvantum terrae menfuram Conti-

neat ? VII. 35.
JULI ANUS Apoftata VIII. 16, 17.

XII. 5r.

JURISD1CTIONIS

Ecclefiafticae & Epifcopalis ini-

tia,

MEMÖRAMLIORUM.

tja.lncrementa & uHpf- XII. 22,
25, 24.

Jurisdidio tranfit cum fundo » cut
inhacret.XII.26 $ r.

Jurisdidionis criminalis refervatio
indonationibusEcclefiae fadis,
XII.27.

- fecularis & ecclefiafticae in ci-
viübus concurrenti^Xlf. 28.

Jurisdidio cujus eft , üneejuscon-
fenfu bona Ecclefiis donata non
cximuntur a Jurisdidione fecu-
Iari.XII.29.

Jurisdidio'ncs hodiernac patrimo-
niales funt. ibid.

Jurisdidionis frudus,ibid.
JUSNATURAi.

Ex Jure natura; qv« refultant prae-
cepta,nonhabent eandem obli-
gandi vim , Ci per moduoi com-
parationis applicentur iilis re-
bus , qvae ex inftitutionehomi-
□um vcniuni. V.i.

L.

certamina apud A(henknfes,rimä •
ßvc. IV. 23.

LAMPAS
cur praeferatur Imperatori Con-

itantinopolitano , ctiam tum«
qvando inOratorium adfcendit,
remüßpcAV 27.

profundis parochialibus IX. 49.
»nde fit praediaecclefioftica dican-

tur & qvomodo eorumlocatio

fieridebeat/'IX.59.
LASSl
Saxonici cujus conditionis fint 6V

undcfic dicantur ? IX. 32.
LEGATUM
corpor»»cui coirenon licet, non va-

Iet,ni("i fingulis legetur, VIII. 15.
De Legato civitati ad fpfdaculur»

publice prohibitum reliclo , re^

j» <*/?&?• XI. 44.

LSGllMEN
utrum veniat fub appelJatione fru-

menti , & qvomodo difFerat a

frumento ? VIII.12.

proaJrari ufurpatum qvid fignifi-
cct? V.20.

LIBERTUS.
De LibertisEccIefije IX.42,43,44.

45-
Libertorum-adfacros ordines pro-

motorum conditio & flatus IX.
45$J.

ioCatio

operarum in colendis agris alienis
procerta mercede in perpCtuum
-fada numlibertati fit contraria;
IX. 12.

rerumEc.clefiaead longius alfqvod
tempus prohibira IX.59.

- qvomodoficri debcat ? IX. 59.
LllMlNA^A

num ita fint necesfana , ut finc il-
lis EcclcGa confifiere neqveat/'
IV.20i28^o,VN.7,

Luminum fcftum apud Judxos , 5c
^q mua«

LVDEX RERUM
nvraculum.qvod ineo contigis-
fe volunc, 1V,zi,22.
- apud Romanos IV. 24, 25.
Luminarium ufus dmmus unde fit
IV.27, 28.

fuperftitioIV.20.
AdLuminaria num ruberi debeat
refpectusin conftituenda dote?
VII.7.
Luminarium adiaphoria ibid.
Vid. ctiam Cereus.

LUXUS
Clericorum. Vid.CIericus.

M.

MAJOR.
Vlajorum ck Seniorum appellatio-
ne domini defignantur. XII. 39,
MALLSOLUS Felix
^visfuerit & qvo tempore vixerit ?
VII.31.

MANSUS.
Manfumunum, qvandcqve etiam
alterurn & plures in dotem Ec-
clcfi^e datumjegqve publica, ut
id fi?ret,aliqvando cautum fuis«
re.VIl3^jr»p.a, n.39, 40, 42-, ir.
VIII 1,41 IX.49.

Manfus qvid fit. \VH. 35,38-

uirum denoft «dem , qvod

eolonica. VXI.36.
de qvali terra & in qveir fi-
neäi Hrsri debuerit ? VII.
57,38 VIII 1 IX.i.
Manfi civilis deünitio Cujaciana
VII. 38.

ET VERBORUM
Manfum ecclcfiafticum ab omni
cenfu immunem effe, & fuffnere
debere familiae alendae , pro cu-
ju?qveir.ft;ruto,ibid.
Manfi vocabulum num etiam com«
prehendatvillam & atdificia, in
qvibus habifare poflunt coloni
feu villici ? ibid.
Modus & menfura, VII 41,42.
Manfus qvaliter dari debuerit ?

VIII.4LlX.22.XII. 34.
• veftitus qvid notet ? VIII, 41,42.
43.IX.22, 23.

- apfusfVIII^i.&IX. 22.

indorn n:catus? ViH. 4.Ö.
Qvid de Manlo in pjurimis apud

nos parochüs . praffertim >llis ,

qva? fuburbicariae & rureftres

funt,obfervefijr ? IX. 4p.
M.4NUMISSIO.
De Manumisfionum rnodis & riri-

bus,ir. de Manumisfiombus ,

qvsfiunt in Ecclf fia , remüßve ,

1X43,44.
Manumisiionis , qvae in Ecclefia fa-

<5ra , utilitas IX. 43.
In Minumisfionibus num Epifco-

pi autoritärem intercedere opor-

tuerit? IX.44.
Manurnittere qvatenus potuerit

Epifeopus FlX.44»
MdnumisGo dire&a qvse voectur ?

IX,45£.i.
Manurnisfionis dire&$ exemplü,

ibid.5.2.

- formula alia Marculfi ibid.

§3.

MA-

MEMORA*B[UORUM.

MANUS MORTllA. qvid fint & difFerant i bafllicis &

Vid. Mortuum. Oratoriis,item dominicis ? \\.\6.

tJWJRITUS numinrelligendae fint per altaria?

lucratur fruftus dotis 5c tenetur V.12,13,1415, 16.

ferre onera matrimonii IV, q, AJ1NISTSR.

*JMARSIL UlS PA TAVIKUS M i n i fl ro r u m £ c c I c fi* , i rem q; pau-

Qvando fcripferic & qvalis vir fue- perurn & egenorum neccsfitati-

rit?I.**, busqvomoJofubYentura fit an*

Ejus memoria & feripta damnata ä te intrcdud;onem dotis ? III. 2,5.

Johanne XXII. inqve indicem conflV.ig.

expurgatorium relara,ibid, Mmiftrorurr. Ecdefiaefalaria hodie

MARTYR, apud nos conftituta,IV.i8. Vi. 12,

Martyrum Memoria?,"Vid. Memo- J3«

riaeMarryrum. • Stipendia apud Grarcos IV. 19.

MASS ARU Minifrrorum Ecclefi* primaevae nu»

Longobardis fervi ruftici di&i IX- merusVII. 17.

24. Mniftrorum Ecdefiae rlnis princi-

MATHILDJS paliscftcura animarum Vll.ig.

Tufciae oYLotharingiac Ducisfa , e- Qvales Maiiftri noftratum fint Eo

jusqve donatio EccIefiseRomanae clefiarum , & ad qvid refpicia-

fa&a.X. 24,25. tur in numero eorym conftitu-

MATRlMOmilM. endo ? VIJ. 30.

Marrimonium fpirituale interEc- De Miniftrorum Ecdefiae f. Sacer-

defiara & Epifcopum aut pre- dotum numero relatio faceta

fbyterum. Vid.Conjugium , ir. VII. ji.

Nuptiar. Miniftrorum Ecclefiat aliroenta

Mairimonii onera maritus ferre te- qvanta eile debeant ? VII. 32.

netur,IV,9, - res angufta hodie in piürimis

Msyd^a locis unde fit?IX. 51.

appdlatio& tituJusapud Graecos, - jus protimifeos in dote ecclc-

XI.41. fiafticaXI.il.

MEMORIA. AnMiniftroEcdefiar, qvi aliunde

Mcmoriae extindtio , armorum Sc haber 1 ex qvo vivat , nihilomi-

infignium dep&io &c. VI. nus ftipendia atcipere l^ce^r,

io- an veröde fuo vivere teneatur?

MEMORIA! MARYYkUM XI. 30,^.

INDEX RERÜM
MINOR
BtrurnEcclefiac fine decreto magi-
ftratusdoteraconftituere &pro.
ptcr marrimonium carnale eara
dare posfit /Vl.ty,
Qvod Minorum & perfonae & bona
defendi & fervari debrantjdonec
ad perfe&am aetatem pervene-
rint,ex jure naturali refultare
axioma. ibid.

MISERIA.

PropterMiferiam humanam elee-

moIynapoteftimpcrari,VII.5*

MiSSA.

Misfarumcelebrandarum numerus

uno die & in uno ahari V. it. i/,

ig»
Mislarum folitariarum luperfiitio,

multipIicatio& finis,VII.8'iun<^»
n,p. XI- 45.46.

refuratio&rejectio VIT, ro,rrv
Ad misfaticum facnficiü peragen-
dum unice hodie Clericorum
immenfum numerum reqviriä
Canoniftis, VII.jo.
Misfarum lucrificatio* Xl.45,46.

MONACHl
aum habucrincoiimEccIefiam,auf
Oratorium ? II2.6.

MONQECI&
qrstdicantur ? II. 25.

MQRTlMM.
Mortua manus apud Gal'IosVIIl,

34-35-
^fortuum nemus X. \6.

Mortuum dicitur, qvod in Ecclvfi«

"Sanum pervenit, ibid.

ET VERBORUM

MUUERÜM

alienatio»donatio,conrflnfü«,obH-
gatiotnatura avara.VIII.14.
MMNDUS muliebrüs
utrüm indotemcomputarifoleat?
VIII.4.

MUNUS.
Munera extraordinaria qvae fint?

XII.5S.
• fordida qvalia fuerint t remUfi-

ve ibid. den. 56.
Munerum fordidorum nomen re-
probatumXII,57.

N.

NECESSITAS.
Necesfitatis publica; cafum non m«

cludit Privilegium immunita-

tis generaliter conceffum t XII.

60.
Necesfitatibus fubveniendurficur»

jacJura univerforum , non qvo-

runfirim tantum. ibid.

NICOLAUS FULLERUS
vir inanciqvitate & politiore lite«

rarura verfatisfimus.il. 1.
NORMANN ORUM infeftatio

Imperii & Ecclefiae XIII.ro.
NOTA.
De feriptione per Notas &figlaX»

N0T4RIU&
Notarir publici adhibitio rtecesfa-
rianum fuerit in conferibendis
donationum eccicfiadicarum in«
ftrum.entisPX.J7.

Borna

IteMOKABILTöMM.

Eorum officium ,-X. 19.
taxatio,X. 27.

comparatio cum pica&pfit-
taco, ibid.

N IIP TT JE.
Nuptiarum fpiritualium a Christo

cum Ecclefia contractarum cpi-

thalamium in Pfalmo 4?. IV. 2.
De nuptiis fpirhualibus interEpifco-

pum &EccIcfiam , interq; hanc

& pre^byterum fecundum Ponti-

ficios IV. 2,3,4, 1-
Nuptias finedotc confiftcrepDfTcLj,

IV. 10.
Vid. eriam Matrimonium , it, Con-

jugium.

o.

OBLATIÖ.

Ooiationes in altari fieri folita? , 1. 9.

Ex Oblationibus iftis tantum acce-
pifie Sacerdotes , qvantum fnften-
tationi füai fufficere opinari fint.
ibid.

Oblationes qvomodo, ä qvibus &
qvando faclaefinr, & inqvemri-
nematqveufurn?lll. 2, $, 4. cönf,
IV. 18, 31.

Vid. etiam Collecta.

'oBSCüklTAS.
Hajus ftudium apud pnTcos , I. 6.

OBFSNTION'ES
Clericorum praeter dotcm, IV. jo.
Obvemionum cafualium inccrtitü*
«udo, VII. ig.

06CÖN0MIA.
ExOeconomia civili pleraq; omnia

in ecclefiafticaattransfumpta fu-

ifle,IX.p.
De OSCONOMISy XI. 40, 41,42, 4>

ÖFFtClALIS.

Officiales inter Clericos ficefefi«

Conftantinopolitana;, VII. 24.

OFFICIUM,
Officium ecclefiafticum ambientes

nonipfum propter feexpetunt_.7

fed magis annexos reditus , & hos

qvidem principalitet_» IV. 15, 16,

cönf. VII. 17.
Ex Officio & reditu conflatumberie-

ficium ecclefiaiticum, IV. 15,
Officia eedefiaftica miriora curolim

diftinclis perfonis eommiiTa fue-

rint ? VII. 29.
Qvid circa illa hödid obtineat? VIT,

2& 29.

OLEUM.
Oiei & falis inEcclefia pontirtcia-,
ufus,lX.50.

ONUS.
Oneramatrimonii maritus ferrcte«*

netur, IV. 9.
Oncra Ecclefia?, ibid.

Epifcopalia, VIT. 2, 3, 4, 5.
abOncribus civilibus utnim exem-
pta fit Ecclefia & ejus bona? VIII.

In Oneribus realibus non tarn per-

fonac & poITe/Tores , qvam res ipfas

& praedia tenentur, IX.öo. XII 48''.

Qq i OPE-

INDEX ' RERUM ET VERRORUM
OPERARIUS. Oratorium tali modo adoinatum , ut

Operarü in Evangelio qvi dicli ? VII.

16.

OPUS.

Ad Opus inchoatum perficiendum
xdirtcatoris vel ejus,qvi promifit,
heredumq;obligatio,VI. 4, 5.

OpusqvomoddqYisintelligaturcce-

pifle? ibid.
captumperficeredetre&ansqvo-
modo compellatur,& qvalis fit
A&io, qvae adverfus eum da-
tur?VI-5.

ORATIO.

in illo facra adminiftrentur__,,
utrum caufis piis annumere-
tur ? II.22.

Oratoriorum fpeciestcrtia, eorum
feil, qvae confecrata qvidem ab
Epifcopo fuerunt, in caeteris
autem cummere privatis&fo-
lius orationis gratiä inftitutis
convenerunt. IL 23, 24,,

Unde fit , qvod Oratorium publicum
diftingvatur ab Ecclefia paro-
chiali,& ab ea nihilominüs dc-
pendeat? II. 25.

Oratio multorum confentientiurru UtrümOratoriatantüm, & nonEc-
apud DEUM gratior & aeeeptior clefiam olim habuerint mona-

eft. H. >

ORATORIUM.

Oratoria qvaedicantur &qvomodo

per Canoniftas diftingvantur ä

Bafilica& Ecclefia? II 15.
Eorum differentia ä Mcmoriis & Ba-

filicis juxtaSamuelem Petitum,

II. 16.

- diferimen ex ufu f. exercitio pic-
tatis, qvod ibi peragitur, pe-
titum, H.17,18, 19- conf.V. 9.

Oratorium eriam templi partem di-
ctum futfle, II. 20.

Oratoria privata qvae &qvae publica ?
ibid.

. Publica numdiftin&afuermt ab
Ecclefiis parochiahbus? ibid.

& n.21.
Reqvifita ad Oratorium publicum.,,

J 11.21, 22.

chi? II.26.
In Oratoria graviter infurrexifle Ec-

clefias Patres, II. 27.
Oratoriorum dotatio , V. 9.

ORDO

Clericorum. Vid. Clericus»

ORIGINARII coloni , IX. 21.

ORNATUS
ccclefiafticus in qvibus confiftat,
& num ad dotem Ecclefiae per-
tineat? VIII. 3, 4.

OSTIARIUS-.

Hujus officium qvod fit? VII. 22.
Ortiariorum numerus in Ecckfia_.
Conftantinopolitana, VII, 21,

22, 2J.

NumOftiarii in Clericorum nume-
ro habitifinc .? Vli.ij.

Oftia-

MEMORABIUORUM.
Oftid'-iorumordinatorumapii'J Pon. in defeftum dotaJium & alio-

tiikios taxatio, VII. i%t 29.

P.

VAG ANISMUS.
Paganifmi conformitates cumEcdc-
fia pontificia, IV. 25, 16.

PAPA ROM ANUS
cum Cardinalibus fuis Ecclefiam
denotat, I.3.
Solus hodie & unicus Eccleliae no-
mine etiam in fidei dogmati-
bus apud Pontificios intelligi-
tur. ibid. jun&6§.feq.

Vid. etiam Ecdefia.

PARKERüS Matthew
Cantuarienfis Archiepifcopus>
X. 35.

PAROCHIA
qvae dicatur? II. 25.
Parochialis Ecclefia. Vid. Ecdefia.

PAROSCIANI.
Horum debitum in reficiendis auc
reftaurandis templis , & confti-
tuendis falariis paftorum & mi-
niftrorurn Ecclefiae, vel fi in-
ventarium fine culpa paftoris
imminurum aut deperditurru
fuerir, VI. 12, i\.
item in procurationibus faciendis
v& collationibus ad hofpirali-
tatemab Epifcopo exercendam
VII. 5.
- inagris parochialibus cokadis,

rum, IX. 6f.

Parochiani qvomodo dotem Eccle-
fiafticam ejusq-, privilcgia im-
minuere dVpervertere aufi fue-
rint?XIII.27, 28.

PASSUS.
Pafsüs trigintaEcdefiae olim circum-
circa extra muros asfignari fo-
Iiti, VII.37.

PASTOR.
Pafrores qvomodo dotem ecclefia-
fticam ejusq; privilegia immi-
nnerint aliqvando &perverte-
rint? XIII. 24,25.

- numhabeant poteftatem rufticos

aut fundos dotales alienandi
& transferendi ? XIII. 24, 25.

PATER
cogitur filiam dotare, IV. n.
ducitfiiium a non eiTe adefle, c-
umq; alere tenetur, V- 1.

PATRONUS, PATRONATUS
JUS.
Patronus fit per aedificationemEccIe-
fiae,V.i.& per dotationenv,VI.i.
comparatur cum patre, V. 1.
utrüm teneatur alere EcclefiarrLj

eju«:cj;miniftros ? ibid.
altarisfit per conftru&ioncmirri-
us, V.20.
Patrona'usJus<Pfarrfe£no&er©cifJr
Itcl) M;n Germanis qvandoqve
dici j V. 23.

- alius fundatione » alius aedifica-

tione,

INDEX RERtlM
tionc» dotatione alius confe-
qvitur, VI. 2.

Jus Patronatus ex dote modica &
infufficicnte non acqviritur_i.
VII. f.

Jus Patronatüs ex manumisiione_.
conftitiffe vel in obfeqviis li-
bertorum, vel in operis eorun-
deuii velincorum bonis, IX.
45.I.I.

- num locum habuerit in liberto
ad facros ordiaes promoto?
ibid.

Num Patronus posfit fundationis
tempore fibi refervare &#ipu-
lari cenfum qvotannis folven-
dum, vel alias indi£ionesex-
traordinarias , aut certacom-
moda & emolumenta alia ? XII.
15, 16, 17.

Num il I i praetereä etiam aliud jusre-
liqvum fit in dote ? XII'. 19.

Utrum & cur Patrono laico rationcs
•reddendas (int apud nos ? ibid.

Num ipfi competerc posfit domini-
um in dote? XII. 21.

PAIILINIANUS
in diaconatum & presbyteratum
invitus evcclus. IV. 13.

PAUPER, PAUPERTAS.
Pauperum &egenorum, itemq; mi-
niftrorumEcclefiae necesfitati-
bus qvoraodo fubventum fit_»
ante introduclam Ecclefiarum
dotauonem>M.2, J.

ET VERBORUM

Paupertas ChrifHanorum , III. 6.

Ob Pauperum alimentaar&iori tem-
pore vafa & ornamenta facra_j
alienari pofTunt. VIII. 3.

Paupertas Ecclefiarum parochiali-
atm,IX. 9.

In Paupertate Ecclefiam Chriftianam
fuifTeoptimam, ibid.

Paupercs num exclufifuerint a par-
ticipatione redituum Ecclefi«
inHifpaniasregno? XI. 23.

Pauperum patrimonia res Ecclefias
appellanturjibid.

Pauperes Epifcoporum & Clerico*
rum provifioni &curae commis-
fi 1 ibid.

Pauperum portio ex reditibus Eccle-
fiz, VI, 34- 36,

PECUNIA?
diebus feftis communicationis
tempore in Ecciefiis ex colia-
tione piorum colle&ae dlvifio
in Hifpanjse regno, XI22.

PERPETUA
qvae eiTe debent, certis plerumqvc
cum folennitatibus initium ca-
pere , X. i.

PERSONALE.
Perfonalium &rcalium natura & dif-
ferentia, IX. 60.

PERTICA
pedis Luirprandi qvanta terrarpor-
tiofitPVIL^.
PETRUS de MARCA
Archiepifcopus Parifienfi^ 1. 7.

MEMÖRAMLIORUM.

^pfan^cfcr/^^rr^ufcr/
fcn/ ix. 49,50,

pro Jure patronatüs, V. 20.
' probonis parochialibuS) IX. 4p.

4>«Ao£«r<'a EpiH opi, XI. 2<$.
PHOTILIS
Patriarcha Conftantinopoiitanus,
II. 3.

PIA CAUSA.
Vid. Cauiapia.

POLUCITATIO.
De Pollicitationibus , VI. 4, 5.

PONTIFICIUS.
Pontificii ex ApoftoJorum aera-te &
ufu omnem Ecdcfiafl: cum ap-
paratum facraq; omnia arces^-
funt. II. 1.

possessio.

Poffesfionis adeptio neeeifaria non
eft ad accjvirendum dominium,
X.20.

POTESTAS
90firfsliK>} penes Principem eft,
IV. 22.

PRAiBENDA.

Ante Praebendarum facta m diftin-
ctionem qvae vivendi ratio Cle-
ricorumfuerit? VII. 29.

An per Praebendas Jiceat res Eccle-
fiaedividi , ut annuos reditüs
qvisqve fibi fpecialitcr v.endi-
cet? XI. 39.

DePrabendis ipfis Judicium, ibid.

PRAEDIA

non tantüm ruftica , Ted etiam ur-

banad.otiEcdefiafticaeaugmen-

tum dediflc, VI II. }o.
InPraediis rufficis plus cautionis 6t

fecuritaris } qvam in urbanis^
■ VIII. 1, 40.
Praedia parochialia apud no$, JX. 49,

50 , jr.
Eorum titulqs incertus;unde hoc fit?

& avod malum inde natum ?

IX 51.
f locatio ad longius tempusprohi-

bita, IX. 59.
Praedia eccicfiaftica a locatfone di-

euntur iafyvittv / IX. 59.
Eorum condudorem omnibus im-

munitat ibus & privilegiis, qvae

ipfis inhasrent, frui, & ideirco

ad coile&as ordinarias non te-

neri, IX. 60.
Praedia ecclefiaftica num fint immu.

nia a cenfu & tributis , XII. 46,

47-62. .
Eorum differäntia , XII. 47.

PRAIJUDICARJ akexi per alte^um
aut conditio iniqva inferri non
debet, XII. 29.

<P RBCARIAZ & PRAZSTARI AI
contra&us &ejus degeneratip
in beneficia diuturniora & tan-
dem perpetua-,. VI II. 28, 29.
conf. XIII. i2,2i.

PRECES.
Precum communium vis & gfatia_.
apudDEUMjII.j.

Rr Pre-

INDEX RERUM
Preces pro mortuis apud Pontificios,
XII. 18.

PRJNCSPS
habet poteftatem tofiotetailw- IV.

22.

fuae jurisdidionis asßimator eft, &
eam exercere poteft per (Jvos-
cunqve & qvandocunqve. XII.

Principis folius in voluntate conG-
ftit, qvousqve valerc velitpri-
vilegia ä ie iiberaliter concefla,
XII. Ö2.

PRIVILEGIA
pracdiorum ecclefiafticorum rea-
liafunt. IX. 60.

Privilegiorum realium &perfonali-

um natura, ibid.
Privilegium immunitatis. Vid. Im-

munitas.

PROCURATIO
praeftatio propter yifitationenu,
VII. 2, 3, 5. •

P ROHIRE RE
freqventius* folent Leg'sfatores ,
qvod qvis facit faciliüs, VIII.
24. ubi lexempla ab obligatione
mulierum.

PROSPER Aqvitanus qvando fcri-
pferit? XI. 29.

PROTASIS.

Inter Protafin & Apodofin aeqvalis

dsbeteflerefpeftus.IV.i,

ET VE%BORU,M

'PROTIM ISEOS JUS
habent Ecclefiae miniftri in dote
Ecclefiaftica, XI. n.

PSALM US CIX.
imprccationibus & ex*crationi-
busrefercus, X. 33.

QV&STORUM
hodiernorum (p^ov^wv taxatio,
XI. 41.

R.

RATIO NES cur in noftrisEccIe-
fiis patrono laico fint redden-
ds? XII. 19.

R6ALE.

Realium & perfonalium natura &
differenria IX. 60.

InRealibus non tämperfonae &pos-
feiTores , qvam res ipfae & pr«-
dia tcnentur. ibid. & XII. 48.

Realis a&io, XII. 36.

RSDITUS.

Reditüs annexos , & hos qvidem_»
principaliterexpetere, qvi of-
ficium ccciefiaflicumambiunr,
IV. 15.

Reditus annui pcrpetui , praefertim
irredimibiles , inter bona im-
mobilia referuntur. VIII. r.

Redituum , qvi in Ecclefiarum usus
ex donarionibus ccflcrunr, vä-
rietas, VIII. 7.

Redi-

MEMORABILIORUM.

Reditüs ctiamfarpeinjuflcacqvifiros
facris deftigari aedificiis & mi-
niöeriis. VIII,o.

Redituum annuorum Ecdefiaftico-
rum opimitas, VIII. \j.

Eorumcalculus ibid.

Rcditüs annuos ex prardüsindotem
Ecclefiae conftitutos, mamnte
dominiö praedii apud conftitu-
enrem, reg\iiariter cenferi irre«
diraibiles, necliberari debito-
rem,ficubi pro eis fortem ad ra-
tionern ufurarumcomputatam
folverc velit. IIX. 44.

Redituum Ecclefiae divifio & dtftri-
butio , XL 8, p, 10,11, 12-40.

ir-44- . , ... ■

Num Redituum fuorumdomim fint

Ecclefiaftici , anadminiftrato-

res tantüro ? XI- 3°> 3*> 33-

R61 SIT^E forum, XII. 33, 35.

RELIGIO

Chriftiana a Conlhntio, patre_,

Conftantini,libereexerceri per.

miflTa, II. 12.

- a Conftantino Magno in ipfam

aulamlmperatoriam recepta_>,

II. .3.
qvantifueritGentilibus? XII. 1.

SineReliqvi salicujusSancti nullum
Airare feqvioribus remporibus
confecratum ruifle; V, 16.

Reliq^iarum vice braivka d>(>>enfa-
taefieinter pios fiaeles. ibid.

RESERVATIO.

Rcfetvationcs in donationibus&do-

tationlbus Ecclefiarum num_.

fimlicirae? XII. 15, rtf, 17.

- in qvem finem impnmisfiancL.f

XII. 18.

RSS fiicr*
in nuilis bonis runr,neqve in com.

mercium veniunt, XII. 1,2,8..
qvaedicantur.? XII. 1.
Earum dedicatio, ibid.

fpecies , divifio &<JifTerentia,
XII, 4,5. jumft.XIIJ.jz.
numposfintalienari? XII. 5,6.
qväreligione obfervatae fuerint \

XII. 9.
num a Laicis adminiftrari posfint?
XII. 13.

RITUS.
Rituum gentiiitiorum reeeprio & in
meliorem fenfum & devotio-
nem immutatio utrüm qv.eat
exeufari ? IV. 26.
Inter Ritus Chriftianorum & Gen-
tilium difcrimenqvod fit, (i in
aliqvibus eorum externis con-
venerint? ibid.
Vid. etiara Ceremonia.

ROMA.

Hujus luftratlo qvinto qvöqveanno
fadla,IV.24.

s.

SAC8RD0S.
Vid. Minifter.

Rr 2, SA-

INDEX RERUM
SACRA.

Sacra omnia apparatumq,- cccleGTa-
fticum omntm exApoftoJorum
«täte & ufu arcefTunt Pontificih
II. i.

Sacra fua ubi & qvando Chriftiani
primi peregerint? II. 4. III. 8»
V. 12.

Ut Sacra cum magn:fkentiaaliqva_»
peragantur, utve miniftri , qvi
ifta obeunt , horrefte cum auto*
ritate qvadam tranfigant, Rei-
pubÜcae & Ecclefiae intereft,
HX.jg.

Sacra; res. Vid.Resfacra?.

SACRILEGIUM
qvomodo defini-atur Jure Canoni»
CO"? XIII. \i.

SAL,
Salis&olei iriEccIefia pontificfa la-
tus , IX. 50.

SALARIA
Miniftris Ecclefiae hodic apud nos
. conrtituta^IV. 18- VI. 12, 1^
apud Graecösolim, IV. 19.
Froprer Salaria m'niflrorum util-rö
effe Ecclefiae dof's conftitufio-
nem & maxime proficuam. V. 1.
Salariorum caufae in Confiftoriis ec-
elefiafticisdecidi debcnt, XII.

43-

SCELUS.

Scelerafecffta lunr, honefta publice

gaudent. II 7.

SCO TAT 10

smd« dicatur & qvid fuerit ? X. 6.

ST VERBORUM

SCRIBARUM
officii praeconium, X. 10.
SCRIPTURA3
utiIitas,X. 10.
Scriptura num reqvlratur nofl ad
probationem donan'onis tan«
tüm_i, Ted etiam adfolennita-
tem & fubftantiam ipfius aclüs?
X.u.

Scripturaedonationutn reqvifita, X

ij, feqq.
Scripturarum materiae , X. 19.
SENATIIS
qvid differat a fenaeufö ? I. j.

SEtJA TüSCÖNSUL TUM

Vcllcjanum
cur-donanti mutieri non fuecur-

rat, Ted tantüm obliganti ?VIIL

24.

ssmoR.

Seniorurh & ma-jorum appellanone
• domani defignaritur. XII. 39.
SEPULCHRUM.
Sepulchrorum de Joco conftituto1
fublatio, &c, VI. 10.
SSRFl
Eccltfia* eorumcji in clerumrece«
ptio &manumis(io , item qva-
Jitas &digm'tas, IX. 5,4,5,6,7,9.
tefres non adhibiti & interveni-
ic omninö prohibiti fuerunt,
IX g.
Servofum numerus qvantus fuerif

^ apud Romanos; IX. 14.
Servi fundo colendo deftinati an in
ipfius fundi partibus nu'merati

dt

MEMÖRA*IUORUM<
Sc pro ejus inftrumentis habiti Signum aIiqvandoidemruiflefqTod

nomcn, ibid.
De more Sc modo fignandi apud Ve-
ceres remisfwe , ibid.

SOLENNITATUM

adhibitio cuiüfuifit, qvantumq;

fuerint, IX. \f.
Scrvi donati Ecclefiae cum praedio

donato, IX. 22,23,24. itemfine

eo, IX.25.
- ruftici Longobardis maflarii di-

di,IX.24.
Servorum &coionerum hberi, IX.

30.
Servi cenfiti qvi fuerint dicVi ? IX. #.

cafati - IX. 39.

S ERVITIUM.
A Serviriis Laicorum nurri immu-

rfia fintbonaEccIefiaftica?XIL

40, 41. #

Utrum ad Servitiaalia, praeterqvam

ccclcfiafrica » adhiberi posdne

au't debeant dotales ? XII. 42,

44,45 XIII. 51.
Servkia rrnniftris Ecclefiae 'debita_»

conftituefe parcem falafii iis

eonftituti, XII. 43.
Servitiofum dotahum cauHe ad fo-
rum Ecclefiafticum pertinere/

ibid. & n. fcq.
^ervitfacolonorumEcclefisfrirorum

in ConciJio Meldenß definiia,

XIII. 19,20.

SIGILLUM
qvomodd differat a figno ? X. 35.
SIGLA.
t)e feriptione perSigla &notas,X.ig.

SIGNUM.
Signa traditionis in donafionibüsEc-

defiä, X. 5-9.
Signum &SigilIum cjvomodo diffe-

faint?X.3f.

iis tributum in rebus alieujus
momenri apud Romanos & a-
iias gentes moratiores , itemq;
per imitationem in Ecclefia».?
. X.i.
Solennitates cönlrituendae dotis , X.

- donationum Ecclefiae, 4 -24.

- alienaridi res & doteni EccJefitf,

XII. 7.
AdSolennifaterri aliqvam externam

qvae condueunr, non i/Iicö eti-

am ad fubftantram a&irs per»-

nent, XII. 63.

SPLEMDOR.
Äd Splendorem qvae inventafunt-,

necesficatem nullam inferunt,

VII. 20.
SPONSA, SPONSUS.
Sponfa Chrifti Ecclefia , IV. 2, g„-
Sp^nfi & Sponfac amor. ibid.
Diffcrentia inter Sponfum &.Spon*

fas cuftodem, IV. 7.

- snterSponfos Ecclefiae ex Cardi-

nale Bellarmino addufta &re-
futata ibid.

STATU A.
Sratuafum decraclio &c.Vf. ioi
STIPENDIA
apud Graecos olim Min'ßrisEccfe»
fiae conftituta, IV. jp^

-Rr 1 $UB.

INDEX *R£RUM
SUBSIDIUM
charitativum qvae fit praeftatio ?

VII. u

SüPELLEX

facrä num inter bona irnmobilia

refcratur? VIII. 4.

SUPS RIO RITAS.

Hanc refervatam a Principe intclli-

gi, donato caftr6 Ecclefia:^ eti-

amfi is nihil de hac dixerit. XII.

zo.

SÜPERSTITIO

ab Ecclefia non debec admitti, XI.

44. .
qvantafueritmajorumaerate? XI.

45-

SYMBOLA

traditionis in donationibusEcde«
fiae X. 5 - 9.

SrNAGOGA.
Ejus Ggnificatio,& differ entia'ab Ec-
clefia, 1.2.
IßSynagogis Judaeorum qvandoqve
etiam Chriftianos convenifle.

II. 2.
STNODATICUM

f. cathedraticum qvi d fit ? VII. 2.

STNODUS
Sexta , alias qvinifexta dicla , ubi

.habitaiit & unde qvinifexta di/

catur? II. 19.

T.

TABELLIONES
qvi dicti fint olira ? X.19.
TEMPLllM. '
De Templo S. Johannis Evangeliftar,

ET VERBÜRUM

item de Templis Petri, Jacobi
&Johannisfabulofis,iI. 5,

De Templo Glaftonienfi, qvodäjo-
fepho ex Arimathsa civirate_,
oriundo extru&um dicitur_,,
II. 6.

UtrumTemplahabuerinrprimiChri.
ftiani? II. 7, 8, 9, 10, ir, 12, \\>
14,15. IU.1,6.

Templorum cultus pro cultugenti-
litio ufurpatus, II. 10.

Tempil duat partes, %vna<piZW-> teu
facrarium , & evKiHfiov > f- Ora-
torium. II. 20.

In Templorum refe&ioneaut reftau-
ratione qvid oblerveturinpro-
vinciis noftris? VI/12.

Templa in qvem finem olim eredta
Scextructafuerinr,- Et qvi ho-
die inter Canoniftas fint fines
celebres? VII. ij.

- Gentilium num converfa fint in
usus Chriftianos ? VIII. 14.

Ternplo datum intclligi in ultimis
voluntatibus , minifterium au-
tcm qvandoq,- defignari.HX.15.
TERRITORIUM.

In Territorio qvi funt fundi , etiam
.deTerritorio efle intelligunrur,
nifi fpecialicer exempti fint-..
XII. 36.
TESTAMENTUM.

ExTeftamento Veceri fVufträ hodie
peti argumenta, qvibus cere-
moniae in nofhisEcclefiis ufi-
tatae confirmentur, utnecesfi-
tas earum ftabiliatur. IV. 22.

TE-

MEMORABILIORUM.

TS ST IS.

Tcftium adhibitio in donätionibus

EicUCix faciendis, X. 21.
TIT ULLIS.
Per titulorum affixionem vindicatio

praediorum in filVum, VIII.39.
Tituli praediorum ecclefiafticorura

incerticudoapudnos, IX. 51;
Titulus pro ipfa Ecclefia , tirulata in-

de di&a 3c Oratoriis privatis con-

tradiftincla, XI. 37.

TRADITIONlS
Symbola in donätionibus X. 5 - 0.
Traditionibus fymbolicis poflesfio
rerum transferri & acqviri fine
a&u aliqvo corporeo num posfit ?
X.9, 20.
Traditio rerum corporalium mobi-
lium &immobilium, X. 20.

- num neceflfaria Cn in donätioni-

bus? ibid. &XIJ.65.

- eft naturalisfimusdominii trans-

ferendi modus, ibid.
Traditio fi&a & fymbolica repraefen-

tat veram, ibid.
TRIBLITUM.
a Tributis numimmuniafint praedia

«ccleiiaflica ? XII. 46, 47 - 62.

V.

VASA

Chrifrianorum primorum qvalia
fuerim? III. 6.

Vafa & ornamenta facra obredem-
tionem captivorum & alimen-
ta in pauperes ardtiori tempo-
re eroganda alienajri poflunt_.«
VIII. 3.

FETUS TESTAMSNTUM.
Vid. Teftamentum.

DeVICEDOMINIS.Xl.^,^.

XII. 23.

VILLA
portio terrae VII. 36.

VISITATIO.

Hujus necesfitas VII. 5.

VITA Communis ChriftianorurrL»

primorum , XI, 1, 2, ^ 4.
* clericorum XI, 5, 6.

VIT AI AVOSTOLORüM. Vid.

Apoftolus.

VOTUM.
Ex*Voto obligatio nafeitur jure ci-
vili&canonico, X.11.
URBANUS I.
<jv6 tempore vixerit ? III.7. XI. 4.
Ejus epiftoia ad omnes Epifcopos,
III. 7.

ad omnes Chriftianos,
XI. 4.

w.

JTILDFANGIATuS
inPalatiuatu ufitatus avidfuerit?
IX. 46.

F I N I S.

ERRATA TYPOTHET^ NOTABILIORA.

\}Ag.6. iw.+.columnai. legiturre-
■* • dercnt,pro, redderent.
P. zi. lif. co Id. ConciltOyprOyCoficilio.
P. 22. l.zo &31. col.2. J>res-byter;pro,

pre-fbyter.
P.fö.J.12. col 2.fuperiorypro,fitperiori.
Edd. col.2. voci prtfentatiCußodisUce

pofu&ifubßituenda vox Eccleßd.

p. 60M4.. c.2. 9ttaf[en/>™$ftej|>tt.
P. Sj> l>2$. c.i. eas, pro, eos.
P. 86. l.ij.f. 2. cert£,pro, certh
P. go. l.g.-c.i. anunttpro, annum.
P. g6. 1.J2. c.i. fin< pro^fint.
P. yS. 1-3 2* c.i. to ßtonaot}^, <?»' ]3i*-
we«.

P. 139.L6; & 17. c.2. dig-nitatem^rOi

dt gnitatem.
P. ijf. I iy& 16. c. 2. ha-8emu,pros

hAC-tentii.
P.176. 1.27. c i.folenn'm^pro^folenniU,
P.i$i.l.2. ca. dotat,prOidonat.
P. 2tS-'.ljj &J4> c I propte-rea,prQj

proprer-ea.
P.221. izi. c.2. Oconomum, protOeco*

nomum.
P.24g. Lj. c.i. judicam,pro,judiciarii.
edd.pag. & cal. lin.jo. XXXIX. pro

XXXIV.
P. 26 /. I.28 & 2g. c.2- fariunt}pro,f4-

ciunt. *

Cetera^ cpj& kviora, LeäombenevölentU

commtttuntur.